SenPozwólcie mi opowiedzieć sen, jaki nocą śniłam. Później chętnie Was słuchać będę.

Opowiadaj zatem!

Dzisiejszego ranka, o jutrzni[1], zdało mi się, że przebywam w przestronnej, wysokiej i pięknej komnacie, ukraszonej[2] obiciem z zielonego i żółtego aksamitu; na kobiercach wisiały szpady o złoconych rękojeściach, kapelusze z aksamitu przetykanego srebrnymi nićmi, birety, medale, obrazy i inne szacowne przedmioty. W kącie komnaty stało łoże zasłane złotogłowiem[3], ja zasię[4], pusząc się i dmąc niby opat, królowałam na stolcu[5] obitym purpurowym jedwabiem i usianym złotymi guzami na podobieństwo tronu papieża. Woły, osły, barany, bawoły, lisy, pawie, pantery i kosy cisnęły się do mnie. Tłukłam je, waliłam, skubałam je i podstrzygałam, gręplowałam[6] ich wełnę, wyrywałam im pióra tak ze skrzydeł, jak i z ogona, podrzucałam je ku górze, jednakże żadne ze zwierząt nie oddalało się, ani nie uciekało ode mnie; przeciwnie, bydlęta lizały mnie od stóp do głowy. Chciałabym wiedzieć, co oznaczać może ta zjawa senna?

Sen ten pojmuję lepiej niż Daniel[7], dlatego też możesz się za szczęśliwą poczytywać. Woły i osły — to nikczemne kutwy, zabiegające o twoje względy, Pippo! Niechaj się rozpukną[8] ci skąpcy! Barany i woły oznaczają poczciwych głuptaków, którzy pozwolą się łatwo skubać i podstrzygać; w lisach widzę chytrych łotrów, co ostatni dech wypuszczą, dostawszy się w twoje pazury, w pawiach bez ogonów — bogatych i urodziwych otroków[9]. Pantery i kosy przedstawiają czeredę[10] mężczyzn, którzy głowy potracą, gdy cię ujrzą i gdy twój szczebiot usłyszą.

Jakie jest znaczenie innych okoliczności i przydatków[11]?

Powoli, powoli, córuchno! Komnata ozdobiona kobiercami oznacza wielkość; szacowne przedmioty, wiszące powszędy[12] — to łupy, które invisibilium lub visibilium[13] wydrzesz temu lub owemu kaczale[14]. Tron papieski jest wyobrażeniem honorów, jakie na całym świecie odbierać będziesz. Tak więc dojdziesz aż pod baldachim!

Poczekajcie, poczekajcie! Pawie, które mi się we śnie zjawiły, nie wrzeszczały wcale, co zwykle są w obyczaju[15] czynić. Co to może znaczyć?

Matka, CórkaOto, na czym prawdziwość moich przepowiedni się gruntuje[16], oto, co okazuje[17], jak bardzo roztropna będziesz! Ci, których sidła twojej miłości pozostawią gołych na piasku Barbarii[18], nie wydadzą nawet jednego okrzyku skargi. Teraz zasię słuchaj mnie, a słuchając, dobrze sobie w pamięć wrażaj[19] moje słowa. Oby Bóg sprawił, by pouczenia twojej mateczki ochroniły cię skutecznie przed łajdactwami mężczyzn. Niestety! Kobieta "upadła"Mówię: niestety, myśląc o tych nieszczęśnicach, co swoją zgubę znalazły dzięki rajfurkom[20], rufianom[21], obietnicom, natręctwu, wszelakim sposobnościom, pieniądzom, pochlebstwu, urodziwym licom[22] i złej fortunie, która je chwyta za włosy. I nie sądź, aby te losów obroty czyniły jakąś różność między kurwami a nie-kurwami — przeciwnie, dotykają one po równo wszystkie białogłowy[23].

Już się dorozumiewam[24], że moja gawęda będzie jak obiad, złożony z różnych rodzajów potraw; ponieważ nigdy do stołu nie usługiwałam, więc nie wiem, co podać wprzód[25]. Chociaż antypasty[26] pojawiły się na świecie, aby apetyty zaostrzać, przecię[27] ja, jedząc, wolę zaczynać od tego, co najsmakowitsze. Dlatego też uraczę cię na początek jednym z najwstrętniejszych bezeceństw, jakie znam. Urodziwe oblicze białogłowy od razu podaje się na widok[28] temu, co na nie patrzy. Któż by zabiegał o względy podwiki[29], wiedząc, że ma ona pod suknią kształt krowy? Przeciwnie, gdy mężczyzna widzi piękną twarzyczkę, zaraz jest skłonny przypuszczać, że i reszta musi być łakomym kęskiem[30].

Jakież udatne[31] porównania czynicie! Ale teraz do rzeczy!

Pewien baron romański[32] (a nie rzymski) uciekł z obleganego Rzymu przez dziurę w murze, przez którą zaledwie mysz by się przecisnąć zdołała[33]. Znalazł się na pokładzie statku, pospołu[34] z chmarą swoich towarzyszy. Siła rozpętanych wiatrów rzucała ich na wybrzeże, tuż obok portu wielkiego miasta, którego panią była pewna signora[35] o nieznanym mi imieniu.

Wyszedłszy na przechadzkę, obaczyła[36] nieboraka, leżącego na ziemi. Był przemokły do nitki, srodze potłuczony, wybladły i kudły miał na łbie zjeżone. Gorsza sprawa, że kmiecie[37], biorąc go za jakiegoś znacznego hiszpańskiego granda, otoczyli go, chcąc z nim i z jego towarzyszami uczynić to, co czynią łotrzykowie w gąszczu leśnym z człekiem odbitym ze swojej drogi. Aliści[38] signora, jednym skinieniem głowy hultajów na szubienicę wysławszy, zbliżyła się doń dobrotliwie i łaskawie go pocieszyła, zawiodła go do swego pałacu, a potem kazała naprawić statek i z książęcą hojnością obdarować rozbitków. Udała się takoż[39] w odwiedziny do barona, który już swą pyszną minę odzyskał. Jęła słuchać poematów, dyskursów, przysiąg i kazań, z jakimi się do niej obrócił, upewniając, że zapomni o jej dworności dopiero wówczas, gdy rzeki bieg swój odmienią.

O wy zdrajcy, o wy kłamcy, o oczajdusze[40]! Gdy się fanfaron[41] tak romańską modłą[42] chełpił[43], nieszczęśnica, biedaczka i idiotka pożerała go oczyma, a pomiarkowawszy szerokość jego bar[44] i piersi, w osłupienie popadła. Jeszcze większym zadziwieniem napełnił ją pyszny i dumny wyraz jego oblicza. Spojrzenie ócz[45] barona wywołało jej serdeczne westchnienie, jego kędzierzawe, złote włosy w zachwyt ją wprawiły. Nie mogła się powstrzymać od tego, aby nie pochłaniać wzrokiem jego wdzięcznej postaci, aby nie podziwiać wdzięków, w jakie go wyposażyła ta maciora-natura. Jednym słowem chłonęła boskość jego oblicza. Niechaj będzie przeklęta ta twarz i reszta!

Po cóż przeklinać, mateczko?

Oblicze prawie zawsze w błąd wprowadza, oszukuje i zwodzi dwieście razy na sto; świadectwem tej prawdy niech będzie pyszny pozór[46] barona, w którym nasza signora zadurzyła się[47] na zabój. Przykazała zastawić stoły i gdy już wszystko do królewskiej uczty przygotowane zostało, usiadła obok swego gościa. Opodal zajęli miejsca inni rozbitkowie, a takoż i niektórzy poddani signory. Służba postawiła na stole srebrne półmiski z różnym rodzajem mięsiwa. Gdy przytomni już pierwszy głód zaspokoili, baron ofiarował signorze upominki.

Czymże ją obdarzył, na Boga?

Wręczył jej mitrę[48] z brokateli[49], którą Jego Świątobliwość, papież, miał na głowie w popielcową środę, parę sandałów przybranych złotą lamówką, zdobiących stopy papieża w ów dzień, gdy Jan Mateusz[50] je całował, pastorał[51] jednego z papieży, gałkę z obelisku, klucz wydarty przemocą z rąk świętego Piotra, strażnika niebieskich schodów, obrus służący do cichej mszy[52] w Watykanie i nie wiedzieć ile jeszcze relikwii, które, zgodnie z tym, co mówił, przed zachłannością swoich wrogów ocalić zdołał. Później pojawił się grajek, zawołany mistrz w grze na skrzypcach, i dobrze swój instrument nastroiwszy, jął[53] śpiewać różne androny[54].

Cóż on śpiewał, mateczko?

Śpiewał o nienawiści gorąca do zimna i zimna do gorąca, wyjaśniał, dlaczego lato ma dni długie, a zima krótkie, mówił o pokrewieństwie, jakie zachodzi między piorunem a grzmotem, między grzmotem a błyskawicą, błyskawicą a chmurą i chmurą a pogodą. Tłumaczył, gdzie się znajduje deszcz, gdy pogoda panuje, i gdzie się ukrywa pogoda, kiedy deszcz pada. Opowiadał o śniegu, gradzie, szronie i mgle, o gospodyni zamtuza[55], która wstrzymuje się od śmiechu, słysząc płacz, a takoż wstrzymuje się od płaczu, śmiech słysząc. Później rozwodził się szerokimi słowy[56] nad ogniem płonącym na dnie błyszczących pucharów i nad tym, czy konik polny śpiewa skrzydłami czy też gardłem.

Piękne są to sekrety!

Jej Oświeconość, signorę, która słuchała śpiewu tak, jak zmarli Kyrie eleison[57] słuchają, otumaniły już całkiem dworne maniery barona oraz jego szczebiot. Ponieważ, jak jej się zdało, żyła na świecie tylko wówczas, gdy ten człek gadał, jęła więc wypytywać się go o papieży i kardynałów. Później błagała go, aby jej wytłumaczył, jak to mnisia przebiegłość mogła zginąć w pazurach drapieżnych łap. Baron, chcąc spełnić jej prośbę, dobył z piersi westchnienie, jakie się wymyka kurwie, ilekroć ta obaczy dobrze nabity mieszek[58], i rzekł:

„Ponieważ Wasza Wysokość pragnie, abym przypomniał sobie rzeczy, które mnie napełniają odrazą do mej pamięci, opowiem tedy[59], jak to cesarzowa świata stała się niewolnicą Hiszpanów, a takoż rzeknę o wszystkich niedolach i nieszczęściach, jakie widziałem. Jakiż jednak Żyd, Niemiec czy Turek mógłby być tak okrutny, aby opowiadać o tych rzeczach bez tego, by nie pęknąć od żalu[60] i boleści?”. Później przydał: „Pora już na spoczynek, signora, bowiem gwiazdy mierzchną[61] na niebie. Jeżeli jednak macie wolę dowiedzenia się o nieszczęściach naszych, rozpocznę moją historię, chocia[62] jest ona dla mnie rozdzieraniem ran niezabliźnionych”. Po tych słowach zaczął opowiadać o ludzie, który chcąc zaoszczędzić sześć dukatów[63], pozwolił się obłupić ze skóry.

Wojna, ZdradaPewnego dnia poszły w Rzymie słuchy, że lancknechty[64] niemieckie zbliżają się do murów miasta, aby koniec świata uczynić. Jeden mieszczuch mówił do drugiego: „Zabieraj swoje manatki i czmychaj[65]!”. Wielu uciekłoby, gdzie pieprz rośnie, gdyby ich nie wstrzymało zdradzieckie obwieszczenie: „Pod karą stryczka!”. Gdy to obwieszczenie wiadomym się stało, tchórzliwy lud jął zakopywać dukaty, naczynia srebrne, klejnoty, naszyjniki, szaty i wszystkie szacowne[66] przedmioty. W zbiorowiskach pospólstwa każdy gadał to, co mu do głowy przychodziło o materii[67] przerażenia, jakie duszami wszystkich owładnęło. Od czasu do czasu kapitanowie i dowódcy (niechaj im kat świeci!) przechodzili i odchodzili na czele oddziałów żołnierzy. Gdyby odwaga zasadzała się na pięknych kaftanach, lśniących butach i szpadach, dobre przyjęcie spotkałoby Hiszpanów i Niemców! Baron opowiadał, jak to pewien pustelnik wrzeszczał na ulicach: „Odprawiajcie pokutę, mnisi! Czyńcie pokutę, złodzieje, i proście o zmiłowanie, bowiem godzina kary zbliża się już wielkimi krokami”. Aliści ich pycha nie miała uszu! Jednakoż[68] skryby[69] i faryzeusze[70] zebrali się koło krzyża na Monte Mari[71], do czego pustelnik nawoływał. Gdy słońce błysnęło na puklerzach[72] wojsk wrażych[73], blask ten przeraził tchórzów zebranych na wałach, bardziej niźli[74] blask błyskawicy lub huk gromu. Nikt nie myślał o tym, co przedsięwziąć należy, aby odeprzeć zbliżających się nieprzyjaciół. Wszyscy szukali oczami jakiejś dziury, przez którą by czmychnąć mogli. W tej chwili wszczął się piekielny rumor w stronie[75] Monte San Spirito[76]. Nasi dzielni wojacy od parady czynili w pierwszym natarciu wrażenie tych, co umieją jakąś rzecz zrobić od pierwszego zamachu; później już niezdatni są do niczego. Chcę rzec, że zabili Bourbona[77] i że, pochwyciwszy siła[78] sztandarów, zanieśli je do pałacu, wrzeszcząc: „Wiwat, wiwat, hura!”. Od tych okrzyków ziemia i niebo ogłuchnąć by mogły. Gdy już sądzili, że zwycięstwo odnieśli, zniesione zostały barykady na Monte i nieprzyjaciel uczynił pasztet z pospólstwa nieprzyjmującego udziału w bitwie; później posunął się aż do Borgo[79]. Stamtąd niektórzy przebrali się[80] przez most i dotarli aż do Banchi[81], aliści wkrótce cofnęli się z powrotem. Powszechnie mniemają, że dobra duszyczka Zamku Świętego Anioła[82], gdzie nasz poczciwiec[83] schron[84] znalazł, nie chciała ostrzeliwać wrogów z dwóch przyczyn: aby nie puszczać na wiatr pigułek i prochu i aby nieprzyjaciół w jeszcze gorszą kolerę[85] nie wprawiać. Troskano się[86] tylko o spuszczenie sznurów, by przy ich pomocy wciągnąć na górę kleryków[87], których już ogień w tyłki prażył. Lecz oto noc nastała; z pierwszym mrokiem nieprzyjacielskie zastępy rozlały się z Zatybrza[88] po całym Rzymie. Wrzask bije w niebo, słychać huk wywalanych bram, każdy ucieka, chowa się i lamentuje. Krew leje się na ulicach, powszędy mord się szerzy, wzięci na tortury krzyczą okropnym głosem, więźniowie zeznania składają, białogłowy wydzierają sobie włosy, starcy drżą; całe miasto przewraca się do góry nogami. Szczęśliwy ten, co zginął od pierwszej kuli, lub ten, kto, leżąc ranny, został przez kogoś podniesiony z ziemi. Któż jednak przedstawić zdoła okropności podobnej nocy? Mnisi, braciszkowie, kapelani i pospólstwo uzbrojone — wszyscy pospołu tłoczyli się w grobowcach, bardziej martwi niż żywi. Nie było już jednego zakątka, jednej dziury, jednej studni, dzwonnicy czy jamy, która by się nie zapełniła ciżbą[89] ludzką. Osoby czcigodne na pośmiewisko wystawiano, deptano po ich szatach lub pluto na nie. Nie szczędzono domów, szpitali ani kościołów. Bezbożnicy wtargnęli nawet w te miejsca, gdzie mężczyzna pokazywać się nie waży, zmuszali także białogłowy, aby wchodziły tam, gdzie klątwa spotyka każdą kobietę, gdy tylko przez próg przestąpi. Serce się ściskało, gdy się patrzyło na mężów, czerwonych od krwi i przyzywających swoje zaginione żony głosem, który by mógł pobudzić do szlochu marmurowy głaz z Koloseum[90]. Baron opowiadał signorze to, co ja tobie powtarzam, a gdy doszedł do lamentów, jakie w Zamku papież czynił, przeklinając tego, co mu słowa nie zdzierżył[91], wylał tyle łez, że w tych śluzach mógłby snadnie[92] oczy swoje zatopić. Później, nie będąc w stanie wykrztusić choćby jednego słowa, zamilkł.

Religia, Ksiądz, Wiara, Dusza, WspółczucieJak to być może, aby współczuł nieszczęściu papieża, będąc wrogiem księży?

Ponieważ nie jesteśmy gorszymi chrześcijanami niźli księża i ponieważ dusza winna dbać o swoje sprawy. Oto dlaczego baronem takie strapienie owładło[93], iż signora podniosła się, ścisnęła go dwa razy z wylaniem[94] za rękę i odprowadziła do gościnnej komnaty, gdzie ostawiła[95], życząc mu dobrej nocy; później zasię sama na spoczynek się udała.

Dobrzeście uczynili[96], mateczko, skracając tę historię. Nie mogłabym was dalej słuchać, łez nie roniąc.

Opowiedziałam ci jeno[97] ułomek[98], utykając na jedną nogę i wtajemniczając cię to w jeden szczegół, to w drugi; przez ten cały czas skupiałam dopiero swoją pamięć. Potem nigdy do końca nie dojdziemy, tyle się bowiem znajdzie bezeceństw[99] w moich wspomnień saku[100]. Gdybym ci chciała opowiadać o wszystkich mordach, łupiestwach[101] i gwałtach dokonanych w domach, gdzie zbiegowie sądzili się być bezpiecznymi[102], mogłabym łacno[103] ściągnąć na się nienawiść ludzi, którzy mniemają, że nikt nie wie o tym, w jaki sposób zarzynali oni swoich przyjaciół.

Prawda, KłamstwoOstawcie prawdę na stronie[104] i mówcie tylko same kłamstwa; za zasługę wam to poczytają.

W samej rzeczy uczynię tak pewnego dnia.

Zróbcie to, ale przedtem nic nie rozgłaszajcie.

Miłość, KochanekObaczysz sama! Tymczasem wracajmy do naszych spraw. Signora, która poszła na lep zaprawiony miłością do udatnego pozoru i dwornych manier barona, była cała w ogniu, a serce tak jej skakało w piersiach, jakby z żywego srebra było. Myśląc o znakomitości jego rodu i o dzielnych czynach, jakich, ani chybi[105], dokonać musiał w czasie tej okrutnej nocy, przewracała się po swym posłaniu jak człek jakąś gorącą żądzą trawiony. Postać i słowa tego człeka tak silnie się jej w pamięć wraziły[106], iż niewiele dbała o sen. Gdy dzień przy pomocy farb pana słońca nałożył nieco różu na policzki panny jutrzenki, podniosła się z łoża, poszła na spotkanie swej siostry i, opowiedziawszy jej pewien sen, rzekła: „Co sądzisz o przybyszu, który u nas gości? Czy widziałaś równie dostojną postać? Jakichże cudów dokazać musiał z bronią w ręku w czasie walk w Rzymie! Niemożliwą jest rzeczą, aby w żyłach jego nie płynęła krew wielce szlachetna. Gdybym po śmierci mego pierwszego męża nie uczyniła ślubu, że zostanę na zawsze we wdowieńskim stanie, może bym popełniła błąd po raz wtóry[107], jednakoż uczyniłabym to tylko dla niego, dla niego!

Mąż, Żona, Wdowa, Wierność, Miłość silniejsza niż śmierć, Przysięga, Konflikt wewnętrzny, Kobieta, NaturaNie chcę nic ukrywać przed tobą, pani siostro! Przeciwnie, klnę się na mój afekt[108] do znakomitego gościa naszego, że po śmierci mego męża serce moje było skąpe dla miłości; dzisiaj dopiero spostrzegam ślady dawnego płomienia, który ongiś[109] całą mnie, bez reszty, trawił. Aliści, nim popełnię jakieś plugastwo[110], niechaj ziemia się otworzy i połknie mnie za żywa[111] albo niech piorun niebieski zwali mnie na sam dół otchłani. Nie jestem białogłową, która może poszarpać w kawały prawa swego honoru; ten, co moją miłość posiadał, uniósł ją ze sobą na tamten świat, gdzie się nią cieszyć będzie in secula seculorum[112]”. Skończywszy te słowa, jęła płakać rzewliwie[113].

Nieboraczka!

Siostra, która nie była obłudnicą i która brała rzeczy, jak się należy, jęła dworować[114] z jej ślubu i lamentów. Później rzekła: „Zaliż[115] to możliwe, abyś nie wiedziała, jak miłą jest rzeczą posiadać małe dzieciątka i z jakiego to miodu uczynione są dary pani Wenus? Cóż to znów za szaleństwo? Zaliż mniemasz, że dusze zmarłych innych trosk nie mają, krom[116] tej, czy ich żony powtórnie za mąż się wydadzą? Czyż nie dość ci jeszcze zwycięstwa, jakie odniosłaś, nie chcąc wstąpić w stadło[117] z jednym z tych licznych książąt, którzy o twoje względy zabiegali; chcesz jeszcze wstręty czynić temu psotnikowi, Kupidynowi[118]? Nie próbuj tego, szalona głowo, bo sobie kark skręcisz! Poza tym wszyscy sąsiedzi są twymi wrogami; umiej skorzystać ze sposobności, która kosmyk swych włosów do rąk ci wkłada; gdy nasza krew zmiesza się z krwią rzymską, jakiż kraj będzie się mógł nam oprzeć? Teraz zaś rozkaż, aby po klasztorach odprawiano modły na intencję uskutecznienia naszego zamysłu. Znajdziemy, być może, sposób skuteczny, aby barona tutaj zatrzymać. Mniemam, że jako człek z majętności swoich wyzuty[119] i mający przetrącone gnaty, dobrze się tu czuć będzie w czasie, gdy serce zimy ostrym chłodem na świat zionie”. W oczach twych widzę pytanie, Pippo! Siostrzyczka umiała tak dobrze nieszpory[120] odśpiewać, że signora wysłała do wszystkich diabłów swój ślub i swoją wstydliwość, a cześć swoją nogami podeptała. Stojąc, siedząc, leżąc, milcząc czy rozmawiając, zawsze tylko widziała swego barona lub na niego czekała. Noc nadchodzi i gdy wszystko śpi, nawet świerszcze, ona czuwa, przewraca się w łożnicy[121] z boku na bok, rozmawiając z nim w swej imaginacji[122], trawiona cierpieniem znanym jeno tej, co kładzie się do łoża lub z niego wstaje, zgodnie z tym, czy zazdrość chce, aby się położyła, czy też, aby wstała. Aby ci powiedzieć jasno, signora, której się w głowie przewróciło, doszła do złej mety[123], doszła tam, moja córko…

I mądrze zrobiła!

Przeciwnie, bardzo głupio!

Dlaczego?

Dlatego, że jak pieśń powiada:

Zdrada, PodstępTeraz opowiem ci o zdrajcy. Gdy signora przyprawiła już rogi świętej pamięci temu, kto przed niedawnym czasem udał się do Porta Inferi[124], ta kumoszka[125]-fama[126] ludzka, ta próżniaczka i zły jęzor, fama rozgłosiła to powszędy. Książęta, co o rękę signory zabiegali, klęli teraz, na czym świat stoi, szkalowali[127] biedną białogłowę i obmawiali ją, co się zowie. Tymczasem Kain[128], widząc się już przywróconym do pierwotnego stanu, nażartym i strojnie przybranym, przywołał swoich kompanów[129] i rzekł:

„Przyjaciele! Rzym pojawił mi się we śnie i przez usta świętych swoich polecił mi, abym stąd precz wyruszył. Moim przeznaczeniem jest odbudować Rzym w jeszcze piękniejszej postaci. Gotujcie się zatem do drogi, ścisłą tajemnicę zachowując, ja zaś znajdę jakiś pozór[130], aby się pożegnać z signorą”. Któż jednak mógłby zasypać popiołem oczy kochanków, którzy widzą to, czego nikt nie widzi, i słyszą to, czego nie słyszy nikt? Gdy signora spostrzegła, że upragniony jej łup przy pomocy swego statku chce uczynić Leva eius[131], w taką wściekłość popadła, iż, zbywszy się rozumu, jęła latać jak szalona po całym mieście. Stanęła przed baronem, z obliczem pokrytym bladością śmiertelną, z oczyma czerwonymi od płaczu i ze spieczonymi usty[132]; rozwiązała swój język, zwikłany[133] w sieciach Amora[134], i rzekła w te słowa:

„Mniemasz, wiarołomny, że uda ci się uciec stąd bez mojej wiedzy? Masz więc serce tak twarde, że ani nasza miłość, ani ślubowana mi wiara, ani śmierć, na którą jestem gotowa, niezdolne są tutaj cię zatrzymać! Równym okrutnikiem jesteś jednak i dla samego siebie, bowiem chcesz wyruszyć na morze teraz, gdy zima sroży się okrutna. O bezlitosny człeku! Nie tylko nie lza[135] ci odjeżdżać w kraj daleki, ale i do Rzymu udawać się nie powinieneś, choćby i owa pora roku, którą teraz przeżywamy, wiosenna i słoneczna była.

Ode mnie to uciekasz, okrutniku, ode mnie uciekasz, wiarołomco! Błagam cię i zaklinam na te łzy, co mi obficie z ócz tryskają, na tę prawicę, która kres męczeństwu memu postawi, na nasze ledwie rozpoczęte wesele, miej litość nad moim stanem i nad moim domem, jeżeli tylko rozkosze, jakich ze mną zażywałeś, mają jakąś cenę dla ciebie. Jeżeli prośby, które Boga zmiękczyć by zdołały, znajdą przystęp do ciebie, odmień swój zamysł i pozostań tutaj. Gdy mnie opuścisz, ściągnę na się nienawiść i rankor[136] nie tylko książąt, markizów i znacznych panów, którym ręki swej odmówiłam, lecz i własnych poddanych oraz wasali[137], co mną gardzić poczną. Zdawa[138] mi się, że się stanę ich niewolnicą. Zniosłabym jednak wszystko, gdybyś ostawił mi synaczka[139], mającego w oczach odbicie wdzięcznego oblicza twego”.

Płacząc i zawodząc, tym kształtem[140] mówiła. Zdrajca i mistrz w sztuce chytrości trwał uporczywie przy złudzie swego snu i nawet oczu nie opuścił. Nie dawał się zmiękczyć łzom i prośbom, podobnie do tego skąpca i złodzieja, co w czasie głodu, widząc jak biedacy umierają na ulicach, nie chce dać kromki chleba głodnemu żebrakowi. Mówiąc węzłowato, oznajmił, że nie myśli zapierać się swych obowiązków wobec niej, że będzie zawsze o niej pamiętał i że nie miał zamiaru opuszczać jej bez uprzedniego uwiadomienia[141]. Hultaj z miedzianym czołem[142] łgał misternie, że pragnął poślubić signorę, a winę, że tak się nie stało, przypisywał coeli coelorum[143]. Przysięgał jej, że anioł pojawił mu się we śnie, rozkazując mu wielkich dzieł dokonać.

Aliści było to wszystko jak kazanie do głazów. Signora patrzyła na barona gniewliwym[144] wzrokiem; w jej zapalonym sercu dyszała wściekłość, a wzgarda, pomieszana z bólem, wyglądała z jej ócz. Obróciwszy się do swego kochanka, rzekła: „Nigdy nie byłeś rzymianinem, a takoż łżesz niegodnie, że ze szlachetnego pochodzisz rodu. Okoliczne suki swym mlekiem cię wykarmiły. Oto dlaczego nie okazałeś najmniejszego wzruszenia, gdy ja błagałam cię i zaklinałam. Do kogóż jednak ze swym nieszczęściem się udam, skoro tam, w górze, nie ma nikogo, kto by mógł zważyć krzywdy moje na szalach sprawiedliwości? Nie ma dzisiaj, widzę, wdzięczności i cnoty, a jam jest tego oczywistym dowodem. Przygarnęłam tego człeka, wydartego morzu, obdarzyłam go częścią moich dostatków, oddałam mu się, a on w zamian za to porzuca mnie, zdradzoną i osławioną[145].

Na domiar wszystkiego stara się wmówić we mnie, że zjawił mu się poseł niebieski, aby go wtajemniczyć w sekrety Pana Boga, tak jakby Bóg nie miał nic do czynienia, krom zajmowania się podobnymi andronami. Ale nie wstrzymuję cię! Idź, idź drogą, jaką wskazują ci sny i widzenia; zapewne przywrócisz do dawnego stanu lud Izraela. Mam nadzieję, że kara okaże się skałą, o którą rozbiją się zamysły twoje. Będziesz wówczas wzywał imienia mego, będziesz mnie błagał tysiąc razy o wspaniałomyślność i tkliwość, aliści ja będę trwała w mojej zapamiętałości. Zemszczę się ogniem i żelazem, a gdy umrę, mój cień i moja dusza jeszcze cię prześladować będą”. Nie mogła już nic więcej powiedzieć, bo z nadmiernej boleści głos jej uwiązł w gardle, tak iż rozpoczętą mowę w połowie ucięła. Jak chora o gasnącym wzroku, nie mogąc się utrzymać na nogach, padła na ramiona ludzi stojących z nią, którzy zanieśli ją do łożnicy. Baron ostał sam. Wstyd, płynący z tego, że oszukał nieszczęsną białogłowę, wywołał rumieniec wstydu na jego zdradzieckim obliczu. Płaczesz Pippo?

Niechaj zginie ten tchórz nędzny!

Zasłużył na ćwiartowanie, bowiem, wysłuchawszy lamentów signory, mimo to postanowił w drogę wyruszyć. Jego ludzie, ciągnący statek na brzeg, przypominali mrówki, które zapasy na zimę zbierają. Jeden niósł dzbany z wodą, drugi gałęzie, trzeci… a niechże mu czart świeci!

Cóż w tym trakcie[146] czyniła opuszczona?

Jęczała, wzdychała, drapała paznokciami ciało swoje, a słysząc okrzyki marynarzy, dyszała ciężko, mdlała i żegnała się z życiem. O okrutny Amorze, po co nas tak straszliwie na krzyżu rozpinasz?

Signora, żywiąc resztę nadziei, rzekła do swej siostry:

„Droga siostro! Zali[147] nie widzisz, że baron odjeżdża i że statek już kotwicę podnosi? Przeczże[148], o wielkie nieba, nie mam siły, aby znieść to opuszczenie? Ty jedna, droga siostro, możesz mi przyjść z pomocą, bowiem baron uczynił cię powiernicą swoich myśli i zawsze wielką ufnością cię obdarzał. Udaj się zatem do niego i staraj się zmiękczyć jego serce. Powiedz mu, aby mnie, która go miłuję nad życie, tę jedną łaskę wyświadczył, a mianowicie wstrzymał się z odjazdem do czasu, kiedy morze będzie łagodniejsze, a czas bardziej do podróży sposobny[149]. Nie chcę go zmuszać, aby mnie poślubił, wiem bowiem, że mną gardzi, nie pragnę go tu także zatrzymać. Niechaj mi tylko pewnej zwłoki użyczy, abym swój ból cokolwiek ułagodzić mogła. Jedno mam tylko pragnienie: nauczyć się ból znosić”.

Po tych słowach zamilkła, płacząc rzewliwie.

Serce mi się kraje!

Jej nieszczęśliwa siostra, moja Pippo, powtórzyła mu szczegółowo wszystkie słowa, jęki i rozpacze, ale okrutnik nie zmiękł wcale. Można by było rzec, że jest murem, o który rozbijają się pęcherze, nadęte wiatrem. Wreszcie signora, upewniona już, że odjazd nastąpić musi, postanowiła uciec się do czarów, aczkolwiek sumienie srodze ją nękało.

Zaliż czary skuteczne się okazały?

Miłość niespełnionaOwszem. Signora przywołała strzygi[150], zjawy, demony, wróżki, harpie[151], księżyc, słońce, gwiazdy, niebo, ziemię, morze, piekło i wszystkich diabłów. Rozlewała czarną wodę, rozrzucała prochy zmarłych i trawy suszone. Mruczała magiczne zaklęcia, kreśliła znaki i dziwne figury, gadała sama ze sobą, aliści żaden święty nie dbał o oszukaną kochankę. Zaklęcia te odprawiała zawsze o północy; sowy, puchacze i nietoperze drętwiały we śnie, jedynie ona nie mogła swych oczu snem pokrzepić. Miłość męczyła ją okrutnie. Milcząc przez czas niejaki, wreszcie rzekła do się:

„Cóż teraz, nieszczęsna, uczynię? Wezmę za męża jednego z tych, których odrzuciłam? Będęż czekała, aż dla rzymian fortuna się uśmiechnie? Może z ich pomyślności niejaki profit[152] odniosę, bowiem przychodziłam im nieraz z pomocą, a ten naród umie być wdzięczny za dobrodziejstwa mu okazane. Któż by jednak mnie przygarnął, nawet gdybym się dostała na ich dumny statek? Zaliż nie doświadczyłam krzywoprzysięstwa od tych rzymian, którzy dworują sobie ze mnie? Mam więc patrzeć spokojnie, jak podnoszą żagle i wyruszają na morze? Ach, mrzyj[153], mrzyj, nieszczęsna, i ból ten żelazem ulecz! A ty, o moja siostro, przeczże rzuciłaś mnie w otchłań tego zła, przeczżeś mi zdradzić kazała prochy mego męża i mój ślub czystości? O ja, nędzna białogłowa!”.

Jakież żałosne narzekania!

Skoro się już wzruszasz, słuchaj mnie, która opowiadam jeno ich ułomek i wszystko osładzam litościwie, cóż byś uczyniła, słysząc te lamenty z jej własnych ust?

Ani chybi z wielkiej litości popadłabym w omdlenie.

Ucieczka, Kochanek, Rozpacz, Kobieta, Zdrada, JedzenieBaron kazał zanurzyć wiosła w wodę; nim odbił od brzegu, ciągle się oglądał w obawie, czy lud nie rzuci się na niego. Gdy wzeszła jutrzenka, zrozpaczona signora, dla której noc była dłuższa niźli msza na Boże Narodzenie, stanęła w oknie i, ujrzawszy statek już daleko od portu, jęła się ryć paznokciami po piersiach, drapać do krwi twarz, wyrywać sobie włosy i krzyczeć:

„O mój Boże, człek ten ucieka ode mnie, wbrew mej woli! Cudzoziemiec wzgardził moją potęgą, a moja władza wobec niego nie zdała się na nic. Zaliż nie będę go ścigała na koniec świata? Do mnie tu, do mnie wszyscy, przynieście oręż[154], dajcie ognia z muszkietów. Cóż ja jednak mówię, gdzie jestem? Ach nieszczęsna, twój okrutny los już jest bliski! Powinnam to uczynić wtedy, gdy mogłam, a nie teraz, gdy nie jestem w stanie. Oto wierność tego, co ocalił relikwie Rzymu! Oto człek, który, jak tkliwy syn, miłuje ojczyznę swoją! Obrócił się do mnie plecami i tym kształtem płaci mi za dobrodziejstwa mu okazane i za moją dworność[155]. Dlaczegóż jednak, będąc już na tropie jego zdrady, nie zabiłam go? Albo czemu nie posiekałam go na potrawę, aby jeść jego gorące i jeszcze drgające ciało? Ponieważ i tak umrzeć muszę, winnam była ich spalić pospołu ze statkiem”.

SamobójstwoTo rzekłszy, przeklęła Rzym, miejsce, na którym jest postawiony, a takoż jego przyszłość i przeszłość. Błagała niebo i ziemię, aby z jej prochów powstało plemię zemsty i nienawiści. Później, odesławszy pod jakimś pozorem swą dawną karmicielkę[156], postanowiła się zabić.

Jak to zabić się?

Ano zabić się!

W jaki sposób?

Z twarzą obłąkaną, na której widniała już bladość śmierci, z oczyma krwią nabiegłymi, weszła do swojej komnaty i w paroksyzmie rozpaczy obnażyła jedną ze szpad, pozostałych po Kainie. Gdy już chciała przebić pierś swą na wylot, mroczny wzrok jej padł na rzymskie szaty i na łoże, w którym sypiała z Judaszem[157]. Wstrzymała na chwilę swoją rękę, wstrzymała ją, aby wypowiedzieć ostatnie słowa, które takie były:

(Odkąd mnie ich nauczono, zachowuję je w pamięci, niby Pane Nostrum Quotidiano[158]).

„O szczątki, które byłybyście mi drogie, gdyby Bogu i losowi tak się podobało, przyjmijcie, proszę, do siebie tę duszę, rozdzieloną od ognia ją ożywiającego. Przeżyłam już mój czas, do życia oznaczony[159], a teraz pospołu z mym cieniem pod ziemię schodzę. Zbudowałam wielkie miasto, widziałam, jak się wznosiły moje gmachy, zemściłam się za brata mego męża[160], byłabym więc najszczęśliwszą pośród szczęśliwych, gdyby statek rzymski nie przypłynął do mych brzegów”.

To rzekłszy, jęła walić w łoże głową, przewróciła je na ziemię i szczękając zębami, krzyknęła:

Samobójstwo, Zemsta„Nie porzucę tego życia bez zemsty! Żelazo, przeszywając moją pierś, zabije tego rzymianina, który żyje w moim sercu. Umierajmy, bowiem trzeba, abyśmy umarli!”.

Zaledwie te słowa wyrzekła, już padła na ziemię, mając pierś szpadą przeszytą.

MężczyznaCóż powiedział baron, kiedy się o tym dowiedział?

Że postąpiła jak wariatka. Tak tedy odbyła niewielką przechadzkę na tamten świat, tym kształtem, jak ci tu przedstawiam, a stało się to dlatego, że zbytnio mężczyźnie ufała. Och, mężczyźni, mężczyźni! Prawdziwą zasługą jest was uśmiercać, zważywszy na to, że wy nas ciągle zabijacie. Abyś mi na przyszłość nie skąpiła wiary, przejdę teraz do figla, jaki spłatał biednej kurwie pewien dworak[161] i pewien żak[162].

Nie powiedzieliście mi jeszcze, mateczko, jak mam poczynać sobie z żakami lub dworakami.

Ci dwaj łotrowie, miasto[163] mnie, sami cię pouczą. Wystarczy jeden dworak i jeden żak, abyś się nauczyła wszystkiego.

Dobrze, mateczko, ale wstrzymajcie się, wstrzymajcie się przez chwilę…

Dlaczego?

SenŚniłam dwa sny tej nocy, a opowiedziałam wam jeden tylko.

Nie widziałam nigdy dzieweczki bardziej od ciebie krotochwilnej[164]. Pleciesz dzisiaj, co ci ślina na język przyniesie.

Posłuchajcie, co jeszcze śniłam.

Opowiadaj zatem, córuchno!

Zdawało mi się, że cały Rzym wrzeszczał: „Pippo, ach Pippo, ta oszustka, twoja matka, ukradła ćwierć Wergiliusza[165] i poszła z nią na ustronie, aby…”.

Ha, ha, ha! Jeszcze dwa słowa, a zmusiłabym cię, abyś mi jaśniej wszystko wytłumaczyła. Tam do diabła, któż to mógł być? Jednakoż zbytnio się nad tym nie głowiąc, powiem, że ani chybi był to jakiś wielki nicpoń, skoro przyzwolił, aby ukradziono ćwierć jego osoby. Resztę można spokojnie psom na pożarcie rzucić.

A teraz prędko do żaka i do dworaka!

Żak, bardziej w dwornościach niż w księgach zawołany[166], chytry, przebiegły, zwinny, żywy, złośliwy, a do tego hultaj w najwyższym stopniu, przybywa do Wenecji. Ukrywa się z początku przez kilka dni i w tym czasie dowiaduje się szczegółowo o wszystkich najbogatszych kurtyzanach[167], czyli o największych złodziejkach, jakie są w mieście. Wszczyna rozmowę z głupcem, u którego zatrzymał się w gospodzie, i daje mu do poznania, że jest siostrzeńcem kardynała. Przybył do Wenecji w przebraniu, aby rozkoszy przez miesiąc zażywać, a jednocześnie zakupić siła klejnotów i materii[168].

Bierze oberżystę[169] na stronę i powiada:

„Mój przyjacielu, chciałbym się przespać z tą signorą; idź, odszukaj ją i powiedz jej, kim jestem, ale niechaj przysięgnie, że mnie nie zdradzi. Gdy będzie umiała tajemnicy dochować, pozna szlachetność duszy mojej”. Posłaniec pognał na złamanie karku, dopadł do bramy pięknisi i, schwyciwszy za kołatkę, wywołał na ganek pokojową. Pokojowa poznała rajfura, a później, żadnych trudności nie czyniąc, pociągnęła za sznur. Ksiądz, ObyczajeWysłaniec[170] wszedł do domu i, wtajemniczywszy damę w całą sprawę, przepuścił przez groblę[171] rzekomego synowca[172] Jego Rewerencji[173]. Nicpoń wszedł na schody z całą dostojnością kardynalską. Signora wyszła mu naprzeciw i na pierwszym pojrzeniu[174] poznała, że jest mu dobrze do twarzy w kaftanie z czarnego atłasu, w kapelusiku okrągłym i w trzewikach de terzio pelo[175], że się tak górnie po hiszpańsku wyrażę. Podała mu do pocałunku rękę i usta, z gestem najszlachetniejszego kurwiarstwa[176], jakie sobie tylko wystawić[177] można. Gdy się rozmowa zaczęła, przybysz za każdym słowem wtrącał: „…Monsignore[178], mój wuj”. Potrząsał przy tym głową ruchem bardziej książęcym niźli sami książęta i zachowywał się tak, jakby mu wszystko śmierdziało pod nosem. Mówił powoli, dostojnie, cedząc słówka przez zęby, w miarę spluwając i udając, że słucha, co dama powiada.

Jakbym go tutaj przed sobą widziała!

Wenecjanka, przy każdym duserze[179], którym ten ladaco[180] ją obsypywał, wołała:

„Ach, ach, nie mogę, umieram, dość tego, na Boga!”. Mówiła takoż jakieś głupstwa, które daremnie siliłabym się powtórzyć. Później postanowili przespać się razem. Żak skinął na swego rajfura, dał mu dwa cekiny[181] i rzekł:

„Oswobodź mnie od kłopotów; sam zajmij się wszystkim!”. Nicpoń poszedł, zakupił siła przysmaków i odesłał żywność przez tragarza do domu boskiej piękności.

Można by było rzec, że przebywaliście w Wenecji, gdy się słyszy, jak opowiadacie o tragarzach.

Zali nie wiesz, że znam to miasto?

Wiem, wiem!

Nadeszła pora, gdy się już należało kłaść do łoża. Przyszły doktor, rozdziewając się[182], rzecze:

„Ach, nie, nie, nie trudźcie się, Pani” i „Wasza Dostojność jest zbyt uprzejma!”. Później jednak pozwolił zdjąć ze swych pleców podarty, brudny żupanik[183], wielce ciężki z powodu dwóch tysięcy dukatów, o których zaraz usłyszysz.

Cała w słuch się zamieniam.

PodstępKurwa, poczuwszy ręką ciężar skarbu, zaszytego pod podszewką, czyniła wrażenie rzezimieszka[184], który zagiął parol[185] na jednego z tych gapiów, co to pozwalają sobie wykradać sakwy[186] spomiędzy ud.

Gdy żupan położono na stole, udała, że się niczego nie dorozumiewa, i tuszyła[187], że otumani całkiem miłośnika, dając mu w łożu do woli rajskich jabłuszek i kopru[188]. O świcie pokojowy szalbierza[189] wszedł do komnaty, bijąc czołem o ziemię; przeklęty żak rzucił mu swój mieszek, który przy upadku wielkiego hałasu nie sprawił, i rzekł: „Idź poszukać małmazji[190] i marcepanów[191]”.

JedzenieNie trzeba było czekać długo. Przyniesiono małmazję, marcepany, tudzież[192] jaja świeże. Miłośnicy zjedli obiad, wleźli do łoża z powrotem, później wstali i znów się położyli. Tą modłą[193] spędzali czas przez pięć dni z okładem. Policz, że łotr użył rozkoszy przynajmniej za pięćdziesiąt bitych dukatów! Wreszcie żak-ladaco, wyłażąc z gniazda, rzekł gromkim głosem: „O gdybymż zrobił syna Waszej Wysokości! Podarowałbym mu wnet plebanię, opactwo lub arcybiskupstwo!”.

„Oby Bóg zdarzył” — odparła gamratka[194] z cichym westchnieniem.

„A teraz nie traćmy czasu po próżnicy[195]” — rzecze ten zwodziciel, co zwiódł cały świat. Cóż uczynił?

Gdy trzymał w ręku żupanik, wzrok jego padł na skrzynię, na której widniało mnóstwo szatańskich zamków i kłódek. Poprosił swoją miłośnicę, aby zamknęła tam, dla różnych racji[196], dukaty zaszyte pod podszewką. Signora zamknęła pieniądze i oddała mu klucz, mniemając, że już posiada ze dwie setki dukatów. Wówczas ten obsrajmurek[197], ten zbrodzień[198] powiada:

Pieniądz„Chciałbym nabyć złoty łańcuch w cenie stu pięćdziesięciu cekinów. Ponieważ nie jestem zbytnim znawcą, każcie mi przynieść kilka sztuk; dziś lub jutro łańcuch nabędę”. Signora, mniemając, że podarek będzie dla niej przeznaczony, przyniosła kilka łańcuchów i łańcuszków skromnej wartości, aliści jako że żaden nabywcy do smaku nie przypadł, zdjęła z szyi swój łańcuch, dwieście złotych dukatów wartający[199], i posłała go Jego Wysokości przez rzekomego złotnika. Gamratka była wielce ukontentowana[200], mówiąc do się: „Łańcuch powróci do mnie, a krom tego będę posiadała dwieście dukatów profitu”.

Już się dorozumiewam tego fortelu[201], a przecie nie wiem, na czym się on zasadzał.

Matacz[202], trzymając w ręku łańcuch, zachwalał go nie inaczej jak handlarz, który by go chciał sprzedać komukolwiek. Mrużył oczy, obracał klejnot w ręku, mlaskał językiem i wreszcie rzekł:

„Jeśli pozwolicie, signora, dam złotnikowi jako zastaw pieniądze, które u was złożyłem. Chciałbym pokazać łańcuch jednemu z moich przyjaciół. Później podejmę sumkę, jaką jestem winien za klejnot, podniosę ją, mówię, tam, gdzie jest płatny ten oblig[203]”. I ukazawszy skrawek papieru, podstawił nogę tej, co była równie przebiegła jak on.

Jak to podstawił jej nogę? Nie pojmuję!

Podstęp, ZdradaAby nie dobywać ze skrzyni jubki[204], nabitej dukatami z mosiądzu, rzekła: „Weźcie łańcuch, Bogu dzięki, mam jeszcze kredyt u ludzi!”. I obróciwszy się do swego kuma[205], pożegnała go skinieniem dłoni. Żak oswobodził dom od swojej czcigodnej osoby.

Nadchodzi wieczór — nie ma go, dzień wstaje — nie zjawia się wcale, znów noc zapada — żadnych wieści! Wówczas signora posłała do człeka, u którego szalbierz przemieszkiwał. Oberżysta wzruszył ramionami i pokazał całą majętność swego gościa: parę starych buciarów[206], brudną koszulę i podarty kapelusz. Gdy przyniesiono jej te skarby, pobladła na twarzy niby ten, kogo pokojowiec okradł doszczętnie, osadzając go gołym tyłkiem na lodzie.

Rozbiła skrzynię, podarła żupan zębami i, obaczywszy same liczmany[207], nie powiesiła się tylko dlatego, że jej w tym przeszkodzono.

Kobieta "upadła", SprawiedliwośćCóż czynią stróże porządku na tym brudnym świecie?

Nic wcale, moja córuchno! Nie ma już żadnej sprawiedliwości dla biednych kurew. Nasz świat był dobrym światem, bowiem w dobrych żyłyśmy czasach. Mój znamienity kum, Motta, dał mi ongiś dobry przykład. „Nanno — mawiał — kurwy dzisiejsze podobne są do dzisiejszych kurtyzan, które, chcąc się zbogacić[208], kraść muszą — w przeciwnym razie bowiem umierają z głodu. Na jedną, co ma trochę mąki w dzieży[209], przypada siła takich, co po żebrach chodzą. Całe zło stąd jednak płynie, że gust wielkich person się odmienił. Bądźcie przeklęte, małe koźlęta i wielkie kozły, co jesteście jedyną tego przyczyną”.

A ogień miłosny? Cóż on czyni?

Ogień ogrzewa piece i pieczyste rumieni, wiesz dlaczego?

Nie, na mą duszę!

Ponieważ ten nikczemnik-ogień bardziej lubi dzielnicę tylną, którą przypieka, niżli dzielnicę przednią, którą we wrzenie wprawia[210].

Niechaj zginie odmieniec plugawy!

DworzaninPosłuchaj teraz opowieści o dworaku. O święta i droga sercu Wenecjo! Jesteś boska, jesteś godna podziwu, jesteś rozkoszna, aliści gotowa bym była na twą intencję w czasie dwóch wielkich postów ścisły post zachować tylko dlatego, że żarłoków, rozpustników, obsrajmurków i gołodupców dworakami zowiesz.

Pewien messere[211], jeden z tych panów, co to żyją, jak się należy, a umierają na wiązce słomy, tyłkokręciciel, wiercipięta, urwis i pochlebca nabrzęczał tyle do uszu pewnej biedaczce, że ta upiekła się w dymie jego chwalb[212]. Zwodził ją przez cztery miesiące, darząc ją nikczemnymi[213] upominkami: pantoflami ze zużytego jedwabiu lub aksamitu, parą chudych kurczaków od czasu do czasu, różańcem z drozdów, beczułką Corso[214] i innymi podarkami, jakie mają zawsze w zanadrzu galanci bez grosza w kieszeni. Możesz łatwo obliczyć, że przez ten cały czas wydał zaledwie dwadzieścia talarów[215]. Dama, której wszystkie potrzeby pewien miłośnik zaspokajał, była pod urokiem tego wszarza[216] i dlatego też wypuściła z rąk tylu kochanków, ilu ich mieć mogła. Serce rosło jej w piersiach, gdy wielkiego pana udawał.

Z jakiegoż to powodu przybierał taki pański ton?

Z powodu ścisłej swej przyjaźni z pewnym kardynałem. Rzekomo Jego Rewerencja ściskał go za szyję dwa razy na dzień, nie jadł ni kęsa strawy[217], nim się z nim nie podzielił, i odkrywał mu wszystkie swoje tajemnice. Gdy wszarz dość się już narozprawiał o swych krzywdach, stratach, profitach i beneficjach[218], a takoż o nadziejach, związanych z Hiszpanią, Francją i Niemcami, zaczynał śpiewać głosem pękniętego dzwonu:

PoetaKieszeń jego kaftana była zawsze po sam wierzch nabita madrygałami[221], napisanymi własnymi rękami poetów, których nazwiska wymieniał z taką wprawą, jak plebani wymieniają dni świąteczne. Kalendarz nie zna tych świąt tak dobrze, jak ja je znałam. Wbiłam je sobie kiedyś dobrze w pamięć z okazji pewnej komedii i były mi bardzo użyteczne. Wmówiłam w pewnego głupca, że jestem poetką… ale dosyć na tym!

Nauczyliście mnie, abym, gdy mi się zdarzy rzecz podobna do tej, co się wam przytrafiła, umiała postępować jak należy.

Z nazwiskami możesz się zadawać, ale z poetami w ich własnej osobie nigdy!

Dlaczego z nazwiskami, a nie z osobami?

Ponieważ ich talary są z drzewa i ponieważ nam płacą Gloria Patri[222]. Są oni (tu o wybaczenie ich proszę) czeredą szaleńców zamkniętych w klatce. Jak ci to już wczoraj mówiłam, otwórz im, wpuść ich do komnaty, usadź ich na pierwszym miejscu za stołem, ale nie dawaj im łakoci, jeżeli później tego ciężko żałować nie chcesz. Aliści wracam do mego dworaka, woniejącego[223] pachnidłami, bez grosza w kieszeni, całego z mgły utworzonego. Otóż pewnego dnia zaczął się on dobijać do drzwi signory. Wdrapując się na schody z pośpiechem tego, co dobrą nowinę przynosi, zanucił Te Deum Laudamus[224], a później pocałował w rękę signorę, która wyszła mu naprzeciw, i zawołał:

„Szatan nareszcie mi dopomógł i z nędznego stanu mnie wyprowadził”.

Poczciwa idiotka wzruszyła się na te słowa i już była twardo przekonana, że umieściła na lichwę[225] tę rozkosz, co mu ją dała.

„Cóż się wam tak pomyślnego przytrafiło?” — zapytała.

„Umarł ten wielki bogacz, mój wuj, który nie miał syna ani córki, ani też innego siostrzeńca, krom mnie” — odparł dworak.

„Ach, ach — zawołała dama — Wasza Wysokość mówi o tym starym sknerze[226], o którym wiele razy wspominać raczył”.

„Tak, o nim” — rzecze galant.

Chytra młódka, usłyszawszy o dziedzictwie, zaczęła lizać zalotnika po gębie i przez „ty” do niego się obracać[227]. On zaś był wielce ukontentowany, że uwierzyła w jego wielkość.

Patrzcie no łajdaka!

Cała rzecz doszła tam, dokąd dworak zmierzał. Tak biedaczce w głowie zakręcił, że wierzchołki drzew widziała pod nogami. Oto z jakimi słowy na harc[228] wyruszył: „Nie mogłem, moje serce, złożyć ci do dziś dnia prawdziwych dowodów miłości, jaką dla cię żywiłem. Wszystkie siły wkładałem w pracę u monsignora, czekając, aż spłynie na mnie odeń jakaś znaczna nagroda. Teraz Bóg zechciał (powołując do siebie brata mojego ojca) pokazać, że jest równie miłosierny, jak niewdzięczni są te kundle, wielcy panowie. Powiem wam jeno, że odziedziczyłem pięćdziesiąt tysięcy dukatów, w ziemi, domostwach, w monecie brzęczącej, i że nie mając matki, ojca, braci ani sióstr, pragnę was uczynić moją prawą[229] małżonką, aby w łożnicy małżeńskiej z wami godziwej[230] rozkoszy zażywać”. Szlachetny pokojowiec księdza, rzekłszy te słowa, zdjął pierścień z palca i włożył go na palec signory. Wpadła w taką radość, że aż poczerwieniała na obliczu. Tuląc kochanka w ramionach, z trudem wstrzymywała łzy. Chciała mu podziękować, ale słowa uwięzły jej w gardle. Później oszust rozłożył przed nią list uwiadamiający, napisany jego własną ręką i inkaustem[231], usiadł na krześle i rzekł: „Oto, co list powiada!”. Później odczytał go jej w całości.

Aż do Alleluja[232] nauczył ją alfabetu!

Signora, przycisnąwszy łajdaka kilka razy miłośnie do swych piersi, pożegnała go, chcąc mu dać czas do przygotowania się do drogi. Wbiła sobie do głowy ćwieka[233], że razem w świat wyruszyć powinni. Zaledwie dworak przez próg przekroczyć zdołał, otwarła skrzynię, w której trzymała siła klejnotów, pieniędzy, łańcuchów i półmisków srebrnych. Te szacowne przedmioty warte były ze trzydzieści tysięcy talarów. Gdy już to wszystko do kupy złożyła, oszust znowu się we drzwiach pojawił. Podbiegła doń i rzekła:

„Oto całe moje nędzne dostatki[234], mój najdroższy małżonku! Ofiaruję ci je, nie jako wiano[235], ale jako dowód miłosnej tkliwości”.

Obmierzły zdrajca wziął do rąk skarby, położył je z powrotem tam, gdzie się przedtem znajdowały, i własnoręcznie zamknął skrzynię.

Wariatka, chcąc się wkraść w jego łaski, błagała go, aby zatrzymał klucz; później posłała go po Żyda i zamieniła swoje szaty i stroje na złoto brzęczące. Za te pieniądze łotr ubrał się jak paladyn[236], zakupił na Campo di Fiore[237] dwa rumaki i, słów po próżnicy nie tracąc, zabrał z sobą nieboraczkę, kazawszy jej wprzód męski strój przywdziać.

Podróż, Podstęp, Zdrada, KochanekPostanowiwszy wziąć z sobą tylko klejnoty, obrócił się[238] wraz z swą kochanką w stronę Neapolu.

Dobre miejsce dla filutów[239]!

W ciągu dwóch czy trzech nocy traktował ją jak markizę i ściskał ją w ramionach jak najczulszy kochanek. Wreszcie, zapragnąwszy uprościć całą sprawę, wsypał jej do wina jakiegoś usypiającego proszku, przywiezionego ze sobą z Rzymu. W chwili gdy biedaczka spała w najlepsze, ogołocił ją ze wszystkiego i ostawił ją samą w łożu oberżysty.

Później pomknął na koniu jak wicher i zniknął bez wieści.

Cóż uczyniła nieszczęsna po obudzeniu się?

Przewróciła do góry nogami całe miasto, pobiegła do stajni, wzięła klacz za ogon i powiesiła się na nim. Oberżysta, chcąc odziedziczyć jej suknie, nie przeszkodził jej w tym.

Dobrze tak głupiej!

Mężczyzna, Kobieta "upadła", Sprawiedliwość, Pieniądz, PracaMężczyźni, oszukując kurwy, mniemają, że czynią rzecz chwalebną, tak jakby kurwa była świętą Nafissą[240], tak jakby gamratki nie musiały płacić czynszu za mieszkania, nie potrzebowały kupować chleba, wina, drzewa, oliwy, świec, mięsa, kur, jaj, sera, wody, a także miejsca dla siebie pod słońcem. Tak jakby mogły chodzić zupełnie nagie, tak jakby kupcy, chcąc je przyodziać, dawali im darmo jedwab, aksamit i brokat! A z czegóż mają żyć? Może przypadkiem z Ducha Świętego? Żołnierze domagają się żołdu od swego dowódcy, palestranci[241] nie wystąpią z procesu, póki lubego[242] grosza nie obaczą, dworacy wysyłają swoich panów na tamten świat, jeżeli ci są skąpi i nieużyci dla nich, masztalerze[243] otrzymują swoją zapłatę i mają z tego swój zysk, że biegają koło strzemienia pańskiego. Jeżeli tedy każde rzemiosło, które trudu wymaga, opłacane być musi, dlaczegóż my miałybyśmy za nic ulegać każdemu, kto nas zapragnie? Ładna historia, piękne rezonowania[244] i piękne wynalazki! Na mą duszę, stróże porządku wielkie niedbalstwa popełniają! Wielkorządca[245] powinien wydać edykt: „Pod karą ognia” przeciwko każdemu, kto chce oszukać i zwieść biedną kurwę.

Może taki edykt kiedyś ogłoszą?

KłamstwoKiedy rak świstnie[246]. A teraz chcę ci opowiedzieć o pewnym jegomościu, który u siebie w domu dął się[247] i puszył, niby wielki pan, jadł na modłę francuską, pił na modłę niemiecką, a na swym małym kredensie ustawiał dla parady[248] półmiski i kubki srebrne. Półmisek i kubek zajmowały miejsce między czterema srebrnymi pucharami, trzema solniczkami i dwiema salaterkami. Stary wszetecznik[249] umarłby nagłą śmiercią, gdyby co tydzień gamratki nie zmieniał. Nie chcąc jednakoż swego mieszka otwierać, wymyślił najpiękniejsze szachrajstwo, najzręczniejszy fortel, jaki kiedykolwiek przyszedł do głowy łotrowi, godnemu stryczka. Drab posiadał spódnicę z karmazynowego atłasu, jednakoż bez stanika. Ilekroć sprowadził do swego domu jakąś signorę, aby się z nią pospołu przespać, miał zwyczaj po wieczerzy[250] mówić:

„Wasza Wysokość słyszała, ani chybi, o złośliwym figlu, jaki mi wypłatała ta dziewka? Na mą duszę, na jądra świętych młodzianków, nie postępuje się w podobny sposób! Zasłużyła na gorszą rzecz niż na wyrzuty”.

Nie było ani słowa prawdy w tym, co gadał. Signora, dając wiarę jego paplaninie, starała się go ze wszystkich sił przekonać, że nie jest niewdzięcznicą i że nie przyrzeka bez tego, aby nie dotrzymać. Galant chwycił ją za rękę i rzekł:

„Nie przysięgajcie, gdyż wam wierzę! Wiem, że jesteście białogłową, jakiej drugiej na całym świecie nie znaleźć”. Rzekłszy to, przywołał swego pokojowca (nie potrzebuję ci mówić, drogie dziecko, że pokojowiec dobrze wiedział, w czym rzecz) i kazał mu wyciągnąć z szafy ową atłasową spódniczkę. Gdy już ze stołu uprzątniono, dał do zrozumienia damie, że chce tę szatkę złożyć jej w upominku. Spódniczka, pozbawiona stanika, wisiała jak wór na każdej białogłowie, która ją przymierzała. Oszust jeszcze raz przywołał pokojowca i rzekł:

„Biegnij duchem[251] do mego krawca i powiedz mu, aby przyszedł zaraz wziąć miarę z signory”. Pokojowiec pobiegł, jeżeli już nie pofrunął, i wkrótce powrócił z krawcem, który znał na pamięć historię ze spódnicą. Krawczyk wpadł do komnaty srodze zadyszany i, zdejmując swój biret z głowy, zapytał:

„Co Wasza Dostojność rozkaże?”.

A to ładna historia!

„Chciałbym się was zapytać — powiada ów możny pan — czy nie macie karmazynowego atłasu, aby z niego dorobić stanik do tej oto spódnicy” (tu wskazał mu sukienkę, jaką biedaczka nosiła na grzbiecie). Krawiec cedzi przez zęby: „O, to będzie bardzo trudno znaleźć tak przedni[252] atłas, ale uczynię, co będzie w mojej mocy; może uda mi się dostać resztkę z tego materiału, jaki sobie wybrał monsignore na trzewiki; kazał je sobie zrobić dla odkupienia swoich grzechów. Gdyby mi się go dostać nie udało, postaram się o skrawki z kapeluszy kardynałów, promowanych w czasie najbliższego postu”. „Byłabym wam bardzo wdzięczna, mistrzu, gdybyście mi ten staniczek uszyli” szczebiocze dama w zielonej sukience, koloru nadziei. Krawczyk żegna się, dodając: „Niech pani będzie spokojna, już ja się o to postaram” i udaje, że zanosi sukienkę do swego sklepu. Tymczasem biedaczka została sama z tym hultajem i kosztowała owocu z jego ogrodu tak długo, jak mu się to podobało, słuchając ciągle jego ponętnych obietnic: „Dziś wieczór, a już najpóźniej jutro, będziecie tę sukienkę mieli”. Po pewnym czasie zalotnik, zagniewany na nią bez najmniejszego powodu, udaje, że się pieni z wściekłości. „Prędzej — krzyczy do swego pokojowca — odprowadź ją do domu; słyszał to kto, żeby mnie tak traktować!” Potem zamyka się w swej komnacie i głuchy jest na prośby i wołania nieboraczki.

Jeszcze nigdy nie zanurzałam swego wiadra do takiej studni.

Trzeba je opuścić bardzo głęboko, a dopiero wówczas napełni się ono wiedzą. Ów możny pan powtarzał ten sam fortel z mierzeniem sukienki i przywoływaniem domniemanego krawca z każdą gamratką, jaką sobie do domu sprowadzał. Gdy już z jedną albo z drugą pofiglował do woli, gdy ją wymiętosił na wszystkie boki, udawał wściekły gniew i wyrzucał ją za drzwi, nie dając jej nic w zamian; uważał, że zapłacił jej dostatecznie samą nadzieją na sukienkę, którą przyrzekał każdej, a nie dawał żadnej.

Cóż za podłe plemię!

Mężczyzna, Kobieta "upadła", Matka, Córka, Korzyść, Kradzież, Pozycja społecznaHołota, jakiej mało, moja córko. I trzeba się wystrzegać jej jak ognia. Opowiadam ci niektóre tylko historyjki z tych, co mi do głowy przychodzą; nie wybieram żadnej, bo bym sobie rady nie dała. Trzeba ci wiedzieć, że plugawość tych ludzi, co to udają baranków, a są wilkami, jest tak wielka, że nawet czarnoksiężniczka wszystkich ich świństw by nie wykryła, choć przecież czarnoksiężniczka umie wywoływać duchy. Miód płynie im z gęby, a brzytwy mają w zanadrzu. My, kobiety, choć jesteśmy kute na cztery nogi, złe, skąpe, bez czci i wiary, jednak przecie nie robimy awantur o byle co; a ten, kto nam patrzy na ręce, pozna się lepiej na naszej grze, niż najlepszy znawca potrafi się poznać na sztuczkach kuglarzy[253] albo na znikaniu gałek korkowych. A poza tym, czy mało jest powodów, byśmy były skąpe? Wynika to z nikczemności naszej profesji, żyjemy w ciągłym strachu, że wypadnie nam umrzeć z głodu — dlatego też właśnie zgarniamy, co się da, dlatego żebrzemy o byle głupstwo, dlatego przymawiamy się o wszystko! Nie ma takiej drobnostki, która by dla nas nie posiadała wartości. Czyż pracowite mrówki nie dają nam przykładu? Mimo wszelkich starań w dziewięćdziesięciu wypadkach na sto wychodzimy z próżnymi rękami. A tymczasem mężczyźni, którzy dokazują cudów dzięki swym talentom i z osób mizernej kondycji stają się najznakomitszymi ze znakomitych, najszanowniejszymi z szanownych, ci mężczyźni są takimi podlecami[254], że nie wstydzą się kraść nam w naszym domu ten książeczki, tamten lusterka, ów grzebyka, wazonika, serwetki, kawałka mydła albo choćby wstążki. Kradną byle co, co im tylko w ręce wpadnie.

Czy to prawda?

Kobieta "upadła", Okrucieństwo, Plotka, Słowo, Seks, MężczyznaPrawda najświętsza! Czy może być coś bardziej nikczemnego, jak schwytać nieboraczkę, która jak ślimak — całe swoje bogactwo ma na sobie — uszkodzić jej cembrowinę[255] studni i zbiornik, a potem jako zapłatę dać jej fałszywy brylant, cztery srebrniki pozłacane albo mosiężny łańcuszek? I tacy chełpią się jeszcze potem, jakby byli przynajmniej chorążymi jerozolimskimi[256]. Nie ma nic gorszego, jak słyszeć tych panów, gdy rozprawiają o nas niczym z ambony, gdy nam zarzucają rzeczy, które ani nie są prawdziwe, ani do wiary podobne. „Przed dwoma dniami — powiada jeden — chciałem poruchać taką a taką! Kuper ma bardziej szorstki niż gęś, oddech jak trup, nogi śmierdzące potem, tłumok zamiast brzucha, bagno z przodu i przepaść z tyłu. Każdy by splunął i poszedł. Co za wyciruch[257], co za bydlę zatracone, co za maciora parszywa! Gdy już ma całą kiełbasę we wnątrzu, wierci się jak fryga i trzęsie jak żywe srebro; gdy kusia[258] wyjmiesz, zaczyna go lizać, podrzucać go i czyścić w taki sposób, o jakim się człowiekowi nie śniło”.

Im więcej wokół siebie ludzi widzą, tym bardziej głos podnoszą: „Co za pierdziucha śmierdząca, cóż za lafirynda!”.

Ci hultaje pamiętają tylko o tych grymasach i minach, jakie na naszych obliczach dostrzegli, gdy już schodzili z naszych schodów, ale o swoich minach, gdy my z ich schodów schodzimy — to żaden z nich nie wspomni; przecież my ich nigdy tak nie szkalujemy i nie mieszamy z błotem jak oni nas. Najwyżej wymknie nam się kiedy: „A to nędznik i niewdzięcznik!”. Gdy zaś nas największa złość ogarnia, mówimy: „To zdrajca!”. Nigdy sobie na nic więcej nie pozwalamy. Jeżeli czasami przywłaszczymy sobie jaką bagatelkę należącą do tych panów, to tylko po to, by wyrównać rachunki; za cześć, którą nam zabrali, nie zapłaci nam nikt największymi skarbami świata.

Stracham się[259], mamo, tych wszystkich okropności.

Córka, MatkaNaumyślnie lęk na ciebie sprowadzam, abyś i ty z kolei ich przerazić umiała dzięki tym mądrym środkom, jakie ci już przedtem doradzałam. Któż potrafi porównać ich sztuczki, kłamstwa, skargi, przysięgi, bluźnierstwa, w jakie się zbroją, aby nas zwieść, z wykrętami, udawaniem, łzami i kłamliwymi przysięgami, to składanymi, to cofanymi, z przekleństwami, którymi my wobec nich się posługujemy — kto to porównać potrafi, ten już będzie wiedział, która strona lepiej oszukuje i zwodzi. Pewien szlachcic (ażeby ich wściurności![260]) zdaje mi się, że z Piemontu[261], a może zresztą z Sabaudii[262], z gębą jak latarnia, wygrał w jakąś grę łóżko, bardzo piękne łóżko orzechowe, wysadzane złotem. Wchodząc w konszachty[263] z jakąś signorą, zaraz wyjeżdżał na harc ze swoim zatraconym łóżkiem. Gdy już je nawychwalał na wszystkie boki, oceniając je na pięćdziesiąt dukatów, pod koniec gadania ofiarowywał ten sprzęt panience; dzięki takiemu fortelowi szedł z nią spać — w zapłatę miała dostać to łoże. Igrał z nią potem dwanaście nocy z rzędu, a gdy już się nią po uszy nasycił, zaczynał udawać jednego z tych łobuzów, co to chcieli koniecznie zyskać podobną sławę do sławy Bevilaque'a[264], który szukał zwady[265] z muchami. Dokuczał jej, że niby to nawet chleba nie umie ukrajać, dręczył ją, aby znaleźć sposobność do zerwania z nią; wreszcie, gdy już uważał, że miarka się przebrała, zrywał się nagle i wrzeszczał: „Wyrzutku jeden, wszarko[266] parszywa, już ja cię nauczę! Będziesz najostatniejszą z ostatnich dziewek w burdelu! Oddaj mi moje łóżko, zwróć mi je, pókim dobry!”. Wyjmował potem z pochewki mały nożyk, którym by nawet z tysiąca baranów ani jednej kropli juchy[267] nie wytoczył, i takiego jej stracha napędzał, że nieboraczka, nie namyślając się wiele, zaraz rozkazywała, by łóżko rozłożyć i wynieść z jej domu.

Ładnie tak dawać i odbierać — zupełnie jak dzieci.

Mój szlachcic dawał je tak i odbierał sześćdziesięciu panienkom; od tego czasu przylgnęło już do niego przezwisko — szlachcic ze złotym łóżkiem. Wszystkie kurwy wytykały go palcami, tak samo jak wytykają palcami owego możnego pana ze spódniczką bez bluzki. Sam Ponte Sisto[268] nie pocałowałby go, choćby i mógł nadzieję żywić, że dzięki temu straci swą złą sławę.

Chciałabym bardzo go poznać.

Mnie on ani grzeje, ani ziębi. Trzeba ci wiedzieć, że dzięki swojej szlacheckiej godności, swoim dostojnym minom, nawet mnie potrafili ci panowie w pole wywieść, mnie, która ci przecież nauk udziela, a cóż dopiero uczynią z tobą, moją uczennicą.

Bardzo się tego stracham.

Kobieta "upadła", JedzenieOpowiem ci teraz jedną historyjkę, bardzo piękną dla wszystkich, ale nie dla tej, której się ona tyczyła. Była sobie do powszechnego użytku pewna signora, nie powiem ci, jak jej było na imię… dziewczyna doprawdy jak malowanie: rosła[269], ładna, świeża, że o świeższą na świecie trudno; jeżeli już jaka kurwa może mieć dobry charakter, to właśnie ta dziewczyna go miała; była przy tym wesoła, grzeczna, zawsze uśmiechnięta, zgodna, ustępliwa i pełna przyrodzonego wdzięku. Któregoś dnia zaproszono tę miłą signorę do winnicy za miastem na wino i na wieczerzę. Ten, co ją prosił, nie potrzebował się długo wysilać, gdyż dziewczyna lgnęła do każdego, kto miał obyczajny[270] wygląd i kto się do niej z miłym zaproszeniem obracał. Ten parzygnat[271], zasię, wydawał się jej bardzo przyzwoitym człekiem. Około dwudziestej drugiej godziny zajechała na mule razem z tymi hultajami do winnicy; kolacja była wcale[272] niezła: koźlę, cielęcina, kuropatwy, pieczeń z sosem i najlepsze owoce — ale koniec tej zabawy był dla signory o ufnym sercu smutny i żałosny.

Chyba jej nie posiekali na kawałki?

Na kawałki może i nie, ale za to prawie na cztery części. Zaraz się o tym przekonasz! Właśnie rozległ się pierwszy dzwon na Ave Maria[273], gdy dzieweczka poprosiła panów, z którymi wieczerzała[274], by jej pozwolili odejść, chciała bowiem pójść spać z tym, kto na jej potrzeby łożył. Pijacy, łobuzy i wariaci odpowiedzieli jej przez usta jednego szubrawca[275] w te słowa: „Signora, ta noc nam się należy, nam i naszym chłopcom stajennym…”.

Kobieta "upadła", Okrucieństwo, PrzemocBiedna ofiara swej własnej dobroci i okrucieństwa innych, w chwili gdy słuchała tej pijackiej piosenki, była prawie w takim samym położeniu jak ja, gdy obudziwszy się o świtaniu w lesie Montefiascone[278], uderzyłam plecami o ciało powieszonego. Biedaczka nie mogła wybełkotać nawet jednego słowa. Świntuch zaciągnął ją tymczasem do pnia obalonego drzewa migdałowego i o ten pień oparł jej głowę. Podniósł jej suknię i gdy już jej kusia wetknął, gdzie mu się podobało, podziękował jej potem za usługę, waląc ją na odlew po tyłku dwa razy z taką mocą, na jaką go tylko było stać. Był to znak dla drugiego, który ją przewrócił i wraził jej swój mięsisty walec tam, gdzie trzeba, bawiąc się setnie przy tym, bowiem szorstka kora uwierała ją w siedzenie, co ją zmuszało do podskakiwań, chociaż wcale nie miała do tego ochoty; na zakończenie przekoziołkował ją jak małpę. Krzyki nieszczęśliwej zwabiły trzeciego mistrza. Wszystko, co tamci wyrabiali, to tylko niewinne igraszki w porównaniu z tym, jak ją ten trzeci wywracał i miętosił, tkając[279] swoje przyrodzenie, gdzie popadło. Nagle z domu, znajdującego się obok winnicy, wypadła cała czereda wałkoniów, drabów, kuchcików i pachołków, którzy z ujadaniem i szczekaniem wygłodzonych i spuszczonych ze smyczy psów rzucili się na nią, jak wróble na okruchy. Moje dziecko, rozpłakałabyś się, gdybym ci opowiedziała po kolei, szczegół za szczegółem, te wszystkie obelgi i cierpienia, jakie owa signora znieść musiała; jak ci nikczemni zaszczali ją od stóp do głowy, w jakich pozycjach ten i ów z jej wdzięków korzystał i jak nieszczęśliwa kurczyła się i jęczała. Powiem ci tylko, że przez całą bożą noc radlowali[280] ją bez ustanku; wreszcie, zmęczeni po tym używaniu jej ze wszystkich stron, włożyli jej na głowę wianek z figowych liści i zaczęli ją okładać rózgami wierzbowymi; w tym czasie jeden z żartownisiów czytał głośno całą litanię oskarżeń, wytoczonych przeciwko niej za rzekome czary, i wyliczał oszukaństwa, gusła[281], łajdactwa, sprośności, kurewskie kawały, okrucieństwa i lubieżności, jakie sobie tylko wystawić można — a jakie niby to miała ona popełnić.

Doprawdy, że mi ręce opadają.

Gdy nastał ranek, uczynili pobudkę z gwizdania, ryków, hukania i klaskania w ręce — robili przy tym więcej hałasu niż chłopi, gdy zobaczą lisa albo wilka. Nieszczęśliwa dziewczyna, bardziej martwa niż żywa, błagała ich najsłodszymi i najbardziej rozczulającymi słowami, by ją nareszcie ostawili w spokoju; oczy miała błyszczące jak w gorączce, policzki zalane łzami, włosy w nieładzie, wargi suche, a sukienkę poszarpaną na strzępy. Wyglądała jak jedna z tych nieszczęśliwych mniszek, wyklętych przez ojca i matkę, co się dostały między nogi Niemców dążących do Rzymu.

Bardzo jej współczuję.

Koniec był jeszcze smutniejszy niż początek. Odstawili ją do domu, w chwili gdy otwierały się kramy lichwiarzy, posadzili ją na grzbiet konia jucznego, zupełnie podobnego do szkap, na jakich handlarze żyta dowożą swój towar na jarmark. Trzeba ci wiedzieć, że najgorsza nawet złodziejka, obita batami, nie najadłaby się tyle wstydu, co ta biedaczka; straciła kredyt[282], nie wiedziała, co począć z sobą i umarła ze zmartwienia i rozpaczy. A teraz pomyśl, co mogą mężczyźni wobec tych, które im nie przypadają do gustu, jeżeli mogli dopuścić się podobnego bezeceństwa z dziewczyną, będącą arcywzorem wdzięku i uprzejmości.

Ach, ci mężczyźni!…

Pewien kapitan, szlachcic z urodzenia, dzielny, sławny i złośliwy jak sam szatan, przybył do Rzymu w sprawach żołdu i upatrzył sobie pewną kurtyzanę, z którą nie chciał się rozstawać ani za dnia, ani w nocy; dziewczyna nie była co prawda najpiękniejszą z pięknych, ale zawsze miała dosyć urody, żeby przy jej pomocy móc zarabiać na życie; dobrze odziana, czyściutka wokół siebie, jędrna i ponętna jak mało która. Chociaż odmawiała wielu zalotnikom, aby tylko całe dnie i noce z owym kapitanem spędzać, jednak nie martwiła się tym, mówiąc do siebie: „Więcej zarobię z tym jednym, niż stracę, nie przyjmując tamtych”. Zdarzyło się przecież, że nazajutrz rano, skoro świt, kapitan miał odjechać. Nieboraczka sądziła, że Jego Wielmożność, który ją trzymał owego ranka za rękę i jednocześnie szeptał coś do ucha swemu pachołkowi, mówi do sługi: „Daj jej sto talarów”. Tymczasem niegodziwiec kazał jej zarzucić spódnicę na głowę i gnać ją przy świetle pochodni i pod razami dwóch dobrze podkutych butów zimowych przez Borgo Vecchio[283], Borgo Nuovo[284] i Most[285] aż do Chiavica[286]. Kilku pachołków wzięło się rączo do roboty; taftowym paskiem zawiązali jej spódnicę nad głową; siedzenie jej, białe i okrągłe jak księżyc w pełni, podało się wówczas wszystkim na widok. Cóż to był za piękny tyłeczek! Twardy, mięsisty, ani nie za tłusty, ani nie za chudy, nie za szeroki i nie za wąski, wspierający się na dwóch udach, ustawionych na łydkach śmigłych jak wrzeciona i o wiele ładniejszych niż te małe kolumienki z alabastru, co to otaczają we Florencji podwórzec; te same żyłki, które widać w alabastrze, rysowały się wzdłuż ud i łydek dziewczyny! Podczas gdy spod spódnicy wydobywały się krzyki tak stłumione, jakby ktoś wołał z zamkniętego kufra, pachołcy, choć byli już gotowi do drogi i stali z zapalonymi pochodniami i butami na pogotowiu, tak się zachwycili tymi ślicznościami, że im krew do głowy uderzyła i buty im wypadły z rąk, jakby za sprawą jakichś czarów; tęgie uderzenie kijem przywróciło ich dopiero do przytomności. Podnieśli buty, wypędzili biedaczkę za próg i dalejże ją okładać: ten z tej strony, a tamten z drugiej. Z początku pupcia się zaczerwieniła, potem zsiniała, później sczerniała, aż wreszcie pokazała się krew. Pod wtór[287] klaskania butów o ciało cała hołota uliczna wrzeszczała zupełnie w ten sam sposób, jak wrzeszczą chłopcy przyglądający się katowi, gdy ten biczuje przestępcę. Gdy się biedaczka wreszcie obaliła[288], ludzie przenieśli ją do domu, gdzie zamknęła się na cztery spusty — była już zupełnie zbezczeszczona przez tę serenadę[289] i w pogardzie u wszystkich, którzy się o tej historii dowiedzieli.

O sztylety, na cóż czekacie! Czemu czas tracicie, szpady ostre!

Kobieta "upadła", Mężczyzna, Pozycja społeczna, KrzywdaNie wiem, skąd się bierze ta zła sława nasza? Zaliż życzymy mężczyznom tylko tego, aby zawiśli na szubienicach? Dziwuję się[290] wielce, czemu to nikt nie opowiada o swych postępkach wobec kurew?

Niechby tak kto z jednej strony postawił mężczyzn do nędzy przez kurwy przywiedzionych, a z drugiej kurwy pokrzywdzone przez mężczyzn, obaczylibyśmy wówczas, kto jest więcej winien: oni czy też my? Mogłabym ci wyliczyć dziesiątki, a może i kilka dziesiątków kurtyzan, które skończyły w szpitalach, w kuchniach, na bruku, na ławce, albo inne znów, co się stały praczkami, babami podnajmującymi komnaty, rajfurkami, żebraczkami, handlarkami ogarków od świec, a to wszystko przez to, że kiedyś jako kurwy dawały korzystać ze swych wdzięków to temu, to owemu na piękne oczy, jednakże nikt mi nie będzie mógł pokazać ludzi, którzy by z winy gamratek stali się właścicielami burdelów, stręczycielami, poganiaczami koni, szarlatanami, zbirami, przekupniami albo kuglarzami. Kurwa potrafi przynajmniej uszanować rzecz, jaką otrzymała za swoje trudy i znoje; te zasię jołopy[291], mężczyźni, w jeden dzień zmarnują to wszystko, co im się udało ukraść, albo to, co wariatki, godne, aby je pod pręgierz[292] postawić, rzucają im pełnymi garściami.

Nie mogę sobie darować, że mnie nieraz brała chętka zostania mężczyzną.

Jest jeszcze inna niegodziwość, którą nas obarczają.

Cóż to znów takiego?

Myślę o winie, jaką nam zawsze przypisują, gdy się któryś z naszych prześladowców skaleczy albo gdy go zamordują; cóż, do kaduka[293], mogą nas obchodzić ich zawiści i ich brutalność? A nawet gdybyśmy były przyczyną ich porachunków, to proszę, niech mi kto powie, co się spotyka częściej — blizny na twarzach kurew, które są przeznaczone dla mężczyzn, czy szramy na obliczach mężczyzn, którzy się zabawiają z kurwami? Niestety, nie ma sprawiedliwości na tym świecie…

Nie ma, ani chybi, nie ma!

Choroba, Kobieta "upadła", MężczyznaPrzychodzi mi akurat na myśl choroba francuska[294]. Jasną krwią się zalewam, gdy słyszę, jak jeden wielki naganiacz[295] powiada do drugiego: „Ten i ten stał się przez tę i tę kaleką”. Ludzie gotowi ją poćwiartować, kołem by ją łamali, kurwę przeklętą. Każdy krzyczy: „Zmarnowała biednego chłopaka”. Ponieważ odkryto już, kto się pierwszy urodził — kura czy jajko, więc równie można żywić nadzieję, że ludzie odkryją tak samo, kto komu pierwszy przyniósł w darze chorobę francuską: mężczyzna kurwie czy kurwa mężczyźnie? Najlepiej będzie, gdy któregoś dnia spytamy się o to messira[296] Joba[297], bo w przeciwnym razie to całe gadanie nigdy nie będzie miało końca; przecież mimo wszystko mężczyzna pierwszy zaczepił kurwę, która nikomu na drodze nie zawadzała, a nie kurwa mężczyznę; wiemy to choćby z listów i próśb, jakimi nas mężczyźni zasypują. Dziewczyny z Ponte Sisto[298], nawet i one wstydzą się zaczepiać ludzi. A zatem jeśli oni pierwsi ubiegali się o nas, to oni pierwsi złożyli nam francę[299] w upominku.

Wyklarowaliście mi całą rzecz znakomicie.

Powróćmy jeszcze do legend, jakie można by pisać o tym, jak często zdrada jest naszą zapłatą. GłupotaPewna panienka, najmilsza i najwdzięczniejsza młódka, jaka kiedykolwiek chodziła po tym świecie, służyła na dworze u pewnej wielkiej pani, dla której nie było większej przyjemności, jak widzieć ową panienkę u swego boku, tak miłe było obejście tej dziewczyny. Gdy ową damę rozbierała czy ubierała, gdy jej szykowała strawę, taką zręcznością przy tym celowała, że wszyscy byli w niej zakochani; oczywiście nie bez tego, żeby któraś z innych pokojowych wdzięcznemu dziewczęciu nie zazdrościła. Moja panienka wpadła w oko pewnemu papierowemu księciu, który cały swój majątek nosił w haftach swego kaftana, w ozdobach swego kapelusza, w galonach[300] na swym płaszczu i w pochwie swej szpady. Książę szalał za dziewczyną, a że miał wstęp na dwór jej pani, nie brakło mu sposobności tańczenia z dworką[301] i rozmawiania z nią; tańczył też i rozmawiał dotąd, aż się hubka zajęła ogniem; gdy książę za dwa grosze się spostrzegł, że rzecz jest na dobrej drodze, polecił napisać sonet na cześć panienki i przesłał go w liście, pełnym westchnień, udręczeń i ognia, jaki gorzał[302] w jego piecyku; wychwalał w tym liście wszystkie wdzięki dziewczęcia w czczych[303] słowach, jakie się zawsze w takich razach ma na pogotowiu, i opowiadał o jej włosach, o jej ustach, o jej rękach i o niej całej historyjki nie z tego świata! Dziewczyna, która nie miała więcej mózgu w głowie niż kraby, gdy minie ich miłosny miesiąc, nadęła się i poczęło się[304] jej zdawać, że jest Angeliką Rolanda de Montauban[305].

Renaud nie Roland, chcieliście pewnie powiedzieć!

Powiedziałam Roland.

Mylicie się, mateczko, Roland był z innego kraju.

Tym gorzej dla niego, jeśli był z innego kraju; co do mnie, to przez całe życie uczyłam się tylko, jak należy zarabiać pieniądze, a te legendy i historyjki nic mnie nie obchodziły; niech zatem będzie Roland! Jeżeli w ogóle wspomniałam Angelikę i tego drugiego jegomościa, to tylko dlatego, że słyszałam piosenkę o nich, którą co wieczór śpiewał pod moimi drzwiami pewien młody chłopak. Jakby tam i nie było, panienka, która umiała czytać, przejęła się tymi pochlebstwami, choć były one równie fałszywe, jak i ów książę, co je pisał; wkrótce k'temu[306] przyszło, że im więcej dostawała tych czułych liścików, tym więcej się czuła szczęśliwa. Czasami książę, przybywszy na dwór, stawał gdzieś w kącie pod ścianą, gryzł swą chusteczkę, podrzucał ją i znów chwytał w rękę z gestem pełnym boleści; udawał przy tym, że mu los wnętrzności przewraca, groził niebu i pokazywał mu figę. Czasem tańczył z inną, a tańcząc, ciągle wzdychał; paź[307] jego, odziany w liberię[308] w tych barwach, jakie dziewczyna sobie wybrała, nie odstępował podczas tych wizyt swego pana. Ale fortuna potrafi być najgorszą zdrajczynią, dlatego też nie spoczęła, póki ich bardzo krętymi drogami nie doprowadziła do tego, by się nareszcie ze sobą sparzyli[309]. Omotana przyrzeczeniami i miłością, która w słowach gotowa jest zawsze ofiarowywać cały świat, dzięki linie, którą jej zalotnik dostarczył, nasza panienka spuściła się z okna; ponieważ jednak sznur był za krótki i do samej ziemi nie sięgał, biedaczka o mało sobie nóg nie połamała. Gdy dziewczyna na ziemi stanęła, śmieszny książę, drań, a nie książę, kazał ją wsadzić na grzbiet konia, na którym jeździł jeden z jego masztalerzy.

Ja bym spadła z pewnością z galopującego konia!

Dziewczyna umiała jeździć konno lepiej niźli otrok, a cwałowała niby paladyn. Uciekła więc z tym plugawcem[310], który po drodze, gdy już parę staj[311] mieli za sobą, potrafił uzyskać od dziewczyny to wszystko, co było można. Zdrada, Krzywda, Kobieta "upadła"Koniec historii był taki, że po dwudziestu dniach książę miał jej po uszy i pewnego wieczoru za to, że ośmieliła się przymówić jednym ostrym słówkiem pokojowcowi, otrzymała przyrzeczoną i spodziewaną zapłatę, to jest całą chmarę razów kijem; po tygodniu jaśnie pan książę wypędził ją jak psa; poszła, tak jak stała, w starej sukience z żółtego aksamitu i w czepku nocnym. Nieszczęśliwa dziewczyna wpadła potem w ręce młodych łajdaków, którzy dojeżdżali ją, co się zowie! Gdy się okryła krostami, jakie jej książę dał w podarunku — nawet pies jej nie chciał powąchać i tylko zamtuz był jej pocieszycielem.

Niech będzie błogosławiony!

Słyszałam, że towarzyszki zachwycały się, gdy mówiła; cnota, jaką przyniosła z sobą ze dworu, nadała burdelowi charakter klasztoru. Nie ma co do tego żadnej wątpliwości — cnota zdobiąca kurwy błyszczy w zamtuzie jaśniej, niż błyszczy ksiądz w najpiękniejszej szacie, gdy odprawia swą pierwszą mszę.

Jeśli cnota jest piękną rzeczą między kurwami, to czymże jest ona między dziewicami?

Jest boginią bogiń, słońcem słońc, cudem nad cuda!

O cnoto szlachetna, o święta cnoto!

Podstęp, Okrucieństwo, MężczyznaPosłuchaj teraz, jak okrutnym był pewien człowiek, znany na tysiące mil od Calicut[312]; wyjmuję tę historię prosto z garnka, dlatego też będzie ona jeszcze ciepła, całkiem ciepła. Znamienity ten pan zauważył trafunkiem[313] młodziutką dziewczynę, siedemnastolatkę, jak wychylała się lewym bokiem z okna domku, który jej matka odnajmowała — dziewczyna była o wiele piękniejsza niż sześć najpiękniejszych cór Italii razem wziętych; włosy jej były tak złociste i jasne, że na ich widok serce mogło zgorzeć w piersiach. Patrząc na jej wdzięk i dworność, skonać można było z zachwytu. Trudno także, wierę[314], wypowiedzieć, ile uroku dodawała jej słodycz, jaką ją los obdarzył. Nędza, która ją odziała — jeśli się nie mylę — w sukienkę z brunatnej wełny, przybraną żółtą lamówką, lepiej oddawała całą wdzięczną postać tej osóbki, niż to uczynić by potrafiły strzępione i jeszcze raz strzępione aksamity, sukna i materie jedwabne, haftowane perłami, jakie noszą królowe. Przyznać trzeba, że piękność jej kształtów nie doszła jeszcze do szczytu, a to dlatego, że dziewczyna żyła w niedostatku; rzadko jadła i piła do syta i nigdy prawie się nie wysypiała. Najwięcej uderzała w niej skromność i jakby wstydliwość, malująca się zawsze na jej obliczu, czy to, gdy się pokazywała w oknie, czy też, gdy stała w progu domku. Nasz przyjaciel tak bardzo poddał się urokowi dziewczyny i tak począł za nią szaleć (niech mi Jego Wysokość wybaczy to słowo), że nie mogąc zaznać ani chwili spokoju, zaczął się rozglądać za stręczycielami; znalazł ich bez wielkiego trudu dzięki sławie imienia i bogactwu swej odzieży, którą co dzień zmieniał — te zmiany są przynętami, za pomocą których łapie się głupców. — Widzę, że się mnie o coś oczami pytasz. Mój pan zwąchał się z niejaką Łucją, przyjaciółką Angeli (tak się nazywała ta cnotliwa dzieweczka), i chociaż pewna jestem, że i ją oszwabił[315], załóżmy jednak, że między nimi nic nie zaszło! Całował ją, brał ją za rękę, przyrzekał jej złote góry, i aby ją sobie jeszcze więcej zjednać, dał jej słowo, że będzie ojcem chrzestnym jej jedynego synka. Łucji paliło się pod nogami, tak jej pilno było; oczarowana przez tego jegomościa, bardzo prędko potrafiła zjednać sobie siostrę Angeli, która popełniła wielki błąd, słuchając namów i przyrzeczeń. Niewiele czasu upłynęło i ślub już naznaczony został.

Jestem pewna, że nikt by mnie tak prędko nie złapał.

Nie bądź taka pewna. Nawet święta Petronela[316] nie oparłaby się namowom siostrzyczki, która ci co dzień do głowy kładzie rozkosze i szczęśliwość, jakie na cię czekają. Powiedz sama, która z nas nie podniosłaby spódnicy, gdyby jej tak w kółko pletli: „To najlepszy, najmilszy, najładniejszy i najszlachetniejszy człowiek pod słońcem; kocha cię, ubóstwia cię i sam powiedział, że jeden pukiel twoich włosów, że jedno twoje oko więcej ceni niż wszystkie skarby świata, przysięga, że jak tylko się dowie, że go nie chcesz, zostanie pustelnikiem”.

I dziewczyna uwierzyła?

Niech Bóg cię strzeże i odsuwa od twoich boków ostrogi takiego jak ten rajfura. Przekonałabyś się, czy należy mu wierzyć czy nie. Siostry, sąsiadki, nadzieja na bogactwo… a niechże to wszystko!…

Powiedzcie mi, nim od nowa opowiadać poczniecie, zali nie było takiego wypadku, że się ktoś przez nas stał mnichem?

Niechże ich franca zeżre! Wieszają się w słowach, trują się w przysięgach i płaczą ze śmiechem nad tymi, które im wierzą. Robią czasem miny, jakby się chcieli zakatrupić jednym pchnięciem sztyletu, jakby się wybierali na dach, żeby się z niego rzucić, lub jakby chcieli się pójść utopić; udają, że odchodzą gdzieś daleko, skąd żadne słuchy o nich nie dojdą; zwłaszcza chciałabym, żebyś mogła ich zobaczyć, jak z postronkiem[317] na szyi klękają przed naiwnymi dziewczynami, jak skamlą i szlochają. Ach, wy kurwiarze zatraceni! Gotowiście nawet walić łbem o ścianę, byleby w nas wmówić to, co wam się podoba!

Trzeba się mieć dobrze na baczności!

Powróćmy do wesela! Turkawkę wyciągnięto z łóżka i zaprowadzono ją do pewnej znamienitej damy, matki chrzestnej galanta; siostra nieboraczki sama ją popchnęła w jego ramiona. Oczywiście zalotnik zaklął się na wszystkie świętości, że wszystko w tajemnicy zachowa!

No i co? Wydało się?

Gdyby się nie wydało, to jakżebym o tym uznać[318] mogła? Trębacze, dzwonnicy, kuglarze na theatrum[319], trybunał de la Rota[320], śpiewacy uliczni, wszędzie i u wszystkich prędzej się jaki sekret dochowa niż u tego błazna. Gdyby mógł, to by i psu z kulawą nogą opowiadał to samo, co trąbił bez ustanku każdemu, kogo spotkał: „Nie mówcie nic do mnie — jestem w raju: mam dziś u siebie w domu dziewicę, powiadam wam, ósmy cud świata, krew i mleko… zakochana we mnie po same uszy. Jutro zapewne będzie nasz ślub, bo akurat dzisiaj jej matka ma złożyć wota[321] w kościele Świętego Wawrzyńca za Murami[322]”. Ale to wszystko nic jeszcze — jak mówią Hiszpanie — w porównaniu z Te Deum Laudamus, jakie jej zaśpiewał, gdy ją ujrzał uwieszoną u swej szyi; brały go takie same drgawki, jak byka, co widzi jałówkę.

Zaliż mu te drgawki przykrość sprawiały?

Języka w gębie przez nie zapomniał i nie wypowiedział tych wszystkich łgarstw i przyrzeczeń, jakie już miał dla niej przygotowane. Ta głupia gęś tymczasem obmacywała jego kaftan z brokatu, haftowany ciężkim złotem, spodnie z tkaniny srebrnej i podrzucała ogromny łańcuch złoty, jaki ów galant nosił na szyi — wyglądała przy tym jak jeden z tych dzikusów, co to nigdy nie widział mniszego habitu albo kurty[323] z sukna rzymskiego i który, mimo że go ze wszystkich stron ludzie gniotą i popychają, przecież zawsze jakoś potrafi się dostać do klechy rozdającego świece, aby chociaż pogłaskać i pomacać jego stułę z podłego aksamitu. Ogień rozpalił się w ich piersiach i dziewczyna, która nie miała najmniejszej plamki ani zmazy na sobie, skoro już poczuła się bliską tak dostojnego pana, zaczęła sobie wystawiać, że… Nagroda za jej dobroć taka była, że diabeł schwycił za łeb ukochanego, który niezadowolony z tego, że miał trzy ćwierci, zapragnął całego jabłuszka dla siebie i w ten sposób dowiódł, że rację ma przysłowie, co powiada, że kto chce za dużo, ten wszystko traci.

Dobrze mu tak.

Masz rację! Aby już tę historię skończyć, muszę ci powiedzieć, że nasze dziewczątko miało narzeczonego, jak ci już kiedyś o tym mówiłam. Był to prawdziwy nicpoń, który kochał się w jednej z sióstr dziewczyny; potem zaręczył się z ową młódką, o której mówię, ale nie spieszył się wcale, żeby jej wsunąć obrączkę na palec i do swego domu ją wprowadzić. Chodziły słuchy, że wprzód, nim się z nią ożeni, chciał koniecznie zadowolić z nią swoje chuci[324], jak to teraz bardzo często się dzieje. Mogłabym ci pokazać niejedną dziewczynę, która się dała wziąć na taki fortel; gdy się potem zalotnik nasyci, puszcza biedaczkę kantem, nie zostawiając jej nawet kawałka chleba. Tym razem rzecz miała koniec zupełnie nieoczekiwany i nasz jegomość, umierający z miłości, wymyślił wcale niegłupi koncept, którego bezczelność na pewno by nawet mediolańczyka albo i mantuańczyka przyprawiła o rumieniec wstydu.

Rozumiem.

Ślub, Dziewictwo, Mężczyzna, Pozycja społeczna, SzlachcicPostanowił mianowicie zmącić przezroczą[325] wodę narzeczeństwa, aby potem móc spokojnie wziąć ślub ze swoją lubą. Postępował więc tak, aby narzeczony, dowiedziawszy się, że jego przyszła żona jest na poły kurwą, a na poły uczciwą dziewczyną, wyrzucił ją za drzwi. Udałoby mu się wszystko jak najlepiej, gdyby nie to, że jednak przyszły mąż znaczył dla dziewczyny więcej niż kochanek: nie powiem, żeby go wolała od swego galanta, bo gdyby go nie kochała, to by mu nie przypięła rogów, jednakoż lęk przed kijem matki to sprawił, że stanęła po stronie męża. Galant przez całą noc bredził o tej materii, a rano posłał po tego matołka, przyszłego męża swej lubej, i wyjaśnił mu całą sprawę, nic nie zatajając. Chcąc go więcej oświecić, zdradził mu aż do najmniejszego znamienia te wszystkie tajemnice, jakie jego przyszła żona kryła pod koszulą. Napomknął mu takoż, że są już ze sobą po słowie; dalej wspomniał o upominkach, jakie dawał panience, i zaczął je wyliczać jeden po drugim. Nieszczęśliwy narzeczony, jakby go szlag trafił; był martwy, choć stał ciągle na nogach; wyciągał szyję i przypominał mocno naszą małpę robiącą grymasy, potem jakby skamieniał, pogrążywszy się w swe myśli, i odpowiadał zupełnie ni przypiął, ni przyłatał: „Jak? Co?”. Mówił zamiast tak — nie, zamiast nie — tak, przewracał oczami jak nieprzytomny, wzdychał ciężko i opuszczał głowę na piersi. Na koniec, drżąc z zimna, a raczej z zazdrości, zdołał wykrztusić kilka słów i z miną człowieka, którego prowadzą pod szubienicę, rzekł: „Signore[326], jak na mój młody wiek, zostałem dość ciężko doświadczony, ale przez pamięć na chrzest święty — tu, podniósłszy rękę, wskazał na wierzchołek swej czaszki — przysięgam, że jej więcej nie chcę, że już nie jest ona moją narzeczoną, a kto powie inaczej, ten skłamie”. Galant zerwał się na te słowa i rzekł: „Jesteście jednym z ludzi, jakich coraz mniej jest teraz na świecie: honor, o który dbacie, więcej jest wart niż to całe miasto. Nie zabraknie Wam kobiet, już mnie to pozostawcie!”.

Zaliż udało mu się nabrać nieboraka?

Pod wpływem wściekłości, w jaką wpadł z powodu takiego sprawowania się swej przyszłej, udawał fałszywą radość i ciągle mówił do siebie, że powinien panować nad sobą. Nie wiedząc sam, jak i kiedy zaszedł do domu tej, która mu przyprawiła rogi, domyślasz się, że mimo wszystko rzekł jej to, co by jej każdy inny na jego miejscu powiedział. Ale łzy nieszczęśliwej, jej krzyki i jej przysięgi sprawiły na nim wreszcie takie wrażenie, że zmiękł i przyniósł jej nawet świeżych jaj, aby się pokrzepiła; ona zasię padła na łoże i już, już zdawało się, że chce się przejechać na tamten świat. Ponieważ ów szlachcic dowiódł mu, że ją posiadł przed nim, a ten osioł mu uwierzył, więc matka panienki nagle wpadła na niego prosto z mostu, wołając: „A to dobre sobie, chyba sam wiesz najlepiej, czyś ją brał jako dziewicę czy nie?!”. Teraz nasz młodzian zamilkł, jak gdyby wielką rzeczą było zwęzić przyrodzenie i tak uczynić, żeby z niego krew poszła.

Samiście mnie przecież uczyli, jak to się robi.

Więc już ci o tym ani słowa nie powiem. Ów pożeracz chleba i winogron tak się wbił w pychę, że ma za rywala szlachcica, iż ani myślał się z dziewczyną rozstawać, zabrał ją do siebie, sprawił[327] wesele i tak ją potem obłapiał, że jedną nogą był ze zmęczenia na tamtym świecie. Sprzedał potem kilka swoich gałganów i sprawił sobie nowe szaty, aby ona kochała go równie mocno, jak on ją.

Jednym słowem, wyjawiwszy całą historię narzeczonemu, to tylko sprawił, że ów połączył się na zawsze z ukochaną.

Kobieta, Mężczyzna, Miłość, Małżeństwo, Zazdrość, PrzemocCałe to szczęście nie trwało długo, bo najczęściej, a właściwie zawsze, gdy mężczyzna bierze za żonę kobietę z miłości i bez wiana, rzecz się źle kończy. Namiętność mężczyzny, który ugania się za kobietą z szalonej miłości, podobna jest do ognia w takim kominku, co to robi tyle hałasu, że Tyber[328] by się wystraszył, a daje się ugasić dwoma kociołkami wody. Koniec końców kobiety poślubione z miłości nie mają nigdy chwili czasu; o byle co spotykają je wyrzuty, uderzenia pięścią, kopniaki albo nawet kije, gęste jak grad; zamyka się je w komnacie, skazuje się je na siedzenie w domu, nie uważa się nawet, by były godne pójścia do spowiedzi, a niech Pan Bóg broni, żeby się ośmieliły wyjrzeć przez okno. Jeżeli takie jest ich życie, nawet wówczas, gdy są bez winy, cóż dopiero czeka kobietę, jeśli mąż zna jej sprawki z dawnych czasów?…

Zaiste[329]! Nie lza[330] jej zazdrościć!

Myślę właśnie w tej chwili o oszustwach, jakich się dopuszczają mężczyźni, zupełnie jak rajfurzy, kiedy sobie powiedzą, że muszą usidlić jakąś niezdobytą białogłowę. Tylko durnie twierdzą, że my, kobiety, umiemy udawać, jak nikt na świecie. Przypatrz się takiemu, co na białogłowy poluje. Oto stoi na przykład w kościele oparty o ambonę, a całym ciałem przechyla się w stronę tej, którą by chciał pochłonąć wzrokiem — jakbym słyszała jego westchnienia, które wydobywa ze swej torby myśliwskiej, napełnionej kłamstwami. Przyszedł sam, aby pokazać, że jest człekiem dyskretnym i że nie szczędzi trudów, chcąc zwrócić na siebie spojrzenia tej, którą pragnąłby złapać na wędkę. Puszczając do niej od czasu do czasu oko, podnosi przy tym głowę, spogląda na niebo i zdawa się[331], że mówi: „O Panie, umieram przez tę kobietę, którą Twe ręce wszechmogące stworzyły”. Potem opuszcza głowę, obraca oblicze ku swojej ofierze, a wtedy trza[332] widzieć te głębokie spojrzenia, jakie potrafi wydobywać z dna swojej obłudy. W tym trakcie ukazuje się jakiś ubogi; nasz jegomość powiada do swego pokojowca: „Daj mu jednego juliusza[333]”. Sługa daje, ile pan kazał.

Dlaczego nie dał quattrina[334]?

Aby się wydać szczodrym i aby dowieść, że go stać na taki wydatek.

To ci sztuczka!

Niech ci się nie zdaje, że w przytomności[335] tej, na którą są zastawione sidła, pozwoli sobie taki pan na głośniejsze słowo albo na wyniosłą minę. Skądże znowu! Ze sługą rozmawia jak z przyjacielem, a to wszystko w tym celu, żeby wykazać łagodność swego przyrodzenia[336], żeby się nie zdradzić ze swą wstrętną brutalnością i głupotą.

Psy prawdziwe!

Czy wiesz, że na wagę złota potrafią kupować ukłony przechodniów?

Cóż im te ukłony za profit przynieść mogą?

Liczą, że ich bogini zapisze im je na dobro; dowie się przecież, że nasz pan jest człowiekiem powszechnie szanowanym… I podczas gdy taki czcigodny jegomość oddaje ukłon skinieniem głowy, wycina sobie na twarzy nożycami fałszu minę, która mówi najwyraźniej: „O pani, wynoszę Was ponad wszystko na świecie”.

A to ci sztukmistrze!

Gdy rozmawiają z innymi kobietami, a w towarzystwie znajduje się ktoś, przez czyje pośrednictwo pragną lubego celu dosięgnąć, wtedy stają się w rozmowie ujmujący wielce, na podobieństwo ludzi, którzy chcą od razu pozyskać sobie naszą przyjaźń; w samym środku gawędy taki pan zrywa się nagle z miejsca i wychodzi do przyległej komnaty, tak aby białogłowy miały sposobność rozwodzić się nad jego zaletami.

No, i bądź tu jeszcze kobietą…

Gdy już opuszczą to miejsce, gdzie się im wydawało, że się ich raj mieścił, wtedy mówią do każdego, kto tylko ich słuchać zechce:

„Co za ohydna dziewka! Diabeł by się takiej kobiety przestraszył”.

Potem na takie kpinki się puszczają:

„Dziś rano na mszy miałem rozkosz nad rozkosze: na nabożeństwie była donna[337] taka i taka; myślała, że konam z miłości do niej! A to kurwa tłusta, a to bydlę zatracone! Niech się tylko dostanie w moje ręce! Wydobędę z niej ostatni grosz, jaki ma przy duszy”.

Bardzo pięknie, bardzo pięknie, nie ma co gadać…

Widzisz, gdy jakaś kurwa obgaduje tego albo tamtego, to jest przynajmniej wytłumaczona: robi to dlatego, żeby się jednemu albo drugiemu przypodobać, ale na co mogą się przydać mężczyźnie plotki, które po całym mieście rozsiewa i którymi szkaluje biedną kobietę?…

Niechaj nogi połamią!

Mężczyzna, PodstępStąd wynika, że jeśli chcesz skubać, a nie być skubaną, to powinnaś być ostrożna. Właśnie mam ci zamiar opowiedzieć o pewnym kapcanie[338], który kazał, że tak powiem, otrąbić na wszystkich rogach, że szuka młodej dziewczyny od osiemnastu do dwudziestu lat najwyżej i że dałby jej zaznać wszelkich przyjemności życia, których sam używa, gdyby dziewczyna była z tych, co to prócz urody mają jeszcze trochę dworności. Wtedy zrobiłby dla niej… — krótko mówiąc — dawał do zrozumienia, że po pewnym czasie gotów byłby się z taką panienką ożenić. Gdy się rzecz rozniosła, rajfurki puściły się na poszukiwania i pukając to do tych, to do tamtych drzwi ledwie dech mogły złapać, tak były zmęczone od prędkiego latania. Każda dziewczyna nadymała się jak paw, każda myślała, że ją, a nie inną signore wybierze, toteż wszystkie przywdziały nowe szatki, czy to własne, czy też wypożyczone po tyle i tyle na dzień, założyły nowe kołnierzyki, wdziały najróżniejsze fatałaszki i z miną jak najbardziej skromną ruszyły w drogę za swoją przewodniczką. Dopuszczone przed oblicze Jego Wielmożności, dziewczyny kłaniały się nisko, potem siadały na uboczu, rzucając tylko czasami okiem w stronę wielkiego pana, który czesał sobie tymczasem brodę grzebykiem z kości słoniowej i żartował z pokojowcem, co szczotką muskał leciutko kaftan swego pana, jego pantofle i aksamitne spodnie. Gdy się te zabiegi miały ku końcowi, ów pan dawał lokajowi klapsa w kark, leciutko, leciutko, aby owa biedaczka, co przyleciała, by się stać jego małżonką, mogła z tych figlików osądzić, co to za miły człowiek i jak łagodnego jest przyrodzenia.

Zdaje mi się, że docieramy do sedna sprawy.

Pod koniec, dając pokój tym głupstwom, mój pan wyprasza wszystkich z wyjątkiem staruchy i tej, która jest już pewna, że ma rybę na haczyku. Brodacz siada między obiema i zaczyna opowiadać, co ma na sercu — że mu się niby dziewczyna bardzo podoba, ale że nie chciałby związać się z krnąbrną ani z takim lekkoduchem, co to po dwóch dniach mu powie: „Chcę iść do domu i proszę o moją należność”. Na te słowa starucha zrywa się i krzyczy: „Jaśnie Panie, ta dziewczyna jest tak delikatna jak źdźbło trawy najlżejszej, jak ryba bez ości, a kto tylko jej pokosztuje, temu się w ustach rozpłynie. Jeżeli ją Jaśnie Pan weźmie, to inni, co szukają dobrych i ładnych dziewcząt, mogą machnąć ręką — nie znajdą takiej drugiej. Jeżeli mi pan nie wierzy, to proszę się spytać wszystkich w okolicy, przecież nie było człowieka, który by nie płakał, słysząc, że ta dziewczyna z naszych okolic wyjeżdżała”.

Starucha umiała dobrze ją zachwalać.

Tak mniej więcej mówiła ta miła kobiecina. Przez ten czas nasz jegomość łaskotał palcem sutki dziewczyny i w pewnej chwili z trochę przebiegłym uśmiechem rzekł: „Czy aby jesteś zdrowa, panienko? Czy nie masz świerzby albo jakiej innej choroby?”. Starucha odpowiedziała za młódkę: „Proszę bardzo, na Boga proszę, Jaśnie Panie, rozbierzcie ją. Ona miałaby mieć świerzbę, ona miałaby być chora!?… Ha, ha! Jest zdrowa jak karp, a jej ciało więcej się boi brudów niż ona sama świństw i sztuczek złodziejskich. Zapewniam Jaśnie Pana, że cyrklem można by mierzyć jej kształty. Jest w sam raz dla pana — tak samo jak trójnóg jest w sam raz dla kociołka, w którym się czarninę[339] gotuje, przecież was nie zmuszam, nie namawiam, żebyście ją wzięli, i nie chcę nic zrobić z lekkiej ręki, broń Boże, ja, Jaśnie Panie, nie jestem dzisiejsza, jużem z niejednego pieca chleb jadła i sroce spod ogona nie wypadłam. Umiem łazić po dachówkach i gzymsach bez trzewików na nogach!”.

Co za dziwna mowa.

Jest to mowa z jej stron… Przyznaj sama, że jak się takiej mowy słucha, to zupełnie jakby się słuchało dawnych piosenek, tych, co to w nich wszystko jasno jest wyłożone!

Dobrze mówicie, mateczko!

Przekonasz się, moja kochana, że niedługo wrócimy do dawnej mowy, tak jak już wróciliśmy do dawnej mody w ubraniach. Niech kto, co chce, gada, ale przecież wąskie rękawy wykurzyły do wszystkich diabłów szerokie. Pantofle nie są już tak wysokie jak szczudła; tak samo i ludzie, co naprawdę umieją rozmawiać, nie chcą już tak pleść trzy po trzy, jak się to dawniej zdarzało, zrozumieli bowiem, że takie próżne gadanie na nic się nie zda, chyba tylko na to, żeby je dać świniom do koryta, zamiast pomyj; pomyśleć tylko, co za banialuki, jakie głupstwa i bzdury te gaduły napleść potrafią. Ale dajmy temu wszystkiemu spokój! Ów szlachcic zaczął się pomalutku, powolutku dobierać do dziewczyny, a zwróciwszy się do staruchy, rzekł: „Matko, jeśli zezwolicie, to ta panienka zostanie tutaj z moją siostrą”. Powiedział to dosyć głośno, tak by owa rzekoma siostra mogła jego słowa usłyszeć; siostra wylazła z kąta, wzięła rajfurkę za rękę i dotąd ją prosiła, aż się kobiecina zgodziła na pozostawienie swego towaru; ugłaskana potem kilku słowami wyniosła się, a ta mała głuptaska, nasyciwszy dobrze ogiera, poszła wkrótce tam, skąd przyszła; na pożegnanie dał jej ów szlachcic parę dobrych słówek: że się nią zajmie, że jej da znać, że już zrobi, co do niego należy…

Co za świństwo, żeby nawet jej nie zapłacić!

Wiesz, Pippo, do czego był podobny dom tego łobuza, gdy się rozeszła wiadomość o jego wielkich zamiarach wobec tej dziewczyny, która by chciała z nim wyjechać?

Skądże bym miała wiedzieć, mateczko?

Do placu Navona[340], gdy się na nim odbywa targowisko końskie; jak te szkapy, stojące na rynku z pięknie zaczesanymi grzywami i zaplecionymi ogonami, wyczyszczone, z wyglansowanymi[341] siodłami, ze strzemionami gotowymi do zamiany na każdą nogę, z równo ułożonymi cuglami i wyświeconymi wszystkimi częściami metalowymi uprzęży, jak te szkapy, powiadam, wyglądały te biedne stworzenia — panienki; każda wykrygowana, ile się tylko dało, wystrojona w sukienki swoje własne albo w cudze; każda w łożu i poza łóżkiem robiła, co mogła, żeby tylko pozyskać sobie tego pana, u którego chciała pozostać. Mężczyzna, Choroba, Krzywda, Ciało, Pożądanie, KobietaA tymczasem tego hycla[342] toczył najokropniejszy szankier[343] francuski, jakiego kiedykolwiek wielki pan posiadał. Nie przeszkadzało mu to jednak wcale, tak że pakował swój korek do każdej szyjki, że swoją miotłą przeczyszczał wszystkie kominy i że każdej panience zapuszczał jakby pętlicę[344] śmiertelną, na której oby jak najprędzej sam zawisł; po jednym, dwóch, trzech albo najwyżej czterech dniach nasz wielki pan z wielkim choróbskiem wyrzucał dziewczynę za drzwi i mówił: „Ta jest za mądra, tamta źle wychowana, a owa jak tyka”. Jednej miało śmierdzieć z gęby, druga pozbawiona była wszelkiego wdzięku. Ale każdą ładną czy brzydką, mądrą czy głupią obdarzał okrutną spuścizną swego choróbska i każdej dawał dobrą część swoich wrzodów, swoich szankrów i swojego łamania po kościach — taką miały zapłatę! A jego choroba była tak pięknie rozwinięta, że po krótkim czasie panienkom zaczęły wypadać włosy na głowie, pod pachami, między nogami i nawet im brwi wychodziły, powiadam ci, tak im te włosy wychodziły, jakby kto wziął i kapłona[345] w wrzątku oskubał — po pewnym czasie zostały wszystkie bez jednego zęba w ustach, biedne, biedne stadko zbłąkane… Teraz już wiesz, co potrafią mężczyźni, wiesz czy nie wiesz?

Zdaje mi się, że mają szyje tylko po to, żeby im głowy łatwiej było odrąbywać. Gdyby na torturach ostatni dech puścili, ich skóra przydałaby się na latarnie, a z ich piszczeli dałoby się może zrobić flety. Mówię naturalnie o tych łotrach, co popełniają podobne zbrodnie; nie mam wcale na myśli innych, którzy od takich nikczemności są dalecy.

Dobrze mówisz. Dotychczas dałam ci skosztować tylko serwatki[346], opowiadając o psotach psotników; poczekaj, teraz uraczę cię śmietaną; uważaj, abyś sobie moje słowa dobrze w pamięć wraziła. Postaram się otworzyć wszystkie zasuwki w drzwiach mojej pamięci, chcę bowiem, aby drzwi stanęły szeroko otworem i żeby było widać do ostatniej nitki tę sukienkę, jaką zdejmuję z prawdy, aby ci ją właśnie przedstawić zupełnie nagą, nagą, nagusieńką.

Słucham was, mamo.

Nie dziwota[347], że tak osobliwie mówię. Czasami, gdy sobie przypomnę ułomki naszej mowy, bardzo mi smutno na duszy. Odkąd z naszych stron się wyniosłam, zapomniałam na śmierć jędrnych słówek toskańskich. Stara rajfurka, która rozmawiała z owym kpiarzem, faworytem księcia czy też samego króla, tak żywo przypomniała mi naszą dawną mowę, że miałam ochotę wypluć język, byleby umieć tak pluć, jak to dawniej było w obyczaju. Nie uważaj mnie za starą nudziarę, dlatego że tak często wracam do sprawy mowy, chodzi o to, że tutaj, w Rzymie, coraz trudniej jest żyć: na każdym kroku spotyka się różne dworne małpy, które przy lada okazji wygadują niestworzone rzeczy; chociaż ci mówiłam, że więcej ukontentowania miałam, pchając talary do mieszka, niż zbierając piękne słówka, przecie jednak byłabyś zachwycona, gdybym się chciała górnie wyrażać. Słowo, Pozycja społecznaWiem, że w wielu wypadkach posługiwałam się wzniosłymi zwrotami, a mianowicie, gdym opowiadała o lamentacjach[348] signory opuszczonej przez barona: częściowo sama je ułożyłam, częściowo znałam je na pamięć, nie znaczy to jednak, abym nie wiedziała, jaka jest różnica między pakułami i paczesią[349], między kasztanem gotowanym i kasztanem w skorupie, między łoziną[350] i sitowiem. Nie powiesz takoż, że nie wiem, co to jest rączka u drzwi, co klin u balii, co motek przędziwa[351], co kromka chleba, co koszyk wisien, co dzban oliwy, co poduszeczka pod głowę, a co podszewka; co to jest graca[352] ogrodowa, tyczka w winnicy, co grono winogradu[353]; wiem także, że żuraw u studni i żuraw, co lata w powietrzu, to nie jedno i to samo. Ludzie dziwiliby się pewnie mocno, gdyby słyszeli, że znamy się na słowach i wiemy, że różne znaczenia one miewają. Znamy przecież stare i nowe wyrazy nie gorzej od doktorów[354]. Trzeba ci wiedzieć, że prosty chłop, znający trochę tych nowomodnych wyrazów, łacno za doktora może uchodzić. Nie brak takoż głupców, co zbierają skrzętnie zasłyszane słówka…

Lepiej opowiadajcie dalej o mężczyznach, matko! Takeście się rozpędzili, że usta wasze stały się podobne do ust przekupki. Nie wiem, po co wleźliście na wysokie gałęzie figowca, skoro się pod nim bardzo dobrze dotychczas rozmawiało. A poza tym nie uważajcie mnie za źrałą[355] panienkę, tylko za małą dziewczynkę…

Niech i tak będzie; wszystko mi jedno, mam ich wszystkich gdzieś, mianowicie z tej strony, którą się dmucha na orzechy; ja swoim tyłkiem na pewno lepiej potrafię zaklaskać niż oni rękami. A więc zajmijmy się naszymi wrogami, a właściwie wrogami tych dziewcząt, które nie umieją skubać mężczyzn i nie są dość zabiegliwe[356], aby odkładać na czarną godzinę bodaj te skrawki płótna, które nasi wrogowie każą sobie często przykrawać. Pozycja społeczna, Mężczyzna, Kobieta, SeksJestem zdania, że różne panienki i kurwy, które pozwalają korzystać ze swych wdzięków raczej stajennym, lokajom, ogrodnikom, tragarzom i kucharzom niż szlachcicom i największym panom, mają słuszną rację. Spełniają one nie tylko czyny miłosierne, ale są kobietami ostrożnymi, pełnymi rozsądku, a nawet świętymi.

Czemu tak, mamo, sądzicie?

Dlatego że rządcy, stajenni, ogrodnicy, tragarze i kucharze, w zamian za to, co im dajesz, stają się przynajmniej twoimi niewolnikami: gotowi są w ogień dla ciebie wskoczyć albo położyć głowę pod topór, byleby ci się przypodobać; gdyby ich nawet na kawałki siekano, nie wydadzą sekretu, zresztą nikt by przecież nie uwierzył, że taki a taki sługa wielkiego pana oporządza[357] jego miłośnicę. A poza tym ludzie tego gatunku nie są wyuzdani: wymiętoszą ci prześcieradło w tym miejscu, w którym tobie, a nie im się podoba, i na tym koniec; żadnemu z nich przez myśl nie przejdzie, aby wziąć świecę do ręki i oglądać przy świetle, ile też masz zmarszczek na twarzy; żaden ci nie każe podnieść tyłka do góry, żeby ci dać klapsa w pośladek albo żeby wpić się w niego paznokciami; nigdy nie każe ci taki człowiek z gminu rozebrać się w biały dzień do naga, nie będzie cię obracał to brzuchem, to plecami do góry, nie będzie od ciebie żądał, pakując ci świder do środka, żebyś się zaczęła wiercić i wyginać albo żebyś gadała świństwa, ich chucie zwiększające; nigdy taki skromniś nie będzie na tobie leżał ze cztery godziny, tak iż później kości nie czujesz. Nikt nie każe ci przybierać jakichś wymyślnych póz, przy których trzeba się dać dziobać z podniesionymi nogami. W porównaniu z tymi historiami figura zwana „pasącą się owcą” jest słodka jak cukier, słodkie też są i inne różne figliki, o których ci wczoraj mówiłam; nieprawdaż, mówiłam ci o nich wczoraj?

Tak, mamo, mówiliście mi wczoraj.

Trzeba ci wiedzieć, moja kochana, że są na świecie i takie świnie, co ci go pakują do ust.

Chyba zwymiotuję.

Są inni, którzy ci ją liżą.

Zdaje mi się, że już mnie womity[358] chwytają.

A jak nabiorą tego dobrego pełną gębą, to się jeszcze chwalą, chełpią i opowiadają o tym szeroko, jakby nie było nic piękniejszego na świecie.

Oby na szubienicy zawiśli!

A co najciekawsze to to, że ci panowie nie zdają sobie wcale sprawy ze swego upadku; oni to przecież zrobili z nas kurwy i oni nauczyli nas tych wszystkich świństw. Cała nasza wiedza wywodzi się od jednego albo drugiego kurwiarza i kłamcą, arcykłamcą jest ten, kto ośmiela się twierdzić, że ów pierwszy, któremu przyszła chęć posłużyć się kurwą jako chłopcem, nie musiał skłonić jej do tego siłą; jasną jest rzeczą, że przeklęte pieniądze oczarowały tę biedaczkę, która pierwsza odwróciła się do mężczyzny tyłem. Co do mnie (a jak ci wiadomo, zęby na mej profesji zjadłszy, stałam się jedną z największych łajdaczek), to nigdy nie zgadzałam się na takie plugawe historie, chyba że już nie mogłam dłużej opierać się memu kochankowi; gdy już mnie zupełnie otumanił, z tymi słowy się do niego zwracałam: „Ciekawam, czego ci się jeszcze potem zachce?”.

Ma się rozumieć, czego mu się jeszcze zachce?

Seks, ErotyzmGdybyś widziała, jak się śmieją, kiedy widzą, jak on tam włazi i wyłazi. Mdleją z rozkoszy, zwłaszcza gdy czują, że nas boli. Zdarza się, że biorą lustro, duże lustro, i najpierw każą nam najróżniejsze pozycje przybierać, a potem pożerają oczami naszą twarz, nasze piersi, ramiona, brzuch, pączek, pośladek i uda… Nie potrafię ci wcale opisać, ile rozkoszy znajdują w takich oględzinach. A ile razy się zdarza, że sprowadzają przyjaciół albo żony, żeby przez jaką szczelinę temu się przyglądali.

Doprawdy?

Dałby Bóg, żebym kłamała. A czy to się rzadko trafia, że za przykładem mnichów zabawiają się w „trzech szczęśliwych”. O czeluście piekielne, otwórzcie się! Otwórzcie się teraz albo nigdy! Znam takich, co nie przebierali w sposobach i tak pod koniec opętali swoje kochanki, że te pozwalały im się oporządzać w bryce, w obecności woźnicy, na drodze pełnej ludu; chcieli przy tym, aby konie pędziły galopem, a to dlatego, że podskakiwania bryki podrzucały ich ciałami i wstrząsały ich w sposób zupełnie nieoczekiwany i nigdy niepraktykowany.

Cóż za pomysły!…

Inny znów umówił się ze swoją signorą, a było to mniej więcej w sierpniu, że poświęci mu ona dni deszczowe. Gdy deszcz począł padać, musiała się biedaczka kłaść z nim do łóżka i leżeć tak długo, jak długo trwała niepogoda. Pomyśl tylko, co to za los — czuć się jak najlepiej i leżeć w łóżku jeden, drugi i trzeci dzień, jakby się było chorą.

Nie wytrzymałabym.

Kobieta "upadła", PracaCzy przy tym kobieta nie może zdechnąć? O Boże, mieć ciągle na myśli przyjemność, jaką taki wielki pan ma z tego, że mu się drapie i łaskocze jego grzechotkę! Cóż to za tortury: nie dać ani na chwilę zasnąć jego słowikowi i zawsze trzymać ręce przy jego gniazdku. Niech mi jedna z tych prześladowanych kurew powie, czy są na świecie takie pieniądze, które by mogły wynagrodzić naszą brudną i śmierdzącą profesję? Nie mówię tego, moja córko, aby ci to wszystko obrzydzić, przeciwnie, pragnę, żebyś sobie w każdej sprawie umiała dawać radę i to lepiej niż inne, poruszam te plugawe rzeczy tylko dlatego, żebyś wiedziała, iż otrzymujemy naszą płacę w zamian za naszą cześć, którą nam nędza zabrała. Gotowam oddać duszę diabłu, jeżeli prawdą jest, co mówią o nas, żeśmy się urodziły po to, aby żadnemu mężczyźnie nie dotrzymywać wiary; prawda, nie jesteśmy nikomu wierne, ale dla jakiej przyczyny miałoby być inaczej? Czy jesteśmy mniej kobietami przez to, że się kurwiarską profesją paramy? Kurwa jak każda białogłowa nie dotrzymuje wiary ani ślubów! Zło tkwi w tym, że wy, panowie mężczyźni, nie umiecie trzymać języka za zębami, że plotkujecie jak krawcy, podczas gdy my jesteśmy milczące jak gracze w szachy; za byle błahostkę dajemy i odbieramy. Wynika to stąd, że doprawdy same nie wiemy, co nam najbardziej odpowiada. Jedni mówią, że pieniądz jest dla nas wszystkim. Ale to nieprawda, to niesprawiedliwość! Mężczyźni są skąpsi od nas. Na czubku nosa możesz wyliczyć kobiety, które dla pieniędzy wydały twierdze, miasta, swych książąt, swych panów i Dominus Teco[359], ale na palcach uda ci się dopiero wyliczyć mężczyzn, którzy takie sprawki mają na sumieniu i którzy gotowi są oszukać nawet ojców świętych — pasterzy wszechświata.

Idzie wam dzisiaj, matko, jak po maśle. Dobrze mówicie.

Niech sobie każdy, co chce, gada i, co chce, robi; ty zaś trzymaj język za zębami i śmiej się po cichu z tych, co wszczynają wiele hałasu i wrzeszczą na prawo i na lewo: „A ścierwo jedno, a przeklęta kurwa! Nie dotrzymała obietnicy, zdrajczyni jedna!”. A jeżeli już koniecznie chcesz im odpowiedzieć, to powiedz głośno i wyraźnie: „Wy sami jesteście największymi zdrajcami i od was się ona tego uczyła!”.

Już ja im to powiem, już im przygadam do słuchu.

Najlepsza sposobność, aby im się na tyłku rumieńce pojawiły, jakby ich kto porządnie puśliskiem[360] zdzielił, nadarza się wtedy, gdy nam jeden albo drugi zarzuca, że nie kontentujemy się dwudziestoma pięcioma kochankami i gdy na nas z pyskiem wyjeżdża: „A ty suko, ty wilczyco wstrętna”. Pies czy wilk, nawet takie bydlę trzyma się jednej samicy. A mężczyźni? Nie wystarcza im, że wąchają każdą na drodze napotkaną, jeszcze im mało, tak iż łażą po najwstrętniejszych gospodach Rzymu, żeby tam swoje chucie z kuchcikami nasycać. Gdybym się nie bała zarzutu, że źle życzymy sodomitom[361] tylko dlatego, że przez nich tracimy trzy czwarte zarobków, to bym ci mogła powiedzieć niejedną historię o tych świniach; opowiedziałabym ci takie rzeczy, że musiałabyś sobie uszy zatykać.

A żeby się pod ziemię zapadli!

Pomówmy teraz o tych dziewczynach, które dają się nabierać na gałgaństwa mężczyzn.

Dobrze, pomówmy teraz o nich.

Zdarzyło się pewnego razu, że jedna niewiasta, nie mogąc znosić dłużej napadów wściekłości, upokorzeń, pogardy, przekleństw i razów, jakimi ją przez dwa lata częstował pewien bydlak, który był jej przyjacielem, zdarzyło się — powiadam — że ta niewiasta wzięła nogi za pas, pozostawiając mu wszystkie swoje łachy, nie tylko te, co od niego dostała, ale i swoje własne. Uszedłszy cało, uczyniła ślub, że nie wróci do niego wcześniej, aż się w proch jego ciało nie rozsypie. Była to białogłowa zawzięta; gdy tylko kto próbował ich na nowo skojarzyć, to zaraz czuł jej pazury na swojej gębie. Ów jegomość nasyłał do niej przyjaciół i rajfurów, nawet swego spowiednika do niej przysłał, ale wszystko to na nic się nie zdało. Białogłowa była twarda jak kamień. Oczywista[362], że ten pan nie przysłał jej przez tych ludzi ani jednej sukienki, trzeba ci bowiem wiedzieć, że mężczyźnie, który stracił swoją damę, wydaje się, że jeżeli ma w ręku jej łachy, to i ją samą łatwiej odzyska. Słuchaj, co było dalej. Mój lubieżnik nie przestawał myśleć nad sposobami, jak by tu ją odzyskać, aż nareszcie po upływie kilku tygodni wymyślił podstęp, a gdy go tylko wymyślił, to przede wszystkim, będąc pewien, że zaraz nadejdzie chwila zemsty, wpadł we wściekłość. Pytasz się, co to był za pomysł? Oto udał, że dostał nagłej gorączki, że zachorował na jakąś straszną chorobę; pewnego dnia wywalił się na ulicy jak długi; wszyscy sąsiedzi dowiedzieli się o tym bardzo prędko. Służba przybiegła do jego łoża i przypominała mu o zbawieniu duszy, bowiem o zbawieniu ciała, które było zdrowe jak rydz, nikt już nie myślał.

Kto nie uważa na swe nogi, gdy stąpa, ten się potyka.

Podstęp, MężczyznaMnich podszedł do łoża umierającego, upomniał go, by nie tracił nadziei, a potem, otworzywszy księgę wielkich grzechów, zapytał się go, czy nie zabił nikogo, ani czy nie kazał nikogo zabić? Ów błazen dalejże w płacz i w krzyk: „Gorzej postąpiłem. To, co mnie spotkało, to kara za moją złość wobec pewnej donny…”. Ledwie wymówił jej imię i przekonał się, że go mnich zrozumiał, zaczął udawać, że traci przytomność. — „Octu, octu!” — tyle tylko było w całym domu słychać. Skropiono mu pulsy[363]; przytomność powróciła natychmiast; wracając do swojej spowiedzi, umierający słabym głosem wyrzekł: „Ojcze, czuję, że moja ostatnia chwila nadchodzi, a ponieważ mamy przecież duszę i ponieważ jest piekło, to wiedzcie, że zapisuję moje dobra tej, o której wam mówiłem. Dajcie jej o tym znać od siebie, ojcze; gdybym wyzdrowiał, to spisałbym zaraz testament wobec notariusza”. Na tym swoją spowiedź zakończył. Jego Wielebność udzielił mu rozgrzeszenia, po czym poszedł do donny, wziął ją na stronę i przemówił jej do sumienia, wspominając o owym dziedzictwie.

Już dziewczyna przepadła, ani chybi, przepadła.

Jak tylko owa donna usłyszała o spadku, zaraz poczuła, że serce jej mocniej bije i że skacze z radości w piersiach; drożąc się[364] trochę, zrobiła skromną minę, pokiwała głową, zasznurowała wargi i ledwo otwierając usta, powiedziała: „Nic mnie te spadki nie obchodzą”.

Mnicha schwyciła złość ogromna, tak że wykrzyknął: „Z jakiej to gliny jesteście ulepieni, skoro nie możecie dać innej odpowiedzi, kiedy was los per Dominum Nostrum[365] tak uracza? A poza tym, czy znajdzie się taki heretyk albo żyd, który by gotów był wziąć na siebie zgubę cudzej duszy, pomyśl nad tym, moja córko, ubierz się duchem i biegnij do umierającego w oka mgnieniu. Zdaje mi się — ciągnął klecha — jakbym jego głos słyszał — »Wyzdrowieję, jeśli ona przyjdzie«”.

Chcę, żebyś wiedziała, Pippo, że do spraw spadkowych diabeł się miesza. Biedaczka, poganiana przez wielebnego ojca, ruszyła do domu swego byłego kochanka, a gdy doszła do jego drzwi, zapukała z taką pewnością siebie, jaką mają tylko gospodarze domu. Gdy tylko rozległo się „puk-puk”, ów messire[366], leżący jak umarły na łóżku, chociaż mu nic nie było, kazał jej otworzyć; dziewczyna przesadziła schody dwoma susami, rzuciła się kochankowi na szyję i ucałowała go w milczeniu, bo łzy, które nie były udane, chociaż nie były i zupełnie prawdziwe, przeszkadzały jej mówić. Przybycie jej wskrzesiło go. Podniósł się z łoża zdrów jak ryba i rzekł: „Jedźmy do majętności, którą ci zapisałem, umierając. Pragnę, abyś ją sobie wzięła, wiem bowiem, że wyzdrowiałem dzięki twojej dobroci”.

Wyruszyła z nim w drogę; gdy myślała, że już we władanie majętności obejmuje, została wydana na łup czterdziestu kmieciom, którzy tego dnia zebrali się w pewnej ruderze, pozbawionej okien. Manna sama im do gęby wpadła.

Rzucono zatem poziomkę w paszczę niedźwiedzia?

OkrucieństwoGdybym ci rzec chciała, jak wyglądały owe zardzewiałe machiny, które na pokaz z portek wydobyli, musiałabym je przyrównać do rogów ślimaka; nie jest jednak rzeczą obyczajną mówić o tych rzeczach, dlatego też nie chcę ci opisywać gestów, jakie czynili, wlewając przy podniesionych śluzach wodę do młyna. Dość na tym, że ją wstrząsali i tarmosili na sposób swojej wsi. Więcej uwagi zwracała na rzodkiew tkwiącą w pieczeni niźli na swoją cześć i honor, podarte na strzępy.

Kmiecie nasycili się wreszcie, zebrawszy do jednej beczki całą swoją oliwę. Wówczas biedaczkę, podrapaną na całym ciele, położono na derę[367], której cztery końce czterech drabów trzymało. Chłopi bawili się setnie, patrząc jak skacze ku górze tak wysoko, że przez pół godziny w powietrzu zostaje; szatki jej i koszula, podniesione przez wiatr, odsłaniały słońcu jej biały miesiąc[368]. Gdyby im łapy nie zmartwiały z utrudzenia, skakałaby jeszcze do tej pory.

Oby Bóg sprawił, aby podskakiwała tak głowa tego, co tę niecną igraszkę wymyślił.

Gdy łotrowi się zdało, że dość ją już nakołysali, przykazał przynieść wiązkę łoziny. Posadzono ją okrakiem na ramiona jednego z niegodziwców, ów trzymał ją w tak ciasnym obłapieniu, że całe jej ciało wyglądało jak zwinięty motek. Przędli na tym kołowrotku różne rodzaje kłaków. Wierciła się i trzepotała jak ptaszę, aliści uspokojono ją, wymierzywszy jej w tyłek tyle razów kijem, że przez kilka dni do utraconych zmysłów przyjść nie mogła z powrotem. Aby niczego nie brakło do neronowskiego okrucieństwa, ów kapcan kazał jej obciąć suknię do pasa i puścił ją wolną, pobłogosławiwszy ją wprzód na drogę.

Niech zostanie wydany na miecz katowski!

Powiadają, że gdy oprzytomniała i gdy chciała swoje przyrodzenie ręką zakryć, rój pszczół ukrył się między jej udami, sądząc, że jest to pasieka pełna miodu.

Tylko tego jeszcze jej brakowało!

Byłam w swej młodości pokojową pewnej znanej rzymskiej gamratki, której pewien człek, umierający z miłości do niej, zapisał w testamencie trzysta dukatów. Uważała, że jest to sumka na wodzie pisana, i wiesz, co uczyniła?

Nie wiem, ale chciałabym bardzo dowiedzieć się.

Domieszała mu do wina szczyptę trucizny i wysłała go na cmentarz. W ten sposób, zgodnie z testamentem, odebrała zapis w gotowiźnie[369].

Odmówię za nią różaniec. Pragnę, aby za pośrednictwem moich pater nostri[370] dobry Bóg z Imoli[371] wybaczył jej ów zręczny grzeszek.

Jeden cierń nie tworzy krzaka ani jeden kłos snopu. Jeżeli tamta gamratka umiała poradzić sobie na schwał[372], to ta, o której ci teraz rzeknę, zajmowała się świadczeniem dobra niegodziwcom. Mając na gębie już jedną szramę, która jej pozostała po ranie zadanej przez miłośnika, tak się wzruszyła jego łzami i obłudnymi przysięgami, że nie tylko go za drzwi nie wyrzuciła, ale co noc kładła się pospołu z nim do łoża.

W chwili gdy mniemała, że otrzyma jakiś bogaty upominek w nagrodę za niesłuszną zniewagę, jaka ją spotkała, znalazła się w gorszym położeniu niźli błogosławionej pamięci Don Feluccio[373]. Zalotnik ogołocił ją ze wszystkiego; waliła się pięściami po piersiach, wyrywała sobie włosy, jak to czynią córki zamykające swym matkom oczy na sen wieczny.

Ja, mając was za świecznik i pochodnię, będę się umiała w ciemnościach obracać.

Zali sobie przypominasz, Pippo, co ci się często przytrafiało nocą, gdyś się podniosła z posłania, aby się wysikać?

Pamiętam, mateczko!

Wiesz więc, że chcąc się położyć z powrotem, nie mogłaś łoża odnaleźć. Im dłużej szłaś po omacku, tym się więcej gubiłaś, tak iż nigdy byś do łożnicy nie trafiła, gdybym ja się ze snu nie ocknęła.

To prawda!

Matka, Kobieta "upadła"Skoro zatem w najmniejszych rzeczach nie możesz sobie dać rady beze mnie, zezwól, abym w sprawach większej wagi za świecznik ci służyła. Pamiętaj zawsze o mnie, słuchaj się mnie, trzymaj się zawsze blisko mnie; jeżeli będziesz tak postępowała, zbędziesz się wszelkiej trwogi, gdyż nic ci zagrażać nie będzie. Wierę, nie mówię ci o karłach, jeno o olbrzymach. My, gamratki, powinnyśmy się mieć zawsze na baczności, ponieważ jesteśmy jako ci gracze, którzy sprawiwszy sobie dzięki szczęśliwej karcie szaty, butów już zakupić nie mogą. Weź jakąkolwiek kurwę, choćby najpiękniejszą i najbogatszą, koniec końców przypomina zawsze starego, steranego kardynała, który nie może zostać papieżem, bowiem już śmierć na niego swój głos oddała.

Mówicie mrocznie[374].

Tak bardzo starałam się pług mój prowadzić prosto przez meandry mowy, że aż sama się zaorałam — jak to przydarza się także tym, którzy nawlekają słowo za słowem niczym drobne twarde paciorki. Zaprawdę uwierz mi, że najszczęśliwsza i najbardziej kontenta kurwa jest w gruncie rzeczy nieszczęśliwa i niezadowolona; pozwól do woli plotkować plotkarzom i pleść trzy po trzy pleciugom, którzy utrzymują, że tak nie jest. Zwykł mawiać krajczy[375] Malfetty, że szczęście i zadowolenie były rodzonymi siostrami nadziei dworzanina, który obwieszczał śmierć pewnemu człowiekowi (ten zresztą później cudownie ozdrowiał). Lecz powiedzcież mi wy, co tak staracie się być piękne: czyż jest szczęśliwa niewiasta, która, jak ci wcześniej mówiłam, czy to stoi, czy chodzi, czy śpi, czy je, musi — chcąc nie chcąc — siadać używając cudzego tyłka, chodzić cudzymi stopami, cudze oczy zamykać przed zaśnięciem i jeść za pomocą cudzej gęby? Czy jest zadowolona ta, którą wszyscy wytykają palcami jako kurwę i dziewkę publiczną?

Zaliż każda kurwa jest dziewką publiczną?

Tak!

Dlaczego?

Ten, co płaci, aby z nią trochę pofiglować, może włazić na nią bez różnicy, czy jest bogaczem wypchanym złotem czyli też obdartym pachołkiem wiejskim. Dukaty błyszczą tak samo w rękach pokojowców, jak i w rękach jaśnie panów. Talary nosiciela brzemion[376] i talary korzennego kupca jednaki szacunek mają. Ów, co je otrzymuje, żadnej różnicy między nimi nie robi. Dlatego też równie pachołkowi, jak i królowi należy drzwi otwierać, jeżeli tylko każdy z nich pieniądze posiada. Z tego wynika, że każda kurwa, która chce mieć trochę grosiwa[377], winna być kąskiem dla wszystkich.

Nie można było tego lepiej wyłożyć!

Mężczyzna, Kobieta "upadła"Zapytaj nie tylko kaznodziejów, ale i kazalnice[378] z drzewa, czy jesteśmy szczęśliwe i ukontentowane. Księża zadrą nosy do góry i krzykną: „Ach, przeklęte nałożnice szatana, siostry Lucypera[379], zakało całego świata! Piekielne smoki pożrą wasze dusze, kotły pełne wrzącej siarki czekają na was, rożny zaczerwienione w ogniu są już na was przygotowane, pazury demonów chcą was rozszarpać. Staniecie się strawą dla ich kłów, będziecie biczowane wężami in aeternum, in aeternum![380]”. A owóż[381] teraz spowiednicy: „Ite in igne, in igne[382] — powiadamy wam, czarownice, strzygi, wysłanki diabelskie, przeklęte nierządnice!”.

Nie tylko rozgrzeszenia dać nam nie chcą, ale i prawa do spowiedzi nam odmawiają. W Wielką Sobotę żydowinowie, którzy ukrzyżowali Pana naszego, Jezusa Chrystusa, są lepiej przyodziani niźli my. Do tego jeszcze sumienie nas dręczy: „Idźcie się zagrzebać pod górą popiołów, nie pokazujcie się wpośród[383] chrześcijan!”. W jaki sposób mogłyśmy dojść do tak smutnego stanu? Dzięki mężczyznom, dzięki chęci podobania się im. Czemuż, ach czemuż uczynili z nas takie, jakimi jesteśmy?

Sprawiedliwość, Kobieta, Mężczyzna, KsiądzDlaczego księża nie grzmią przeciwko mężczyznom tak jak przeciwko nam?

Właśnie chciałam się o to samo zapytać. Jego Rewerencja, ojciec kaznodzieja, winien się obrócić do jaśnie panów mężczyzn i rzec: „O dręczyciele, dlaczegóż gwałcicie, dlaczegóż szkalujecie, dlaczegóż do piekieł spychacie te biedne gamratki, te wartogłowy[384] kobiety? Za cóż je okradacie, bijecie je i zniesławiacie?”. Mnich powinien zatroskać się o to, aby węże, kotły z siarką, rożny, bicze i rzemienie karały mężczyzn za ich brudne sprawki.

Może mnisi to sprawią?

Nie oczekuj na tę chwilę po próżnicy, nie żyw takiej nadziei, bowiem biada, trzy razy biada słabym na tym świecie. Mężczyźni są głaskani, a nie karceni przez mnichów! Teraz przejdźmy do środków, jakich się chwytać trzeba, aby wyciągnąć grosz od tych, co nas zadręczają.

Zdaje mi się, żeście mi już o tym mówili.

Tak, ale rady i pouczenia, które mają być skuteczne, trzeba powtarzać dwa albo trzy razy. Praca, PieniądzChciałabym się zapytać, moja Pippo, tych trzpiotów i pustaków, co nam złośliwe przycinki robią tylko dlatego, że swego profitu pilnujemy, że każemy sobie płacić za usługi okazane tym, co ich potrzebują, chciałabym się ich zapytać, dlaczegóż to mamy oszczędzać bliźniego naszego? Dla jego pięknych oczu może? Oto balwierz[385], który cię goli i strzyże. Dlaczego? Dlatego, że masz pieniądze! Pachołkowie nie poruszą motyką w winnicy, krawcy nie wprowadzą igły do pary portek, jeżeli grosze nie posypią się wprzód do ich mieszków. Spróbuj zapaść na zdrowiu, nie mając pieniędzy. Zobaczysz medyka, zobaczysz go na świętego Jura[386]! Przyjmij służebną i nie płać jej zasług — będziesz musiała sama krzątać się po domu. Idź po rzodkiew, idź po oliwę lub po sól i nie miej grosza przy duszy — wierę, z pustymi rękami powrócisz! Za wszystko trza płacić, nawet za spowiedź, nawet za odpuszczenie grzechów.

O, co to, to nie!

Nie pleć głupstw!

Tak mi powiedział ojciec penitencjariusz[387], uderzając mnie różdżką po głowie.

Wszystko to być może, ale spójrz na księdza, który ci absolucji[388] udzielił! Jeżeli mu nic nie ofiarujesz, piękny pozór uczyni. Niechaj, co chcą, mówią. Za msze się płaci, a ten, co nie chce być pochowanym na cmentarzu pod murem, musi zapłacić za Kyrie eleison, za Porta inferi i za Requiem aeternam[389]. Nie będę się już więcej nad tym szerzyła[390]! Więzienia w Corte Savella, Torre di Nonna[391] i na Kapitolu[392] dobrze złoczyńców strzegą, aliści strażników także ugłaskać można.

Kat, który otrzymuje trzy dukaty od każdej szyi i od każdej uciętej głowy, nie napiętnowałby nawet jednego złodziejaszka, nie obciąłby żadnemu łotrowi nosa, gdyby senator, podesta[393], wielkorządca i kapitan nie dawali mu tego, co mu się należy. Idź do jatki[394] i zażądaj czterech uncji[395] baraniego mięsa. Jeśli ci je dadzą bez zapłaty, to ja przestanę być Nanną. Wszyscy, nawet klerycy, którzy święcą jaja, domagają się jakiejś zapłaty.

Jeżeli tedy mniemasz, że sprawiedliwą i dobrą jest rzeczą oddawać swoje ciało, swoje członeczki i pieszczoty za jedno: „Dziękuję wam, Madonno[396]” — to twoja sprawa!

Nie, nie, wcale tego nie chcę!

Staraj się zatem pojąć mnie dobrze, a gdy już mnie zrozumiesz, zaraz rady moje w czyn wcielaj! Jeżeli za nimi pójdziesz, nie ty mężczyzn, lecz mężczyźni ciebie wystrzegać się będą. Niech się umizgają przez okna wychodzące na okno twojej komnaty, niechaj się mizdrzą, trzymając w rękach naszyjniki, futra sobolowe, perły i pełne mieszki, w których dukaty brzęczą.

Kobieta "upadła", Mężczyzna, Dom, Obyczaje, OfiaraTe przynęty są pustą bajdą, igrą[397] dziecinną, chytrą pułapką, środkiem, aby na dudka wystrychnąć te, co oczami na te skarby łypią. Gdy tylko spostrzegą, że oczy mrużysz, myśląc, że te szacowne przedmioty dla ciebie są przeznaczone, zaraz ci pokażą figę i rzekną: „Masz, weź to, ty jędzo, dziewko, macioro!”.

Jeśli mi takiego figla wypłatają, bądźcie pewni, mateczko, że dzieciom mym zemsty nie pozostawię.

Bądź przygotowana jeszcze na garnki i kociołki, które przyniosą pod twoje okna, aby nimi szyby tłuc i rozbijać, i na szmaty pociągnięte woskiem, którymi będą szarpali zawiasy drzwi twoich. Aby ci lepiej smakowała zupa z bobu, będą wszczynali wrzaski piekielne. A owóż krzyki, gwizdy, żarciki grube, wdzięczne pierdzenia i odrzygania, a owóż pogróżki i przechwałki, jakie się słyszy z samego rana w pierwszy dzień Wielkanocy.

Będą obchodzili z procesją twój dom, wykrzykując o twoich wadach tak właśnie, jakby się było winno o ich wadach wrzeszczeć.

Niechże ich franca zadusi!

Jeden z tych próżniaczych ptaszków ubrdał sobie[398] pewnego dnia rzecz najszaleńszą, jaka kiedykolwiek powstała w głowie zalotnika, będącego wcieleniem kłamstwa, oszustwa i głupoty.

Jakież to widzimisię?

Ubierał się na zielono, aby dać poznać, że żyje tylko nadzieją otrzymania łask i faworów[399] swej damy. Zielony kapelusz, zielony płaszcz, zielony kaftan, trzewiki, pochwa, koniec pochwy, rękojeść szpady, pas, koszula, pończochy, federpusz[400], agrafa, skówki, zawłóczki — wszystko zielone, nawet włosy i broda, gdyż i te pomalował.

Półmisek pełen szpinaku?

Cha, cha, cha! Żarł tylko rzeczy zielone, dynie, arbuzy, melony, zupki z traw, kapustę, sałatę głowiastą i strączki. Aby wino także zielone się wydawało, wlewał je do kubka z zielonego kryształu. Gdy postawiono przed nim na stole mrożoną potrawę z indyka, wysysał tylko liście laurowe. Rozczyniał[401] swój chleb w rozmarynie i siadał zawsze na ławce pomalowanej na zielono. Spał w zielonym łożu i rozprawiał tylko o trawach, ziołach, ogrodach i wiośnie. Śpiewając, posyłał swoje trele[402] na zielone pola; wplatał w swoje wiersze winne gałązki i biedrzeńce[403] i podlewał je zielonymi siuśkami. Listy do damy pisywał na liściach zielonych, a jak mniemam, gówna jego były także zielone, tej samej barwy, co jego oblicze i uryna.

To wariat, z mózgu obrany[404]!

Z mózgu obraną była ta, która mniemała, że zalotnik czyni to wszystko na cześć jej boskich przymiotów, a nie na cześć jej głupoty. Czy chcesz jeszcze coś więcej wiedzieć? Wyrażał się tak górnie i tak dobrze miłość udawał, że głupia białogłowa, nie chcąc mu zawodu sprawić, poszła na lep jego przymileń i wystawiła sobie, iż ten wynalazek zieloności jest hołdem, złożonym na ołtarzu jej nieziemskiej urody. Nagroda, jaką otrzymała od tego zielonego gmerka[405], taka była, że ją opuścił, ogołociwszy ją wprzód ze wszystkiego, nawet z siennika[406] na łoże.

Łotr, godzien stryczka!

Pewna nieszczęsna dama, Quinanima[407], którą natura obdarzyła urodziwym obliczem i kształtownym ciała złożeniem[408], chcąc sobie widać skuteczniej kark skręcić i do szybkiej dojść ruiny, jak to się zdarza tym, którzy na tyle grać umieją, że mają sposobność zgrać się do ostatniego szeląga[409], nauczyła się na pamięć listów pisanych do niej przez różnych żartownisiów, tak że mogła jednym tchem wyrecytować każdą epistołę[410]. O wielki Boże! Przeczże[411] to Kupido chwyta w swe sidła ludzi, nie przyjrzawszy im się uprzednio lepiej? Jak to być może, aby szakal w pludry[412] odziany strzelał z łuku i strzałami serca przeszywał? Po cóż dajemy wiarę szalbierzom i łgarzom, mniemając, że mamy oczy jak słońce, włosy niby złoto, jagody[413] jak róże i mleko, wargi jak rubiny, zęby jak perły, pozór[414] książęcy, usta boskie, a język niebiański, i pozwalamy się zaślepiać tkliwymi listami, którymi nas obsypują zwodziciele? W podobny sposób otumaniono tę nieszczęśliwą! Aby cała dzielnica dowiedziała się, że czytać umie, siadała w oknie z książką wierszy w ręku, ilekroć tylko wykradła sobie minutę czasu. Ujrzał ją pewien wierszokleta; mając nadzieję, że uda mu się ją nabrać przy pomocy sonetu w stylu złotym[415], umoczył skrawek papieru w soku czerwonego goździka, zwilżył pióro w figowym mleku i napisał, że jej wdzięki zaćmiewają urodę aniołów, że złoto słoneczne odbija się w jej włosach, a wiosenne kwiaty w jej jagodach; wmówił w nią także, że mleko blednie przy białości jej szyi i rąk. Osądź teraz sama, czy nie zgrzeszyła grzechem pychy, słuchając, jak ją tak wynoszą?

Błaźnica[416]!

Gdy skończyła czytać list będący jej zgubą, list, w którym nagromadzono więcej pochwał, niż się ich składa w Laudamus[417], zmiękła na wosk, a ponieważ zaklinano ją, aby responsu[418] udzieliła, padła w ramiona tych cudów, które oszuści przyrzekają zawsze w swych listach, abyśmy im za pierwszym zamachem wiary udzielili. Naznaczywszy mu spotkanie na dzień następny (mąż jej miał się właśnie wówczas na wieś udać), stała na czatach, czekając na upragnioną chwilę.

Jak to, więc miała męża?

A miała go, na nieszczęście!

Potrzebny jej był jak dziura w moście!

PoetaGdy messer, twórca sonetów, otrzymał już jej zgodę, zebrał Bóg wie ile zabazgranych szpargałów[419] i rzekł: „Pragnę zaśpiewać serenadę dla pewnej małej kurewki, wcale wdzięcznej istoty, którą chcę wziąć w obroty za dni kilka. A owóż na dowód prawdy zaproszenie na nocleg, napisane manu propria[420]!”. Tutaj pokazał zebranym pewien ustęp z listu, który wszystkich do serdecznego śmiechu pobudził. Później schwycił luteńkę, nastroił ją w jednym oka mgnieniu i zabrzdąkał kilka razy na strunach. Po „ach, ach,” dobytych z rozdziawionej gardzieli, stanął pod oknem komnaty tej damy, wychodzącym na ulicę, po której jedna osoba na rok przechodziła, i oparłszy się o mur, podniósł głowę ku górze. Gdy dama ukazała się w oknie, tę pieśń zaśpiewał:

Gdyby to o mnie chodziło, rzuciłabym mu na łeb moździerzem; tak, ani chybi, rzuciłabym mu na łeb moździerzem!

Ona, która nie była tak okrutną, za szczęśliwą się uważała. Nie czekając na wyjazd swego męża, udała się potajemnie do domu piekarza, przyjaciela fanfarona-wierszoklety, i oddała mu na przechowanie jedną z ozdób, które białogłowy na zwierzchnie[424] szaty nakładać są zwykłe[425]. Gdy hultaj-gryzipiórek pas ten obaczył, rzekł do się:

„Ziarna bursztynowe przydadzą mi się na manele[426], a wielkie orzechy złote kiesę[427] moją napełnią”.

To rzekłszy, zmienił metal nietłoczony na metal z wyciskiem i otrzymał trzydzieści siedem dukatów złotych, przeplecionych bursztynowym różańcem. Gdy powrócił do domu piekarza, straciwszy uprzednio pieniądze, wpadł w kolerę[428], znaną graczom, którzy na tuza[429] doczekać się nie mogą, obłożył nieszczęśliwą kijem i razami pięści spędził ją ze schodów.

Dobrze tak gówniarce!

Kradzież, HańbaSchroniła się do komnaty pewnej praczki i przepędziła[430] tam noc, nie zmrużywszy ani na chwilę oka. Miała dość czasu na to, aby pomyśleć o zemście. Postanowiła tedy zemścić się tym kształtem. Pas, zmarnotrawiony przez tego łajdaka, został ukradziony przez jej męża w domu, który, jak wiesz, należał do kardynała della Vella[431]. Dama wykradła go mężowi ze skrzyni. Chcąc się zemścić na tym, co ją tak gracko[432] wymłócił, i nie myśląc wcale o tym, co nastąpić może, udała się na poszukiwanie właściciela domu i opowiedziała mu, w jaki sposób ten łotr-wierszokleta do posiadania pasa doszedł. Kardynał, wprowadzony w samo sedno sprawy, zapuścił wędkę na tego, kto pas ukradł. Kapitan de la Corte Savella, po tym jednym dowodzie sądząc, pomyślał, że złodziej mógł sprzątnąć inne jeszcze przedmioty; skazał go więc na torturę sznura. Żona musiała podzielić sromotę[433] męża, a tymczasem ów nicpoń, co ją tak oporządził[434], wymknął się z matni.

Biada tym, co się pochwycić pozwalają!

Dotychczas pokazałam ci tylko ziarenka pieprzu, prosa i żyta, pestki czereśni i granatów, teraz zaś pragnę rozwinąć przed tobą postaw[435] sukna w całej jego okazałości, opowiedzieć ci ostatnią opowieść i pożegnać się z tobą. Słuchaj mnie więc, a jeżeli możesz wstrzymać się od płaczu, to się wstrzymaj!

Czy to będzie opowieść o jakiejś kobiecie w ciąży, z domu przegnanej?

Gorzej!

O dziecku uprowadzonym od rodziców, obitym szpetnie kijami i na ulicy ostawionym?

Gorzej niż opowieść o człeku, co ma gnaty przetrącone, nos ucięty, co pozostał w jednej tylko koszulinie, gnijąc na chorobę francuską i znajdując się w takim stanie, że aż strach pomyśleć!

Niech Bóg nam będzie ku pomocy!

Chciałam rzec, co czeka tę, która na kredyt miłować się pozwoli!

Takiego kredytu domagają się zapewne poeci, którym, według waszych pouczeń, mam drzwi otwierać.

Pragnę, abyś ich głaskała pod włos, nie udzielając im jednak ani krztyny swoich przysmaczków. Trzeba postępować z nimi w ten sposób, gdyż w przeciwnym razie uśmiercą cię swymi złośliwymi chwalbami. Niech przynajmniej nikt się nie spostrzeże, że ciebie na myśli mają, wyszydzając w swych jadowitych satyrach jakąś nieszczęśliwą dzieweczkę!

Niech im kat świeci!

Nie przypominam sobie już, co rzec chciałam!

Ani ja!

Nie przerywaj mi tedy i słów z powrotem do gardzieli nie wpychaj!

Należy, abym przykładała wagę do wszystkiego, co się mnie tyczy!

Wojna, Król, RycerzAha! Już przypominam sobie! Chodzi tutaj o pewnego króla, a nie o rzekomego doktora czy rzekomego kapitana, lecz o króla, o prawdziwego króla, powiadam! Ów monarcha na czele ogromnych, uzbrojonych zastępów wtargnął w granice państwa drugiego władcy, swego nieprzyjaciela. Złupiwszy i splądrowawszy doszczętnie kraj, jął nękać srogim obleganiem miasto, gdzie pospołu ze swą córką i żoną schronił się tamten król, starający się daremnie różnymi ofiarami zmiękczyć swego wroga. Wojna przeciągała się; król, który chciał gród zdobyć, musiał się napocić, co się zowie! Miasto było tak silnie obwarowane, że nawet Jan Medyceusz[436], to znaczy Mars[437] we własnej osobie, nie zdołałby tu nic sprawić, choćby i gród ostrzeliwał do woli z kolubryn[438], zasypywał go pociskami i strzałami. Król, który swoje miasto w skale wykuł, pluł ogniem na harcowników[439]. Jednemu zrywał kulą łeb z karku, drugiego pozbawiał ramienia albo prawicy, innych znów wysyłał w powietrze na setkę mil wysoko! Aliści pewnego dnia jakiś czart zbliżył się do córki nieszczęsnego króla i szepnął jej do ucha: „Wyjdź na wały, a obaczysz najdzielniejszego i najpiękniejszego z wszystkich młodzieńców na świecie!”.

Ledwie tych słów dokończył, gdy młódka wybiegła na blanki[440]. Rozpoznawszy młodzieńca po ogromnym federpuszu, chwiejącym się na jego hełmie, i po srebrnej opończy[441], która blask promieni słonecznych zaćmiewała, o mało ze skóry nie wyskoczyła. Gdy tak pożerała wzrokiem króla, jego rumaka i zbroję, ów nagle jednym susem dopadł bramy twierdzy i potrząsnął mieczem, chcąc zabić pewnego żołnierza, który, utykając na jedną nogę, przed nim uchodził; w tej chwili pękł rzemień jego szyszaka[442] i hełm spadł mu z głowy. Wówczas dziewica obaczyła jego oblicze; jagody były podobne do płatków róży, pot, który z powodu nadmiernego utrudzenia na nich się perlił, przypominał rosę spływającą w kielichy kwietne, gdy te otwierają się od słońca.

Zmierzajmy prędzej do kresu!

Miłość tragicznaRozgorzała miłością do tego stopnia, że oślepła na wszystko. Nie zważała przy tym wcale na to, co ów najeźdźca uczynił jej rodzicowi i co jeszcze miał zamiar uczynić. Biedaczka wiedziała przecie, że nie wszystko złoto, co się świeci! Amor tyle jej męstwa dodał, że pewnej nocy otworzyła drzwi wiodące do tajnego lochu, który za mury grodu prowadził. Uciekła tedy z miasta i udała się na poszukiwanie tego, co dyszał żądzą jej krwi!

Jakże mogła odnaleźć drogę w ciemnościach?

Mówią, że ogień jej serca za pochodnię jej służył.

Gorzała tedy, jak należy!

Gorzała tak, że nie tylko zdradziła się przed królem ze swym prawdziwym imieniem, aliści i poszła do łoża z wiarołomcą. Mało się nie posikała z radości, gdy miłośnik rzekł do niej:

„Biorę was za żonę, signora, a waszego ojca od tej chwili za swego teścia chcę uważać, pod tą jednakoż kondycją[443], że otworzycie mi bramy grodu. Nie z nienawiści, lecz dla miłości sławy toczę tę wojnę z Jego Królewską Mością! Gdy się stanę panem tego kraju, ofiaruję waszemu rodzicowi wszystkie korzyści z mego zwycięstwa, a takoż i moje królestwo na przydatek!”.

Jakże się to stać mogło, że się tak nawzajem zaczarowali? Chciałabym usłyszeć o tym z ich własnych ust.

Wystaw sobie, że nauczona i podmówiona przez miłość godziła się na wszystko, na co Amor godzić się jej kazał. Można było iść w zakład o sto, że nie jest dzieweczką bojaźliwą i eksperiencji[444] zbytą, lecz białogłową kutą na cztery nogi, zuchwałą i doświadczoną. Używała słów stosownych do zmiękczenia każdego szlachetnego serca, a do słów tych przydawała różne mizdrzenia się, przymilania i westchnienia, przerywane szlochami. Nie brak też było z jej strony owych głupawych pieszczotek, dzięki którym otrzymuje się zawsze to, czego się pragnie. Należy mniemać takoż, że galant tak tkliwy i czuły z pozoru, a tak we wnętrzu swojej duszy okrutny, umiał swój jęzor ocukrować. Przysięgami i obietnicami ku temu wreszcie ją przywiódł, że całkiem obrana z rozumu otworzyła mu bramy grodu.

Pierwszą rzeczą, jaką ten wszeteczny zdrajca uczynił, było pochwycenie starca i staruchy, rodzicieli zakochanej dziewicy, i ścięcie im głów w jej przytomności[445].

A czyż ona nie umarła, patrząc na to?

Nie umiera się z dusznej[446] boleści, dziecinko!

Ave Maria!

Uśmierciwszy króla i królową, podłożył ogień pod domy, pałace i kościoły; jedną połowę mieszkańców kazał w ogień rzucić, a drugą zadźgał nożami, nie czyniąc żadnej różnicy między dziećmi a ludźmi źrałymi[447], między mężczyznami a białogłowami!

A ona się nie powiesiła?

MiłośćZaliż ci już nie mówiłam, że miłość ją zaślepiła i że rozum całkiem jej odjęła? Cierpiała i lamentowała okrutnie, jednakoż ilokrotnie obróciła oczy na tego, kto był raczej jej katem niż mężem, uważała, iż winna mu być we wszystkim obligowana[448]!

To raczej szaleństwo niż miłość!

Niechaj Bóg strzeże psy, Pippo, niech Bóg wybawi Maurów[449] od podobnej tortury! Ha, miłość jest rzeczą okrutną, wierzaj tej, co jej doświadczyła, wierzaj mi, Pippo, miłość… ha! Co się mnie tyczy, to wolałabym umrzeć, niźli znosić mękę człowieka, który nie ma nadziei oglądania umiłowanej białogłowy, wolałabym, aby mnie radniej[450] trąd stoczył. Znaleźć się bez grosza w kieszeni — to głupstwo, mieć wrogów — to istne faramuszki[451], prawdziwą katownią jest dopiero miłość, miłość, która człekowi jeść, spać, pić nie daje i nie pozwala mu ani na nogach ustać, ani na tyłku usiedzieć spokojnie.

A jednak wszyscy na świecie miłują!

To prawda, lecz zyskujemy przez to tylko oblicza blade jak upiory. Spójrz na te chmary młódek szalonych, na te czeredy gamratek, dla których istnieje tylko mdła nadzieja przyszłości, jak się wyrażał Romanello[452]. Kurwiarstwo, ogólnie biorąc, podobne jest do korzennego sklepu, który do ruiny się chyli. W tym sklepie na półkach są jeszcze ustawione szeregiem pudełka i garnki z napisami: przysmażane migdały, anyż, orzechy cukrowe, szafran i pieprz ziarnisty. Aliści otwórz tylko któreś z pudełek — nic w środku nie obaczysz! A owóż łańcuszek, wachlarze, klejnoty i piękne szafki są jeno napisami na pustych garnkach i pudełkach, o jakich powiadam. Na jedną, która jest szczęśliwą dzięki miłości, przypada tysiące, co w ciężkiej rozpaczy są ponurzone[453].

Wracajcie do swej opowieści, jeśli nie chcecie, aby powiedziano, żeście zgubili swój wątek.

Nigdy tego nie rzeknę, bowiem białogłowy są białogłowami, jeśli zaś postępują przeciwko przyrodzeniu swemu, zawsze odpowiedzieć mogą temu, kto je zapytuje: „Sami nie wiecie, co gadacie”. A zatem biedaczka, tak nikczemnie zdradzona, pozostawała u tego, kto złupił jej kraj i zabił jej rodziców. Nadeszła chwila, gdy będąc brzemienna[454] od niego, miała wydać na świat dzieciątko. Nikczemnik, uznawszy o tym, rozkazał, aby ją rzucono obnażoną całkiem na krzew cierniowy, tak aby kolce rozdarły jej ciało i owoc jej żywota. Pokazała po sobie tyle męstwa, że się sama rozdziała, a później rzekła:

„Niewdzięczny! To ma być zapłatą za moją miłość? Zaliż królowa na podobny los zasługuje? Czyż kto słyszał kiedykolwiek, aby ojciec zabijał swoje dziecię, jeszcze przed jego przyjściem na świat?”.

Litości!

Mężczyzna, Okrucieństwo, Ojciec, Dziecko, Narodziny, Cud, ŚmierćGdy te słowa wyrzekła, kolce znikły, a zielone i świeże liście, krzew pokrywające, przyjęły ją niby wygodne łoże. Tutaj wydała na świat laleczkę podobną kubek w kubek do tego, co ją spłodził. Wkrótce przybiegł pachoł o szatańskim obliczu i wziąwszy dziecinę na ręce, rzekł:

„Król rozkazał, abym zabił dziecię, a wraz[455] skończył z twoim życiem i twym przeklętym rodem!”.

To rzekłszy, ciosem noża, który jeszcze w sercu czuję, przeszył ledwie dychające ciałeczko. Mała duszyczka ujrzała niebo, nim słońce obaczyła; przecięto nić żywota, na której dopiero pierwszy węzeł zadzierzgniony[456] został. Jednakoż taka śmierć lepsza jest niźli życie. Umierać, nim się człek dowie, czym jest życie — to szczęście prawdziwe!

Wierzę we wszystko, co powiadacie, ale któż mógłby ścierpieć podobne okrucieństwo?

Później przyodziano ją, a gdy się we łzach kąpała, przyniesiono jej w złotej miednicy sztylet, truciznę i powróz.

„Wybierz jeden z tych trzech sposobów, które różną drogą wywiodą z zatrudnienia[457] duszę twoją” — rzeczono do niej.

Nie trwożąc się i nie wzruszając zbytnio, wzięła sznur, sztylet i truciznę i próbowała odjąć[458] sobie życie trzema środkami naraz; błagała niebo, aby pozwoliło się jej powiesić, otruć i zasztyletować jednocześnie.

Miły Boże!

Zadzierzgnęła sobie pętlicę wokół szyi i zawisła na powrozie, aliści sznur się zerwał, tak iż umrzeć nie mogła. Wypiła jad, lecz żadnych boleści w żywocie[459] nie poczuła. Gdy była jeszcze dzieciątkiem, ojciec zabezpieczył ją przed trucizną. Uzbroiła dłoń sztyletem i podniosła ramię, aby sobie serce przebić, jednakoż gdy już miała ostrze w pierś zanurzyć, Amor stanął między żelazem a stanikiem i pokazał jej konterfekt[460] jej bóstwa, który wyszyła sobie na łonie jedwabiem wszelkich barw.

Nóż wypadł jej z rąk, ponieważ miała więcej względu dla jego oblicza na konterfekcie wyrażonego, niźli on dla jej osoby żywej.

Jako żywo, nikt nigdy nie słyszał o tak zadziwiających rzeczach!

Król, który nienawidził jej bardziej niźli śmierci, ponieważ wraża[461] mu krew w żyłach jej płynęła, nie zmiękł wcale, usłyszawszy o tym. Przeciwnie, kazał ją rzucić w głębie morza. Boginki morskie całą i zdrową na brzeg ją wyniosły.

Zapalę dwie świece na cześć tych boginek, o których powiadacie!

Gdy ów potępieniec na brzegu ją obaczył, kazał przywołać zaraz swego kata i rzekł doń: „Obnaż swój miecz i zetnij jej głowę!”.

Kat usłuchał i podniósł do góry miecz, aliści Najświętsza Panienka przybyła na pomoc nieszczęśnicy.

Jakże się to stało?

Matka Boska sprawiła, że miecz na płask ją uderzył.

Niech Bóg będzie pochwalony!

Nie koniec na tym. Okrutnik kazał zapalić wielki stos i wtrącić ją w ogień. Gdy miała już wejść na stos, litosne niebo zmierzchło nagle i otworzyło swoje upusty[462]. Spadł deszcz tak obfity, że mógłby zagasić nie tylko stos utworzony z polan i gałęzi, ale i wszystkie piece piekielne.

O szlachetne niebo, o niebo miłosierne!

Gdy zgasł płomień, który wraz z dymem chciał do nieba ulecieć, lud począł wołać: „Och panie, nie upierajcie się przy tym, czego nie chce Ten, kto mieszka w górze. Przebaczcie niewinnej białogłowie, srodze[463] was miłującej. Owa zbytnia miłość, jaką do was żywi, pozwoliła wam zwycięstwo na wojnie odnieść”.

Zaliż nie zmiękł, usłyszawszy prośby podobne?

Czyż podobni nikczemnicy wzruszyć się mogą prośbami ludzi szlachetnych?

Zabrano ją ze stosu, przez deszcz zgaszonego, i ku zgrozie tłumu wepchnięto ją do klatki, w której lew siedział. Luty[464] zwierz, zwęszywszy ją, miał już wzgląd należny na jej szlachetność i nie chciał wyrządzić krzywdy nieszczęśnicy.

Niech mu Bóg da wiele dobrego!

Zaliż widziałaś kiedy wściekłego psa, co kąsa wszystko, swoich własnych łap nie szczędząc?

Widziałam!

Skoroś go widziała, możesz sobie wystawić owego wcielonego szatana, kąsającego z wściekłości swoje ręce dlatego, że nie mógł jej śmierci zadać. Schwycił ją wreszcie za włosy i zawiódł ją na podwórzec, gdzie ją pozostawił przez osiem dni bez kęsa strawy i kropli wody. Jednakże, mimo to, jadła i piła na złość temu psu.

A to jakim sposobem?

Zapytaj się o to jej rozpaczy i jej łez, które ci powiedzą, jak jej za chleb i wino służyć mogły. Otwarto drzwi na dziedziniec i znaleziono ją przy życiu. Tego dnia zdrajca bił głową o mur. Gdy się już do woli najadowił[465], przywiązał swoją żonę własną ręką do pnia i kazał ją swoim łucznikom zasypać strzałami; któż by uwierzył, że wiatr, tknięty litością, osłonił ją przed grotami, dzieląc chmurę strzał na dwie połowy, tak iż połowa ich padła po jednej stronie, a połowa po drugiej.

Wcale dworny[466] wiatr!

Okrucieństwo, DzieckoA oto teraz okrucieństwo najsroższe! Pełen tego jadu, którym odyma się[467] ten, co nie może ugasić gniewu, przez kolerę w jego wnętrzu zapalonego, kazał strącić ją ze szczytu wysokiej wieży. Schwycili ją zatem, a gdy już jej ręce wiązali, rzekła: „Zaliż córki królewskie powinny umierać śmiercią sług?” Wierzchołek wieży dotykał prawie chmur. Ani jeden z katów, co ją mieli w przepaść strącić, nie śmiał spojrzeć w oczy ludu, który czekał na dole na skok śmiertelny. Tymczasem nieszczęśnica, lepszego losu godna, drżała całym ciałem. Słońce, błyszczące oślepiającą jasnością promieni swoich, skryło się za chmury, aby nie patrzeć na jej pogruchotane członeczki. Królewna poczęła płakać tak rzewnie, iż z jej łez powstał nowy Tyber i Arno[468]. Płakała jednakoż nie ze strachu przed śmiercią, ale z obawy, że na tamtym świecie spotka się z cieniem swej matki. Już jej się zdawało, że jest w przytomności ducha swojej rodzicielki, który powiada: „O nieba, oto ta, która mnie z mego ciała obdarła!”.

Już się chyba rozpuknę z żalu!

Matka, CórkaNie wzruszaj się zbytnio, dziecinko! Gdy okrutne ręce wlokły ją na wieżę, podniosła głos i rzekła: „Wy, którzy po mojej śmierci przy życiu ostaniecie, wytłumaczcie mnie, proszę, wobec tych wszystkich, co są na świecie! Zawiniłam bardziej niż ktokolwiek, bowiem miłowałam więcej niż ktokolwiek bądź”.