Wreszcie, około dziesiątej, braciszek klasztorny przyniósł list, który Andrzej jeszcze w nocy napisał do Róży...
— Uspokojenie?… spokój?… w przyrodzie chce pan szukać spokoju, uspokojenia?… Niech pan szuka, gdzie pan tylko...
Otworzył tedy ojciec do kuferka, czy jeszcze gdzie nie wytrząśnie jakiej okruszyny, bo matka kaszlała...
Poszła gorsza matczyna suknia, poszedł zegar, poszła balia, a kiedy i płaszcz ojca granatowy poszedł...
A tak strasznie łaknąłem tej wiosny — tej włoskiej wiosny, tej wiosny śpiewanej przez poetów, o...
Zetknięcie bliskie z ciemną masą ludu rozczarowało go nad wyraz: jego prośby, namowy, istne prelekcje...
Rozczarowanie zostało uwzględnione na naszej liście, ponieważ jest ono nie tyle przelotnym uczuciem, ile stanem psychiki wynikającym z utraty złudzeń, czy nadziei. Często moment rozczarowania wyznacza punkt zwrotny akcji: ten rodzaj upadku, duchowego załamania prowadzić może do przełomu w życiu bohatera lub jego przemiany.
