Stanisław Trembecki

Ur.

8 maja 1739 r. w Jastrzębnikach k. Pińczowa

Zm.

12 grudnia 1812 roku w Tulczynie (dziś w Ukrainie)

Najważniejsze utwory:

Zofiówka (Sofijówka, 1806), Powązki (1776) Polanka, czyli Poema wiejskie (1779), Bajki niektóre Ezopa w guście de La Fontaine ile możności tłomaczone (1776)

Poeta polski okresu oświecenia, tworzący w stylu klasycyzmu; dworzanin, a następnie sekretarz i szambelan króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (przeszedł na stronę króla podczas konfederacji barskiej i do końca pozostał mu wierny), autor poematów, bajkopisarz, dramatopisarz, tłumacz i historyk. Używał wielu pseudonimów, kryptonimów i allonimów, nie traktując swej twórczości jako profesji; istnieje także inna pisownia nazwiska autora: Trębecki.

Najbardziej znanym spośród jego utworów jest poemat opisowo-filozoficzny Zofiówka (początkowo: Sofiówka) napisany ku czci Zofii Potockiej, dla której mąż, Szczęsny Potocki, stworzył ogromny park krajobrazowy w duchu romantycznym w posiadłości rodowej pod Humaniem. Poemat został napisany na zamówienie gospodarza majątku, a opublikowany pod pseudonimem Jan Nepomucen Czyżewicz. Dzięki tej pracy Trembecki mógł spędzić ostatnie lata życia w ukraińskiej posiadłości magnata w Tulczynie, gdzie został pochowany.

Z innych ważniejszych utworów pióra Trembeckiego należy wymienić: idyllę Powązki, będącą opisem podwarszawskiej rezydencji księżnej Izabeli Czartoryskiej; poemat Polanka, czyli Poema wiejskie na cześć nowoczesnych reform przeprowadzonych przez księcia Stanisława Poniatowskiego (w swoim majątku przeprowadził on m.in. zniesienie pańszczyzny); ody (Oda nie do druku, Oda na ruinę zakonu jezuitów, Do moich Współziomków); a także bajki narracyjne, często będące swobodnymi przeróbkami utworów La Fontaine’a, który z kolei czerpał koncepty i fabuły z bajek Ezopa (m.in. Koń i wilk, Wilk i baranek, Myszka, kot i kogut). Trembecki pisał także utwory erotyczne (obsceniczne, tzw. Obscenae) oraz przetłumaczył m.in. komedię Syn marnotrawny Woltera.

Był przedstawicielem oświecenia w duchu europejskim, deistą, antyklerykałem i zwolennikiem libertynizmu o zabarwieniu wolteriańskim; zajmował się badaniami nad początkami Słowiańszczyzny. Rysy te zaznaczają się w jego twórczości, również w poemacie Zofiówka.