Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 457 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Tak, dorzucę się do Wolnych Lektur! Tym razem nie pomogę, przechodzę prosto do biblioteki
Strona główna
Informacje Ustawienia Spis treści

Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur.
Ten utwór jest w domenie publicznej.
Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3.
Fundacja Wolne Lektury zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur. Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki.

Zasób opracowany na podstawie: Sofokles, Antygona, tłum. Kazimierz Morawski, wyd. 7, Wydawnictwo Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, Lwów 1939

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Dariusz Gałecki, Aleksandra Sekuła.

Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska

Ilustracja na okładce: Olga Andersson w Antygonie w Królewskim Teatrze Dramatycznym 1908. Zeskanowany negatyw szklany., anonimowy, domena publiczna.

ISBN-978-83-288-1911-5

Antygona
Szacowany czas do końca: -
Sofokles, Antygona

Sofokles

Antygona

tłum. Kazimierz Morawski

Spis treści

    1. Błądzenie: 1
    2. Bogactwo: 1
    3. Bóg: 1 2 3 4 5
    4. Brat: 1 2
    5. Cień: 1
    6. Cnota: 1
    7. Dobro: 1
    8. Dom: 1
    9. Drzewo: 1
    10. Duma: 1 2
    11. Dziecko: 1 2
    12. Dziedzictwo: 1
    13. Głupota: 1
    14. Gniew: 1
    15. Grób: 1 2 3
    16. Hańba: 1
    17. Imię: 1
    18. Kara: 1 2 3
    19. Kobieta: 1 2 3 4 5 6
    20. Kondycja ludzka: 1 2 3 4 5 6
    21. Konflikt: 1 2
    22. Korzyść: 1
    23. Król: 1 2 3
    24. Los: 1 2 3 4 5
    25. Lud: 1 2 3 4
    26. Matka: 1 2
    27. Mądrość: 1
    28. Mąż: 1
    29. Mężczyzna: 1 2 3 4 5
    30. Milczenie: 1
    31. Miłość: 1 2 3 4
    32. Miłość silniejsza niż śmierć: 1 2
    33. Mizoginia: 1 2
    34. Młodość: 1 2 3 4 5
    35. Nauka: 1 2
    36. Nienawiść: 1
    37. Niewola: 1
    38. Obraz świata: 1 2 3 4 5
    39. Obrzędy: 1 2 3
    40. Obyczaje: 1 2 3 4
    41. Obywatel: 1
    42. Ofiara: 1 2
    43. Ojciec: 1 2
    44. Ojczyzna: 1
    45. Oko: 1
    46. Państwo: 1 2 3 4
    47. Pieniądz: 1
    48. Piorun: 1
    49. Pogrzeb: 1 2 3 4
    50. Poświęcenie: 1
    51. Prawo: 1 2 3 4 5
    52. Proroctwo: 1 2
    53. Przekleństwo: 1 2
    54. Ptak: 1
    55. Pycha: 1
    56. Radość: 1
    57. Religia: 1
    58. Rodzina: 1 2 3
    59. Rozpacz: 1 2 3 4
    60. Rozum: 1 2 3 4
    61. Samobójstwo: 1 2 3
    62. Siła: 1
    63. Siostra: 1 2
    64. Słońce: 1
    65. Sprawiedliwość: 1 2 3 4 5
    66. Starość: 1 2
    67. Strach: 1 2
    68. Syn: 1 2 3
    69. Szaleństwo: 1 2 3 4
    70. Szczęście: 1 2
    71. Ślub: 1
    72. Śmierć: 1 2 3
    73. Śmierć bohaterska: 1 2
    74. Tajemnica: 1
    75. Trup: 1 2 3 4
    76. Umiarkowanie: 1
    77. Upadek: 1
    78. Vanitas: 1
    79. Walka: 1 2 3
    80. Wesele: 1
    81. Wierność: 1 2
    82. Więzień: 1
    83. Wina: 1 2 3 4
    84. Władza: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
    85. Wyrzuty sumienia: 1
    86. Wzrok: 1
    87. Zaświaty: 1 2 3 4 5 6 7
    88. Zbrodnia: 1
    89. Zbrodniarz: 1
    90. Zdrada: 1
    91. Zło: 1
    92. Żałoba: 1
    93. Żona: 1

    SofoklesAntygonatłum. Kazimierz Morawski

    OSOBY DRAMATU:

    1. ANTYGONA, córka Edypa
    2. ISMENA, jej siostra
    3. CHÓR TEBAŃSKICH STARCÓW
    4. KREON, król Teb
    5. STRAŻNIK
    6. HAJMON, syn Kreona
    7. TYREZJASZ, wróżbita
    8. POSŁANIEC
    9. EURYDYKA, żona Kreona
    10. POSŁANIEC drugi

    Rzecz dzieje się przed dworem królewskim w Tebach.

    ANTYGONA

    1
    O ukochana siostro ma, Ismeno,
    Czy ty nie widzisz, że z klęsk Edypowych[1]
    Żadnej za życia los nam nie oszczędza?
    Bo nie ma cierpień i nie ma ohydy,
    5
    Nie ma niesławy i hańby, które by
    Nas pośród nieszczęść pasma nie dotknęły.
    Cóż bo[2] za rozkaz znów obwieścił miastu
    Ten, który teraz władzę w ręku dzierży?
    Czyś zasłyszała? Czy uszło twej wiedzy,
    10
    Że znów wrogowie godzą w naszych miłych?

    ISMENA

    O Antygono, żadna wieść nie doszła
    Do mnie, ni słodka, ni goryczy pełna,
    Od dnia, gdy braci straciłyśmy obu,
    W bratnim zabitych razem pojedynku.
    15
    Odkąd tej nocy odeszły Argiwów
    Hufce[3], niczego więcej nie zaznałam
    Ni ku pociesze, ni ku większej trosce.

    ANTYGONA

    Lecz mnie wieść doszła i dlatego z domu
    Cię wywołałam, by rzecz ci powierzyć.

    ISMENA

    20
    Cóż to? Ty jakieś ciężkie ważysz słowa.

    ANTYGONA

    O tak! Czyż nie wiesz, że z poległych braci
    Kreon jednemu wręcz odmówił grobu?
    Że Eteokla[4], jak czynić przystoi,
    Pogrzebał w ziemi wśród umarłych rzeszy,
    25
    A zaś obwieścił, aby Polinika[5]
    Nieszczęsne zwłoki bez czci pozostały,
    By nikt ich płakać, nikt grześć[6] się nie ważył;
    Mają więc leżeć bez łez i bez grobu,
    Na pastwę ptakom żarłocznym i strawę.
    30
    Słychać, że Kreon czcigodny dla ciebie,
    Co mówię, dla mnie też wydał ten ukaz
    I że tu przyjdzie, by tym go ogłosić,
    Co go nie znają, nie na wiatr zaiste
    Rzecz tę stanowiąc, lecz grożąc zarazem
    35
    Kamienowaniem ukazu przestępcom[7].
    Tak się ma sprawa, teraz wraz ukażesz,
    Czyś godną rodu czy wyrodną córą.

    ISMENA

    Gdy taka dola, to cóż, o nieszczęsna,
    Prując czy snując bym mogła tu przydać?

    ANTYGONA

    40
    Patrz, byś wspomogła i poparła siostrę.

    ISMENA

    W jakimże dziele? Dokąd myśl twa mierzy?

    ANTYGONA

    Ze mną masz zwłoki opatrzyć braterskie.

    ISMENA

    Więc ty zamierzasz grzebać wbrew ukazom?

    ANTYGONA

    Tak! Brata mego, a dodam… i twego;
    45
    Bo wiarołomstwem nie myślę się kalać.

    ISMENA

    Niczym dla ciebie więc zakaz Kreona?

    ANTYGONA

    Niczym, on nie ma nad moimi prawa.

    ISMENA

    Biada! O rozważ, siostro, jak nam ojciec
    Zginął wśród sromu[8] i pośród niesławy,
    50
    Kiedy się jemu błędy ujawniły,
    A on się targnął na własne swe oczy;
    Żona i matka[9] — dwuznaczne to miano —
    Splecionym węzłem swe życie ukróca;
    Wreszcie i bracia przy jednym dnia słońcu
    55
    Godzą na siebie i morderczą ręką
    Jeden drugiemu śmierć srogą zadaje.
    Kobieta, Władza, Mężczyzna, Siła, Prawo, RozumZważ więc, że teraz i my pozostałe
    Zginiemy marnie, jeżeli wbrew prawu
    Złamiemy wolę i rozkaz tyrana.
    60
    Baczyć[10] to trzeba, że my przecie słabe,
    Do walk z mężczyzną niezdolne niewiasty;
    Że nam ulegać silniejszym należy,
    Tych słuchać, nawet i sroższych rozkazów;
    Ja więc, błagając o wyrozumienie
    65
    Zmarłych, że muszę tak ulec przemocy,
    Posłuszna będę władcom tego świata,
    Bo próżny opór urąga rozwadze.

    ANTYGONA

    Wierność, Miłość silniejsza niż śmierć, Zaświaty, Prawo, Obraz świataJa ci nie każę niczego, ni, choćbyś
    Pomóc mi chciała, wdzięczne by mi było,
    70
    Lecz stój przy twojej myśli, a ja tego
    Pogrzebię sama, potem zginę z chlubą.
    Niechaj się zbratam z mym kochanym w śmierci
    Po świętej zbrodni; a dłużej mi zmarłym
    Miłą być trzeba, niż ziemi mieszkańcom,
    75
    Bo tam zostanę na wieki; tymczasem
    Ty tu znieważaj święte prawa bogów.

    ISMENA

    Ja nie znieważam ich, nie będąc w mocy
    Działać na przekór stanowieniom[11] władców.

    ANTYGONA

    Rób po twej myśli; ja zaś wnet podążę,
    80
    By kochanemu bratu grób usypać.

    ISMENA

    O ty nieszczęsna! Serce drży o ciebie.

    ANTYGONA

    Nie troszcz się o mnie; nad twoim radź losem.

    ISMENA

    Tajemnica, StrachAle nie zdradzaj twej myśli nikomu,
    Kryj twe zamiary, ja też je zataję.

    ANTYGONA

    85
    O nie! Mów głośno, bo ciężkie ty kaźnie
    Ściągnąć byś mogła milczeniem na siebie.

    ISMENA

    Z żarów twej duszy mroźne mieciesz słowa.

    ANTYGONA

    Lecz miła jestem tym, o których stoję[12].

    ISMENA

    Jeśli podołasz w trudnych mar pościgu.

    ANTYGONA

    90
    Jak nie podołam, to zaniecham dzieła.

    ISMENA

    Nie trza[13] się z góry porywać na mary.

    ANTYGONA

    Kiedy tak mówisz, wstręt budzisz w mym sercu
    I słusznie zmierzisz[14] się także zmarłemu;
    Śmierć bohaterskaPozwól, bym ja wraz z moim zaślepieniem
    95
    Spojrzała w oczy grozie; bo ta groza
    Chlubnej[15] mi śmierci przenigdy nie wydrze.

    ISMENA

    Jeśli tak mniemasz, idź, lecz wiedz zarazem,
    Żeś nierozważna, choć miłym tyś miła.

    CHÓR

    O słońca grocie, coś jasno znów Tebom[16]
    100
    Błysnął po trudach i znoju,
    Złote dnia oko, przyświecasz ty niebom
    I w Dirki[17] nurzasz się zdroju.
    Witaj! Tyś sprawił, że wrogów mych krocie
    W dzikim pierzchnęły odwrocie.
    105
    Bo Polinika gniewny spór
    Krwawy zażegł w ziemi bój,
    Z chrzęstem zapadł, z szumem piór
    Śnieżnych orłów lotny rój,
    I zbroice liczne błysły,
    110
    I z szyszaków pióra trysły.
    I wróg już wieńcem dzid groźnych otoczył
    Siedmiu bram miasta gardziele,
    Lecz pierzchł, nim w mojej krwi strugach się zbroczył,
    Zanim Hefajstos[18] ognisty w popiele
    115
    Pogrążył mury, bo z tyłu nawałem
    Runął na smoka[19] Ares z wojny szałem.
    Bóg, Pycha, Walka, PiorunBo Zeus nie cierpi dumnych głów,
    A widząc ich wyniosły lot
    I złota chrzęst, i pychę słów,
    120
    Wypuścił swój piorunny grot[20]
    I w zwycięstwa samym progu
    Skarcił butę w dumnym wrogu.
    A ugodzony wznak na ziemię runie
    Ten, który w namiętnym gniewie
    125
    Miasto pogrzebać chciał w ognia całunie
    I jak wicher dął w zarzewie.
    Legł on od Zeusa gromu powalony,
    Innym znów Ares inne znaczy zgony.
    Bo siedmiu — siedmiu strzegło wrót,
    130
    Na męża mąż wymierzył dłoń,
    Dziś w stosach lśni za zwycięstw trud
    Ku Zeusa czci pobitych broń.
    Brat, WalkaAle przy jednej miasta bramie
    Nie błyszczy żaden chwały łup,
    135
    Gdzie brat na brata podniósł ramię,
    Tam obok trupa poległ trup.
    Więc teraz Nike[21], czci syta i sławy,
    Zwraca ku Tebom radosne swe oczy,
    Po twardym znoju i po walce krwawej
    140
    Rzezi wspomnienie niech serca nie mroczy;
    Idźmy do świątyń, a niechaj na przedzie
    Teb skoczny Bakchus[22] korowody wiedzie.
    Lecz otóż widzę, jak do nas tu zdąża
    Kreon, co ziemią tą włada,
    145
    Nowy bóstw wyrok go w myślach pogrąża,
    Ważne on plany waży i układa.
    Widno[23], że zbadać chciałby nasze zdanie,
    Skoro tu starców wezwał na zebranie.

    KREON

    O Tebańczycy, nareszcie bogowie
    150
    Z burzy i wstrząśnień wyrwali to miasto;
    A jam[24] was zwołał tutaj przed innymi,
    Boście wy byli podporami tronu
    Za Laiosa i Edypa rządów,
    I po Edypa zgonie młodzieniaszkom[25]
    155
    Pewną swą radą służyliście chętnie.
    Kiedy zaś oni za losu wyrokiem
    Polegli obaj w bratobójczej walce,
    Krwią pokalawszy braterskie prawice,
    Wtedy ja władzę i tron ten objąłem,
    160
    Który mi z prawa po zmarłych przypada.
    WładzaTrudno jest duszę przeniknąć człowieka,
    Jego zamysły i pragnienia, zanim
    On ich na szerszym nie odsłoni polu.
    Ja tedy[26] władcę, co by, rządząc miastem,
    165
    Wnet się najlepszych nie imał[27] zamysłów
    I śmiało woli swej nie śmiał ujawnić,
    Za najgorszego uważałbym pana.
    A gdyby wyżej nad dobro publiczne
    Kładł zysk przyjaciół, za nic bym go ważył.
    170
    I nie milczałbym, klnę się na Jowisza
    Wszechwidzącego, gdybym spostrzegł zgubę
    Zamiast zbawienia kroczącą ku miastu.
    OjczyznaNigdy też wroga nie chciałbym ojczyzny
    Mieć przyjacielem, o tym przeświadczony,
    175
    Że nasze szczęście w szczęściu miasta leży,
    I jego dobro przyjaciół ma raić[28].
    Przez te zasady podnoszę to miasto
    I tym zasadom wierny obwieściłem
    Ukaz ostatni na Edypa synów.
    180
    Aby dzielnego w walce Eteokla,
    Który w obronie poległ tego miasta,
    W grobie pochować i uczcić ofiarą,
    Która w kraj zmarłych za zacnymi idzie;
    Zdrada, Hańba, PogrzebBrata zaś jego, Polinika mniemam,
    185
    Który to bogów i ziemię ojczystą
    Naszedł z wygnania i ognia pożogą
    Zamierzał zniszczyć, i swoich rodaków
    Krwią się napoić, a w pęta wziąć drugich,
    Wydałem rozkaz, by chować ni płakać
    190
    Nikt się nie ważył, lecz zostawił ciało
    Przez psy i ptaki w polu poszarpane.
    Taka ma wola, a nie ścierpię nigdy,
    By źli w nagrodzie wyprzedzili prawych.
    Kto za to miastu temu dobrze życzy,
    195
    W zgonie i w życiu dozna mej opieki.

    CHÓR

    Tak więc, Kreonie, raczysz rozporządzać
    Ty co do wrogów i przyjaciół grodu,
    A wszelka władza zaprawdę ci służy,
    I nad zmarłymi, i nami, co żyjem.

    KREON

    200
    A więc czuwajcie nad mymi rozkazy[29].

    CHÓR

    Poleć młodszemu straż nad tym i pieczę.

    KREON

    Przecież tam stoją straże w pogotowiu.

    CHÓR

    Czegóż byś tedy od nas jeszcze żądał?

    KREON

    Byście niesfornym stanęli oporem[30].

    CHÓR

    205
    Głupi ten, kto by na śmierć się narażał.

    KREON

    Tak, śmierć go czeka! Lecz wielu do zguby
    Popchnęła żądza i zysku rachuby.

    STRAŻNIK

    O najjaśniejszy, nie powiem, że w biegu
    Śpiesząc ja tutaj tak się zadyszałem,
    210
    Bom ja raz po raz przystawał po drodze
    I chciałem nazad[31] zawrócić z powrotem,
    A dusza tak mi mówiła co chwila:
    Czemuż to, głupi, ty karku nadstawiasz?
    Czemuż tak lecisz? Przecież może inny
    215
    Donieść to księciu; na cóż ty masz skomleć?
    Tak sobie myśląc, spieszyłem powolnie,
    A krótka droga wraz mi się wzdłużała.
    Na koniec myślę: niech będzie, co będzie,
    I staję, książę, przed tobą i powiem,
    220
    Choć tak po prawdzie sam nie wiem zbyt wiele.
    A zresztą tuszę[32], że nic mnie nie czeka,
    Chyba, co w górze było mi pisane.

    KREON

    Cóż więc nadmierną przejmuje cię trwogą?

    STRAŻNIK

    Zacznę od siebie, żem nie zrobił[33] tego,
    225
    Co się zdarzyło, anim widział[34] sprawcy,
    Żem więc na żadną nie zarobił karę.

    KREON

    Dzielnie warujesz[35] i wałujesz[36] sprawę,
    Lecz jasne, że coś przynosisz nowego.

    STRAŻNIK

    Bo to niesporo[37] na plac ze złą wieścią.

    KREON

    230
    Lecz mów już w końcu i wynoś się potem.

    STRAŻNIK

    A więc już powiem. Trupa ktoś co tylko[38]
    Pogrzebał skrycie i wyniósł się chyłkiem,
    Rzucił garść ziemi i uczcił to ciało.

    KREON

    Co mówisz? Któż był tak bardzo bezczelny?

    STRAŻNIK

    235
    Tego ja nie wiem, bo żadnego znaku
    Ani topora, motyki nie było.
    Ziemia wokoło była gładka, zwarta,
    Ani w niej stopy, ni żadnej kolei,
    Lecz, krótko mówiąc, sprawca znikł bez śladu.
    240
    Skoro też jeden ze straży rzecz wskazał,
    Zaraz nam w myśli, że w tym jakieś licho[39].
    Trup znikł, a leżał nie pod grubą zaspą,
    Lecz przyprószony, jak czynią, co winy
    Się wobec zmarłych strachają; i zwierza
    245
    Lub psów szarpiących trupy ani śladu.
    Więc zaczął jeden wyrzekać na drugich,
    Jeden drugiego winować[40], i było
    Blisko już bójki, bo któż by ich zgodził?
    W każdym ze straży wietrzyliśmy sprawcę,
    250
    Lecz tak na oślep, bo nikt się nie przyznał.
    I my gotowi i żary brać w ręce,
    I w ogień skoczyć, i przysiąc na bogów,
    Że nie my winni, ani byli w spółce
    Z tym, co obmyślił tę rzecz i wykonał.
    255
    Więc koniec końcem, gdy dalej tak nie szło,
    Jeden rzekł słowo, które wszystkim oczy
    Zaryło w ziemię; bośmy nie wiedzieli,
    Co na to odrzec, a strach nas zdjął wielki,
    Co z tego będzie. Rzekł więc na ten sposób,
    260
    Że tobie wszystko to donieść należy.
    I tak stanęło, a mnie nieszczęsnemu
    Los kazał zażyć tej przyjemnej służby.
    Więc po niewoli[41] sobie i wam staję.
    Bo nikt nie lubi złych nowin zwiastuna.

    CHÓR

    265
    O panie, mnie już od dawna się roi,
    Że się bez bogów przy tym nie obeszło.

    KREON

    Milcz, jeśli nie chcesz wzbudzić mego gniewu,
    I prócz starości ukazać głupoty.
    Bo brednie pleciesz, mówiąc, że bogowie
    270
    O tego trupa na ziemi się troszczą.
    Czyżby z szacunku, jako dobroczyńcę,
    Jego pogrzebli, jego, co tu wtargnął,
    Aby świątynie i ofiarne dary
    Zburzyć, spustoszyć ich ziemię i prawa?
    275
    Czyż, według ciebie, bóstwa czczą zbrodniarzy?
    O nie, przenigdy! Władza, Król, LudLecz tego tu miasta
    Ludzie już dawno przeciw mnie szemrając
    Głową wstrząsali i jarzmem ukrycie
    Przeciw mym rządom i mojej osobie.
    280
    PieniądzWiem ja to dobrze, że za ich pieniądze
    Straże się tego dopuściły czynu.
    Bo nie ma gorszej dla ludzi potęgi,
    Jak pieniądz: on to i miasta rozburza,
    On to wypiera ze zagród i domu,
    285
    On prawe dusze krzywi i popycha
    Do szpetnych kroków i nieprawych czynów.
    Zbrodni on wszelkiej ludzkości jest mistrzem
    I drogowskazem we wszelkiej sromocie[42].
    A ci, co czyn ten za pieniądz spełnili,
    290
    Wreszcie spóźnione wywołali kaźnie[43].
    Bo jeśli dotąd Zeusowi hołd składam,
    Miarkuj to dobrze, a klnę się przysięgą,
    Jeśli wy zaraz schwytanego sprawcy
    Nie dostawicie przed moje oblicze,
    295
    To jednej śmierci nie będzie wam dosyć,
    Lecz wprzódy wisząc będziecie zeznawać,
    Byście w przyszłości wiedzieli, skąd grabić
    I ciągnąć zyski, i mieli naukę,
    Że nie na wszelki zysk godzić należy.
    300
    Bo to jest pewne, że brudne dorobki
    Częściej do zguby prowadzą niż szczęścia.

    STRAŻNIK

    Wolnoż[44] mi mówić? Czy pójść mam w milczeniu?

    KREON

    Czyż nie wiesz jeszcze, jak głos twój mi wstrętny?

    STRAŻNIK

    Uszy ci rani czy też duszę twoją?

    KREON

    305
    Cóż to? Chcesz badać, skąd idą me gniewy?

    STRAŻNIK

    Sprawca ci duszę, a ja uszy trapię[45].

    KREON

    Cóż to za urwisz[46] z niego jest wierutny[47]!

    STRAŻNIK

    A przecież nie ja czyn ten popełniłem.

    KREON

    Ty! — Swoją duszą frymarcząc[48] w dodatku.

    STRAŻNIK

    310
    O nie!
    Próżne to myśli, próżniejsze domysły.

    KREON

    Zmyślne twe słowa, lecz jeżeli winnych
    Mi nie stawicie, to wnet wam zaświta,
    Że brudne zyski sprowadzają kaźnie.

    STRAŻNIK

    315
    O, niech go ujmą, owszem, lecz cokolwiek
    Teraz się stanie za dopustem losu,
    Ty mnie już tutaj nie zobaczysz więcej;
    Bo już i teraz dziękuję ja bogom,
    Żem wbrew nadziei stąd wyszedł bez szwanku.

    CHÓR

    320
    Kondycja ludzkaSiła[49] jest dziwów, lecz nad wszystkie sięga[50]
    Dziwy człowieka potęga.
    Bo on prze śmiało poza sine morze,
    Gdy toń się wzdyma i kłębi.
    I z roku na rok swym lemieszem[51] porze[52]
    325
    Matkę-ziemicę do głębi.
    Lotny ród ptaków i stepu zwierzęta
    I dzieci fali usidla on w pęta,
    Wszystko rozumem zwycięży.
    Dzikiego zwierza z gór ściągnie na błonie,
    330
    Krnąbrny kark tura i grzywiaste konie
    Ujarzmi w swojej uprzęży.
    Wynalazł mowę i myśli dał skrzydła
    I życie ujął w porządku prawidła,
    Od mroźnych wichrów na deszcze i gromy
    335
    Zbudował sobie schroniska i domy,
    Na wszystko z radą on gotów.
    Lecz choćby śmiało patrzał w wiek daleki,
    Choć ma na bóle i cierpienia leki.
    Śmierci nie ujdzie on grotów.
    340
    Cnota, ZbrodniaA sił potęgę, które w duszy tleją,
    Popchnie on zbrodni lub cnoty koleją;
    Jeżeli prawa i bogów cześć wyzna.
    To hołd mu odda ojczyzna;
    A będzie jej wrogiem ten, który nie z bogiem
    345
    Na cześć i prawość się ciska.
    Niechajby on sromu mi nie wniósł do domu.
    Nie skalał mego ogniska.
    WięzieńLecz jakiż widok uderza me oczy?
    Czyż ja zdołałbym wbrew prawdzie zaprzeczyć,
    350
    Że to dzieweczka idzie Antygona?
    O ty nieszczęsna, równie nieszczęsnego
    Edypa córo!
    Cóż-że się stało? Czy cię na przestępstwie
    Ukazu króla schwytano i teraz
    355
    Wskutek tej zbrodni prowadzą jak brankę?

    STRAŻNIK

    Oto jest dziewka, co to popełniła.
    Tę schwytaliśmy. Lecz gdzieżeż jest Kreon?

    CHÓR

    Wychodzi oto z domu w samą porę.

    KREON

    Cóż to? Jakież tu zeszedłem zdarzenie?

    STRAŻNIK

    360
    Niczego, panie, nie trza się odrzekać,
    Bo myśl późniejsza kłam zada zamysłom;
    Ja bo dopiero kląłem, że już nigdy
    Nie stanę tutaj po groźbach, coś miotał,
    Ale ta nowa, wielka niespodzianka
    365
    Nie da się zmierzyć z nijaką radością;
    Idę więc, chociaż tak się zaklinałem,
    Wiodąc tę dziewkę, którą przychwytano,
    Gdy grób gładziła; żaden los tym razem
    Mnie tu nie przywiódł, lecz własne odkrycie.
    370
    Sądź ją i badaj; jam sobie zasłużył,
    Bym z tych opałów wydostał się wreszcie.

    KREON

    Jakim sposobem i gdzieżeś ją schwytał?

    STRAŻNIK

    Trupa pogrzebiąc. W dwóch słowach masz wszystko.

    KREON

    Czy pewny jesteś tego, co tu głosisz?

    STRAŻNIK

    375
    Na własne oczy przecież ją widziałem
    Grzebiącą trupa; chyba jasno mówię.

    KREON

    Więc na gorącym zszedłeś ją uczynku?

    STRAŻNIK

    Tak się rzecz miała: kiedyśmy tam przyszli,
    Groźbami twymi srodze przepłoszeni,
    380
    Zmietliśmy z trupa ziemię i znów nagie
    I już nadpsute zostawiwszy ciało
    Na bliskim wzgórzu siedliśmy, to bacząc,
    By nam wiatr nie niósł wstrętnego zaduchu.
    A jeden beształ drugiego słowami,
    385
    By się nie lenić i nie zaspać sprawy.
    To trwało chwilę; a potem na niebie
    Zabłysnął w środku ognisty krąg słońca
    I grzać poczęło; aż nagle się z ziemi
    Wicher poderwał i wśród strasznej trąby
    390
    Wył po równinie, drąc liście i korę
    Z drzew, i zapełnił kurzawą powietrze;
    Przymknąwszy oczy, drżeliśmy od strachu.
    A kiedy wreszcie ten szturm się uciszył,
    Trup, Pogrzeb, Obrzędy, ObyczajeWidzimy dziewkę, która tak boleśnie
    395
    Jak ptak zawodzi, gdy znajdzie swe gniazdo
    Obrane z piskląt i opustoszałe.
    Tak ona, trupa dojrzawszy nagiego,
    Zaczyna jęczeć i przekleństwa miotać
    Na tych, co brata obnażyli ciało.
    400
    I wnet przynosi garść suchego piasku,
    A potem z wiadra, co dźwiga na głowie,
    Potrójnym płynem martwe skrapia zwłoki[53].
    My więc rzucimy się na nią i dziewkę
    Chwytamy, ona zaś nic się nie lęka.
    405
    Badamy dawne i świeże jej winy.
    Ona zaś żadnej nie zaprzecza zbrodni,
    Co dla mnie miłe, lecz i przykre było.
    Bo że z opałów sam się wydostałem,
    Było mi słodkie, lecz żem w nie pogrążył
    410
    Znajomych, przykre. Chociaż ostatecznie,
    Skorom ja cały[54], resztę lekko ważę.

    KonfliktKREON

    Lecz ty, co głowę tak skłaniasz ku ziemi,
    Mów, czy to prawda, czy donos kłamliwy?

    ANTYGONA

    Jam to spełniła, zaprzeczyć nie myślę.

    KREON

    415
    Ty więc się wynoś, gdzie ci się podoba,
    Wolny od winy i ciężkich podejrzeń.
    A ty odpowiedz mi teraz w dwóch słowach,
    Czyżeś wiedziała o moim zakazie?

    ANTYGONA

    Wiedziałam dobrze. Wszakże nie był tajny.

    KREON

    420
    I śmiałaś wbrew tym stanowieniom działać?

    ANTYGONA

    Prawo, Państwo, Władza, Obraz świata, Zaświaty, SprawiedliwośćPrzecież nie Jowisz[55] obwieścił to prawo,
    Ni wola Diki[56] podziemnych bóstw siostry,
    Taka ród ludzki związała ustawą.
    A nie mniemałam, by ukaz twój ostry
    425
    Tyle miał wagi i siły w człowieku,
    Aby mógł łamać święte prawa boże,
    Które są wieczne i trwają od wieku,
    Że ich początku nikt zbadać nie może.
    Ja więc nie chciałam ulęknąć się człeka
    430
    I za złamanie praw tych kiedyś bogom
    Zdawać tam sprawę. Bom śmierci ja pewna
    Nawet bez twego ukazu; a jeśli
    Wcześniej śmierć przyjdzie, za zysk to poczytam.
    Bo komu przyszło żyć wśród nieszczęść tylu,
    435
    Jakże by w śmierci zysku nie dopatrzył?
    Tak więc nie mierzi mnie śmierci ta groźba,
    Lecz mierziłoby mnie braterskie ciało
    Niepogrzebane. Tak, śmierć mnie nie straszy,
    A jeśli głupio działać ci się zdaję,
    440
    Niech mój nierozum za nierozum staje[57].

    CHÓR

    Krnąbrne po krnąbrnym dziewczyna ma ojcu
    Obejście[58], grozie nie ustąpi łatwo.

    KREON

    Lecz wiedz, że często zamysły zbył harde
    Spadają nisko, że często się widzi,
    445
    Jako żelazo najtwardsze wśród ognia
    Gnie się i mimo swej twardości pęka;
    Wiem też, że drobne wędzidło rumaki
    Dzikie poskramia. Bo tym nieprzystojna
    Wyniosłość, którzy u innych w niewoli[59].
    450
    Dziewka ta jedną splamiła się winą
    Rozkazy dane obchodząc i łamiąc,
    Teraz przed drugim nie sroma[60] się gwałtem,
    Z czynu się chełpi i nadto urąga.
    Mężczyzna, Prawo, KaraLecz nie ja mężem, lecz ona by była,
    455
    Gdyby postępek ten jej uszedł płazem.
    Ale czy z siostry, czy choćby i bliższej
    Krwią mi istoty ona pochodziła,
    Ona i siostra nie ujdą przenigdy
    Śmierci straszliwej; bo i siostrę skarcę,
    460
    Że jej spólniczką była w tym pogrzebie.
    Szaleństwo, WinaWołać mi tamtą, którą co dopiero
    Widziałem w domu zmieszaną, szaloną.
    Tak duch zazwyczaj tych zdradza, co tajnie
    Się dopuścili jakiegoś występku.
    465
    Wstręt zaś ja czuję przeciw tym złoczyńcom,
    Którzy swe grzechy chcą potem upiększać.

    ANTYGONA

    Chceszli[61] co więcej, czyli[62] śmierć mi zadać?

    KREON

    O! nie! W tym jednym zawiera się wszystko.

    ANTYGONA

    Więc na cóż zwlekać? Jako twoje słowa
    470
    Mierżą, i oby zawsze mnie mierziły,
    Tak wstrętne tobie wszelkie me postępki.
    A jednak, skąd bym piękniejszą ja sławę
    Uszczknęła, jako z brata pogrzebania.
    Strach, WładzaI ci tu wszyscy rzecz by pochwalili,
    475
    Gdyby im trwoga nie zawarła mowy.
    Ale tyranów los ze wszech miar błogi,
    Wolno im czynić, co zechcą, i mówić.

    KREON

    Sama tak sądzisz pośród Kadmejczyków[63].

    ANTYGONA

    I ci tak sądzą, lecz stulają wargi.

    KREON

    480
    Nie wstyd ci, jeśli od tych się wyróżniasz?

    ANTYGONA

    Siostra, Brat, Obraz świata, Zaświaty, Państwo, Prawo, Sprawiedliwość, Nienawiść, MiłośćCzcić swe rodzeństwo nie przynosi wstydu.

    KREON

    Nie był ci bratem ten, co poległ drugi?

    ANTYGONA

    Z jednego ojca i matki zrodzonym.

    KREON

    Czemuż więc niesiesz cześć, co jemu wstrętna?

    ANTYGONA

    485
    Zmarły nie rzuci mi skargi tej w oczy.

    KREON

    Jeśli na równi z nim uczcisz złoczyńcę?

    ANTYGONA

    Nie jak niewolnik, lecz jak brat on zginął.

    KKEON

    On, co pustoszył kraj, gdy tamten bronił?

    ANTYGONA

    A jednak Hades pożąda praw równych.

    KREON

    490
    Dzielnemu równość ze złym nie przystoi.

    ANTYGONA

    Któż wie, czy takie wśród zmarłych są prawa?

    KREON

    Wróg i po śmierci nie stanie się miłym.

    ANTYGONA

    Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić.

    KREON

    Kobieta, Mężczyzna, WładzaJeśli chcesz kochać, kochaj ich w Hadesie,
    495
    U mnie nie będzie przewodzić kobieta.

    CHÓR

    Lecz otóż wiodą Ismenę, o panie,
    Widać jej boleść i słychać jej łkanie.
    A jakaś chmura przesłania jej oczy
    I piękną dziewki twarz mroczy.

    KREON

    500
    O ty, co w domu przypięłaś się do mnie
    Jak wąż podstępnie, żem wiedzieć wręcz nie mógł,
    Iż na mą zgubę dwa wyrodki żywię,
    Nuże[64], mów teraz, czyś była wspólniczką
    W tym pogrzebaniu, lub wyprzyj się winy.

    ISMENA

    505
    SiostraWinna ja jestem, jak stwierdzi to siostra,
    I biorę na się tej zbrodni połowę.

    ANTYGONA

    Lecz sprawiedliwość przeczy twym twierdzeniom;
    Aniś ty chciała, ni jać przypuściłam[65].

    ISMENA

    Jednak w niedoli twojej nie omieszkam
    510
    Wziąć na się cząstkę twych cierpień i kaźni.

    ANTYGONA

    Hades i zmarli wiedzą, kto to zdziałał.
    MiłośćSłowami świadczyć miłość — to nie miłość.

    ISMENA

    O, nie zabraniaj mi, siostro, choć w śmierci
    Z tobą się złączyć i uczcić zmarłego.

    ANTYGONA

    515
    SprawiedliwośćNie chcę twej śmierci, a nie zwij twym dziełem
    Coś nie sprawiła; mój zgon starczy bratu.

    ISMENA

    Lecz jakiż żywot mnie czeka bez ciebie?

    ANTYGONA

    Pytaj Kreona! Zwykłaś nań ty baczyć[66].

    ISMENA

    Po cóż mnie dręczysz bez żadnej potrzeby?

    ANTYGONA

    520
    Cierpię ja, że mi śmiać przyszło się z ciebie.

    ISMENA

    W czym bym choć teraz ci przydać się mogła?

    ANTYGONA

    Myśl o ratunku, ja go nie zawiszczę[67].

    ISMENA

    O, ja nieszczęsna! Więc chcesz mnie porzucić?

    ANTYGONA

    Wybrałaś życie — ja życia ofiarę.

    ISMENA

    525
    Skąd wiesz, co na dnie słów moich się kryje?

    ANTYGONA

    W słowach ty rady, ja szukałam w czynie.

    ISMENA

    A jednak wina ta sama nas łączy.

    ANTYGONA

    Bądź zdrowa, żyjesz — a moja już dusza
    W krainie śmierci… zmarłym świadczyć może.

    KREON

    530
    SzaleństwoZ dziewcząt się jednej teraz zwichnął rozum,
    Druga od młodu wciąż była szalona.

    ISMENA

    O władco, w ludziach zgnębionych nieszczęściem
    Umysł się chwieje pod ciosów obuchem.

    KREON

    W tobie zaiste, co łączysz się z zbrodnią.

    ISMENA

    535
    Bo cóż mi życie warte bez mej siostry?

    KREON

    Jej nie nazywaj[68] — bo ona już zmarła.

    ISMENA

    Więc narzeczoną chcesz zabić ty syna?

    KREON

    Są inne łany dla jego posiewu.

    ISMENA

    Lecz on był dziwnie do niej dostrojony.

    KREON

    540
    Złymi dla synów niewiasty[69] się brzydzę.

    ISMENA

    Drogi Hajmonie, jak ojciec cię krzywdzi!

    KREON

    Twój głos i swadźby[70] zbyt mierżą mnie twoje.

    CHÓR

    A więc chcesz wydrzeć kochankę synowi?

    KREON

    Hades posłaniem będzie tej miłości.

    CHÓR

    545
    Taka więc wola, że ta umrzeć musi?

    KREON

    Twoja i moja; lecz dosyć tych zwlekań;
    Kobieta, Niewola, MizoginiaWiedźcie je, sługi, w dom, bo odtąd mają
    Żyć jak niewiasty, nie według swej woli.
    Toć i zbyt śmiałe ulękną się serca,
    550
    Gdy widmo śmierci zaglądnie im w oczy.

    CHÓR

    Szczęście, Los, Przekleństwo, RodzinaSzczęśliwy, kogo w życiu klęski nie dosięgły[71],
    Bo skoro bóg potrząśnie domowymi węgły[72],
    Z jednego gromu cały szereg nieci,
    Po ojcach godzi i w dzieci.
    555
    Tak jako fale na morzu się piętrzą,
    Gdy wicher tracki[73] do głębiny wpadnie
    I ryje iły drzemiące gdzieś na dnie,
    Aż brzeżne skały od burzy zajęczą: —
    Tak już od wieków w Labdakidów domy
    560
    Po dawnych gromach nowe godzą gromy,
    Bóle minionych pokoleń
    Nie niosą ulg i wyzwoleń.
    I ledwie słońce promienie rozpostrze
    Ponad ostatnią odnogą rodzeństwa,
    565
    A już bóstw krwawych podcina ją ostrze,
    Obłęd i szału przekleństwa.
    BógO Zeusie, któż się z twą potęgą zmierzy?
    Ciebie ni czasu odwieczne miesiące,
    Ni sen nie zmoże wśród swoich obierzy[74].
    570
    Ty, co Olimpu szczyty jaśniejące
    Przez wieki dzierżysz promienny,
    Równy w swej sile, niezmienny.
    Kondycja ludzkaA wieczne prawo gniecie ziemi syny,
    Że nikt żywota nie przejdzie bez winy.
    575
    Nadzieja złudna, bo jednym da skrzydła,
    Drugich omota w swe sidła;
    Żądz lotnych wzbudzi w nich ognie.
    Aż życie pióra te pognie.
    Dobro, Zło, Wina, Rozum, Duma, SzaleństwoA wieczną prawda, że w przystępie dumy
    580
    Mienią dobrymi ci nieprawe czyny,
    Którym bóg zmieszał rozumy!
    Nikt się na ziemi nie ustrzeże winy.
    Lecz otóż Hajmon, z twojego potomstwa
    585
    Wiekiem najmłodszy; widocznie boleje
    Nad ciężkim losem swej umiłowanej
    I po swym szczęściu łzy leje.

    KREON

    Wkrótce przejrzymy jaśniej od wróżbitów.
    O synu! Czyż ty przybywasz tu gniewny
    590
    Wskutek wyroku na twą narzeczoną,
    Czy w każdej doli zachowasz mnie miłość?

    HAJMON

    Twoim ja, ojcze! Skoro mądrze radzisz,
    Idę ja chętnie za twoim przewodem;
    I żaden związek nie będzie mi droższy
    595
    Ponad wskazówki z ust twoich rozumnych.

    KREON

    Ojciec, SynO! tak, mój synu, być zawsze powinno,
    Zdanie ojcowskie ponad wszystkim ważyć.
    Przecież dlatego błagają ojcowie,
    Aby powolnych[75] synów dom im chował,
    600
    Którzy by krzywdy od wrogów pomścili,
    A równo z ojcem uczcili przyjaciół.
    Kto by zaś płodził potomstwo nic warte,
    Cóż by on chował, jak troski dla siebie,
    A wobec wrogów wstyd i pośmiewisko?
    605
    Kobieta, MężczyznaSynu, nie folguj[76] więc żądzy, nie porzuć
    Dla marnej dziewki rozsądku, wiedz dobrze,
    Że nie ma bardziej mroźnego uścisku,
    Jak w złej kobiety ramionach; bo trudno
    O większą klęskę jako[77] zły przyjaciel.
    610
    Przeto ze wstrętem ty porzuć tę dziewkę,
    Aby w Hadesie innemu się dała.
    Bo skorom poznał, że z całego miasta
    Ona jedyna, oparła się prawu,
    Nie myślę stanąć wszem wobec jak kłamca,
    615
    Ale ją stracę; rodzinnego Zeusa[78]
    Niechby błagała; Dom, Państwojeśli wśród rodziny
    Nie będzie ładu, jak obcych poskromię?
    Bo kto w swym domu potrafi się rządzić,
    Ten sterem państwa pokieruje dobrze;
    620
    WładzaKto zaś zuchwale przeciw prawu działa
    I tym, co rządzą, narzucać chce wolę,
    Ten nie doczeka się mego uznania.
    Wybrańcom ludu posłusznym być trzeba
    W dobrych i słusznych, nawet w innych sprawach.
    625
    Takiego męża rządom bym zaufał,
    Po takim służby wyglądał ochotnej,
    Taki by w starciu oszczepów i w walce
    Wytrwał na miejscu jak dzielny towarzysz.
    Władza, ObywatelNie ma zaś większej klęski od nierządu[79],
    630
    On gubi miasta, on domy rozburza,
    On wśród szeregów roznieca ucieczkę.
    Zaś pośród mężów powolnych rozkazom
    Za życia puklerz[80] stanie posłuszeństwo.
    Mężczyzna, Kobieta, Władza, Walka, MizoginiaTak więc wypada strzec prawa i władzy
    635
    I nie ulegać niewiast samowoli.
    Jeżeli upaść, to z ręki paść męskiej,
    Bo hańba doznać od niewiasty klęski.

    CHÓR

    Nam, jeśli starość rozumu nie tłumi,
    Zdajesz się mówić o tym bardzo trafnie.

    HAJMON

    640
    Ojcze, najwyższym darem łaski bogów
    Jest niewątpliwie u człowieka rozum.
    A ja słuszności twoich słów zaprzeczyć
    Ani bym umiał, ani chciałbym zdołać[81].
    Ale sąd zdrowy mógłbym mieć też inny.
    645
    Władza, MilczenieMam ja tę wyższość nad tobą, że mogę
    Poznać, co ludzie mówią, czynią, ganią,
    Bo na twój widok zdejmuje ich trwoga,
    I słowo, ciebie rażące, zamiera.
    Lud, ObyczajeA więc cichaczem przyszło mi wysłuchać,
    650
    Jak miasto nad tą się żali dziewicą,
    Że ze wszech niewiast najmniej ona winna,
    Po najzacniejszym czynie marnie kończy.
    Czyż bo[82] ta, co w swym nie przeniosła[83] sercu,
    By brat jej leżał martwy bez pogrzebu,
    655
    Psom na pożarcie i ptactwu dzikiemu,
    Raczej nagrody nie godna jest złotej?
    Takie się głosy odzywają z cicha.
    Ja zaś, o ojcze, niczego nie pragnę,
    Jak by się tobie dobrze powodziło.
    660
    Ojciec, Syn, Dziecko, Starość, Młodość, Nauka, Imię, DziedzictwoBo jestli[84] większy skarb nad dobre imię
    Ojca dla dzieci lub dzieci dla ojca?
    Nie żyw więc tego, ojcze, przeświadczenia,
    Że tylko twoje coś warte jest zdanie;
    Bo kto jedynie sam sobie zawierzy,
    665
    Na swojej mowie polega i duszy,
    Gdy go odsłonią, pustym się okaże.
    Choćby był mądry, przystoi mężowi
    Ciągle się uczyć, a niezbyt upierać.
    DrzewoWidzisz przy rwących strumieniach, jak drzewo,
    670
    Które się nagnie, zachowa konary,
    A zbyt oporne z korzeniami runie.
    Także i żeglarz, który zbyt naciągnie
    Żagle i folgi[85] nie daje, przewróci
    Łódź i osiądzie bez ławic na desce.
    675
    Ustąp ty przeto i zaniechaj gniewu,
    Bo jeśli wolno sądzić mnie młodszemu,
    MądrośćMniemam, że taki człowiek najprzedniejszy,
    Który opływa w rozum z przyrodzenia;
    Jeśli tak nie jest — a i to się zdarzy, —
    680
    Niechaj rad dobrych zbyt lekko nie waży.

    CHÓR

    O panie, słuchaj, jeśli w porę mówi,
    A ty znów ojca; obaj mądrze prawią.

    KREON

    A więc w mym wieku mam mądrości szukać
    I brać nauki u tego młokosa?

    HAJMON

    685
    Nie w nieprawości; a jeśli ja młody,
    To na rzecz raczej, niż wiek, baczyć trzeba.

    KREON

    Na rzecz, niesfornym[86] która cześć oddaje?

    HAJMON

    Ni słowem śmiałbym cześć taką zalecać.

    KREON

    A czyż nie w takie popadła ta błędy?

    HAJMON

    690
    Przeczy głos ludu, co mieszka w Teb grodzie.

    KREON

    Władza, Król, LudWięc lud mi wskaże, co ja mam zarządzać?

    HAJMON

    Niemal jak młodzian porywczy przemawiasz.

    KREON

    Władza, Państwo, Król, LudSobie czy innym gwoli[87] ja tu rządzę?

    HAJMON

    Marne to państwo, co li panu[88] służy.

    KREON

    695
    Czyż nie do władcy więc państwo należy?

    HAJMON

    Pięknie byś wtedy rządził… na pustyni.

    KREON

    Ten, jak się zdaje, z tamtą dziewką trzyma.

    HAJMON

    Jeśli ty dziewką; o ciebie się troskam.

    KREON

    Z ojcem się swarząc[89], o przewrotny synu?

    HAJMON

    700
    Bo widzę, że ty z drogi zbaczasz prawej.

    KREON

    WładzaBłądzęż[90] ja strzegąc godności mej władzy?

    HAJMON

    Nie strzeżesz — władzą pomiatając bogów.

    KREON

    O niski duchu, na służbie kobiety!

    HAJMON

    Bo w służbie złego nie znajdziesz mnie nigdy.

    KREON

    705
    Cała twa mowa jej sprawy ma bronić.

    HAJMON

    Twej sprawy, mojej i podziemnych bogów.

    KREON

    Nigdy już żywcem ty jej nie poślubisz.

    HAJMON

    Zginie — to śmiercią sprowadzi zgon inny.

    KREON

    A więc już groźbą śmiesz we mnie ty godzić?

    HAJMON

    710
    Cóż warta groźba, gdzie puste zamysły?

    KREON

    Wnet pożałujesz twych nauk, młokosie!

    HAJMON

    Nie byłbyś ojcem, rzekłbym, żeś niemądry.

    KREON

    Niewiast służalcze, przestań się uprzykrzać!

    HAJMON

    Chcesz więc ty mówić, a drugich nie słuchać?

    KREON

    715
    Doprawdy? Ale, na Olimp, wiedz o tym,
    Że cię twe drwiny o zgubę przyprawią.
    Wiedźcie tu dziewkę; niechajże wyrodna
    W oczach kochanka tu ginie natychmiast.

    HAJMON

    Nie umrze ona przy mnie! Nie marz o tym.
    720
    Nie ujrzę tego! Raczej ty nie ujrzysz
    Więcej mojego oblicza, jeżeli
    W szale na bliskich porywać się myślisz.

    CHÓR

    Gniew, Rozpacz, MłodośćUniesion gniewem wypadł on, o władco.
    A w młodej głowie rozpacz złym doradcą.

    KREON

    725
    Niech myśli, czyny knuje on zuchwałe
    Ale tych dziewek nie wyrwie on śmierci,

    CHÓR

    Jak to? Czyż obie ty zgładzić zamyślasz?

    KREON

    Niewinna ujdzie: słusznie mnie strofujesz[91].

    CHÓR

    KaraA jakiż tamtej gotujesz ty koniec?

    KREON

    730
    Gdzieś na bezludnym zamknę ją pustkowiu.
    W skalistym lochu zostawię żyjącą,
    Strawy przydając jej tyle, by kaźnię
    Pozbawić grozy i klątwy nie ściągnąć,
    A tam jej Hades, którego jedynie
    735
    Z bogów uwielbia, może da zbawienie —
    Lub pozna wreszcie, jeśli marnie zginie,
    Że próżną służbą czcić Hadesu cienie.

    CHÓR

    Miłość, Obraz świata, Władza, Kondycja ludzkaMiłości, któż się wyrwie z twych obierzy[92][93],
    Miłości, która runiesz na ofiary,
    740
    W gładkich dziew licach gdy rozniecisz czary.
    Kroczysz po morzu i wśród chat pasterzy,
    Ni bóg nie ujdzie przed twoim nawałem,
    Ani śmiertelny. Kim władasz, wre szałem.
    Za twym podmuchem, do winy
    745
    Zboczy i prawy wraz człowiek;
    Spory ty szerzysz wśród jednej rodziny.
    Urok wystrzela zwycięsko spod powiek
    Dziewicy, sięgnie i praw majestatu
    Moc Afrodyty, co przewodzi światu.
    750
    A i ja nawet, chociaż wiernie służę,
    Prawie się w duszy na ukazy burzę,
    A boleść serce mi rani,
    Bo straszny widok uderza me oczy:
    Do wszechchłonącej Antygona kroczy
    755
    Ciemnej Hadesu przystani.

    ANTYGONA

    Młodość, Śmierć, Wesele, Słońce, ZaświatyPatrzcie, o patrzcie, wy ziemi tej dzieci,
    Na mnie, kroczącą w smutne śmierci cienie,
    Oglądającą ostatnie promienie
    Słońca, co nigdy już mi nie zaświeci,
    760
    Bo mnie Hadesa dziś ręka śmiertelna
    Do Acherontu[94] bladych wiedzie włości.
    Ani zaznałam miłości,
    Ani mi zabrzmi żadna pieśń weselna;
    Ale na zimne Acherontu łoże
    765
    Ciało nieszczęsne me złożę.

    CHÓR

    Młodość, Ofiara, Poświęcenie, Śmierć bohaterskaPieśni ty godna, i w chwały rozkwicie
    W kraj śmierci niesiesz twe życie.
    Ani cię chorób przygnębiło brzemię,
    Ni miecza ostrze zwaliło na ziemię,
    770
    Lecz własnowolna, nie dobiegłszy kresu,
    Żywa w kraj stąpasz Hadesu.

    ANTYGONA

    Słyszałam niegdyś o frygijskiej Niobie,
    Córce Tantala, i jej strasznym zgonie.
    Że skamieniała w swej niemej żałobie[95]
    775
    I odtąd ciągle we łzach bólu tonie.
    Skała owiła ją jak bujne bluszcze.
    A na jej szczytach śnieg miecie, deszcz pluszcze;
    Rozpaczy łkaniem zroszone jej łono —
    Mnie też kamienną pościel przeznaczono.

    CHÓR

    780
    Lecz ona przecież z krwi bogów jest rodem,
    My śmiertelnego pokolenia płodem.
    Hołd jednak temu, kto choć w śmierci progu
    Dorówna bogu.

    ANTYGONA

    Urągasz biednej. Czemuż obelżywą
    785
    Mową mnie ranisz, pókim jeszcze żywą?
    Miasto i męże, dzierżący te grody.
    Wzywam was, zwróćcie litosne swe oczy,
    I wy, Teb gaje i dirkejskie wody,
    Na mnie, co idę ku ciemnej pomroczy,
    790
    Nie opłakana przez przyjaciół żale,
    Do niezwykłego grobowca gdzieś w skale.
    O, ja nieszczęsna!
    Anim ja zmarła, ani też przy życiu,
    Śmierć mnie już trzyma w swym mroźnym spowiciu.

    CHÓR

    795
    Duma, Sprawiedliwość, Los, RodzinaW nadmiarze pychy zuchwałej
    Z tronem się Diki twe myśli i mowy
    Zderzyły w locie, złamały.
    Zły duch cię ściga rodowy.

    ANTYGONA

    Mowa ta głębią mego serca targa;
    800
    Dotknąłeś ojca ty sromu[96],
    I w słowach twoich rozbrzmiała znów skarga
    Nad nieszczęściami Labdakidów domu.
    Straszną ja pomnę łożnicę[97],
    W której syn z matką zdrożne śluby wiąże.
    805
    Nieszczęśni moi rodzice!
    Klątwą brzemienna dziś do was podążę,
    Dziewiczość niosąc wam serca.
    O drogi bracie, złowrogie twe śluby[98]
    Były początkiem pogromu i zguby;
    810
    Tyś — choć zmarły — mój morderca.

    CHÓR

    Wina, Kara, KonfliktZmarłych czcić — czcigodny czyn,
    Ale godny kaźni błąd
    Łamać prawo, walić rząd.
    Tyś zginęła z własnych win.

    ANTYGONA

    815
    Bez łez, przyjaciół, weselnego pienia
    Kroczę już, biedna, ku śmiertelnej toni,
    Wnet już nie ujrzę ni słońca promienia,
    Nikt łzy nad moją dolą nie uroni.

    KREON

    Czyżby kto ustał w przedzgonnych tych skargach
    820
    Gdyby mu dano się żalić bez końca?
    Bierzcie stąd dziewkę i w ciemnym ją grobie
    Zawrzyjcie[99] zaraz, jak już nakazałem.
    Tam ją zostawcie samotną, by zmarła,
    Albo też żywa pędziła dni marne;
    825
    Tak wobec dziewki zostaniem bez winy,
    A nie ścierpimy, aby wśród nas żyła.

    ANTYGONA

    Młodość, Miłość, Kobieta, Rozpacz, Śmierć, Grób, Wierność, RodzinaGrobie, ty mojej łożnico miłości,
    Mieszkanie wieczne, ciemnico sklepiona!
    Idę do moich, których tylu gości
    830
    W pozgonnych domach boska Persefona[100].
    Za wami idę ja, co w życia wiośnie
    Zginęłam, prawie nie zaznawszy świata.
    A tuszę, że mnie tam przyjmą radośnie,
    Ty, ojcze, matko, i miła dłoń brata,
    835
    Bom tu z miłosną służbą wasze ciała
    Własną obmyła, namaściła ręką;
    Żem bratnie zwłoki uczciwie grzebała,
    Taką mnie darzą podzięką!
    Mam u szlachetnych ludzi cześć i chwałę,
    840
    Lecz potępienie ze strony Kreona,
    Bo on me czyny uznał za zuchwałe.
    Ręką więc teraz jego uwięziona,
    Ani zaznawszy słodyczy wesela,
    Ni uczuć matki, ni dziatek pieszczoty,
    845
    Schodzę tak sama i bez przyjaciela,
    Nieszczęsna, żywa do grobowej groty.
    SprawiedliwośćJakież to bogów złamałam ustawy?
    Jakże do bogów podnosić mam modły,
    Wołać o pomoc, jeżeli czyn prawy,
    850
    Który spełniłam, uznano za podły?
    Lecz jeśli z bogów to zrządzenia płynie[101],
    Trzeba mi winnej znieść w ciszy cierpienia.
    Jeśli ci błądzą, niech sięgnie ich w winie
    Kaźń równa z bogów ramienia!

    CHÓR

    855
    Te same burze i te same jeszcze
    Duszą tej dziewki wciąż miotają dreszcze.

    KREON

    Pachołki, którym wieść ją nakazałem,
    Swoją powolność ciężko mi… odpłaczą.

    ANTYGONA

    Biada! Ta mowa grożąca
    860
    Bliskiego wróżbą mi końca.

    CHÓR

    A ja odwagi nie śmiałbym dodawać,
    Że się te srogie ukazy odwloką.

    ANTYGONA

    GróbZiemi tebańskiej ojczysty ty grodzie,
    I wy, bogowie rodowi,
    865
    Oto mnie wiodą w bezzwłocznym pochodzie
    Ku samotnemu grobowi.
    Patrzcie na księżnę ostatnią z Teb królów,
    W ręce siepaczy[102] ujętą,
    Ile mąk ona, ile zniosła bólów
    870
    Za wierną służbę i świętą.

    CHÓR

    Tak i Danae jasnego dnia zorze
    Zmienić musiała na loch w miedź obity,
    W grobowej skryta komorze[103].
    A przecież ród jej zapewniał zaszczyty
    875
    I Zeus deszcz złoty na łono jej roni.
    LosStraszne przeznaczeń obierze[104]!
    Pieniądz, ni siła, ni warowne wieże,
    Ni morski żagiel przed nimi nie chroni.
    880
    Hedonów króla Likurga[105] też bucie[106],
    Że hardym słowem na boga się miota,
    Bakchus kamienne zgotował okucie,
    Gdzie zła wykipi ochota.
    Rozpoznał on tam za późno swe zbrodnie
    885
    I pożałował słów gniewu,
    Chciał bo szał boski tłumić i pochodnie,
    Urągał muzom wśród śpiewu.
    Gdzie z mórz strzelają kyanejskie progi[107],
    Kraj Salmidesu[108], dla przybyszów wrogi,
    890
    Gdzie brzeg Bosforu bałwany roztrąca,
    Tam widział Ares, jak dzikością wrąca
    Żona Fineusa pasierby swe nęka.
    Nie mieczem srogim wymierza im cięgi,
    Lecz krwawą rękę zatapia w ócz kręgi,
    895
    Ostrzem je łupi czółenka[109].
    Ujęci oni kamienną niewolą,
    Płaczą nad matki i swoją niedolą.
    Przecież jej przodki z Erechtydów[110],
    900
    Ojcem Boreasz; pośród skał i głogów
    I burz pędziła dni swoje od młodu,
    Na chyżych koniach — prawe dziecię bogów.
    Jednak, choć w dali, i tu jej dosięga
    Odwiecznej Mojry[111] potęga.

    TYREZJASZ

    wiedziony przez chłopca ukazuje się na scenie
    905
    Wzrok, Oko, ProroctwoO, Teb starszyzno, wspólnym my tu krokiem
    I wspólnym wzrokiem zdążamy, bo ciemnym
    Za oko staje przewodnika ręka.

    KREON

    Cóż tam nowego, Tyrezjaszu stary?

    TYREZJASZ

    Ja rzeknę, ty zaś posłuchaj wróżbiarza.

    KREON

    910
    Nigdy twoimi nie wzgardziłem słowy[112].

    TYREZJASZ

    Przeto[113] szczęśliwie sterujesz tą nawą.

    KREON

    Przyświadczyć mogę, doznawszy korzyści.

    TYREZJASZ

    Zważ teraz, znowu stoisz na przełomie.

    KREON

    Co mówisz? Trwogą przejmują twe słowa.

    TYREZJASZ

    915
    Poznasz ty prawdę, ze znaków mej sztuki.
    Religia, Ofiara, Obrzędy, Bóg, PtakSiadłem na starej wróżbity siedzibie,
    Gdzie wszelkie ptactwo kieruje swe loty,
    Aż naraz słyszę, jak niezwykłe głosy
    Wydają ptaki, szalone i dzikie;
    920
    I wnet poznałem, że szarpią się szpony,
    Bo łopot skrzydeł to stwierdzał dobitnie.
    Przejęty trwogą, próbuję ofiary
    Na płomienistym ołtarzu, lecz ogień
    Nie chce wystrzelać ku górze, a sączy
    925
    Ciecz z mięs ofiarnych, wsiąkając w popioły,
    Kipi i syczy, żółć bryzga w powietrze,
    I spoza tłuszczu, co spłynął stopiony,
    Uda wyjrzały na ołtarzu nagie.
    Od tego chłopca wnet się dowiedziałem,
    930
    Że takie marne szły z ofiary znaki,
    Bo on przewodzi mnie, a ja znów innym.
    Tak więc chorzeje miasto z twojej winy.
    Bo wsze ołtarze i ofiarne stoły
    Psy pokalały i ptactwo, co ciałem
    935
    Edypowego się żywiło syna.
    Więc nie przyjmują już ofiarnych modłów
    Bogowie od nas, ni ofiarnych dymów.
    A ptak, co żłopał krew trupa zastygłą,
    Już nie wydaje głosów dobrej wróżby.
    940
    Błądzenie, RozumRozważ to, synu: bo wszystkich jest ludzi
    Błądzić udziałem i z prostej zejść drogi;
    Lecz mąż, co zbłądził, nie jest pozbawiony
    Czci i rozwagi, jeżeli wśród nieszczęść
    Szuka lekarstwa i nie trwa w uporze.
    945
    Upór jest zawsze nierozumu znakiem;
    Zaświaty, Trup, ObyczajeUstąp ty śmierci i nie drażń zmarłego
    Cóż bo[114] za chwała nad trupem się znęcać?
    Życzliwość moja tą radą ci służy,
    Dobrze jej słuchać, gdy korzyści wróży.

    KREON

    950
    Starcze, wy wszyscy jak łucznik do celu
    Mierzycie we mnie: teraz i wróżbiarstwo
    Sidła zastawia, a krewni mą myślą
    Kupczą, frymarczą z dawna jak towarem;
    Nuże, gromadźcie wy sardyjskie skarby,
    955
    Wskażcie mi górę indyjskiego złota[115],
    Na pogrzeb tego jednak nie zezwolę.
    I choćby orły Zeusowe porwały
    Trupa i przed tron Zeusowy zaniosły,
    Ja się takiego nie ulęknę sromu,
    960
    Grześć nie pozwolę; wiem bo ja[116] zbyt dobrze:
    Bogów zbezcześcić nie zdoła śmiertelny.
    Potknąć się mogą i ludzie przemądrzy,
    Starcze, haniebnie, kiedy szpetne myśli
    Ubiorą w słowa barwiste… dla zysku.

    TYREZJASZ

    965
    Biada!
    Czyż wie to człowiek, czy rozważa sobie…

    KREON

    Cóż, z jakim znowu na plac ogólnikiem[117]?

    TYREZJASZ

    Ile rozsądek góruje nad skarby[118]?

    KREON

    O ile klęską największą nierozum.

    TYREZJASZ

    970
    Ciężko ty na tę zapadłeś chorobę.

    KREON

    Nie chciałbym ciężkim obrazić cię słowem.

    TYREZJASZ

    Czynisz to, kiedy mi kłamstwo zarzucasz.

    KREON

    Bo cech wasz cały łapczywy na zyski.

    TYREZJASZ

    A ród tyranów w mętach chciwie łowi.

    KREON

    975
    Wiesz, że ty pana twojego obrażasz?

    TYREZJASZ

    Wiem, bo ja tobie gród ten zachowałem[119].

    KREON

    Mądry ty wróżbiarz, lecz oddany złemu.

    TYREZJASZ

    Tyś gotów wydrzeć mi z wnętrza tajniki.

    KREON

    Wyrusz ty z nimi, byle nie dla zysku.

    TYREZJASZ

    980
    Że ty stąd zysku nie uszczkniesz, to myślę.

    KREON

    Bacz, że zamysłów moich nie stargujesz[120].

    TYREZJASZ

    Proroctwo, Zaświaty, Trup, Pogrzeb, Obraz świataWiedz więc stanowczo, że nim słońce tobie
    Wielu dokona kołowych obrotów,
    Płód z twoich własnych poczęty wnętrzności
    985
    Jak trupa oddasz w zamianę za trupy,
    Za to, że z światła strąciłeś do nocy,
    Zamknąłeś życie haniebnie w grobowcu,
    A tu na ziemi zmarłe trzymasz ciało,
    Które się bóstwom należy podziemnym.
    990
    Nie masz żadnego ty nad zmarłym prawa,
    Ni światła bogi, którym gwałt zadajesz.
    Za to czyhają Hadesa i bogów
    Mściwe i zgubą grożące Erynie[121],
    By cię w podobnym pogrążyć nieszczęściu.
    995
    Poznasz ty wkrótce, czy ja przekupiony
    Tak mówię, w krótkim pokażą to czasie
    Mężczyzn i niewiast w twoim domu jęki.
    A wszelkie miasto przeciw tobie stanie,
    W którym psy strzępy zbezcześciły trupów,
    1000
    Zwierzęta dzikie i ptactwo, roznosząc
    Wstrętne po świętych zaduchy ogniskach.
    Takimi strzały ja, ciężko zelżony,
    Godzę jak łucznik z gniewem w twoje serce
    I tak celuję, że ostrze poczujesz.
    1005
    O chłopcze, wiedźże mnie teraz do domu,
    By on na młodszych swe gniewy upuścił,
    A lepiej odtąd miarkował się w słowie
    I myśl mu lepsza zajaśniała w głowie.

    CHÓR

    O, władco, poszedł on po wróżbie strasznej.
    1010
    A wiem to, odkąd mi czarne siwizną
    Starość na głowie posrebrzyła włosy:
    Fałszu on nigdy nie zwiastował miastu.

    KREON

    Ja też wiem o tym i trwoga mną miota.
    Ustąpić ciężko, a jeśli się oprę,
    1015
    To łatwo klęska roztrąci mą czelność.

    CHÓR

    Synu Menojka, rozwagi ci trzeba.

    KREON

    Cóż tedy czynić? Mów, pójdę za radą.

    CHÓR

    Idź i wyprowadź dziewkę z ciemnej groty,
    A grób przygotuj dla ciała, co leży.

    KREON

    1020
    Radzisz i mniemasz, że ja mam ustąpić?

    CHÓR

    O, jak najprędzej, mój książę, bo chyżo
    Kaźń bogów ludzki pochwyci nierozum.

    KREON

    Ciężkie to, ale każę milczeć sercu.
    Cofnę się, trudno z koniecznością walczyć.

    CHÓR

    1025
    Idź, sam to uczyń, nie zwalaj na innych.

    KREON

    Idę sam zaraz, a wy, moi słudzy,
    Wziąwszy topory pospieszcie pospołem
    Na miejsce widne, gdzie nagi trup leży.
    Ja, że zmieniłem me dawne zamysły,
    1030
    Com sam namotał, sam teraz rozwiążę.
    Śmierć, ObyczajeNajlepiej może działa, kto do zgonu
    Praw istniejących przestrzega zakonu.

    CHÓR

    Wieloimienny[122], coś z Kadmosa domu[123]
    Przysporzył chwały dziewczynie,
    1035
    Synu ty Zeusa, pana burz i gromu!
    W italskiej ziemi twoje imię słynie[124],
    A i w Eleuzis, o, synu Semeli,
    Roje cię sławią czcicieli.
    Bakchusie, w Tebach ty dzierżysz stolicę[125],
    1040
    Kędy Ismenos ciche wody toczy;
    Szałem twym tchnące pląsają dziewice,
    Pieniem rozbrzmiewa gród smoczy[126].
    Widnyś ty w łunie jarzących kagańców,
    Gdzie Parnas[127] szczytem dwugłowym wystrzela,
    1045
    Gdzie zdrój Kastalii[128] i swawolnych tańców
    Koryku[129] nimfy zawodzą wesela.
    W górach nysejskiej Eubei[130]
    W spowitej bluszczem mkniesz kniei,
    Potem z tych brzegów, gdzie bujne winnice,
    1050
    Pieśni cię chwały wiodą przez ulice
    I brzmią radośnie ku niebom.
    Gród ten nad wszystkie czcisz grody na świecie
    Wraz z matką twoją ciężarną od gromu;
    Kiedy więc brzemię nieszczęścia nas gniecie
    1055
    Pełnego cierpień i sromu,
    Przybądź z Parnasu ku naszej obronie,
    Lub przez wyjące mórz tonie.
    Ty, co przodujesz wśród gwiazd korowodu[131],
    Pieśniom przewodzisz wśród mroczy,
    1060
    Zawitaj, synu Zeusowego rodu!
    Niechaj cię zastęp naksyjskich[132] otoczy
    Tyjad, co w szale od zmierzchu do rana
    Tańczą i w tobie czczą pana.

    POSŁANIEC

    O, Kadma grodu, domów Amfiona[133]
    1065
    Mieszkańcy! Kondycja ludzka, Los, SzczęścieŻycia człowieka nie śmiałbym
    Ani wysławiać, ni ganić przenigdy,
    Bo los podnosi i los znów pogrąża
    Bez przerwy w szczęście ludzi i w nieszczęścia,
    A nikt przyszłości wywróżyć niezdolny.
    1070
    Tak Kreon zdawał się godnym podziwu,
    On, co wyzwolił tę ziemię od wrogów
    I jako władca jedyny nad krajem
    Rządził, potomstwem ciesząc się kwitnącym
    A dziś to wszystko — stracone. RadośćBo radość
    1075
    Jeśli w człowieku przygaśnie, to trzymam[134],
    Że on nie żyje, lecz żywym jest trupem;
    Bogactwo, Vanitas, CieńGromadź bogactwa do woli w twym domu,
    Świeć jako tyran na zewnątrz: gdy cieszyć
    Tym się nie można, to reszty tych skarbów
    1080
    Ja bym nie nabył za dymu cień marny.

    CHÓR

    Jakąż ty znowu wieść niesiesz złą księciu?

    POSŁANIEC

    Skończyli… Śmierci ich winni, co żyją.

    CHÓR

    Któż to mordercą, któż poległ, o, rzeknij[135]!

    POSŁANIEC

    Hajmon nie żyje, we własnej krwi broczy.

    CHÓR

    1085
    Z ojca czy z własnej zginąłże[136] on ręki?

    POSŁANIEC

    W gniewie na ojca mordy sam się zabił.[137]

    CHÓR

    Wróżbito, jakżeś czyn trafnie określił!

    POSŁANIEC

    W tym rzeczy stanie dalszej trza[138] narady.

    CHÓR

    Lecz otóż widzę biedną Eurydykę,
    1090
    Żonę Kreona; albo się przypadkiem
    Pojawia, albo słyszała o synu.

    EURYDYKA

    Starcy, rozmowy waszej dosłyszałam
    Właśnie, gdym z domu wybiec zamierzała,
    By do Pallady[139] z modłami się zwrócić.
    1095
    I właśnie odrzwi odmykam zasuwki,
    By je roztworzyć, gdy nagle nieszczęsna
    Wieść uszy rani; więc padłam, zemdlona
    Z trwogi, w objęcia mych wiernych służebnic.
    Powtórzcie tedy, co ta wieść przynosi;
    1100
    W złym doświadczona, wysłucham słów waszych.

    POSŁANIEC

    SamobójstwoJa, miłościwa pani, byłem przy tym,
    Powiem więc wszystko, jak się wydarzyło;
    Cóż bo[140] ukrywać, by potem na kłamcę
    Wyjść — przecie prawda zawsze fałsz przemoże[141].
    1105
    Ja tedy wiodłem twojego małżonka
    Pogrzeb, Obrzędy, TrupNa ten pagórek, gdzie biedne leżało
    Przez psy podarte ciało Polinika.
    Wnet do Hekaty[142] zanieśliśmy modły
    I do Plutona[143], by gniew ich złagodzić;
    1110
    Obmywszy potem ciało w świętej wodzie,
    Palimy szczątki na stosie z gałęzi
    I grób z ojczystej sypiemy im ziemi.
    To uczyniwszy, zaraz do kamiennej
    Ślubnogrobowej łożnicy dziewczyny
    1115
    Śpieszymy; z dala ktoś jęki usłyszał,
    Od strony lochu, co za grób miał służyć,
    Choć nie święciły go żadne obrzędy.
    Wraz więc donosi panu, co zasłyszał.
    Tego dochodzą zaś, kiedy się zbliżył,
    1120
    Łkania żałosne, a pierś mu wybucha
    Głosem rozpaczy: «O, ja nieszczęśliwy,
    Czyż ja wróżbitą? Czyż nie kroczę teraz
    Drogą największej w żywocie mym klęski?
    Syna wołanie mnie mrozi. O, słudzy,
    1125
    Śpieszcie wy naprzód, zbliżcie się do grobu,
    I przez szczelinę głazem zawaloną
    Wszedłszy do wnętrza, baczcie, czy Hajmona
    Głosy ja słyszę, czy bogi[144] mnie durzą[145]». —
    Posłuszni woli zwątpiałego pana,
    1130
    Idziem na zwiady, a w grobowca głębi
    Dojrzym wnet dziewki[146], wiszącej za gardło
    Ściśnięte węzłem muślinowej chusty,
    Podczas gdy młodzian uchwycił ją wpoły,
    Boleśnie jęcząc nad szczęścia utratą,
    1135
    Nad czynem ojca, nieszczęsnymi śluby[147].
    Kreon, zoczywszy[148] to, ciężko zajęknął,
    Rzuca się naprzód i wśród łkania woła:
    «O, ty nieszczęsny! cóżeś ty uczynił!
    Czy szał cię jaki opętał złowrogi?
    1140
    Wychodź, o synu, błagalnie cię proszę!»
    Lecz syn na niego dzikim łysnął wzrokiem
    I twarz przekrzywił, a słowa nie rzekłszy
    Ima się miecza[149]; wraz ojciec ucieczką
    Uszedł zamachu; Miłość silniejsza niż śmierć, Samobójstwo, Ślub, Grób, Zaświatynatenczas nieszczęsny
    1145
    W gniewie na siebie nad ostrzem się schyla
    I miecz w bok wraża; lecz jeszcze w konaniu
    Drętwym ramieniem do zmarłej się tuli,
    A z ust dyszących wytryska mu struga
    Krwawa na blade kochanki policzki.
    Eurydyka wybiega za scenę.
    1150
    Trup dziś przy trupie, osiągnął on śluby,
    W domu Hadesa złożony przy lubej.
    GłupotaNieszczęściem dowiódł, że wśród ludzi tłumu
    Największe klęski płyną z nierozumu.

    CHÓR

    A cóż stąd wróżysz, że znikła niewiasta,
    1155
    Nie rzekłszy złego lub dobrego słowa?

    POSŁANIEC

    I ja się dziwię, lecz Żałobażywię nadzieję,
    Że posłyszawszy o ciosie, nie chciała
    Żałości swojej pospólstwu okazać,
    Lecz się cofnęła do wnętrza domostwa,
    1160
    By wśród sług wiernych wylewać łzy gorzkie.
    Toć jej rozwaga nie dopuści zbrodni.

    CHÓR

    Nic nie wiem, ale milczenie uporne,
    Jak i zbyt głośne jęki, zło mi wróżą.

    POSŁANIEC

    Wnet się dowiemy, czy w głębiach rozpaczy
    1165
    Nie kryje ona tajnego zamysłu.
    Idźmy do domu, bo dobrze ty mówisz:
    Nadmierna cisza jest głosem złowrogim.
    Wchodzi Kreon, dźwigając ciało syna.

    CHÓR

    Lecz otóż książę tu właśnie nadchodzi;
    O! znak wymowny ujął on ramiony[150],
    1170
    Nie cudzej zbrodni, jeśli rzec się godzi,
    Lecz własnej winy szalonej.
    Rozpacz, Wyrzuty sumienia

    KREON

    Przekleństwo, WinaKlnę moich myśli śmierciodajne winy,
    Co zatwardziły mi serce!
    Widzicie teraz wśród jednej rodziny
    1175
    Ofiary, ofiar mordercę.
    Słowo dziś moje me czyny przeklina;
    W samym, o! życia rozkwicie
    Przedwczesne losy porwały mi syna,
    Mój obłęd zmiażdżył to życie.

    CHÓR

    1180
    Późno się zdajesz poznawać, co słuszne.

    KREON

    Szaleństwo, Bóg, Kondycja ludzkaBiada mi!
    Przejrzałem biedny: jakiś bóg złowrogi
    Zwalił na głowę swe brzemię,
    Na szału popchnął mnie drogi,
    1185
    Szczęście me zdeptał, wbił w ziemię.
    O biada! do zguby
    Wiodą śmiertelnych rachuby.

    POSŁANIEC DRUGI

    Panie! Ty nieszczęść masz wielkie zasoby.
    Bo jedne dźwigasz w twych rękach nieszczęsnych
    1190
    A drugie ujrzysz niebawem w twym domu.

    KREON

    Czyż ja nie na dnie już nieszczęścia głębi?

    POSŁANIEC DRUGI

    Samobójstwo, Matka, SynNie masz już żony; syna twego matka
    Właśnie na swoje targnęła się życie.

    KREON

    Nieubłagana przystani, Hadesie,
    1195
    Gdzież koniec moich boleści?
    O! Znowu nowe ten niesie
    Godzące w serce mi wieści.
    W męża, co legł już, wtórym[151] godzisz ciosem,
    Złowrogim słowem i głosem.
    1200
    Biada! Nieszczęście z nieszczęścia się sączy,
    Z synem śmierć żonę mi łączy.

    CHÓR

    Widzieć to możesz, dom stoi otworem.

    KREON

    Złe się jak burza nade mną zerwało,
    Nie widzę końca mej męce:
    1205
    Syna zmarłego dźwigałem ja w ręce,
    A teraz żony martwe widzę ciało.
    Matka, Żona, Dziecko, Mąż, ZbrodniarzO biada! Matczyna
    Rozpacz dognała już syna.

    POSŁANIEC DRUGI

    Zranionej ciężko nocą zaszły oczy,
    1210
    U stóp ołtarza zajękła nad zgonem
    Niegdyś chwalebnym syna Megareusa
    I nad Hajmonem, a wreszcie przekleństwa
    Tobie rzuciła ciężkie, dzieciobójcy.

    KREON

    Groza mną trzęsie. Przecz[152] mieczem nikt w łono
    1215
    Ciosu mi śmierci nie zada?
    O, ja nieszczęsny! O, biada mi! Biada!
    W toń nieszczęść sunę spienioną.

    POSŁANIEC DRUGI

    W konaniu jeszcze za te wszystkie zgony
    Na twoją głowę miotała przekleństwa.

    KREON

    1220
    Jakimże ona skończyła sposobem?

    POSŁANIEC DRUGI

    Żelazo w własnej utopiła piersi,
    Słysząc o syna opłakanym końcu.

    KREON

    O, biada! Win mi nie ujmie nikt inny,
    Nie ujmie męki ni kaźni.
    1225
    Ja bo[153] nieszczęsny, ja twej śmierci winny.
    Nuże, o słudzy, wiedźcie mnie co raźniej,
    UpadekUwodźcie mnie stąd; niech moim obliczem
    Nie mierżę[154], ja, co mniej jestem, jak niczem!

    CHÓR

    KorzyśćZysku ty szukasz, jestli[155] zysk w nieszczęściu,
    1230
    Bo lżejsza klęska, co nie gnębi długo.

    KREON

    RozpaczBłogosławiony dzień ów, który nędzy
    Kres już ostatni położy,
    Przybądź, o przybądź co prędzej,
    Niechbym nie ujrzał jutrzejszej ja zorzy!

    CHÓR

    1235
    To rzecz przyszłości, dla obecnej chwili
    Trza działać; tamto obmyślić — rzecz bogów.

    KREON

    Wszystkie pragnienia w tym jednym zawarłem.

    CHÓR

    LosO nic nie błagaj, bo próżne marzenia,
    By człowiek uszedł swego przeznaczenia.

    KREON

    1240
    Wiedźcie mnie, sługi, uchodźcie stąd ze mną,
    Mnie, który syna zabiłem wbrew woli
    I tamtą. Biada! Aż w oczach mi ciemno.
    Dokąd się zwrócić, gdzie spojrzeć w niedoli?
    Wszystko mi łamie się w ręku,
    1245
    Los mnie powalił, pełen burz i lęku.

    CHÓR

    Rozum, Umiarkowanie, Bóg, Kondycja ludzka, Nauka, StarośćNad szczęścia błysk, co złudą mar,
    Najwyższy skarb rozumu dar.
    A wyzwie ten niechybny sąd,
    Kto bogów lży i wali rząd[156].
    1250
    I ześlą oni swą zemstę i kary
    Na pychę słowa w człowieku,
    I w klęsk odmęcie rozumu i miary
    W późnym nauczą go wieku.

    Przypisy

    [1]

    Edyp (mit. gr.) — król Teb, z powodu przepowiedni jako niemowlę porzucony przez rodziców (Lajosa i Jokastę) na śmierć na górze Kitairon; uratowany przez pasterza, wychowywał się jako syn króla Koryntu. Kiedy dowiedział się od wyroczni, że zabije ojca i poślubi matkę, porzucił Korynt. Podczas wędrówki zabił w kłótni nieznajomego starca, który w rzeczywistości był jego ojcem. Następnie rozwiązał zagadkę Sfinksa i uratował Teby przed potworem, a w nagrodę został obwołany królem i poślubił wdowę po swoim poprzedniku, Jokastę, swoją prawdziwą matkę; miał z nią czworo dzieci: Polinika, Eteoklesa, Ismenę i Antygonę. Kiedy Edyp dowiedział się, że nieświadomie wypełnił przepowiednię, oślepił się i udał na wygnanie. Wówczas władzę w Tebach objął brat Jokasty, Kreon. [przypis edytorski]

    [2]

    cóż bo (daw.) — co też, cóż więc. [przypis edytorski]

    [3]

    Argiwów hufce — wojska, które zebrał Polinik w Argolidzie, czyli w królestwie Argos, by zaatakować Teby, dochodząc swoich praw do tronu. [przypis edytorski]

    [4]

    Eteokl, właśc. Eteokles (mit. gr.) — brat Polinika, Ismeny i Antygony, syn Edypa i Jokasty; jego imię z gr. (Ἐτεοκλῆς) znaczy: „prawdziwie wsławiony”; prowadził ze swym bratem, Polinikiem, spór o tron Teb, wygnał go z miasta i mianował się królem; zginął w pojedynku z Polinikiem, kiedy ten, dochodząc swych praw, próbował zbrojnie odzyskać władzę z pomocą wyprawy siedmiu wodzów przyprowadzonych z Argos przeciw Tebom (każdy z wodzów oblegał jedną z bram miasta; wyprawa stała się tematem m.in. tragedii Ajschylosa Siedmiu przeciw Tebom). Eteokles został uczczony uroczystym pochówkiem jako bohaterski obrońca ojczyzny. [przypis edytorski]

    [5]

    Polinik (mit. gr.) — syn Edypa i Jokasty, brat Ismeny, Antygony i Eteoklesa; z gr. (Пολυνείκης: Polyneíkēs) jego imię znaczy: „wielce kłótliwy”, po odejściu ojca, Edypa, na wygnanie umówił się z bratem, Eteoklesem, że na zmianę rok po roku będą rządzić Tebami, kiedy Eteokles nie dotrzymał umowy i wygnał go z miasta, udał się na dwór króla Argos, ożenił jego córką Argeją i zorganizował wyprawę siedmiu przeciw Tebom, aby zdobyć Teby i odzyskać prawa do tronu; zginął w pojedynku z bratem Eteoklesem pod murami miasta; jako zdrajcy odmówiono mu pochówku. Zgodnego z nakazami obyczaju i religii pogrzebu brata dokonała jego siostra, Antygona wbrew zakazowi Kreona. [przypis edytorski]

    [6]

    grześć — grzebać (zwłoki). [przypis edytorski]

    [7]

    przestępca ukazu — ten, kto złamał wydane prawo (ukaz) władcy. [przypis edytorski]

    [8]

    srom (daw.) — wstyd; hańba. [przypis edytorski]

    [9]

    żona i matka — Jokasta, zarazem matka i żona Edypa; po odkryciu prawdy co do tożsamości swego drugiego męża, powiesiła się z rozpaczy, zaś Edyp wykłuł sobie oczy broszą z jej sukni. [przypis edytorski]

    [10]

    baczyć — uważać na coś; uwzględnić coś. [przypis edytorski]

    [11]

    stanowienie — postanowienie, prawo. [przypis edytorski]

    [12]

    stać o kogoś (daw.) — dbać o kogoś, o jego opinię. [przypis edytorski]

    [13]

    trza (daw., gw.) — trzeba. [przypis edytorski]

    [14]

    zmierzić — obrzydzić. [przypis edytorski]

    [15]

    chlubny — chwalebny. [przypis edytorski]

    [16]

    O słońca grocie, coś jasno znów Tebom (…) — pierwsza pieśń chóru, obejmująca wersy 99–160 tekstu oryginalnego. [przypis edytorski]

    [17]

    Dirke — tu: płynąca na płn-zach. od Teb rzeka, do której wrzucono szczątki Dirke (w mit. gr. drugiej żony Likosa, króla Teb, dla której odtrącił on Antiopę; synowie Antiope, Amfion i Zetus, pomścili matkę, przywiązując Dirke do byka, który ją rozerwał i stratował). [przypis edytorski]

    [18]

    Hefajstos — w mit. gr. bóg ognia; tu przen.: ogień, pożar. [przypis edytorski]

    [19]

    na smoka — bo Adrastos, najprzedniejszy wśród najeźdźców, miał smoka wyrzeźbionego na tarczy. [przypis redakcyjny]

    [20]

    piorunny grot — jeden z siedmiu książąt, którzy najechali Teby, olbrzymi Kapaneus, runął rażony od gromu Zeusa. [przypis redakcyjny]

    [21]

    Nike (mit. gr.) — bogini zwycięstwa, także: samo zwycięstwo. [przypis edytorski]

    [22]

    Bakchus a. Bachus (mit. gr.) — bóg wina, natury, urodzaju; miał urodzić się w Tebach z matki Semeli, dlatego nazywano go tebańskim bogiem. [przypis redakcyjny]

    [23]

    widno — widać, widocznie, najwyraźniej. [przypis edytorski]

    [24]

    jam (…) zwołał — ja zwołałem. [przypis edytorski]

    [25]

    młodzieniaszkowie — Eteokles i Polinik. [przypis edytorski]

    [26]

    tedy — więc, zatem. [przypis edytorski]

    [27]

    imać — chwytać, brać się za co. [przypis edytorski]

    [28]

    raić — polecać kogoś a. coś; swatać. [przypis edytorski]

    [29]

    rozkazy — dziś N.lm: (nad) rozkazami. [przypis edytorski]

    [30]

    Byście niesfornym stanęli oporem — abyście stawili opór tym, którzy okażą się niesforni (tj. nie podporządkują się wydanemu nakazowi). [przypis edytorski]

    [31]

    nazad — w tył, z powrotem. [przypis edytorski]

    [32]

    tuszyć — mieć nadzieję. [przypis edytorski]

    [33]

    żem nie zrobił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: że nie zrobiłem. [przypis edytorski]

    [34]

    anim widział — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ani widziałem. [przypis edytorski]

    [35]

    warować — strzec, pilnować. [przypis edytorski]

    [36]

    wałować — otaczać wałami obronnymi; bronić zawczasu. [przypis edytorski]

    [37]

    niesporo — niełatwo, z trudnością. [przypis edytorski]

    [38]

    co tylko — tylko co; właśnie, niedawno. [przypis edytorski]

    [39]

    że w tym jakieś licho — że to sprawka jakiegoś licha (tj. demona, siły nieczystej). [przypis edytorski]

    [40]

    winować — winić; obarczać kogoś winą. [przypis edytorski]

    [41]

    po niewoli — wbrew woli. [przypis edytorski]

    [42]

    sromota — hańba; czyn, którego należy się wstydzić. [przypis edytorski]

    [43]

    kaźń — tortury, cierpienia fizyczne, męka; wykonanie wyroku śmierci. [przypis edytorski]

    [44]

    wolnoż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy wolno. [przypis edytorski]

    [45]

    trapić — dręczyć, sprawiać cierpienie. [przypis edytorski]

    [46]

    urwisz (daw.) — urwis, hultaj, łobuz. [przypis edytorski]

    [47]

    wierutny (daw.) — istny; odznaczający się jakąś ujemną cechą rozwiniętą w najwyższym stopniu. [przypis edytorski]

    [48]

    frymarczyć — handlować, kupczyć. [przypis edytorski]

    [49]

    siła (daw.) — wiele, mnóstwo. [przypis edytorski]

    [50]

    Siła jest dziwów, lecz nad wszystkie sięga (…) — druga pieśń chóru, obejmująca wersy 332–383 tekstu oryginalnego. [przypis edytorski]

    [51]

    lemiesz — dolna część pługa odcinająca skibę; wcześniej: ostrze radła; narzędzie rolnicze służące do orania ziemi pod zasiew. [przypis edytorski]

    [52]

    porać — pruć, rozpruwać, ciąć; tu: orać. [przypis edytorski]

    [53]

    Potrójnym płynem martwe skrapia zwłoki — Antygona skropiła ciało płynem zmieszanym z wina, mleka i oliwy. [przypis redakcyjny]

    [54]

    skorom ja cały — inaczej: skoro ja jestem cały; skoro mnie nic się nie stało. [przypis edytorski]

    [55]

    Jowisz — właśc. Zeus; tragedia rozgrywa się w kręgu mitologii greckiej, nie rzymskiej. [przypis edytorski]

    [56]

    Dike (mit. gr.) — bogini i uosobienie sprawiedliwości, jedna z trzech Hor (tj. bogiń strzegących ładu między ludźmi a rytmem natury), córka Zeusa i tytanidy Temidy; jej imię oznacza: „sąd” a. „wyrok” (odpowiednik w kulturze łac. Iustitia, od ius: sprawiedliwość); Dike pilnowała zachowania równowagi i porządku w świecie. [przypis edytorski]

    [57]

    mój nierozum za nierozum staje — moja głupota odpowiada głupocie (w domyśle: wprowadzonego zakazu). [przypis edytorski]

    [58]

    obejście — zachowanie, sposób bycia. [przypis edytorski]

    [59]

    Bo tym nieprzystojna / Wyniosłość, którzy u innych w niewoli — nie przystoi wyniosłość tym, którzy są u innych w niewoli (tj. od innych zależni). [przypis edytorski]

    [60]

    sromać się — wstydzić się; tu: wzbraniać się. [przypis edytorski]

    [61]

    chceszli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy chcesz. [przypis edytorski]

    [62]

    czyli — tu: konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy też, czy tylko. [przypis edytorski]

    [63]

    Kadmejczycy — potomkowie a. spadkobiercy Kadmosa (założyciela miasta Kadmei, późniejszych Teb); mieszkańcy Teb, Tebańczycy. [przypis edytorski]

    [64]

    nuże — dalej. [przypis edytorski]

    [65]

    Aniś ty chciała, ni jać przypuściłam — inaczej: ani ty chciałaś, ani ja cię (do tego) przypuściłam. [przypis edytorski]

    [66]

    baczyć — zważać, zwracać uwagę. [przypis edytorski]

    [67]

    zawiścić (daw.) — czuć zawiść, zazdrościć; tu: zaprzeczona forma 1.os.lp cz.ter.: zawiszczę. [przypis edytorski]

    [68]

    nie nazywaj — tu: nie nawołuj, nie wzywaj. [przypis edytorski]

    [69]

    złymi (…) niewiasty — dziś N.lm: złymi niewiastami. [przypis edytorski]

    [70]

    swadźba — swatanie, łączenie dwojga ludzi w parę małżeńską. [przypis edytorski]

    [71]

    Szczęśliwy, kogo w życiu klęski nie dosięgły (…) — trzecia pieśń chóru, obejmująca wersy 582–630 tekstu oryginalnego. [przypis edytorski]

    [72]

    węgieł — tu: podstawy narożników budynku, na których opiera się jego konstrukcja; kamienie węgielne. [przypis edytorski]

    [73]

    wicher tracki — morze na wybrzeżach Tracji uchodziło za bardzo burzliwe. [przypis redakcyjny]

    [74]

    obierz — teren osaczenia zwierzęcia; ostęp, matnia, pułapka. [przypis edytorski]

    [75]

    powolny (daw.) — posłuszny; postępujący według czyjejś woli. [przypis edytorski]

    [76]

    folgować — dawać upust. [przypis edytorski]

    [77]

    jako — tu: niż. [przypis edytorski]

    [78]

    Zeus rodzinny — bóg opiekuńczy nad rodziną. [przypis edytorski]

    [79]

    nierząd (daw.) — brak porządku, niedowład rządu w państwie; niepodporządkowanie się zarządzeniom władzy a. brak zarządzania państwem. [przypis edytorski]

    [80]

    puklerz — tarcza. [przypis edytorski]

    [81]

    zdołać — dać radę coś zrobić; osiągnąć coś. [przypis edytorski]

    [82]

    czyż bo (daw.) — w takim przestawnym szyku oznacza: czy więc, czy też. [przypis edytorski]

    [83]

    nie przenieść czegoś (daw.) — nie znieść czegoś, nie wytrzymać, nie ścierpieć czegoś. [przypis edytorski]

    [84]

    jestli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czyż jest. [przypis edytorski]

    [85]

    folga — upust, poluzowanie. [przypis edytorski]

    [86]

    niesforny — tu: nieposłuszny, wyłamujący się z powszechnie przyjętych norm postępowania. [przypis edytorski]

    [87]

    gwoli czemu (starop.) — dla czego; ze względu na co. [przypis edytorski]

    [88]

    li panu — tylko panu. [przypis edytorski]

    [89]

    swarzyć się — kłócić się. [przypis edytorski]

    [90]

    błądzęż — czy błądzę. [przypis edytorski]

    [91]

    strofować — napominać. [przypis edytorski]

    [92]

    obierz — ostęp, matnia, pułapka. [przypis edytorski]

    [93]

    Miłości, któż się wyrwie z twych obierzy (…) — czwarta pieśń chóru, obejmująca wersy 806–881 tekstu oryginalnego. [przypis edytorski]

    [94]

    Acheront (mit. gr.) — rzeka w Tartarze. [przypis redakcyjny]

    [95]

    Niobie (mit. gr.) — żona króla Teb Amfiona, matka czternaściorga dzieci, która nierozważnie szczyciła się, że ma liczniejsze potomstwo niż bogini Latona, matka Apollina i Artemidy. Z zemsty za zuchwałe wywyższanie się Apollo i Artemida zabili z łuków wszystkie dzieci Niobe na jej oczach. Rozpaczającą Niobe na koniec Zeus zamienił w skałę; Niobe stała się symbolem skamienienia z bólu i rozpaczy wywołanej śmiercią bliskich osób. [przypis edytorski]

    [96]

    srom (daw.) — wstyd; hańba. [przypis edytorski]

    [97]

    łożnica — łoże małżeńskie; sypialnia. [przypis edytorski]

    [98]

    bracie, złowrogie twe śluby — śluby Polinika z córką Adrastosa, króla Argos, które ułatwiły zorganizowanie wyprawy siedmiu przeciw Tebom. [przypis edytorski]

    [99]

    zawrzeć (daw.) — zamknąć. [przypis edytorski]

    [100]

    Persefona (mit. gr.) — małżonka Hadesa, władcy podziemi. [przypis edytorski]

    [101]

    jeśli z bogów to zrządzenia płynie — szyk przestawny; inaczej: jeśli to płynie z zrządzenia bogów. [przypis edytorski]

    [102]

    siepacz — oprawca. [przypis edytorski]

    [103]

    Danae (…) W grobowej skryta komorze — Danae została zamknięta przez ojca Akryzjosa w podziemnym lochu, by nie urodziła złowróżbnego syna. Tu ją jednak zapłodnił złotym deszczem Zeus i urodziła słynnego Perseusza. [przypis redakcyjny]

    [104]

    obierz — pułapka. [przypis edytorski]

    [105]

    Likurg — baśniowy król Hedonów w Tracji, oparł się kultowi Bakchusa, wyszydzał jego towarzyszki, szalone bachantki i muzy; za to zamknął go bóg w skalnej czeluści. [przypis redakcyjny]

    [106]

    buta — pycha, zuchwałość. [przypis edytorski]

    [107]

    kyanejskie progi (łac. Cyaneae) — skaliste wyspy na Morzu Czarnym przy Bosforze. [przypis redakcyjny]

    [108]

    Salmydessus — wybrzeże i miasto na trackim brzegu Morza Czarnego. [przypis redakcyjny]

    [109]

    Żona Fineusa pasierby swe nęka (…) w ócz kręgi, Ostrzem je łupi czółenka — Król Fineus ze Salmidesu ożenił się z Kleopatrą, córką Boreasza, księżniczką z krwi attyckiej. Potem ją porzucił, aby poślubić nimfę nazwiskiem Idaea. Przewrotnej Idaei wydał Fineus swe dzieci z Kleopatry; macocha je oślepiła i następnie zamknęła żywcem w grobowcu. Także ich matka, Kleopatra, zawarta została w kamiennej niewoli. [przypis redakcyjny]

    [110]

    Erechtydzi — Ateńczycy; nazwa ta pochodzi od Erechteusa, bohatera ateńskiego rodu. [przypis redakcyjny]

    [111]

    Mojra — bogini przeznaczenia. [przypis redakcyjny]

    [112]

    słowy — dziś N.lm: słowami. [przypis edytorski]

    [113]

    przeto (daw.) — dlatego. [przypis edytorski]

    [114]

    cóż bo (daw.) — w takim przestawnym szyku oznacza: cóż więc, co też. [przypis edytorski]

    [115]

    sardyjskie skarby… indyjskie złoto — Sardes, stolica Lidii, słynęła ze swych skarbów, Indie ze swego złota. [przypis redakcyjny]

    [116]

    wiem bo ja — bo ja wiem. [przypis edytorski]

    [117]

    z jakim znowu na plac ogólnikiem — jaki znów ogólnik chcesz obwieścić, ogłosić wszem i wobec. [przypis edytorski]

    [118]

    góruje nad skarby — dziś: góruje nad skarbami. [przypis edytorski]

    [119]

    ja tobie gród ten zachowałem — Tyrezjasz zachował Teby, gdy podczas najazdu Siedmiu na miasto poradził Kreonowi, aby tenże własnego syna (zapewne Megarcusa) poświęcił, a tą śmiercią okupił wybawienie. [przypis redakcyjny]

    [120]

    stargować — utargować; kupić (za uzyskaną niższą cenę). [przypis edytorski]

    [121]

    Erynie (mit. gr.) — boginie podziemi, mszczące zbrodnie ludzi. [przypis redakcyjny]

    [122]

    Wieloimienny — Wieloimiennym nazywa się tu Bakchusa, bo w rozmaitych miejscach czcią się cieszył pod rozmaitymi przydomkami. [przypis redakcyjny]

    [123]

    Wieloimienny, coś z Kadmosa domu (…) — piąta pieśń chóru, obejmująca wersy 1115–1154 tekstu oryginalnego, stanowiąc hymn do Bachusa, opiekuna miasta Teby. [przypis edytorski]

    [124]

    W italskiej ziemi twoje imię słynie — W Italii, szczególnie południowej, w której winnic było wiele, kult Bakchusa był szczególnie popularny. [przypis redakcyjny]

    [125]

    Bakchusie, w Tebach ty dzierżysz stolicę — W położonych nad rzeką Ismenem Tebach, założonych przez Kadmosa, z dawien dawna Bakchus wielkiej czci zażywał. W jego otoczeniu są szalejące dziewice, zwane bakchami [bachantkami], tyjadami lub menadami. Występują one w szałem opanowanych obchodach i pochodach (thiasoi) Bakchusa, a Teby brzmią wtedy pieśniami. [przypis redakcyjny]

    [126]

    gród smoczy — w Tebach Kadmos zabił smoka służącego Aresowi. [przypis redakcyjny]

    [127]

    Parnas — także i góra Parnassos w Focydzie była sławna jako siedziba Bakchusa i jego orszaku. [przypis redakcyjny]

    [128]

    zdrój Kastalii — źródło Kastalia, przynoszące natchnienia poetom, znajdowało się w bliskości. [przypis redakcyjny]

    [129]

    Koryk — korykijska grota leżała u południowego stoku Parnasu. [przypis redakcyjny]

    [130]

    Nysa — miejscowość Eubei. W Nysie ponoć nimfy piastowały młodziutkiego Bakchusa, stąd wyprowadzano jego drugą nazwę: Dionysos. [przypis redakcyjny]

    [131]

    Ty, co przodujesz wśród gwiazd… — gwiazdy zdają się tańczyć wśród obchodów Bakchusa, które się odbywają nocną porą. [przypis redakcyjny]

    [132]

    naksyjski — wyspa Naksos była ogniskiem kultu Bakchusa. Legenda umieszczała także i na niej urodzenie boga, a wiadomo, że miejsc roszczących sobie prawa do tego zaszczytu było wiele. [przypis redakcyjny]

    [133]

    Kadma grodu, domów Amfiona — Domy Amfiona znajdują się w Tebach. Amfion, bliźniak Zethosa, był drugim założycielem Teb. Bo podczas gdy Kadmos zbudował fortecę miasta, Kadmeę, on dźwiękami swej lutni ułożył mury gród okalające. [przypis redakcyjny]

    [134]

    trzymam — tu: utrzymuję; sądzę. [przypis edytorski]

    [135]

    rzeknij — powiedz. [przypis edytorski]

    [136]

    zginąłże — konstrukcja z partykułą -że w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy zginął. [przypis edytorski]

    [137]

    W gniewie na ojca mordy sam się zabił — popełnił samobójstwo uniesiony gniewem na morderstwa popełnione przez ojca. [przypis edytorski]

    [138]

    trza — trzeba. [przypis edytorski]

    [139]

    Pallada (mit. gr.) — przydomek Ateny, bogini mądrości, opiekunki miast. [przypis edytorski]

    [140]

    cóż bo — bo cóż; cóż więc. [przypis edytorski]

    [141]

    przemóc — zwyciężyć. [przypis edytorski]

    [142]

    Hekate (mit. gr) — bóstwo podobne do Artemidy i Persefony; głównie czczona jako bogini podziemna lub strasząca po drogach w otoczeniu dusz ludzi zmarłych, a niepogrzebanych, lub przedwcześnie zgasłych. [przypis redakcyjny]

    [143]

    Pluton (mit. rzym.) — bóg świata podziemnego; syn tytana Saturna i tytanidy Ops, brat Jowisza, Neptuna, Ceres, Westy i Junony; mąż Prozerpiny. Tu błędnie wprowadzony zamiast Hadesa. [przypis edytorski]

    [144]

    bogi — dziś M.lm: bogowie. [przypis edytorski]

    [145]

    durzyć — mamić, ogłupiać. [przypis edytorski]

    [146]

    Dojrzym wnet dziewki — dojrzymy wnet dziewkę; dostrzeżemy dziewczynę. [przypis edytorski]

    [147]

    śluby — dziś N.lm: ślubami. [przypis edytorski]

    [148]

    zoczyć — zobaczyć. [przypis edytorski]

    [149]

    ima się miecza — chwyta za miecz. [przypis edytorski]

    [150]

    znak wymowny ujął on ramiony (…) własnej winy szalonej — ujął ramionami wymowny znak własnej winy. [przypis edytorski]

    [151]

    wtóry — powtórny, drugi. [przypis edytorski]

    [152]

    przecz (daw.) — przez co; czemu, dlaczego. [przypis edytorski]

    [153]

    ja bo — bo ja; ja więc. [przypis edytorski]

    [154]

    mierzić — budzić wstręt. [przypis edytorski]

    [155]

    jestli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli jest. [przypis edytorski]

    [156]

    wali rząd — tu: burzy porządek. [przypis edytorski]

    15 zł

    tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

    35 zł

    tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

    55 zł

    tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

    200 zł

    tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

    500 zł

    Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

    20 zł /mies.

    Dziękujemy, że jesteś z nami!

    35 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

    55 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

    100 zł /mies.

    W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

    Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard PayPal

    Dane do przelewu tradycyjnego:

    nazwa odbiorcy

    Fundacja Wolne Lektury

    adres odbiorcy

    ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

    numer konta

    75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

    tytuł przelewu

    Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

    wpłaty w EUR

    PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

    Wpłaty w USD

    PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

    SWIFT

    WBKPPLPP

    x
    Skopiuj link Skopiuj cytat
    Zakładka Istniejąca zakładka Notka
    Słuchaj od tego miejsca

    Pora na chwilę przerwy :)

    Podoba Ci się nasza biblioteka? Wesprzyj ją drobną wpłatą, a otrzymasz wcześniejszy dostęp do prapremier!

    Wspiera nas mniej niż 1% naszych czytelników :( Przekaż 1,5% swojego podatku na Wolne Lektury!

    KRS: 0000070056
    Nazwa organizacji: Wolne Lektury

    Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
    Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

    Lektury szkolne muszą być wolne! Darmowy i łatwy dostęp do każdej lektury — skoro jest obowiązkowa — powinien być zagwarantowany dzieciakom.

    Robert Koszucki

    Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

    Co nowego na Wolnych Lekturach? Dowiesz się z naszego newslettera. Kliknij, by się zapisać.

    Nie bądź wuj ponury, wspieraj Wolne Lektury!

    Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.

    Regularnie dodajemy nowe książki. By ich nie przegapić, subskrybuj nasz kanał.

    Kliknij obrazek, by subskrybować!

    Lubisz czytać? Pomóż nam sprawiać, by coraz więcej książek było dostępnych za darmo w polskim Internecie! Kliknij i dorzuć się!

    Czy wiesz, że żeby wciąż docierać do miejsc, w których nie wszyscy mają dostęp do biblioteki, potrzebujemy Twojego wsparcia? Kliknij i dorzuć się!

    Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.
    • NIP: 952-187-70-87
    • KRS: 0000070056
    • REGON: 017423865
    • Numer konta: 75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
    Wolne Lektury to projekt prowadzony przez fundację Wolne Lektury.
    MKiDN
    Strona biblioteki Wolne Lektury powstała dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.