- Ur.
- przed 6 listopada 1755 w Pile
- Zm.
- 20 stycznia 1826 w Warszawie
- Najważniejsze dzieła:
- Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, Przestrogi
dla Polski, O ziemorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski
Syn burmistrza Piły, duchowny katolicki, jeden z najwybitniejszych
działaczy społecznych epoki oświecenia. Edukację swoją uzupełniał we
Francji i w Niemczech. Zwolennik i propagator reform państwa,
Przestrogi dla Polski pisał w czasie Sejmu Wielkiego. Za kluczowe
dla polskiej niepodległości uważał wzmocnienie gospodarki przez
oddanie chłopom na własność uprawianej przez nich ziemi, aby
nieefektywną i niehumanitarną pańszczyznę zastąpić czynszem. Z tą
myślą stworzył pierwszą w Polsce spółdzielnię rolniczą, Towarzystwo
Rolnicze Hrubieszowskie. Postulował też ograniczenie przywilejów
ekonomicznych klas nieprodukujących, a szczególnie Żydów i
duchowieństwa. Współpracował z Andrzejem Zamoyskim i był wychowawcą
jego synów. Odkrył i wspierał talent Abrahama Sterna, wynalazcy maszyn
arytmetycznych. Jako geolog i jako organizator przyczynił się do
rozwoju przemysłu, zwłaszcza górnictwa i hutnictwa. Przełożył także na
polski Iliadę oraz francuskie prace naukowe. Ufundował Szpital
Dzieciątka Jezus w Warszawie oraz dom zarobkowy dla ubogich, wspierał
finansowo i organizacyjnie wiele innych placówek i inicjatyw mających
na celu edukację i rozwój społeczeństwa.