Spis treści
Bielany
1
Natura, ŚwiątyniaDokąd ta ścieżka kręto wiedzie w górę?
Pomiędzy skały i gęste krzewiny
Noc szaty swoje zasłała szeroko;
Tu na zachodzie wiatr usunął chmurę,
5Kulę ognistą łzawe żegna oko,
A tam na wschodzie mkną w obłok ruiny;
RzekaGdzie czystym nurtem, jęcząc, Wisła płynie,
Stoję nad Wisłą — a myśl w myśli ginie —
Czy w twej świątyni stanąłem, naturo?
10Wiecznego spoczynku tuż przybytek święty,
Pytam was, drzewa, pytam ciebie, góro,
Pytam was, gwiazdy, lampy głuchej nocy,
Czy chcecie łudzić słaby wzrok pielgrzyma,
Stawiając szczęścia rozkoszne obrazy,
15By grom tym straszniej przed jego oczyma
Uderzył w dęby, pogruchotał głazy?
Mówcie, na próżno, głos wydać niezdolny
I ten głaz zimny, i wietrzyk swawolny,
I nurt, choć jęcząc, burza go poruszy;
20I gwiazdy milczą, lecz mówią do duszy;
Głos się o skały na próżno nie łamie,
CiszaGdy wszystko milczy, ach, wszystko przemawia
I gwiazda z gwiazdą, nurt z nurtem rozmawia — —
Jakież malowne widoki dokoła!
25Tu z wzgórków trzoda powraca wesoła,
Tam rybak siecie[1] zaciągnął do łodzi,
I piosnkę nucąc, spokojnie odchodzi;
A tam, gdzie pasmo dzikich skał się wije,
Wśród mglistej powłoki stary gmach się kryje;
30Widzisz te baszty, te mury, te wieże,
Za Boga i wiarę — krwawy bój toczyli,
A gdy szczęk broni zamilkł w nocnej chwili,
Trubadur[3] wierny, u nóg swej kochanki,
35Po krwawym boju, krwawe składał wianki!
W sklepionych salach, gdzie teraz przez szpary
Księżyc bladawym promieniem przebija,
Złociste niegdyś dzwonili puchary —
I ten czas minął! — jak wszystko przemija,
40
Ruiny, PrzemijanieA gdy zniszczenia godzina wybije,
Burza w grobowych tylko gruzach wyje!
Przeszłość i przyszłość w łudzącej kolei
Gasi i gwiazdę roznieca nadziei! — —
Lecz idę dalej, gdzie węższa drożyna[4],
45Gęstsze zarośla i krzaki przecina.
Rzadkie już w piasku wiatr zasunął ślady;
Księżyc mi tylko towarzyszy blady;
Gdy do wierzchołka zbliżałem się góry,
Ujrzałem ciemne, w głębi lasu, mury,
50A tam gdzie zżółkłe cień rzucają buki,
Wieże kościoła i posępne łuki,
I wzniosłe krzyże, i ciemne krużganki,
Bramy warowne — gdy u bramy dzwonię,
Ujrzałem furtkę ukrytą na stronie! — —
55Ten szelest liścia i ten szmer strumyka,
Jak słodkim głosem przemawia do duszy,
Gdzież jestem? domek — domek pustelnika,
Cicho! — głos jakiś obił się o uszy;
Zapukam, spytam, może ktoś odpowie; — —
60Nad drzwiami napis — przy drzwiach krzyż zwieszony,
I obraz, lampa pod obrazem świeci,
Pukam na próżno — ale z drugiej strony,
Także domeczek i drugi, i trzeci,
Przed każdym domkiem ogródeczek mały;
65Pędzi latorośl między twarde skały,
Na boku woda mruczy przezroczysta,
Środkiem wiedzie ulica cienista;
Pomiędzy drzewa i zwiędniałe kwiaty;
Ujrzałem białe pustelnika szaty;
70Schyloną głową i z spuszczonym okiem,
Poważnym ku mnie przystępuje krokiem,
Wita — chce odejść — ciekawością zdjęty,
«Gdzież jestem?» pytam, «powiedz, ojcze święty»;
Ta wdzięczna cisza, to głuche milczenie,
75Te gwiazdy, kwiaty, fale, drzewa, cienie,
I czarujące dokoła widoki,
Ten księżyc jasny pomiędzy obłoki,
W słodkich marzeniach myśli myślą gonię!
Starzec z uśmiechem ścisnął moje dłonie;
80«Gdy cała natura już spokojnie drzymie[5],
Usiądź tu ze mną w tej cieni, pielgrzymie,
Może to słodkie spełznie omamienie,
Lecz słodsze w sercu zostanie wspomnienie!»
Góra, co Wisła oblewa dokoła,
85Co pod obłoki wznosząc grzbiet swój dumny,
Dźwiga stuletnie natury kolumny,
Co w biegu chmurę zatrzymać wydoła,
Góry Srebrnej[6] przebrała nazwisko!
Mieszkańców pustyni samotne siedlisko,
90To są Bielany! — — Minęli[7] już wieki,
Gdy śmierć Romualda[8] zawarła powieki,
Minęli wieki, jak święte popioły,
Burzliwe w puszczy roznieśli żywioły;
Lecz ten duch wzniosły nie opuścił ziemi,
95Za wzór późniejsze obrało go plemię,
Uczniów, co w sercu kryjąc klejnot drogi
Radośnie rodzinne porzucali progi;
I dziś niejeden jeszcze z świata znika,
I życie w puszczy wiedzie pustelnika!
100Burzą zdradliwą po morzu miotany,
Chcesz port pewny znaleźć? — uchodź na Bielany! — —
Dzień schodzi za dniem w jednostajnym kole,
Łzy nie wyciska, nie rozjątrza bole[9],
Echo o jednej trącone godzinie,
105Przerywa ciszę i po skałach ginie,
Tęczą nadziei, niebieskie sklepienie,
Tam nieraz serca wznosi się westchnienie,
Oko na jasnym spoczywa błękicie,
Gdzie wiara wieczne zapowiada życie!
110I dla mnie wkrótce jęknie dzwon grobowy! — — —
Panie, ty rozkaż, ja zawsze gotowy;
Niech się me oczy powleką zasłoną,
Niechaj mnie w zimne spuszczą ziemi łono,
Dusza się wzbije do ciebie, o Boże,
115Tam niebieskiego, błyśnie życia zorze[10],
Tam — chciał dalej mówić, lecz podniósłszy oko,
Łzą lice skropił — i westchnął głęboko,
Milczał, z nim wszystko milczało wokoło,
Gdy cichym głosem nachyliwszy czoło
120Modlić się począł:
«Serce me wznoszę do ciebie, o Panie!Jak ty rozrządzisz, tak niechaj się stanie,Ty wiesz najlepiej, czego mi potrzeba,Lecz niechaj serce w miłości ku tobieNigdy nie stygnie, a cokolwiek zrobię,Niechaj cię myśl ma widzi ciągle w niebie!Kto w tobie nadzieje pokłada jedynie,Ten tu nie zbłądzi, wiecznie nie zaginie,Choć potok życia burzliwie odpłynie,Z nowym się życiem nowy byt rozwinie.»
Blade ognie gwiazda roni,
Północ już wybiła z wieży,
Srebrnym brzmieniem dzwonek dzwoni,
Woła braci do pacierzy;
125Tam gdzie domek pustelnika,
Gęsty drzew otacza wianek,
Mignął się blady kaganek;
Wśród drzew cieni — świeci, znika,
Tu zabłysnął, tam się kryje,
130Jak w błękicie skra się wije,
Bo gdy zabrzmiał dzwon w kościele,
Każdy ojciec rzuca cele,
A różaniec wziąwszy w dłonie,
W świętym przystępuje gronie;
135Księżyc spod ciemnej wysunął się chmury,
Nad wieże kościoła roztoczył swe koło,
Już pustelnicy w święte wchodzą mury,
Przed znakiem krzyża uchylają czoło,
Bramy otwarte, a na drzwiach świątyni,
140Widać dwóch starców, mieszkańców pustyni,
Księgę trzymają ustaw Romualda;
Dalej przy bramie stoją dwaj rycerze,
Z głazu wykute kamienne pancerze
Kryją te piersi, gdzie serce nie bije,
145Kamień się został, popiół ziemia kryje;
A księżyc w lśniącej nie łamie się stali: — —
Lampa w przysionku kościoła się pali,
Z spuszczonym okiem,
Powolnym krokiem,
150Szeregiem długim,
Jeden za drugim,
Po zimnym marmurze,
Wstępują dali[11],
A na sklepieniu
155Lampa się pali,
Gdzie obraz Pana,
Tam gną kolana,
I już dokoła
Zasiedli w chórze.
160Modły cichym szemrząc głosem; — —
Lampa rzuca blask ukosem,
Płomyk się wije między nocne cienia[12];
Posępna cisza — gorące westchnienia,
Jęki miłosne i głosy żałoby,
165Już się o zimne odbili sklepienia,
Ponad milczące unosząc się groby!
Modlą się — Boga wzywają pomocy,
Łzy ronią miłości — z głębi serca płyną,
Wsiąknie je marmur, w niebie nie zaginą,
170Anioł je zliczył, co zliczył westchnienia,
Miłości łzy w kielich spłynęły zbawienia.
Dzwonek zadzwonił o ściany z marmuru
Potrącił echa, jęcząc przerwał ciszę,
Już ciche modły dochodzą mnie z chóru,
175Tu gdzie się w myślach wątły duch kołysze,
Z głosami ojców łączę me pacierze,
Wszak i ja kocham, ja żyję, ja wierzę,
Wszak i ja żyję — cóż życie bez wiary?
Obraz świataKtóż tę zagadkę rozwiązać jest w stanie,
180Życie — noc ciemna — grób wieczne mieszkania!
Śmierć — moc nieznana — wszystko w nicość zmienia!
Więc ten na próżno niósł cnocie ofiary,
A głos, co z głębi wydobył się duszy,
Te zimne nieba sklepienia nie wzruszy,
185Cnota nagrody, zbrodnia nie masz kary?
Kuszenie, Pająk, WiaraStój! nad przepaścią niech się duch nie błąka,
Te, co niewiara zastawia ci sidła,
Przerwij jak tkankę słabego pająka;
Rozpędź te zgubne, zwodnicze, mamidła; — —
190Wszak się wysmukłe w górę pną topole,
A bluszcz, zimnego chwyciwszy się łona,
Zwiędłe po skałach wyciąga ramiona,
Masz myśl jedynie błąkać się po dole?
Niechaj się wzbija polotem sokoła,
195Niechaj po ziemi już dłużej nie błądzi,
Prawda, RozumGdzie się myśl chwieje, tam niech duch rozsądzi!
Od kolebki do grobu, długa, ciemna droga,
Cóż dostrzec łzawa wydoła źrenica?
Chcesz myśl natężyć, ach, myśl tak uboga,
200I nieodkryta życia tajemnica!
Za prawdą gonisz, chcesz ją ująć w dłonie,
Zaćmi cię jasna prawdy łyskawica,
Ty do niej drżące wyciągasz ramiona,
Ty ją do twego chcesz przycisnąć łona,
205Ale to widmo, w własnym gaśnie ogniu!
Jak kropla wody w oceanie tonie,
Jak się w powietrzu gubią kwiatów wonie; —
Lecz czemuż szukać tu ulgę boleści,
Wszakże jest niebo, wszakże Bóg na niebie,
210Wszakże jest wieczność — dusza wiecznie żyje; — — — —
Niech się w marzeniach wątła myśl nie wije,
Prawda, WiaraBo tutaj myślom Bóg stawił granice,
Niechaj tu słabe zamkną się źrenice,
Zasłona wiary — wieczne prawdy kryje!
Przypisy
[2]
Zamek Tenczyn — ruiny zamku leżącego w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, włączonego w XIV wieku do kazimierzowskiego systemu tzw. Orlich Gniazd, położonego we wsi Rudno w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w odległości 24 km na zachód od Krakowa. Ruiny zamku stoją na dawnym stożku wulkanicznym, będącym najwyższym wzniesieniem Garbu Tenczyńskiego. [przypis edytorski]
[3]
trubadur — wędrowny śpiewak, poeta (postać szczególnie istotna w kulturze średniowiecznej Europy), twórca poezji dworskiej, romansów i pieśni opiewających rycerskie czyny. [przypis edytorski]
[6]
Srebrna Góra (317 m n.p.m.) — czwarte pod względem wysokości wzgórze zrębu Pasma Sowińca na terenie Lasu Wolskiego w Krakowie. Na jego stromych, południowych stokach znajduje się rezerwat przyrody Bielańskie Skałki, a na szczycie wzgórza klasztor kamedułów i Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Na południowych i południowo-zachodnich stokach Srebrnej Góry, po obu stronach alei Wędrowników, u podnóża klasztoru kamedułów, znajduje się druga co do wielkości w Polsce winnica. [przypis edytorski]
[8]
Romuald z Camaldoli (ok. 950–1027) — włoski mnich, założyciel zakonu kamedułów, opat, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
[11]
dali — zapewne: „daléj” (w daw. formie, z tzw. e pochylonym) w zapisie fonetycznym. [przypis edytorski]
Bezpieczne płatności zapewniają:
Dane do przelewu tradycyjnego:
nazwa odbiorcy
Fundacja Wolne Lektury
adres odbiorcy
ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa
numer konta
75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
tytuł przelewu
Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail
wpłaty w EUR
PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374
Wpłaty w USD
PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385
SWIFT
WBKPPLPP
Proszę czekać...
Słuchaj od tego miejsca
