Krzysztof Kamil Baczyński[Jerzy! Mój przyjacielu, zanim się sprowadzisz…]
1Jerzy! Mój przyjacielu, zanim się sprowadzisz
do nowego mieszkania, chyba nie zawadzi
opisać, jak by takie mieszkanko urządzić,
i o zbytek złej woli chyba nie posądzisz
5mnie, który przed okiem mej duszy widziałem
ten obraz, ach, przyszłości obraz, i poznałem,
że w nim twe szczęście, a więc niosę Ci i daję,
co mi się aż tak pięknym na ogół wydaje,
że się po nocach śni. Ty nie łkaj, proszę,
10ze wzruszenia, gdy oto kurtynę podnoszę:
Drzwi dębowe w figlaski piękne wykrawane
tworzą nie do przebycia muskularną ścianę,
gdzie aniołki, ptaszęta i kwiaty się wiją,
które nim próg przestąpisz — już duszę zabiją.
15O! Zadzwoń tylko, a już drzwi otwarte
ukażą, co jest, wierę, oglądania warte.
Korytarz. Sienie mroczne, gdzie wokół się piętrzą
ogromne szafy nicią osnute pajęczą.
A jest tych szaf coś cztery z epok rozmaitych
20i od każdej przeszłością wieje jakby mitem,
jakby legendą starą z dziwnych ornamentów.
Szafy z kolumnadami, także zdobne suto
[1], kręto,
są jak upiornych snów nieruchomości.
Na nich wysoko stoją obrazy i głośnik,
25saneczki, których jacyś goście zapomnieli,
którzy byli z wizytą zaprzeszłej niedzieli,
i kufrów coś z szesnaście, walizek i kółek,
i to wszystko jak gniazda olbrzymich jaskółek
u pułapu zawisłe. Ale dość. Na ścianach
30rozwiesza się galeria cudnie malowana:
tu obrazek: dziad stary unoszący lirę,
z brodą pokołtunioną, jakby był Szapirem,
tam pastereczka w słońcu, co zachodzi krwawo,
na piersi z ręką lewą i w powietrzu z prawą.
35Amor
[2] i Psyche
[3] w swoim zmysłowym uścisku,
obrazek z Luwru, gdzie brak wodotrysku,
i widoczek z Poznania, i jeden z Lublina,
i rysunek fabryczki prymitywnej wina,
którą jeden znajomy zakładał w Sosnowcu,
40i rysunek jedzących winogrona chłopców.
A w dole, na stolikach, których tu bez liku,
widać figury jakby maleńkich pomników;
grono tu czuwające coś jakby penaty
[4]
albo lary
[5] stojące nad tym małym światem
ogniska domowego. Jest tu i Apollo
[6],
z tak błyszczącego brązu, że aż oczy bollą,
obok Ceres
[7] z kłosami i wódz nasz Kościuszko
Tadeusz, który dzielnym przewodził pastuszkom.
I innych jeszcze wielu, ach, tych nie wyliczę,
50razem z Chrobrym, żelaznym psem i Mickiewiczem.
O! Bo widać zna przeszłość gospodarz i ceni
historię i tych mężów w wawrzynów zieleni,
i pomni, że pomniki historii co krok to
stoją i od łez czystych co krok to i mokro,
55od łez wzruszenia i od łez pamięci.
Wchodzimy w pokój. O! Wy wszyscy święci,
i ty święty Eptyku, jakiż blask tu bije
i kolorów bogactwo. Skąpany po szyję,
nie wiesz, gdzie oczy zwrócić, na czym wzrok ma spocząć.
60Najlepiej tak: od ściany zaczniemy: — tu oczom
zalśni tapeta, o! bajeczna-bordo
w złoty deseń, gdzie strumień i lew z groźną mordą
zrywa listki z paproci kwitnącej dokoła,
z daleka widać również złotego anioła
65i japońską pagodę
[8]. Wszystko w kwiatów wieńcu
podobnych do narcyzów, trochę do kaczeńców,
też złotych. O! Bogactwo form!, które tak dłonią
artysty rozrzucone, swoje piękno trwonią
i rozdają wokoło.
70
rozwieszone obrazy na górze i z boku,
to znowu w dole. Jeden pośrodku to bitwa
pod Grunwaldem; z niej każdy widz prosty odczyta
dzieje męstwa. Kniaź
[9] Witold
[10] miecz podniósł do góry
i krzyczy. Matka Boska spogląda zza chmury.
Ręce, nogi, kopyta, ach, jak mistrz to ładnie
połączył na papierze, jak to skleił składnie
i jak każdą z osobna wymalował głowę
jak żywą. Szaty żółte, szaty purpurowe
80na wietrze powiewają, wszyscy rzną się wkoło.
Dawne czasy! Ach, jakże to było wesoło
dawniej.
A dalej jeszcze wisi Unia
[11], i ta
przez tegoż J. Matejkę — praca znakomita.
85I jeszcze wisi Józef Piłsudski
[12] Marszałek,
i Roman Dmowski
[13] pod nimi kawałek.
A nad oknem zbiorowa fotografia grona
osób całkiem nieznanych, gdzieś w dalekich stronach,
wszyscy bardzo wypięci, w krawatach i frakach,
90a na froncie pan Y bez spodni i taka
gromadka dziwna — jest to klub sportowy,
sekcja Wędkarska wsi pod Zabłudowem.
W środku pokoju biurko, zamczyste, mosiądzem
nabite i świecące, w nim leżą pieniądze
95z inflacji, papierowe, które w osiemnastym
roku jeszcze w tym biurku jakoś się znalazły.
Na biurku przycisk piękny na kolumnie,
z alabastru
[14] sfinks wielki oparty rozumnie,
z wielką grzywą. Taki sam komplet kałamarzy,
100z których każdy po nocach do dzisiaj mnie straszy,
i książek kilka — jeden to spis abonentów
telefonicznych — druga jest książeczką świętą,
z którą w niedzielę idzie do kościoła
ten, kogo tam odwieczny obowiązek woła.
105Pod ścianą stoją martwo zielone kanapy,
sofy i rząd krzesełek powtykanych w kapy.
*
Ach, i ileż tu cacek na małych stoliczkach,
jest piesków z porcelany tysiąc, popielniczka
z zielonego marmuru, na której bez sukien
110leży kobieta, którą ja bym z garnkotłukiem
[15],
a znawcy z Ledą
[16] sławną przyrównać woleli.
Ach, idź, jak chcesz, jak chcesz, to przelicz
tych pasterek pochody, te rody wazonów,
te ozdóbki, stoliki na kształt małych tronów,
115gdzie tysiące cacuszek jak królowie siedzą,
które jak w mateczniku
[17] czekają i jedzą
ogromne kurzu masy, zbierając je w sobie,
i nawet potłuczone, jeszcze ci się w grobie
przyśnią te zręcznych mistrzów arcydzieła małe.
120A gdy już salon dobrze, ze wszystkim poznałeś,
idź do sypialni swojej; tam łoże nakryte
różową kapą z pluszu, gdzie wkoło odbite
małe różyczki barwią i oko weselą,
i koroneczki wkoło srebrzyście anielą
125poduch ogromnych brzegi. Pod łóżkiem dywanik,
na którym giętkich liter widać wyszywanie
takie: „Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje”,
tak przechowują w domu dawne obyczaje,
i przez pomyłkę z boku zawieszony:
130„Gość w dom, Bóg w dom”, wśród białych poduszki koronek.
I wiele innych. W oknach zasłony pluszowe
wytłaczane w amorki złoto-purpurowe.
*
Jeszcze obrazków świętych rząd tu powieszony
i różańców, szkaplerzów
[18], krzyżyków, koronek:
jakby w suszarni grzyby, co się w ogniu suszą,
tak one schną powoli nad mieszkańców duszą.
Jeszcze jadalnia, gdzie stół na dwadzieścia
osób i kredens, który gwarancją jest szczęścia,
kredens rzeźbiony cudnie w ptaszęta i grona
140winne, i dwu atlasów na swych dwu frontonach.
I tu sentencji wiele, jako to: „Jedz zdrowo”,
które ci się przymilą powiązaną mową,
choć jakby to: „Z jedzeniem apetyt przychodzi”,
i tysiąc jeszcze innych zdobionych nad podziw.
145Jest jeszcze kuchnia, gdzie słoiki, szklanki
i powiewne z muszlinu
[19] na oknach firanki,
i naczynia, na których napisy: „Pieprz”, „Kasza”
i inne. Napisami ty się nie przestraszaj,
bo w każdej co innego, niż napis ogłasza.
150Jest jeszcze i klozecik, ot, taki maleńki,
przy piersi jeszcze, i drzwi do łazienki,
gdzie od wieku zepsuty kran.
*
O! Daj ci Boże
dom taki. Bo i Pan Bóg wynagrodzi może
155twój trud i twe szukanie, twój bunt i romantyzm,
i zamieszkasz na bieli czystej — amarantem
[20],
i zamieszkasz po pracy nad piórem i trudzie
w takim domu. O takim wszyscy marzą ludzie,
którzy smak mają, mają wymagania
160za swój pieniądz i mają „koszty utrzymania”,
i płacą za komorne, za gaz i wodociąg,
i nigdy nie spóźnili się jeszcze na pociąg,
i nikt im nie powiedział, że już od pierwszego
mają dość lokatorów, współżycia i jego,
165i tacy, którzy nigdy nie pisali wierszy.
I Tobie niech da Pan Bóg, bądź Ty wśród nich pierwszy.
Niech skołatana nazwa zawinie do brzegu,
a wtedy nie zapomnij o dawnym kolegu
po piórze i po dziurze w kieszeni od spodni,
170idź i świeć pokoleniom jak płomień pochodni.
![Krzysztof Kamil Baczyński, [Jerzy! Mój przyjacielu, zanim się sprowadzisz...]](/media/book/cover_clean/baczynski-jerzy-moj-przyjacielu_mWuk91A.jpg)
Bezpieczne płatności zapewniają:
