Zygmunt Kaczkowski

Ur.

2 maja 1825 w Kamionka Wołoska

Zm.

7 września 1896 w Paryżu

Najważniejsze dzieła

Ostatni z Nieczujów (Bitwa o chorążankę, opowiadanie 1851; Kasztelanice Lubaczewscy, opowiadanie 1851; Pierwsza wyprawa pana Marcina a.: Pan Franciszek Pułaski, opowiadanie 1852; Gniazdo Nieczujów a.: Dom Nieczujów, opowiadanie 1852; Swaty na Rusi, opowiadanie 1852; Murdelio, powieść 1853; Mąż szalony, powieść 1855; Grób Nieczui, powieść 1857), Dziwożona (powieść 1855), Wnuczęta (powieść 1855), Rozbitek (powieść 1861), Anuncjata (powieść 1858), Żydowscy (powieść, 1860), Kobieta w Polsce (studium historyczno-obyczajowe 1850, wyd. 1895), Mój pamiętnik z lat 1833-1843 (tom wspomnień 1899), Pieśni z otchłani (tom wierszy 1846, wyd. 1920)

Powieściopisarz, publicysta i poeta, używający również pseudonimu Ein Pole (tj. niem. Polak). Był synem Ignacego Kaczkowskiego herbu Pomian, zarządcy majątku Aleksandra Fredry w Cisnej. W sposób typowy dla swojego statusu klasowego był zaangażowany w ówczesne życie społeczne i polityczne Galicji. Studiował na uniwersytetach we Lwowie, Wiedniu i Lipsku; gospodarował w majątku swojego ojca oraz samodzielnie, u boku ojca wziął udział w powstaniu krakowskim (1846), po klęsce zrywu przebywał dwa lata w więzieniu austriackim w Sanoku, 28 czerwca 1847 wraz z ojcem skazany został na karę śmierci za działalność polityczną, wykonaniu wyroku przeszkodził wybuch Wiosny Ludów, w której Kaczkowski wziął aktywny udział, następnie zajmował się również organizacją zaplecza powstańczego podczas zrywu styczniowego 1863 r. Jednak po rzezi galicyjskiej i rewolucji Wiosny Ludów poglądy Kaczkowskiego uległy zmianie, miejsce haseł demokratycznych zastąpił program pracy organicznej na roli i solidaryzmu społecznego. Działał jako płatny agent austriacki. W istocie jego działalność podczas powstania styczniowego przyczyniła się do obezwładnienia i rozbicia organizacji w Galicji. Możliwe, że akces Kaczkowskiego w szeregi aparatu szpiegowskiego związany był z powtórnym pobytem w więzieniu: za zdradę stanu, o którą oskarżono go w związku z publikacją w jego piśmie ,,Głos" odezwy Agatona Gillera Posłanie do wszystkich rodaków na ziemi polskiej, został skazany 7 października 1861 na 7 lat ciężkiego więzienia, jednak wyrok zakończył się 8 grudnia 1862 na mocy aktu ułaskawienia przez cesarza Franciszka Józefa I.

Nutę liryczną trąciła w nim muza raz właściwie, podczas wydarzeń 1846 roku: tworzył wtedy krążące w odpisach po kraju wiersze, które po latach złożyły się na zbiór Pieśni z otchłani. Publicystykę zaczął uprawiać jeszcze w latach 40. XIX w., posyłając artykuły do lwowskiego ,,Dziennika Mód Paryskich", następnie w 1861 założył pismo ,,Głos", jednakże --- również na łamach prasy --- teksty jego, na które publiczność reagowała najgoręcej i na które czekała, to dzieła prozatorskie. Wśród nich najważniejszy jest barwny, oparty o własne doświadczenia i obserwacje, okraszony archaizowaną nieco polszczyzną obraz życia polskiej szlachty w XVIII w. To on, przed Sienkiewiczem, rozczytał Polaków w serialowych opowieściach awanturniczo-obyczajowych o dawnych dziejach.