Kto też jest okrutny, a dobrych uczynków miłosiernych nie czyni, do tego mądrość Boża nie...
Taką miłością ku ludziom abo Rzeczypospolitej zapalać się macie wy, którzy o dobrym pospolitym radzicie...
A miłosierdzie zginęło i ku Rzeczypospolitej! Nikt w takim dostatku zamków i murów nie opatruje...
Tyś Panie rzekł: „Mówić będę przeciw narodowi i królestwu, abych je wykorzenił, skaził i rozproszył...
Motywem tym zaznaczaliśmy nie wszystkie, lecz tylko charakterystyczne sytuacje, kiedy bohater utworu kieruje się w swym zachowaniu współczuciem i litością nad losem (ubóstwem, poniżeniem, sytuacją społeczną lub rodzinną) innej osoby. Przykładem może być tu postępowanie Wokulskiego wobec spotkanej na Powiślu Magdalenki. Wskazujemy również podobne do powyższej lub odmienne definicje miłosierdzia oraz wypowiedzi na temat roli (pozytywnej lub negatywnej), jaką miłosierdzie pełnić może w życiu jednostek i społeczeństw. Miłosierdzie stanowi kluczową wartość w wielu religiach (zarówno np. w chrześcijaństwie, jak w buddyzmie tybetańskim). W perspektywie chrześcijańskiej miłosierdzie Boga otwiera perspektywę przebaczenia, ekspiacji i zbawienia (a więc przeciwną do tej, jaką zakreśla sytuacja grzechu, upadku i zwątpienia).
