Andrzej Strug

Ur.

28 listopada 1871 w Lublin

Zm.

9 grudnia 1937 w Warszawie

Najważniejsze dzieła:

Ludzie podziemni (1908), Dzieje jednego pocisku (1910), Zakopanoptikon (1913-14),
Mogiła nieznanego żołnierza (1922).

Prawdziwe nazwisko - Tadeusz Gałecki. Pisarz i publicysta, działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, żołnierz Legionów.

Urodzony w zamożnej rodzinie, studiował w Instytucie Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach. Za działalność w Polskiej Partii Socjalistycznej został w 1895 r. aresztowany, a w dwa lata później skazany na zesłanie, na którym pozostawał w guberni archangielskiej do 1900 r.

Po powrocie ożenił się z Honoratą Rechniewską, kuzynką działacza socjalistycznego Tadeusza Rechniewskiego, i przeprowadził się z Warszawy do Krakowa, gdzie studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Nadal działał w PPS, gdzie zajmował się sprawami chłopów, brał udział w rewolucji 1905 r. W 1907 po kolejnym aresztowaniu wyemigrował na kilka lat do Francji. W czasie I wojny światowej walczył w Legionach, a następnie działał w Polskiej Organizacji Wojskowej.

W 1918 r. został ministrem propagandy w Rządzie Ludowym, a dziesięć lat później --- senatorem z listy PPS. W 1934 r. przewodniczył Lidze Obrony Praw Człowieka i Obywatela. W ramach protestu przeciwko funkcjonowaniu obozu w Berezie Kartuskiej odmówił przyjęcia członkostwa w Polskiej Akademii Literatury. Działał także w masońskiej Wielkiej Loży Polskiej.

Od początku lat 20. współpracował przy organizacji Związku Zawodowego Literatów Polskich, dwukrotnie był też jego prezesem, w 1924 i 1935 r. W 1927 r. został nagrodzony za całokształt twórczości nagrodą literacką im. Elizy Orzeszkowej.

Był współtwórcą scenariuszy filmowych do ekranizacji Pana Tadeusza i Przedwiośnia (1928). Kilka jego utworów zostało zekranizowanych, w tym trzy jeszcze za życia autora (Mogiła nieznanego żołnierza 1927, Grzeszna miłość 1929, Niebezpieczny romans 1930). Najwybitniejszym filmem zrealizowanym w oparciu o prozę Struga jest Gorączka w reż. Agnieszki Holland (1980) na podstawie Dziejów jednego pocisku; obraz dość wiernie trzyma się fabuły powieści (wzbogaconej o wątki romansowe) odnoszącej się do czasów rewolucji 1905 r., stanowiąc gorzki komentarz do działalności rewolucyjno-podziemnej w ogóle, i był odczytywany w kontekście wypadków wiosny 1968 r. w Europie.

W swojej twórczości Strug poruszał tematykę walki o sprawiedliwość społeczną, odmalowując panoramy polskiego społeczeństwa w przełomowych momentach, takich jak rewolucja, wojna czy odzyskanie niepodległości. Szczególnie wnikliwie, nie stroniąc od złośliwego humoru, ukazywał zróżnicowane środowisko działaczy socjalistycznych. Andrzej Strug jako moralista przedstawia skomplikowane i niejednoznaczne sytuacje ludzi w trudnych warunkach społeczno-historycznych i nie narzuca czytelnikowi uproszczonych rozwiązań ani ocen.