Z obrazu na stole uśmiechała się do mnie twarz młodej kobiety. Więc to znaczy: matka...
W sali panował zmierzch wieczorny. Pawełek przystąpił do okien, zatrzasnął w nich okiennice, tak że...
Pani Öbeck nie mogła im tego odmówić, choć czuła się przerażona. Weszły więc do niewielkiego...
Gdy tak stał z gołą głową, robił wrażenie pięknego i mądrego. Miał wysokie, białe czoło...
Prostota nie ukazuje się ani na początku, ani na końcu. — W historię wyobrażeń religijnych wpleciono...
Strzec się swego malarza. — Wielki malarz, który odsłonił i oddał w portrecie najpełniejszy wyraz i...
Umieć się zaskoczyć. — Kto siebie samego chce ujrzeć takim, jakim jest, musi umieć siebie samego...
Niedawno Charlus był na obiedzie u księżnej Marii de Guermantes; nie wiem skąd, rozmowa zeszła...
przypatrywał się szeregowi portretów familijnych, tym wielkim głowom szlachciców z XVIII wieku, które spod wygolonych...
Motyw ten ma wielkie znaczenie w kontekście pamięci o konkretnej osobie. Dlatego odnajdziemy go w opowieściach o miłości, szczególnie takiej, której towarzyszy rozstanie kochanków. Werter maluje portret Loty. Gustaw czci niby obraz Matki Boskiej — portret swej ukochanej i żałuje, że pokazał go swym znajomym, narażając uświęcony miłością wizerunek na świętokradcze spojrzenia i komentarze. Ponadto motyw portretu pojawia się w kontekście pamięci rodowej (np. w Potopie czy w Nie-Boskiej komedii) lub narodowej, a wówczas łączy się z motywem dziedzictwa. Portret (podobnie jak lustro) może też wiązać się z niepokojącym, szczególnie dla romantyków, istnieniem sobowtórowym (pogłos tego fantazmatu odnajdziemy jeszcze w Potrecie Doriana Gray’a Oscara Wilde'a).
