Michał Friedman

Ur.

17 stycznia 1913 w Kowel

Zm.

24 maja 2006 w Warszawie

Jeden z najważniejszych liderów środowiska żydowskiego w Polsce.

Przed wojną ukończył hebrajskie gimnazjum Torbut w Kowlu, później uczył się na Politechnice w Grenoble oraz na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie jego wykładowcą był m.in. Melchior Wańkowicz. Studiował też w Instytucie Studiów Judaistycznych przy Wielkiej Synagodze na Tłomackiem, jednym z jego profesorów był Majer Bałaban. Na Tłomackie 13 w Warszawie poznał klasyków literatury żydowskiej, których potem tłumaczył.

Podczas wojny wcielony do batalionów robotniczych Armii Czerwonej, w 44 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Po wojnie wieloletni prezes wydawnictwa Ministerstwa Obrony Narodowej oraz wiceprezes i dyrektor ds. sportowych CWKS Legia Warszawa.

W 1967 roku w wyniku nagonki antysemickiej przeniesiony na wcześniejszą emeryturę.

Od 1968 roku współtworzył Teatr Żydowski im. Estery Racheli i Idy Kamińskich, gdzie tłumaczył sztuki oraz uczył jidysz i hebrajskiego wiele pokoleń aktorów.

W 1984 roku redagował i przetłumaczył wydanie „Literatury na Świecie" poświęcone w całości prozie żydowskiej. Później tłumaczył do „Literatury na Świecie" Sentencje Ojców - Pirke Awot i współredagował kolejne numery poświęcane pisarzom żydowskim.

Tłumacz największych prozaików literatury żydowskiej, między innymi: Altera Kacyzne, Szolema Mojcher-Sforima, Icchoka Pereca, Szymona An-Skiego, Szolema Alejchema, Szaloma Asza, Icyka Mangera, Abraham Suckewera oraz Isaaka Bashevisa Singera.

Uczył też języka jidysz i hebrajskiego na Uniwersytecie Warszawskim.

Współpracował przy produkcji filmów Agnieszki Holland Europa, Europa oraz Jerzego Kawalerowicza Austeria.

Jest autorem adaptacji Dybuka Szymona An-Skiego do sztuki wystawianej w Teatrze Telewizji w reżyserii Agnieszki Holland oraz w Teatrze Rozmaitości w Warszawie w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego.

W 1991 roku jako przewodniczący Komisji Koordynacyjnej Stowarzyszeń Żydowskich uczestniczył w spotkaniu z Papieżem Janem Pawłem II.

Za swe przekłady uzyskał nagrody ZAiKS−u (1991) i polskiego Pen Clubu (1994). W roku 1994 otrzymał też nagrodę Jana Karskiego i Poli Nireńskiej.

W latach 1990–2000 był przewodniczącym Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny. Zasiadał w zarządzie Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Przez wiele lat był w kolegium redaktorów Almanachów Żydowskich. Regularnie pisał do miesięczników „Midrasz" i „Słowo Żydowskie".

Pozostawił po sobie kilka pokoleń studentów, którzy kontynuują jego pracę tłumacza i krzewiciela kultury żydowskiej w Polsce i na świecie.