Spis treści
Pisownia łączna/rozdzielna, np.: niema -> nie ma, nie zdrowo -> niezdrowo, nie mądrze -> niemądrze, poco -> po co, dla czego -> dlaczego, zdaleka -> z daleka, napróżno -> na próżno, powtóre -> po wtóre, jabym -> ja bym, któżby -> któż by, jakiejby -> jakiej by, coby -> co by, z pod -> spod.
Pisownia wielką literą: amazonki -> Amazonki
Pisownia joty, np.: Antjopy -> Antiopy, Troizena -> Trojzena, Pandjon -> Pandion, Ojchalji -> Ojchalii, Heljos -> Helios.
Pisownia spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych: shańbiwszy -> zhańbiwszy, z pod -> spod
tem, czem -> tym, czym (z wyjątkiem pozycji rymowej)
Fleksja: -em, -emi -> -ym, ymi.
Inne: j. w. -> jw. Pozejdon, Posejdon -> Posejdon (ujednolicenie)
Hippolytos uwieńczonytłum. Jan Kasprowicz
OSOBY DRAMATU:
- Afrodyte, bogini miłości
- Hippolytos, syn Tezeusa i Amazonki Antiopy
- Służba
- Chór kobiet trojzeńskich
- Piastunka
- Fedra, małżonka Tezeusza, córka Minosa, króla Krety
- Tezeusz, król Aten, syn Ajgajosa (Egeusa)
- Poseł
- Artemis, bogini łowów
Rzecz dzieje się w mieście Trojzenie przed pałacem króla Pitteusza.
Na scenie jawi się
AFRODYTE
1
Me imię na niebiesiech niepomiernie słynie
I ludzie znają dobrze kipryjską władczynię.
A jacy są mieszkańcy od ponckich wybrzeży
Po fale Atlantyku, ten, kto we mnie wierzy,
5Doznaje mojej łaski, zaś poniżon będzie
Pod słońcem, kto śmie deptać me święte orędzie.
I bóstwa bowiem lubią, jeśli człek jest skory
Oddawać przynależne niebianom honory.
Wykażę ja tu zaraz prawdę mego słowa.
10Hippolit, amazonki syn, Tezeuszowa
Latorośl, wychowaniec cnego Pitteusza,
Jedyna śród trojzeńskiej ziemi żywa dusza
Najlichszą mnie śród bogów mianuje i dumnie
Miłosnym gardzi łożem. Nie znajdując u mnie
15Radości, Artemidę, siostrzycę Fojbosa,
Uważa za najpierwszą śród tych, co niebiosa
Zajmują, i z Zeusa tą córą dziewiczą
Na łowy, tępić zwierza, wyrusza z swą smyczą —
Za wielka to zażyłość dla śmiertelnych ludzi.
20Zazdrości przecież we mnie zaszczyt ten nie budzi,
Bo po cóż? Tylko jeszcze dzisiaj zobaczycie,
Że zemszczę się za krzywdę swą na Hippolycie.
Rzecz dawna, pójdzie łatwo, nie będzie zawodu:
Na obchód gdy świąteczny z Pitteusza grodu
25Pojawił się ten młodzian w ziemi Pandiona,
Ujrzała go cna Fedra, ojca jego żona,
I straszną się ku niemu rozpaliła żądzą —
Przeze mnie to się stało. Jeszcze nim zabłądzą
Jej kroki do Trojzeny, na znak swej miłości
30świątynię zbudowała śród ateńskich włości,
Na zboczu Palladyjskim, skąd widać te łany —
Przybytek ten, w Kiprydy cześć ufundowany.
Ma zwać się od tej pory na zawsze kościołem
Bogini Hippolyta… Potem, kiedy społem
35Z małżonką porzuciwszy mury Kekropsowe,
Tezeusz tu zawitał, aby swoją głowę
Od klątwy uratować, i roczną pokutę
Odprawiać jął z daleka od domu za lute
Wylanie Pallantydów krwi, od onej chwili
40Na próżno się nieszczęsna ta kobieta sili
Uwolnić się od cierpień: wzdycha, jęczy, ginie
Z miłości, ale milczy. Jakiej by to winie
Przypisać, z domowników nie wiada nikomu.
Lecz długo tak nie można kochać po kryjomu:
45Wyjawię Tezejowi i ojciec młodziana
Zabije, mego wroga. Tak więc wykonana
Zostanie obietnica, jedna z trzech, którymi
Obdarzył Tezeusza władca, nad morskimi
Falami władający, Posejdon. I żona
50Paść musi, acz chwalebnie. Bo juścić mi ona
I los jej nie oznacza znów tyle, bym miała
Poniechać swojej zemsty na wrogach, jak chwała,
Jak cześć moja wymaga… Lecz oto me oczy
Spostrzegły Hippolyta: Z łowieckiej-ci kroczy
55Wyprawy syn Tezejów. Ustąpię mu z drogi.
Pospiesza tu z nim razem służby orszak mnogi
I głośną składa pieśnią hołdy Artemidzie:
On nawet nie przeczuwa, że ku śmierci idzie,
Że słońce mu przyświeca już po raz ostatni.
HIPPOLYTOS
CHÓR STRZELCÓW
HIPPOLYTOS
Ten wieniec tobie składam, zioła woniejące,
Zerwane, o władczyni, na dziewiczej łące,
75Na którą żaden pasterz nie pognał swych owiec
I z sierpem nikt nie zaszedł. Nietknięty manowiec!
Tu tylko skrzętna pszczoła pobrzękuje w wiośnie,
Dziewicza rosa łan ten orzeźwia, kwiat rośnie
Jedynie dla wybrańców, co nie wyuczoną,
80Lecz szczerą wstydliwością w swoim sercu płoną —
Kto podły, temu wara! Więc, pani niebiosów,
Racz przyjąć tę ozdobę twych złocistych włosów
Z mej ręki nieskalanej. Ja jeden na ziemi
Zażywam takiej łaski, że mogę się z swemi
85Do ciebie zwracać słowy, żeśmy towarzysze,
Że głos twój, o władczyni, każdej chwili słyszę,
Choć lic twoich nie widzę! Chciałbym w takiej mierze
Przez życie przejść, aż grób mnie w swe mroki zabierze.
Odwraca się od ołtarza w kierunku domostwa. W tej chwili występuje z chóru i zachodzi mu drogę
STARY SŁUGA
HIPPOLYTOS
STARY SŁUGA
HIPPOLYTOS
STARY SŁUGA
HIPPOLYTOS
STARY SŁUGA
HIPPOLYTOS
STARY SŁUGA
HIPPOLYTOS
STARY SŁUGA
HIPPOLYTOS
STARY SŁUGA
wskazując na posąg Afrodyty
HIPPOLYTOS
bijąc przelotny pokłon posągowi
STARY SŁUGA
HIPPOLYTOS
STARY SŁUGA
HIPPOLYTOS
STARY SŁUGA
HIPPOLYTOS
szybko się odwracając
Odejdźcie, moi słudzy; do domu pospieszcie,
110Zgotujcie nam śniadanie; dobrze jest nareszcie
Posilić się po łowach przy obfitym stole.
I konie oporządzić potrzeba; mam wolę
Pohasać po śniadaniu, zabawa się przyda.
do starego sługi
Znika. Scena się opróżnia. Pozostaje
STARY SŁUGA
przed ołtarzem Afrodyty
115
Nie pójdę-ci ja drogą, jaką chodzą młodzi,
Co myślą tak, jak o tym mówić się nie godzi
Człekowi służebnemu, lecz do twej dostojnej
Świętości się pomodlę, Kiprydo!… Niech wojny
Nie będzie między wami! Jeżeli, jak słyszę,
120Zbyteczne prawi głupstwa w swej młodzieńczej pysze,
Ty zamknij na to uszy, boć przecież bogowie
Winni mieć rozum większy, niż ma człek w swej głowie.
Znika.
Z drugiej strony zjawia się
CHÓR KOBIET
Okeanosa wiecznie świeży zdrój
Płynie wiadrami z opoczystych ścian,
125Rzeźwością życia nalewając łan.
Tam krok wypoczął mój,
Tam też mojemu zjawiła się oku
Dawna ma druha, mocząca w potoku
Lśniste purpury, by potem,
130Słonecznym oblane złotem,
Na skalnej suszyć je zboczy.
Od niej to pierwszej jam się dowiedziała,
Jak cierpi ma pani wspaniała,
Jaka to boleść ją tłoczy.
135
Nie pozwalając wychodzić za próg,
Do łoża przykuł okrutny ją los.
Przepaska jasny zaciemnia jej włos.
Strasznie zwalona z nóg,
Trzy dni odtrąca wszelkie dary boże,
140Do ust niczego wziąć już dziś nie może,
Dar Demetery jej na nic!
Tak do ostatnich granic
Złamana, nie widząc słońca,
Spoglądać musi w milczeniu, jak skrycie
145Ucieka młode jej życie,
Jak prędko zdąża do końca.
Jakież to bóstwo, o pani,
Tak twoje zmysły tumani?
Któż taką ci daje zapłatę?
150Zali to Pan, czy Hekate?
Zali to Macierz gór,
Czy Korybantów chór?
A może tak cierpisz bez miary,
Że, poskąpiwszy ofiary,
155Zraniłaś świętą Łowczynię?
Ona-ć to bowiem, ta królowa boża,
Przebiegać umie lądy, a i morza
Ona przepłynie!
Czyżby miłosna zawieja
160Wtargnęła w gród Erechteja?
Czyżby od twoich się progów
Odwrócił potomek bogów,
Małżonek twój i pan,
Na żądzę przewrotną zdan?
165A może z twej Krety rodzinnej
Do tej przystani gościnnej
Przybyli jacyś żeglarze
I, straszne z domu przyniósłszy ci wieści,
Zadali pani mojej te boleści,
170Te męki wraże?
Dola rodzącej kobiety
Niejednokrotnie tak nieszczęsna bywa,
Że drogą, którą kroczy jej nadzieja żywa,
Spieszy wraz obłęd i szał!
175I ja, niestety,
Tych samych doznałam losów,
Lecz na królowę niebiosów,
Na Artemidę, co grozą swych strzał
Szafuje według swej woli,
180Duch się mój zdał!
I nie zawiodły
Moje żarliwe modły:
Wyrwała mnie z ciężkiej niedoli!
PRZODOWNICA CHÓRU
Służebnice wnoszą Fedrę, leżącą na łożu, towarzyszy im i nadzoruje orszak stara
PIASTUNKA
po krótkiej pauzie
Ach! ta nędza człowieka!
Ach! ten ból, co go czeka!
Ach! te straszne choroby!
Cóż mam czynić tej doby,
195Cóż poniechać ja mam?
Wyniosłyśmy twe leże
Na to słońce, na świeże,
Na rzeźwiące powietrze,
A tu coraz są bledsze
200Twoje lica! Twe oczy
W coraz głębszej omroczy!
Ach! odpowiedz-że nam?
Wszak ciągnęła cię wola
Do światłości, do pola,
205Za pałacu bramami
Pożądałaś być z nami,
A patrz, teraz na nowo,
O ty chwiejna ma głowo,
Chcesz powracać w pokoje!
210Wielce zmienne są twoje
Pożądania i chęci!
Coś cię ledwie przynęci
I odpycha cię wraz!
Twoje serce, o pani,
215Tego tylko nie gani,
Co ukryte jest oku:
To ci tylko uroku
Jest przepełne i kras!
odwracając się
Tak! Ja sama bez mała
220Chorować bym wolała,
Niż tak siedzieć, niżeli
Czuwać obok pościeli
Chorych ludzi! Wszak wtedy
Mniej doznaje się biedy —
225To cielesne li męki!
A tu z znojem tej ręki
I znój duszy się para!
Męczarń, cierpień niemiara
Oto ludzkie jest życie!
230A gdzież, gdzież zobaczycie
Kres i wyzwolenie?!
Są! Lecz mroczne tu cienie
Ukrywają z daleka
Przed oczami człowieka
235Oną przystań… Więc ludzie,
Ulegając ułudzie,
Wzdyć żądzami wszystkiemi
Lgną co siły do ziemi
I to dzięki przyczynie,
240Że im znan jest jedynie
Żywot ziemski… Zaiste!
Nikt nie wniknął w te mgliste,
W te umarłych dzierżawy,
Więc też błądzi człek prawy,
245Bo niepewne są wieści,
Co za nimi się mieści.
FEDRA
PIASTUNKA
Męstwa, ciszy, spokoju!
Nie rzucaj się! Toć w znoju
Łatwiej wytrwać i trudzie,
260Gdy odważni są ludzie:
Zresztą na to my przecie,
Aby cierpieć na świecie!
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
275
Być mi w górach! W tym lesie
Śród tych jodeł, gdzie w zwierza
Psów zajadłych uderza
Rozszczekany rój.
Z jakim ja bym zachwytem
280Szczuła sforę! Z dzirytem
Tessalijskim w tej dłoni
Za jeleniem w pogoni,
Jakże ja bym śmigała
Jego grotem! Jak strzała
285Mknąłby oszczep, rzucony
Obok włosów korony
W ten myśliwski bój…
PIASTUNKA
O dziecino ma chora,
Na co-ć łowy i sfora?
290Żądza twoja się ciska,
Chcesz górskiego źródliska?
Za tą bramą jest wzgórze,
Tam ci wodą usłużę.
FEDRA
PIASTUNKA
Co za myśli zdradzieckie!
Co za szał to niezdrowy!
To chcesz w góry, na łowy,
To znów chętka cię bierze
305Na piaszczyste wybrzeże,
By dosiadać rumaki!
Wieszcz-li zgadłby dziś, jaki
Bóg cię z toru wytrącił,
Kto twe zmysły zamącił!
FEDRA
310
Co ja biedna zrobiła?
Co za straszna mi siła
Wzięła rozum? Zaiste,
Zły opętał mnie duch!
Zakryj twarz mi! Rzęsiste
315Pod spuszczoną powieką
Łzy ja czuję! Łzy cieką
Z ócz ze wstydu i bólu!
Zakryj-że mnie, matulu!
Wstyd mi tego, com rzekła!
320Ach! Prawdziwe to piekła
Stracić zmysły! Źle z nowa,
Gdy odzyszcze je głowa!
Umrzeć juści najlepiej,
Zanim rozum się skrzepi!
PIASTUNKA
325
Już zakrywam. Lecz kiedy
Grób mnie wyrwie z tej biedy,
Kiedyż ciało me skryje?
Długo, długo-ć ja żyję,
Wiem niejedno i powiem:
330Źle ze serca jest zdrowiem,
Jeśli przyjaźń zawiera,
Która nazbyt jest szczera,
Która w duszę zapada
Zbyt głęboko. Ma rada
335Żyć pod uczuć tych władzą,
Które zawsze się dadzą
Czy rozluźniać do woli,
Czy też ścieśniać! Zbyt boli,
Nazbyt ciężar ugniata,
340Jeśli człek się tak zbrata,
Że się troska za dwóch,
Jak ja dzisiaj. Toć przecie
Rzecz wiadoma na świecie,
Że gdy człowiek przesadzi,
345Częściej bólu, a rzadziej
Dozna szczęścia! I zdrowie
Też nie wieczny jest zuch —
Cierpi na tym… Przysłowie
Przypomnąć się ośmielę,
350Że gdy czego za wiele,
To niezdrowo!… W tym właśnie
Mądry człek mi przyklaśnie.
PRZODOWNICA CHÓRU
Staruszko, naszej Fedry opiekunko wierna!
Widzimy, że jej boleść dolega bezmierna,
355Lecz czym jest ta choroba, tego nikt nie zgadnie,
Więc racz-że nam powiedzieć, wyjaśnić dokładnie!
PIASTUNKA
PRZODOWNICA CHÓRU
PIASTUNKA
PRZODOWNICA CHÓRU
PIASTUNKA
PRZODOWNICA CHÓRU
PIASTUNKA
PRZODOWNICA CHÓRU
PIASTUNKA
PRZODOWNICA CHÓRU
PIASTUNKA
PRZODOWNICA CHÓRU
PIASTUNKA
370
Zrobiłam już, co można i żadna potęga
Nie zrobi tu nic więcej. Lecz i dziś nie spocznę
W staraniach najgorętszych… Wy, świadki naoczne,
Widzicie, jak zabiegam w nieszczęsnej chorobie
Mej pani… do Fedry Córko droga! Zapomnijmy obie
375Poprzednie nasze słowa. Popatrz się wesoło,
Pochmurne brwi te wygładź, rozjaśnij to czoło,
I ja się zwrócę z drogi poprzedniej, na której
Nie pięknie-m się sprawiła, biorąc ciebie z góry,
I lepszą dam ci radę… Jeśli masz z chorobą
380Tajemną do czynienia, pogadają z tobą
Niewiasty — są tu obok, a jeśli mężczyzna
Posłyszeć o tym może, niech się lekarz wyzna
W tym wszystkim, przywołamy co prędzej lekarza.
Co? Milczysz? Nie trza milczeć! Niech dziecię me zważa:
385Źle radzę, więc mi przygań, lecz słuchać wypada,
Jeżeli się w mych słowach dobra mieści rada;
Mów, spojrzyj! Nieszczęśliwa jest istota ze mnie!
Niewiasty! My się wszystkie trudziły daremnie!
Jesteśmy, gdzieśmy były! Moich rad nie słucha,
390A wiedz — chociażbyś była nad morskie bałwany
Nieczulsza — ani jeden syn twój ukochany
Nie będzie gospodarzem w swym ojcowskim domu,
Jeżeli ty ich zdradzisz, niepamiętna sromu,
Pragnąca teraz umrzeć!… Tak! Na Amazonę,
395Co dzieciom twoim pana zrodziła, nie płone
Wzdyć plemię, acz bękarcie — znasz je, Hippolita
Nazwisko ma — —
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
padając jej do kolan
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
O stracony
445Mój losie!… Co ty mówisz? Gubisz mnie na zawsze!
Niewiasty! Nie wytrzymam! O dni me najkrwawsze!
O życie! Gardzę życiem! Wstrętny blasku słońca!
Umieram!… Idę sobie!… Blisko jestem końca! —
Na wieki bądźcie zdrowe!… Że też tak się dzieje,
450Iż człowiek najzacniejszy wybiera koleje
Występku — wbrew swej woli! Wie, że to ohyda,
A idzie!… O, nie tylko bóstwem jest Kipryda —
Czymś więcej jest niż bóstwem! Ona, co dziś zniszczy
I ją, i mnie, i dom ten zmienia w kupę zgliszczy…
PRZODOWNICA CHÓRU
455
Czyście słyszały, o!
Czyście słyszały,
Kobiety,
Jakie straszliwe, niesłychane zło
Padło z warg naszej królowej?
460Raczej mi zginąć, niż patrzeć na cały
Ból twój, co zmysły ci miesza! O rety!
O gorze! O biada mnie biednej!
O jakiż to los był gotowy
Takie ci sprawić męczarnie?!
465Przemarnie
Gnębi was dola, o ludzie,
W łzach wychowani i trudzie!
Zło-ś wyjawiła — czyż w jednej
Nie zginiesz chwili? Ach, jaki
470Czekać cię może czas?!
Dom swój ty gubisz i siebie, i nas,
Boć już wiadomo, które sobie szlaki
Wybrała Kiprys, o Krety
Nieszczęsna córo ty!
FEDRA
wstaje spokojna i podchodzi ku chórowi.
475
Trojzeńskie me niewiasty, wy, co zajmujecie
Najdalszy zrąb ziemicy Pelopsa! Na świecie
Żyjąca, noc niejedną strawiłam w zadumie
Nad gorzką nędzą świata i, jak to rozumie
Mój umysł, wraz wam powiem: więc mi się wydaje,
480Że człek nie z przyrodzenia grzeszne ma zwyczaje,
Boć przecie ludziom wcale nie braknie rozsądku —
Nie! Cała ona sprawa takiego jest wątku:
My wiemy, co jest dobre, znamy wartość złego,
A tylko postępujem inaczej. Dlaczego?
485Bo jedni są leniwi, a drudzy przenoszą
Nad cnotę jakąś rozkosz, zaś człek się z rozkoszą
Spotyka rozmaitą. A potem te wczasy,
Te puste pogawędki, to zło, pełne krasy,
I wreszcie wstyd… A wstydu dwa rodzaje mamy:
490Godziwy wstyd i drugi, co haniebne plamy
Na domy nasze ściąga, tak, że gdyby chciano
Właściwie je określić, te dwa wstydy, miano
Odmienne dać by trzeba temu i tamtemu.
Tak patrzę na te rzeczy i dziś nie wiem, czemu
495Miałby się znaleźć środek, co by moje zdanie
Przemienił… Nie!… Już przy tym duch mój pozostanie!
A teraz w własnej sprawie: Kiedy mnie swym grotem
Zadała ranę miłość, myślałam li o tem,
Jak znieść to najgodziwiej… Więc powzięłam sobie
500Zamilczeć, nic nie mówić o swojej chorobie,
Albowiem na języku oprzeć się nie można.
Boć umie karcić bliźnich jego siła zdrożna,
A sobie zaś największą snać wyrządza szkodę.
Po wtóre znosić chciałam tę moją przygodę
505Z odwagą, chciałam męstwem zmóc ten szał. A wreszcie,
Po trzecie, gdym spostrzegła, iż serce niewieście
Nie zdoła się okiełzać, że ma sił za mało,
By żądzę pohamować, więc mi się wydało,
Że umrzeć jest najlepiej, i nikt mi nie powie,
510Iż błądzę… Tak! Czci mojej niech będą świadkowie
Chociażby najliczniejsi, ale hańbić siebie
Przy świadkach?! Raczej hańbę w mogile zagrzebię!…
A przy tym, żem kobieta, wiem-ci zbyt dokładnie,
Iż wieczna zawsze hańba na kobietę spadnie,
515Co łoże swe bezcześci z cudzymi mężami!
Tą hańbą, tak się stało, pierwsza dom swój splami
Niewiasta cnego rodu: Bo gdy się dopuszcza
Występku ktoś z najpierwszych, od razu i tłuszcza
Rzecz dobrą w tym dostrzega, wielce sobie chwali
520Jakoby jakąś cnotę. Nienawidzę, dalej
Tych, co są skromne w słowie, dla których obłuda
Jest wszystkim, tak, że grzeszą, skoro im się uda,
Kryjomo zdradzieckiego poszukując łoża.
Przed posągiem Afrodyty.
Kiprydo! Wałów morskich ty władczyni boża!
525Że one patrzeć mogą swym małżonkom w oczy,
Że ścian się nie lękają i tej nocnej mroczy,
Wspólniczek ich występków, by nie przemówiły!
Mnie zasię, przyjaciółki, trzeba do mogiły,
Bo nie chcę, aby mogło wydawać się komu,
530Żem winna sromu męża i mych dzieci sromu.
Swobodnie, z dumnym czołem niech kroczą po ziemi
Chwalebnych naszych Aten, niech się w nich nie pleni
Poczucie hańby matki! Najzuchwalszy człowiek
Nie będzie mógł do góry podnieść swoich powiek,
535Lecz spuści je jak sługa, jeśli ma w pamięci
Srom matki lub też ojca… Jedno niech się święci
Na zawsze: tylko to się równa życia cenie,
Gdy duch jest sprawiedliwy, szlachetne sumienie,
Bo przyjdzie dzień, co grzesznym postawi zwierciadło
540Przed oczy, jak dziewczynie. Oby tak nie padło,
Bym ja się kiedy tego doczekać musiała.
PRZODOWNICA CHÓRU
PIASTUNKA
O pani, gdy przede mną stanęła, jak żywa,
545Twa boleść, lęk uczułam od razu i trwogę,
Lecz całkiem niepotrzebnie. To powiedzieć mogę,
Bo gdy się ludzie czemu raz wtóry przypatrzą,
Sąd bywa rozumniejszy, a pomyłka rzadszą.
Cóż stało się dziwnego? Sprawa całkiem prosta:
550Bogini cię nawiedza, swym cię gniewem chłosta —
Miłujesz… Żaden dziw to… Wielu innych ludzi
To samo przecież czyni. Więc skądże się budzi
Ta chęć utraty życia dla miłości?… Powiedz!
Na jakiżby to świat nasz zbłąkał się manowiec,
555Jeżeliby ci wszyscy, co kochali kiedy,
I ci, co kochać będą, musieli z tej biedy
Umierać! Nie drobnostka to budować tamy
Przeciwko naporowi miłości. My znamy,
Że kto się jej poddaje, ten ją znosi łatwo,
560Lecz jeślibyś zuchwale zechciała, ma dziatwo,
Opierać się jej mocy, źle byś wyszła na tem:
Pognębi cię, wysmaga, nie wiem jak, swym batem.
W powietrzu ona władnie i w morskiej powodzi
I wszystko, co tu żyje, li przez nią się rodzi.
565Kipryda nam zaszczepia ową żądzę w łonie,
Co naszym jest początkiem na ziemskim zagonie.
A komu nie są obce starodawne dzieje,
Kto w pieśni się wczytuje, ten się nie zdumieje,
Ten wie, jak się — bywało — Zeus ongi zapala
570Miłością do Semeli, ten wie, jak Kefala
Uniosła zakochana Jutrznia złotowłosa
W dziedzinę swych współbogów. I dzisiaj niebiosa
Ci wszyscy zamieszkują i, tak mi się zdaje,
Kontenci są zapewne, iż w te boże kraje
575Zawiodła ich przemożna namiętność… Ty zasię
Sprzeciwiać chcesz się temu?… Opór nie na czasie,
Gdyż ojciec spłodził ciebie na tych samych przecie
Podstawach i ci sami rządzili na świecie
Bogowie, więc się trzeba poddać pod te prawa.
580Co myślisz? Czyż nieznaną mężom jest niesława?
Czyż nawet i najmędrszy nie widzi, iż łoże
Bezcześci mu małżonka, a tai, jak może,
Swą hańbę? I niejeden też ojciec pokrywa
Miłosne uchybienia swych synów… Boć, żywa
585To prawda, człek rozumny zataja przed światem
Wszelaką, mówię, brzydkość; nie trzeba, poza tem,
Na życie swoje patrzeć zbyt ciemno. Nie tędy
Prowadzą ludzkie drogi: miewa-ci swe błędy
I dach ten, co nam domy osłania. Z tej doli
590Czy myślisz, że cię jaka potęga wyzwoli?
Człowiekiem tylko jesteś, więc niech będzie rada
Twa dusza, jeśli więcej dobrego posiada,
Niż złego… Daj-że spokój, moja córko miła,
Tej pysze bezrozumnej! Pychy-ć to jest siła,
595Gdy człek chce być mocniejszy od bogów. Bogowie
Chcą tego, przeto miłuj. A jeśli masz zdrowie
Odzyskać, szukaj środków godziwych. Są słowa
Zaklęcia, czarodziejskie są pieśni: i zdrowa
Ty będziesz, lek się znajdzie jakowyś… Mężczyzna
600Przepysznie by wyglądał — każdy mi to przyzna —
Jeżeliby go sztuki nie wsparły niewieście.
PRZODOWNICA CHÓRU
Tak, Fedro, to, co ona ci mówi, jest wreszcie
W twej doli może milsze, ale ja cię chwalę,
Choć chwalba ma w tej chwili nie może ci wcale
605Brzmieć słodko ani twego rozradować serca.
FEDRA
A cóż tu szczęście ludzi i ludów uśmierca,
Co niszczy byt nas wszystkich, jeśli nie te mowy
Zbyt słodkie, te pochlebstwa? Pożytek gotowy
Ma być, a nie przyjemność, z ludzkich rad: nauka,
610Jak zacnie żyć należy. Tego człek niech szuka!
PIASTUNKA
I cóż ta się rozwodzić? Mowa tu jest na nic.
Tu młodzian ów potrzebny. Marniejesz bez granic,
Co prędzej więc należy rozstrzygnąć, co prędzej
Właściwy znaleźć środek, by ulżyć twej nędzy.
615Tak, gdyby nie ważyło tu się życie twoje
I ty gdybyś rozumnie znosiła te znoje,
Czyż doszłoby do tego, aby cię, o pani,
Namawiać do rozkoszy? Nikt mi nie przygani,
Bo tutaj się o byt twój walka toczy sroga.
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
625
Na Boga!… Nie!… To prawda! Ale to są rzeczy
Ohydne! Jeszcze-ć miłość mojej duszy człeczej
Nie hańbi! Lecz gdy zbrodnię upiękniasz, przesadnie
Ma noga w omijaną kałużę popadnie.
PIASTUNKA
Gdy takiej jesteś myśli, na cóż było grzeszyć?
630Lecz teraz bądź posłuszna! Pragnę cię pocieszyć:
Są czary w moim domu — przypomniałam sobie
Tej chwili — co ci mogą pomóc w twej chorobie,
Na srom nie narażając i szkody najmniejszej
Twym zmysłom nie przynosząc, bylebyś w dzisiejszej
635Opresji nie stchórzyła. Od twego kochanka
Potrzebny znak — pęk włosów albo jakaś tkanka
Z odzieży: zdobyć muszę koniecznie, w ten sposób
Połączę jednym węzłem dwoje drogich osób.
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
PIASTUNKA
znika.
CHÓR
Erosie! Erosie!
Ty, nawiedzając ludzi,
Wzrokiem swym budzisz tęsknotę,
650Do serc rozkosze przelewasz im złote!
Na złe niech ku mnie twa się moc nie trudzi,
Niech mnie ominą niepomierne żądze!
Ogień ni gromów tych strzały,
Tak sądzę,
655Nigdy tej siły palącej nie miały,
Co one bełty, które rzucać może
Z rąk Afrodyty
Żarów niesyty
Eros, dzieciątko to boże!
660
Daremnie, daremnie
Nad Alfejeskimi brzegami
I w gajach pityjskich Hellada
Setki ofiarnych swoich wołów składa,
Gdy do Erosa, co władnie nad nami,
665My się nie modlim. On-ci to ma klucze
Od słodkiej łożnicy miłości,
A tucze
Straszliwych zniszczeń napływają w gości
Do naszej biednej, nieszczęśliwej ziemi,
670Jeżeli po niej
Bóg ten pogoni,
Tknie się jej stopy swojemi.
Wszak ona z Ojchalii
Nieujarzmiona dziewica,
675Której dotychczas w jej lica,
Żaden nie spojrzał młodzieniec,
Musiała oddać swój wieniec.
Z grodu Euryta,
Gdy dom ojcowski się pali,
680W krwi brodząc i kurzem okryta,
Niby bachantka biegła oszalała.
Śród mordów i jęków fali
Biegła coraz to dalej —
Tak-ci Kipryda ją gnała,
685By rzucić Alkmeny synowi:
Straszne to zaślubiny!
Tebańskie wy mury,
I wy, Dyrcejskie źródliska!
O, wy to wiecie, jak ciska
690Kiprys swe gromy! Wy wiecie,
Jak się skradają po świecie
Jej stopy boże!
Oto w godzinie ponurej,
śród grzmotów i łysków w przestworze,
695Na oblubieńcze posłanie upada,
Rażona pociskiem z góry,
Matka Bakchusa! Wtóry
Jest-ci to świadek nie lada,
Że miłość jest słodka i groźna,
700Krążąca wokół, jak pszczoła.
FEDRA
nadsłuchująca pod drzwiami
PRZODOWNICA CHÓRU
FEDRA
PRZODOWNICA CHÓRU
FEDRA
PRZODOWNICA CHÓRU
Jakiż to słyszysz głos
W tej domowinie swej?
I cóż to ci, niewiasto, tak znów szarpie duszę?
710Jakiż to nowy cios?
FEDRA
PRZODOWNICA CHÓRU
Jeśli już jesteś tam,
Sama baczenie miej,
715Co dzieje się w twym domu, co za zgiełk się wszczyna,
I powiedz, ach! powiedz nam!
FEDRA
PRZODOWNICA CHÓRU
I ja też słyszę gwar,
720Ale w zamieszce tej
Rozeznać mi się trudno, co się za tym chowa,
Co znaczy zgiełk, co ku nam przez te drzwi się wdarł.
FEDRA
PRZODOWNICA CHÓRU
FEDRA
PRZODOWNICA CHÓRU
FEDRA
Na scenę wpada
HIPPOLYTOS
PIASTUNKA
która wpadła bezpośrednio za nim
HIPPOLYTOS
PIASTUNKA
chwytając go za rękę
HIPPOLYTOS
PIASTUNKA
padając na kolana
HIPPOLYTOS
PIASTUNKA
wstając
HIPPOLYTOS
PIASTUNKA
HIPPOLYTOS
PIASTUNKA
HIPPOLYTOS
PIASTUNKA
HIPPOLYTOS
odwracając się
O Boże! Przecz niewiastęś sprowadził na ziemię,
Na blaski te słoneczne?! Fałszywe to plemię!
Jeżeliś chciał ród ludzki zaszczepić po świecie,
755Nie trzeba było tego powierzać kobiecie.
Nie! lepiej było złoto przynosić ci w darze,
Lub miedź albo żelazo składać na ołtarze
I za to drogą kupna dostawać chłopięta
Stosownie do ich ceny. Rzecz byłaby święta
760Swobodnie żyć, bez kobiet, w swym domu! [Niestety!
Dziś hańbę człek na dom swój ściąga przez kobiety!]
Tu przykład, jakim dla nas złem jest białogłowa:
Sam ojciec, co ją spłodził i który ją chowa,
Dodaje jeszcze wiano, chcąc się zbyć tej plagi.
765A ten, który ją bierze, mając dość odwagi,
To ziele jadowite, cieszy się i pieści
Fałszywym swoim skarbem, przystraja niewieści
Jej urok klejnotami, w piękne zdobi szaty,
Nie bacząc, że w ten sposób niweczy bogaty
770Dobytek swego domu. [Dobrze, gdy krewniacy,
Ci nowi szwagierkowie, jeszcze jacy tacy!
Z uśmiechem znosi człowiek to gorzkie przymierze.
Lecz jeśli żona zacna, zaś krewieństwo świeże
Jest podłe, to ich podłość bardziej mu dopieka
775Niż cieszy zacność żony!]. Szczęściem jest dla człeka,
Jeżeli w jego domu niewiasta zasiędzie
Nie zła ani też dobra, martwa w każdym względzie.
Przemądre są mi wstrętne. Nie dajcie mi, nieba,
Kobiety, co ma więcej rozumu, niż trzeba
780Niewieście! Nazbyt mądra z większym Afrodycie
Oddaje się szelmostwem. Zaś te, którym życie,
Nie dało zbyt rozumu, nie pójdą do błota
Tak łatwo jako tamte: chroni je głupota…
A one powiernice! Ta służba przeklęta!
785Nie! Raczej porozmieszczać im nieme zwierzęta
W komnatach, by nie miały odpowiadać komu
I kogo zagadywać… Przedsię teraz w domu
Haniebne knuje plany haniebna niewiasta,
A służba je załatwia, wynosi do miasta.
790I ty mi oto radzisz, przeplugawy tworze,
Bym skalał mego ojca nieskalane łoże!
O, pójdę ja do zdroju i uszy wymyję,
Co taką rzecz słyszały! Nie! Usta niczyje
Nie rzekną mi, żem podły! I to już jest dla mnie
795Hańbiące, żem to słyszał. Mówię ci niekłamnie,
Że moja li pobożność was zbawi!… Kobieto!
Przysięgę-m lekkomyślnie złożył… Gdyby nie to,
Wyznałbym wszystko ojcu… Idę i nie wrócę,
Dopóki nie ma tutaj Tezeja; zarzucę
800Wędzidła na me usta i zmilknę. Lecz potem
Zobaczę, jakże wy to za ojca powrotem
Spojrzycie mu w oblicze — ty i twoja pani.
Już widzę ja twą czelność, o tak znam się na niej!…
A bodajbyście sczezły! Czyńże mi wyrzuty
805Ktokolwiek chcesz, że jestem aż nazbyt zatruty
Przemożną nienawiścią do kobiet: przemożna
Jest także ich nikczemność!… Dopóki ich zdrożna
Nie skończy się nieprawość, lżyć ich nie przestanę.
FEDRA
O, opłakane, o!
810O, opłakane
Są losy
Nieszczęsnych kobiet!… By usunąć zło,
Gdzież na to jest środek i rada?
Któż to rozwiąże? Ukoi tę ranę?
815Wyrok już na mnie wydały niebiosy!
O ziemio ty moja! O słońce!
Cóż mi dziś czynić wypada?
Jakąż wytężyć mam siłę,
O miłe
820Drużki wy moje, by zbrodnię
Ukryć przed światem? Czyż godnie,
Abym znalazła obrońcę?
Czyż jaki bóg się tu zjawi
Albo jakowy człek,
825Co by od hańby ohydnej mnie strzegł?
Zbyt to mnie gniecie! Na śmierć to mnie dławi!
Nie do zniesienia te ciosy
Dla najnędzniejszej z żon!
PRZODOWNICA CHÓRU
FEDRA
do piastunki
Przepodła! Zabójczyni najdroższych ci osób!
I cóżeś ty zrobiła?!… W ten mnie zniszczyć sposób!
Niech Zeus, mój rodzic możny, sprzątnie cię swym gromem
Z powierzchni na wiek wieków! A czyż mi wiadomem
835Nie było, co się stanie? Czym ci nie kazała
Zamilczeć mojej hańby? Oto moja chwała:
Nie mogę nawet umrzeć uczciwie. Lecz ninie
Szukajmy innej rady. Dzięki twej przewinie
On, wściekły, ojca swego przeciw mnie poruszy
840I świat złorzeczeniami napełni! O, z duszy
Klnę ciebie i każdego, co nam, niewezwany,
Wrzekomo dobrze czyniąc, złe zadaje rany.
PIASTUNKA
O pani, lżysz mnie za to, że me plany prysły,
Że mi się nie udało; ból ci miesza zmysły,
845Lecz pozwól, że i ja ci na to coś odpowiem:
Chowałam cię i dzisiaj, z bolu nad twem zdrowiem,
Pragnęłam znaleźć środek, alem cię zawiodła.
Znalazłszy, zyskałabym pochwałę, boć modła
Na świecie jest dziś taka: mądra-ś, jak niewielu,
850Szczęśliwie jeśliś doszła do swojego celu.
FEDRA
PIASTUNKA
FEDRA
855
Ni słowa o tym więcej. Złe były twe rady
I czyn twój był niedobry. Zatrzyj wszelkie ślady
Za sobą! Odejdź precz stąd! Myśl tylko o sobie!
Co dla mnie jest potrzebne, już ja sama zrobię…
Wy zasię, cne mieszkanki trojzeńskiego grodu,
860Spełnijcie moją prośbę jedyną — zawodu
Nie doznam: co tu zaszło, o tym ani słowa!
PRZODOWNICA CHÓRU
FEDRA
Dziękuję. Znam ja środek, by od mego domu
865Odwrócić to nieszczęście. Tak jest! Tak się sprawię,
Że dzieci nie pogrążę w hańbiącej niesławie
I sama też dla siebie największe stąd zyski
Wyciągnę: mej ojczyzny kreteńskiej, kołyski
Rodzimej nie pokalam! Jedno życie skona,
870Bym mogła być w Tezejan oczach niesplamiona.
PRZODOWNICA CHÓRU
FEDRA
PRZODOWNICA CHÓRU
FEDRA
A ty lepszą wynaleź mi radę!
875Kiprydę-ć ja weselę, jeśli życie kładę
Tej chwili — jej w ofierze! To są gorzkie sprzęty
Miłości!… Lecz mym skonem będzie strasznie wzięty
I inny ktoś, ten właśnie, co w nadmiernej dumie
Urągał moim losom! Tak, on to zrozumie,
880Oduczy się przemawiać z taką pychą o mnie,
Nieszczęście mu nakaże zachować się skromnie.
CHÓR
Czemuż mnie gęsty nie urodził las?
Czemu nie jestem jak skrzydlaty ptak,
Który gromadą mknie w niebieski szlak,
885Bo tak mu każe Bóg!
Nad Adrię wówczas leciałabym wraz,
Do erydańskich smug,
I z Heliosa cór promiennym gronem
Gorzkie bym lała łzy nad Faetonem,
890A łzy te, z rzeczną zlewając się falą,
W złoty się bursztyn krysztalą!
Gdzie hesperyjski leciałabym gaj,
Gdzie złote jabłka lśnią się, do tych dziew
Jać bym frunęła, co słodki swój śpiew
895Szlą nad głębiny mórz;
Gdzie na swe barki nieb ostatni skraj
Wziął Atlas, nieb tych stróż;
Gdzie oceanu pan zamyka drogi
Wszelkim okrętom, gdzie Zeus chłonął błogi
900Napój miłości! Gdzie bóstwom z rąk ziemi
Wieczna szczęśliwość się pleni.
O białoskrzydły okręcie,
Ty, coś od Krety wybrzeży
Niósł moją panią po świeżej,
905Po słonej fali wód,
Po morskim, spienionym odmęcie!…
Dobrze jej było w ojczystej dziedzinie,
A tu w małżeństwie snać ginie
Ten nieszczęśliwy płód!
910Azali z Krety jeszcze
Towarzyszyły wam wróżby złowieszcze?
Azali was przywitały
Na pełnej chwały
Ziemi ateńskiej tej chwili,
915Gdyście kotwiczne liny wyrzucili,
Wysiedli na brzeg Munichos?
Oto patrzajcie! W jej łonie
Strasznego gniewu niesyta
Rozżegła dziś Afrodyta
920Grzesznej miłości żar:
W bolu nadmiernym tonie!
Z niepokonanej ponadludzkiej nędzy
W łożnicę biegnie co prędzej,
By ciężar strząsnąć z bar:
925Patrzcie, na białą szyję
Zakłada stryczek, przed hańbą się kryje!
Cierpiąca ponad miar srodze,
W lęku i trwodze,
By nie pokalać swej sławy,
930Wybiera honor i serce od krwawej
Uwalnia dzisiaj męczarni.
PIASTUNKA
z wnętrza domu
PRZODOWNICA CHÓRU
PIASTUNKA
jw.
PRZODOWNICA CHÓRU (I PÓŁCHÓRU)
JEDNA Z CHÓRU (II PÓŁCHÓRU)
PIASTUNKA
jw.
PRZODOWNICA CHÓRU
Na scenę z wieńcem na głowie, otoczony świtą zbrojnych wchodzi
TEZEUSZ
Niewiasty! Czy nie wiecie, co te krzyki znaczą?
Słyszałem głos służebnych, pomieszan z rozpaczą,
I bramy nie otwarte, a wszak się godziło,
950Ażeby przywitano świątecznie i miło
Człowieka, który wraca z pielgrzymki. Czy może
Staruszek nasz Pitteusz tu zasłabł? Broń Boże!
(Wiek juścić go pochylił, lecz to los zbyt srogi,
Ażeby miał już dzisiaj opuszczać me progi).
PRZODOWNICA CHÓRU
TEZEUSZ
PRZODOWNICA CHÓRU
TEZEUSZ
PRZODOWNICA CHÓRU
TEZEUSZ
PRZODOWNICA CHÓRU
TEZEUSZ
zdzierając wieniec z głowy
Ach! Po cóż te wawrzyny mają wieńczyć włosy
965Pielgrzyma nieszczęsnego! Otwórzcie wierzeje!
Odsuńcie mi te rygle! Ujrzę, co się dzieje
W mym domu! Prędzej, służbo! Chcę zobaczyć żonę!
Przez śmierć jej i me szczęście na zawsze zniszczone!
Otwierają się drzwi środkowe, na marach zwłoki Fedry, otoczone żałobnicami.
CHÓR
TEZEUSZ
O moja dolo! Ach!
O wy rodzinne me niwy!
980Dziś mnie największe spotyka nieszczęście!
Na dom mój ciężkie upadły dziś pięście —
Wali się cały gmach!
Duch jakiś mściwy
Przekleństwo rzucił złe, niewysłowione,
985Że już w mym życiu życie się nie mieści!
Przed mymi oczy
Fala się toczy,
Ogromne morze boleści,
I ja w tym morzu na wieki już tonę,
990Już się z tych głębin wydostać nie mogę!
Zali odgadnę,
Kto cię, mą żonę,
Pchnął na tę drogę?
Jakie potęgi sprawiły to zdradne,
995Że niby ptaszę, co wyrwie się z rąk
I gdzieś już ginie bez śladu,
Sfrunęłaś nagle do Hadu?
O bolu bolów! O męko ty mąk!
Z pradawnych lat
1000Grzech na mnie jakiś padł,
Spełniony przez mego praszczura,
I stąd dziś ta moja dola!
PRZODOWNICA CHÓRU
TEZEUSZ
1005
W mogilny zejść mi dół,
Pomiędzy umarłych cienie,
Odkąd straciłem towarzystwo twoje!
Większe, niż sobie, mnie sprawiłaś znoje,
Zawsze to będę czuł!
1010Co za cierpienie,
Co za nieszczęście, powiedz, ukochana,
Tę samobójczą myśl zrodziło-ć w duszy?
Z was, pachołkowie,
Nikt mi nie powie —
1015Nikt z was językiem nie ruszy?
Czyście na darmo w domu swego pana?…
O mój ty losie! O szczęścia pogrzebie!
Biada mi! Biada!
Okrutna rana!
1020Mam ją przez ciebie!
Patrzeć, jak dom mój w gruzy się rozpada!
Giniemy wszyscy już po wieczny czas!
Gmach cały pustką mi świeci,
Osierocone me dzieci —
1025Tak, opuściłaś, opuściłaś nas,
Najlepsza z żon!
Słońcem oblany skłon
I miesiąc, świecący nocą,
Czyż lepszą widział niewiastę?
CHÓR
1030
O ty znękany człowiecze!
Prawda, zburzone jest domostwo twoje,
Los twój wyciska łzę, co twarz mi piecze —
Ale-ć ja jeszcze o przyszłość się boję!
TEZEUSZ
zbliżywszy się do zwłok Fedry
Patrz! Patrz!
1035Ta ręka ukochana trzyma list! O Boże!
Czy może coś nowego w tym piśmie? Czy może
Zanosi jeszcze jaką prośbę na ostatek
W ożenku mego sprawie i w sprawie mych dziatek?
O niech się uspokoi twoja biedna dusza!
1040Nie stanie druga żona obok Tezeusza,
Nie wejdzie już w dom jego!… jakież słodko nęci
Ten odcisk jej pierścienia tu na tej pieczęci!
Rozłamię ją! Otworzę tę kopertę drogą,
Zobaczę, jakie wieści być w tym liście mogą!
CHÓR
1045
Ach! Ach!
Świeży znów cios
Śle na nas Bóg!
Niczym me życie! I mnie ból ten zmógł,
I ja podzielę zły los!
1050Królewski bowiem zdruzgotany gmach —
Nie ma go, nie ma na świecie.
[O dolo! Jeśli można, niech twa dłoń nie zgniecie
Na wieki tego domu! Słuchaj próśb mych! Wieszcze
Mam oczy; świeża klęska budzi we mnie dreszcze].
TEZEUSZ
PRZODOWNICA CHÓRU
TEZEUSZ
Ten list! ten list!
O pomstę woła do nieba!
Ratunku! Ratunku mi trzeba!
1060Jak się wydobyć z tych zgliszczy?
Jak zrzucić nieszczęsne to brzemię?
Ginę już, padam na ziemię!
W uszach to wszystko mi świszczy —
Straszny, straszliwy świst!…
PRZODOWNICA CHÓRU
TEZEUSZ
Mózg mi się pali,
Język mnie bodzie,
Nie mogę powstrzymać już
Mych warg!
1070Słuchaj mnie, grodzie:
Syn mój Hippolit znieważył mą leżę,
Niepomny, że Zeus jej strzeże.
Cnych ślubów stróż…
Trzyś mi życzenia, ojcze Posejdonie,
1075Spełnić obiecał!… Nie wchodzący w targ
Jedno mi spełnij, jeśli żywisz w łonie
Chęć dotrzymania: W tej samej godzinie
Niech syn mój tu zginie,
Niech dnia nie dożyje mój syn!
PRZODOWNICA CHÓRU
TEZEUSZ
Przenigdy! Ja go z ziemi wydalę rodzinnej
Ponadto! Los go czeka ten albo też inny.
Posejdon, szanujący przyrzeczenia swoje,
1085W Hadesu głąb go strąci, lub tułacze znoje
Czekają go śród obcych — sprawa to ubita!
PRZODOWNICA CHÓRU
W otoczeniu świty wchodzi
HIPPOLYTOS
1090
Twe krzyki usłyszawszy, przybiegam do ciebie,
Mój ojcze! Wprawdzie-ć nie wiem, w jakiej-ś jest potrzebie,
Lecz rad bym się dowiedzieć! A! Cóż to się stało?
Małżonka twa nie żyje! Na marach jej ciało!
Dziw dla mnie to największy! Widziałem ją bowiem
1095Przed chwilą, jak najlepszym obdarzoną zdrowiem.
A teraz… W jaki sposób zginęła?… Czyż mogę
Dowiedzieć się od ciebie, mój ojcze?… Złą drogę
Wybierasz, jeśli milczysz. Nieszczęść nie wypada
Milczeniem kryć; wszak dusza ludzka dyszeć rada
1100Cokolwiek, a najbardziej ciekawa jest złego.
Źle zatem postępujesz — i nie wiem, dlaczego? —
Gdy wobec swych przyjaciół — a jam tu dla ciebie
Czymś więcej! — chcesz zataić, co cię w smutku grzebie.
TEZEUSZ
nie patrząc na Hippotylosa
O ludzie, śmieszni ludzie! Całe wy się życie
1105Przeróżnych sztuk, przeróżnych wymysłów uczycie,
Pragniecie wszystko wiedzieć, wciąż coś majstrujecie,
To jedno wam się tylko nie udaje w świecie,
Ażeby nierozumnym wlać rozumu krztynę.
HIPPOLYTOS
O, wielki byłby mędrzec, zjawisko jedyne,
1110Co mógłby do rozumu głupich zmusić ludzi!
Lecz, zda mi się, nie w porę twój się język trudzi
Na takie subtelności, mój ojcze! Przesadza
Twa warga! Tak cię mąci twej boleści władza.
TEZEUSZ
jw.
O, czemuż nie istnieje w dziedzinie przyjaźni
1115Znak jakiś, aby człowiek mógł jak najwyraźniej
Przekonać się, kto szczery między przyjacioły,
A kto z pośród ich grona wyszedł z kłamstwa szkoły.
Języki też powinien człek mieć dwa: najszczerszy
I zwykły; fałsz drugiego odkrywałby pierwszy
1120I my byśmy nie czuli rozczarowań w duszy.
HIPPOLYTOS
Czy który z mych przyjaciół oszukał twe uszy,
Szkalując mnie, choć winy-m nie popełnił żadnej?
Nie mogę wyjść z podziwu! W sposób bezprzykładny
Zdumiewa mnie twój język. Gdzieżeś podział zmysły?
1125Czy wyszły z swoich karbów? Czy się w nic rozprysły?
TEZEUSZ
jw.
O Boże! Dokądże to ludzka czelność sięga?
Gdzie rada na zuchwalstwo? Gdzież jest ta potęga,
Co wstrzyma jego napór? Gdy pójdzie tak dalej,
Gdy jeden się w drugiego będziem prześcigali
1130W podłościach w miarę wzrostu pokoleń, o wtedy
Dla nędznej, dla tak bardzo występnej czeredy
Nie starczy chyba miejsca, wtedy nową ziemię
Bogowie muszą stworzyć, by przewrotne plemię
Osadzać na jej łanach.
Zwracając się nagle do Hippolytosa
1135
Patrzcie! Oto stoi
Przede mną mój rodzony, co łożnicy mojej
Zbezcześcił święte progi! Zmarła świadczy o tem
Dobitnie, jak plugawym jest mój syn pomiotem.
Hippolytos się odwraca
Ja, przez cię pohańbiony, nie lękam się lica
1140Twojego, i ty spojrzyj w oblicze rodzica!
Dlaczego się odwracasz? Więc tyś to ten święty
Kochanek bóstw, ten zacny, ten grzechem nietknięty
Wybraniec? Nie! Chełpliwość mnie twoja nie zwiedzie!
Nie stracił Bóg rozumu, by ciebie na przedzie
1145Postawić! O, tak bluźnić ja się nie ośmielę!
Ty chwal się, ile zechcesz, gadaj aż za wiele,
Że żywisz się li strawą roślinną, żeś cały
Orfejskiej oddan służbie! W spleśniałe szpargały
Zatapiaj się! Ja znam cię! Od takiego człeka
1150Niech każdy jak najdalej uchodzi, ucieka!
Albowiem pełne usta ma pobożnych zwrotów,
A zawsze jakąś podłość popełnić jest gotów.
Nie żyje, więc to, myślisz, wybawić cię może?
To właśnie przeciw tobie świadczy, ty potworze!
1155Czym mogą być przysięgi? Czym wszystkie dowody,
Co miałyby ocalić ten twój żywot młody,
Nad dowód tej — nieboszczki! Przytoczysz mi siła
Przerozmaitych kruczków, powiesz, że się mściła
Na tobie z nienawiści, albowiem bękarci
1160Wrogami dzieci prawych, zełżesz najotwarciej,
Że złą była szafarką żywota, jeżeli
Tak łatwo na śmiertelnej legła dziś pościeli
Jedynie, aby tobie dokuczyć; że dalej,
Mężczyzna każdy mniej się namiętnością pali
1165Od kobiet! A ja-ć powiem: znam ja młodzieniaszki,
Tak samo nieodporne na żądzy igraszki,
Gdy miłość ją rozbudzi, jak każda niewiasta.
Nie wpada to nam w oczy u mężczyzn: wyrasta
Z ich stanu ta im korzyść… Ale dosyć na tym!
1170Nie myślę zwalczać słów twych: świadectwem bogatym,
Świadectwem najpewniejszym jest zmarła. W te tropy
Opuścisz kraj rodzinny i nigdy twe stopy
Nie spoczną na ateńskiej, uświęconej ziemi,
Ni w żadnym innym kraju, co z dzierżawy swemi
1175Podlega memu berłu. Gdybym ci to płazem
Chciał puścić, wówczas Synis istmijski, żelazem
Przeze mnie powalony, miałby świadczyć prawo,
Żem pustym jest chełpiszem, a nie tym, co krwawo
Zapłacił mu za winy, i morskie opoki
1180Skirońskie również przeczyćby mogły bez zwłoki,
Czy kiedykolwiek byłem straszny dla zbrodniarzy.
PRZODOWNICA CHÓRU
HIPPOLYTOS
Mój ojcze, straszna moc jest w twojej gniewnej zwadzie.
1185Zbadawszy jednak sprawę, spowitą w twe słowa,
Zobaczym, że na dnie jej prawda się nie chowa.
Nie umiem-ci szermować zręcznie wobec tłumu.
Lecz w gronie mych rówieśnych nie brak mi rozumu?
Nie może być inaczej… To, co razi uszy
1190Rozumnych, dla motłochu pospolitej duszy
Rozbrzmiewa najcudniejszą muzyką. A przecie,
Gdy takie się nieszczęście zdarzyło na świecie,
Rozwiąże się mój język, bo musi… Rozpocznie
Od tego, czymś ty zaczął, myślący widocznie,
1195Że u mnie twa zasadzka nie znajdzie odprawy.
Widzisz słońce i ziemię? Nie ma tu, łaskawy
Mój ojcze, dziś człowieka, co byłby ode mnie
Cnotliwszy, choć przekonać pragnę cię daremnie —:
Czcić umiem naprzód bogów, potem żyję w gronie
1200Przyjaciół, w których żądza występku nie płonie,
Co, sami będąc czyści, nigdy chcieć nie mogą,
Ażeby ich druhowie szli nieczystą drogą,
I brudnych im też usług nie świadczą, albowiem
Cny wstyd im nie pozwala. I to jeszcze powiem,
1205Że, żyjąc z przyjaciółmi, z daleka czy z bliska
Jednaki jestem dla nich, nigdy pośmiewiska,
Przedmiotem ich nie czynię… Jestem i w tej mierze
Niewinny, w której, ojcze mój, chętka cię bierze
Przyłapać mnie tej chwili: dotychczas ja nie wiem,
1210Co miłość — jestem czysty; z miłości zarzewiem
Spotykam się li w mowie, znam-ci jej ponęty
Li z słuchu i z obrazów, choć wstręt mam w nietkniętej,
Niepokalanej duszy, bym mógł patrzeć na nie.
Nie wierzysz w to, i owszem! Wyjaw więc swe zdanie,
1215Dlaczego miałbym upaść? Czyż ta, na tych marach
Leżąca, przewyższała w swych niewieścich czarach
Ród wszystkich innych niewiast? Lub czy wraz z jej łożem
Mniemałem tron twój posiąść? Rzec tego nie możem,
Gdyż byłbym bez rozumu! Czyż w swej odpowiedzi
1220Zaznaczysz, że i mędrzec rad na tronie siedzi?
Nieprawda! Chyba tych on pociąga i nęci,
Co zmysły utracili, ponad miar przejęci
Pragnieniem samowładztwa. Jeśli o zapasy
Helleńskie by chodziło, chciałbym po wsze czasy
1225Być pierwszym, ale w państwie? Syn twój rad tu będzie,
Gdy zajmie drugie miejsce, by w przyjaciół rzędzie
Pracować najgodniejszych. Nic zaś nie przeszkadza
Tej pracy. Przyjemniejsze poza tym, niż władza,
Jest własne bezpieczeństwo… Racz wysłuchać jeszcze
1230To jedno — resztę wiesz już: A więc ci obwieszczę,
Że gdyby mi świadkował taki, jak ja człowiek,
Lub gdyby ta nie miała zamkniętych już powiek
Na spór nasz, wówczas dowód miałbyś tu prawdziwy,
Kto winien. Lecz na Zeusa, który każe mściwy
1235Krzywoprzysięstwo wszelkie, na tę świętość ziemi
Przysięgam, że ni czynem, ni myślami swemi
Ni chęcią nie dotknąłem się nigdy twej żony.
Niech umrę bezimienny, wzgardzon, zniesławiony,
[Wywołan z własnych dziedzin, tułacz w świat wygnany]!
1240Niech zwłok mych ani morze, ani ziemskie łany
Nie przyjmą, skoro umrę, jeśli łotr jest ze mnie.
Czy z strachu poszła precz stąd, dociekać daremnie,
I mnie to nie przystoi… [Słusznie postąpiła,
Słuszności nie mająca; u mnie zaś jest siła
1245Słuszności, a niesłuszność moim jest udziałem].
PRZODOWNICA CHÓRU
TEZEUSZ
Czy nie jest-że to kuglarz? Nie istne-ć to czary?
Dobrocią mitygować chce ojcowską duszę,
1250Zhańbiwszy go nasamprzód.
HIPPOLYTOS
A ja wyznać muszę,
Iż serce me nad miarę wszelaką zdziwione.
Bo gdybyś ty, mój ojcze, pohańbił mi żonę,
Będący moim synem, ja bym za tę zbrodnię
1255Nie karał cię wygnaniem, a śmiercią!
TEZEUSZ
O, godnie
Przemawiasz! Lecz nie umrzesz, tak jak życzysz sobie:
Dla łotrów dobrodziejstwem w rychłym spocząć grobie.
Wypędzę cię z ojczyzny, na życie tułacze
1260Do obcej pójdziesz ziemi! Tym ja cię uraczę!
To kara najwłaściwsza dla takich nędzarzy.
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
Dowody tu zbyteczne! Wszystko mi wyjawia
Ten list! A jak tam ptactwo szybuje mi w górze
1270Nad głową mą, o tym się ja chyba nie zdurzę!
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
Ach! Chciałbym stać przed sobą, w własne patrzeć oczy
1290I płakać nad tą nędzą, co mi duszę tłoczy!
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
Snać los się mój rozstrzygnął… Wiem, jak to się stało.
Lecz jak to wypowiedzieć, tego nie wiem. Mało
Jest równie nieszczęśliwych! O najmilsza z bogów,
Ma druho, towarzyszko śród leśnych rozłogów,
1305Na łowach! A więc muszę, ty córko Latony,
Opuszczać gród ateński, chwałą otoczony!
Ach! Żegnaj mi, mój grodzie! Żegnaj Erechteja
Ziemico! Już ostatnia rzuca mnie nadzieja,
Ostatni raz cię widzę, Trojzeno, przemile
1310Dająca w swoich murach spędzać młode chwile —
Więc żegnaj!… Do mnie, do mnie, towarzysze młodzi!
Wszak godzi się pożegnać, odprowadzić godzi
Za miasto!… Już czystego ty człeka, młodzieży,
Nie ujrzysz, choć w to własny mój rodzic nie wierzy.
Odchodzi wraz z świtą
CHÓR
*
Bodajby z ręki mi bożej
Los nie poskąpił tej doli:
Niech szczęści mi się na ziemi,
Niech nie znam tego, co boli!
1330Zbyt się ja nisko nie nagnę
Pomiędzy swemi,
Ale i piąć się nie pragnę;
Wszystko wraz,
Czym mnie czas
1335Czy dziś, czy jutro obdarzy,
Niech przyjmę z uśmiechem na twarzy.
*
Mózg mi się zmącił nad miarę.
Wszelką straciłam już wiarę,
Albowiem patrzę, ach! patrzę,
1340Jak światło helleńskie najrzadsze,
Jak on, śród wszystkich wybrany,
Gniewem ojcowskim ścigany,
Rodzinne opuszcza już łany!
O wy ojczyste wybrzeża,
1345Górska dąbrowo ty świeża,
Gdzie z sforą polował na zwierza
On, łowiec przesłynny,
Goniący śladem Diktynny!
*
Nigdy on już nie pogoni
1350Z zaprzęgiem weneckich koni
W wyścigu na brzegach Limny!
Dom jego ojca dziś zimny
I głuchy: Nie zabrzmią w nim lutnie,
Co głos swój tak słały rozrzutnie
1355Za progi pałacu i wrótnie!
Leżysko córki Latony,
Łan trawy przemiękkiej, zielonej,
Nie będzie już nigdy wieńczony!
Twe życie tułacze
1360Niejedno dziewczę opłacze.
*
PRZODOWNICA CHÓRU
Na scenę wpada
GONIEC
1375
Gdzież jest nasz król Tezeusz! Gdzież go spotkać mogę?
Niewiasty! Jeśli wiecie, pokażcie mi drogę!
Czy w zamku jest tej chwili? Czy gdzie indziej może?
PRZODOWNICA CHÓRU
GONIEC
Przynoszę ci wiadomość i w smutku pogrążę
1380Was wszystkich, w smutku wielkim: i ciebie, mój książę,
I grodu ateńskiego szlachetne mieszkańce
I tych, którzy zajmują ziem trojzeńskich krańce.
TEZEUSZ
GONIEC
TEZEUSZ
GONIEC
Przez własny Hippolytos zginął zaprząg, dalej
1390Przez klątwę, którąś przesłał władcy morskiej fali,
Swojemu rodzicowi, na własnego syna.
TEZEUSZ
Niebiosa! Posejdonie! Ucieczko jedyna!
Tyś rodzic mój prawdziwy! Klątwy, którą we mnie
Zrodziła moja krzywda, nie słałem daremnie
1395Ku tobie! Wysłuchałeś!…
Do posła
GONIEC
Staliśmy nad wybrzeżem spienionego morza,
1400Zgrzebłami czyszcząc konie, wszyscy zdjęci smutkiem,
Albowiem wieść nam przyniósł posłaniec, iż skutkiem
Rozkazów twych już nigdy na ojcowskiej ziemi
Nie spocznie Hippolytos stopami swojemi.
Za chwilę i on nadszedł, a za nim gromada
1405Przyjaciół i rówieśnych, aby krzyczeć „biada!”
Wraz z nami. Ale w końcu przerwie narzekanie
I powie: „Na co płakać? Łez mi już nie stanie.
A ojca słuchać trzeba. Przygotować konie,
Zaprzęgnąć je da wozu!… Już ja precz pogonię
1410Z tej ziemi!” Nie czekając drugiego rozkazu,
Zerwaliśmy się wszyscy co tchu i od razu,
O, prędzej, niż kto słowo wypowiedzieć zdoła,
Przed okiem królewicza zaryły się koła.
I on, schwyciwszy lejce, z rydwanu krawędzi
1415W myśliwskich wskoczy butach nań, lecz nim popędzi,
Ku niebu wzniesie ręce i takiemi modły
Rozpocznie wzywać Zeusa: „Jeśli jestem podły,
Racz życie mi odebrać, ty Boże! A zasię
Niech ojciec się przekona dziś czy po niewczasie,
1420Po śmierci mej, jak strasznie mnie skrzywdził i jaki
Zgotował los mi dzisiaj!” I biczem rumaki
Smagnąwszy, ruszy w drogę, w Epidauru stronę
I Argu, obok siebie mając zgromadzone
Swe sługi, tuż przy wozie i cuglach, na dolę
1425Spieszące wraz z swym panem. A kiedyśmy w pole
Wjechali już pustynne, w kraj, który swe wzgórza
Nadbrzeżne w głębiach morza sarońskiego nurza,
Spod ziemi jakiś huk się wydobył straszliwy,
By Zeusa grzmot, co trwogę rozbudza i dziwy.
1430Od razu konie jęły z strachu strzyc uszami,
Dziecinna również trwoga wstrząsnęła i nami.
Skąd huk się ten dobywał? I oto swe oczy
Zwróciwszy przerażone ku skalistej zboczy
Wybrzeża, smaganego szumną pianą morza,
1435Spostrzegliśmy od razu, jak się jakaś boża,
Niezwykła zerwie fala ku niebu, opoki
Skirońskie zatapiając w swojej mgle głębokiej.
Z widowni znikł nam Istmos, Asklepiosa skały
Tak samo gdzieś się oczom zdumionym podziały.
1440A potem ten kłąb wody, rosnąc coraz szerzej
I wyżej, runął z hukiem na zbocze wybrzeży,
Ku czwórce mego pana. W tejże samej chwili
Wśród bryzgów, wirów, syków bałwan się wysili
I, z mocą się trzykrotną spiętrzywszy do góry,
1445Na brzeg wyrzuci byka. Straszny dziw natury!
Zaryczał i w krąg ziemia zatrzęsła się z trwogi:
Snać rykiem odpowiada na ten ryk przesrogi!
O, nie dla ludzkich oczu bywa widok taki!
I czwórkę on przeraził. Stropione rumaki
1450Zerwały się, lecz pan mój, świadomy rzemiosła,
Od razu ściągnął lejce i, jak człek od wiosła,
Potężnie w tył się przegiął i, rzemienie w ręku
Dzierżący, nie popuścił, ażeby go z lęku
Nie poniósł straszny zaprząg. Wszystko przecież na nic!
1455Rumaki, oszalałe do ostatnich granic,
Wędzidła gryząc twarde, mkną jak burza dzika,
Nie troszcząc się o lejce ni dłoń kierownika.
Hamulce nie pomogły ani tęgie spójnie
Rydwanu. A gdy pan mój popróbował, czujnie
1460Patrzący, zwrócić wóz swój na piaszczystą ziemię,
Zastąpi koniom drogę to potworne plemię
I zmusi je, by wstecz się cofnęły… A potem,
Gdy one ku skaliskom strasznym pędzą lotem,
Byk skrada się za nimi w milczeniu, dopóki
1465Rydwanu nie wywróci i strzaska na sztuki,
Kołami go przyparłszy do kamiennej ściany.
Na drzazgi poszło wszystko, wóz był zdruzgotany:
Do góry poleciały i buksy i sworznie.
A on, ten nieszczęśliwiec, zawikłan niezbożnie
1470W rzemienie lejc splątane, wlókł swą drogą postać
Po ziemi, nie mogący z więzów się wydostać.
O głazy rozbił głowę, pogruchotał kości.
Jął krzyczeć wniebogłosy: „O, trochę litości!
Nie gubcie mnie tak marnie! Powstrzymajcie kroku
1475Wy, klacze, wychowane na moim obroku.
O straszna klątwo ojca! Któż się tutaj zjawi
I człeka niewinnego od śmierci wybawi?!”
Niejeden z nas chciał pomóc, ale nazbyt z dala
Byliśmy… Wtem, patrzymy, z więzów się wyzwala,
1480Nie wiedzieć, w jaki sposób, i pada bez siły,
Bez tchu, zaledwie żywy… Konie pogoniły
Wraz z strasznym tym potworem między skał krawędzie
I znikły, lecz gdzie znikły, trudno zgadnąć będzie.
Ja-ć tylko jestem sługą w twoim domu, książę,
1485Lecz w to ja nigdy w życiu uwierzyć nie zdążę,
Iż syn twój mógł być podły. To się nie pomieści
W mej głowie. Niech się wiesza cały ród niewieści,
Niech cały las idajski zapełni listami,
Królewicz się nie splamił i nigdy nie splami.
PRZODOWNICA CHÓRU
TEZEUSZ
Cieszyłaby mnie wieść twa, gdyż żywię do człeka,
Którego to spotkało, nienawiść, daleka
Jest przecież moja dusza wszelkiej bezbożności:
1495Czczę bogów i wiem o tym, że to kość z mych kości
Ten syn mój, więc mi obce jest dzisiaj wesele,
Lecz swoim go współczuciem również nie obdzielę.
POSEŁ
Co czynić? Mamy-ż zgodnie z twoimi zamiary
Sprowadzić tu biedaka? Pomyśl! Gdybyś wiary
1500Nie skąpił mi, nie ścigałbyś tak swego syna.
TEZEUSZ
Posłaniec odchodzi.
CHÓR
Nieprzemożone wykonujesz rządy
1505Nad wszystkim, cypryjska ty pani!
Twoi poddani
Mieszkańcy ziemi i niebieskiej góry,
Za tobą Eros śpieszy krasopióry.
Przez lądy
1510Niedoścignionym mknie lotem
I poprzez słone, rozśpiewane morze…
A kogo muśnie swoim skrzydłem złotem
Ta postać boża,
Tego miłosny wraz ogarnie szał.
1515Wszystko, co żyje w pustyniach, śród skał
I pośród leśnej dziczy,
Na lądzie i w głębiach wód,
Wszelki pod słońcem gnieżdżący się płód,
Człowiek i zwierz,
1520Do twych poddanych się liczy:
Świat cały wzdłuż i wszerz
Podlega twej władzy, królowo!
ARTEMIS
zjawiwszy się niespostrzeżenie
Z zacnego ojca Ajgeja zrodzony,
Bacz na me słowo!
1525Artemis, córka Latony,
Mówi do Tezeusza:
Przecz się raduje twa dusza?
O zaślepiony!
Bezbożnie zabiłeś syna!
1530Rękojmia jedyna
Kłamne świadectwo twej żony —
Dowód niepewny! Pewnikiem twój czyn,
Którego ofiarą padł syn.
Z wstydu bezmiaru
1535Skryć się pod ziemię, w pomroki Tartaru,
Albo na skrzydłach uciec ci najgodniej
Od miejsca zbrodni!
Już nigdy bowiem danym ci nie będzie,
Ażebyś stanąć mógł w szlachetnych rzędzie.
1540Wysłuchaj, Tezeuszu, jak jest z twoją dolą.
Choć na nic moje słowa, jeno cię zabolą.
Lecz po to właśnie przyszłam, by pokazać tobie,
Że syn twój był niewinny, że się może w grobie
Położyć niezhańbiony. Pragnę ci i żądzę
1545Małżonki twej wyjawić, a przy tym, jak sądzę,
I jakąś jej szlachetność. Ugodzona strzałą
Bogini, wstrętnej dla mnie i dla tych, co całą,
Największą widzą rozkosz w dziewictwie, rozsądkiem
Pragnęła przed miłosnym uchronić się wrzątkiem.
1550Zgubiła ją piastunka, która się zakręci
Od razu i synowi twemu, wbrew jej chęci,
Objawi jej namiętność, zmusiwszy go przy tym,
By milczał, pod przysięgą. On-ci, należytym
Kierując się uczuciem, nie uległ namowie.
1555Przysięgi tej dotrzymał, jako że bogowie
Są w czci u tego męża — wiernie jej dochował,
Choć ojciec taką krzywdę przeciw niemu knował.
Zaś ona, pełna trwogi, aby ktoś jej skazy
Nie odkrył, te kłamliwe skreśliła wyrazy,
1560Mające zgubić syna. I tyś im uwierzył.
TEZEUSZ
ARTEMIS
Zraniły cię me głowa! Ale nie uderzył
Ostatni cios w twe serce! Milcz i słuchaj dalej:
Nieszczęście jeszcze większe na ciebie się zwali!
1565Wiedziałeś, że ci przyrzekł spełnić trzy życzenia
Twój rodzic. On-ci swoich obietnic nie zmienia,
Lecz ty, najgorszy z ojców, miast jednego użyć
Na wroga, tyś się wolał synowi przysłużyć!
Twój ojciec, władca morza, on nie mógł inaczej
1570Postąpić, swych przyrzeczeń zawsze ci on raczy
Dotrzymać, jak się godzi, szczerze a nie kłamnie.
Zaś ty zbrodniarzem jesteś dla niego i dla mnie,
Albowiem, nie czekając na święte wyrocznie,
O czas się też nie troszcząc, co mógłby naocznie
1575Przekonać się o prawdzie, rzuciłeś co prędzej
Przekleństwo, własne dziecko w takiej grzebiąc nędzy!
TEZEUSZ
ARTEMIS
Zgrzeszyłeś, lecz przecie
Jest jeszcze przebaczenie dla ciebie na świecie.
1580Kipryda to sprawiła, ażeby tak krwawo
Nasycić swoje gniewy. Jest śród bogów prawo,
By sobie nie przeszkadzać wzajemnie; jeżeli
Chce czegoś ten lub tamta, nikt się nie ośmieli
Krzyżować ich zamiarów… Mówię ci też szczerze,
1585Że tylko wzgląd na Zeusa winien w pełnej mierze,
Iż mogłam, na swą hańbę, tak spoglądać ninie,
Jak z wszystkich mi najdroższy i najlepszy ginie.
Zgrzeszyłeś, niewiedzący, i to grzech twój maże.
A potem śmierć małżonki, to nieszczęście, wraże
1590Dla prawdy, odebrało ci ustne dowody.
Największej ty doznałeś boleści i szkody.
Lecz niemniej i ja cierpię, twojej klęski świadek,
Gdyż bogów nie raduje szlachetnych upadek.
Na złych my tylko ludzi rzucamy swe gromy,
1595Niwecząc ich ze szczętem, ich dzieci, ich domy!
PRZODOWNICA CHÓRU
Nieszczęsny ten człowiek, patrz! zbliża się k'nam!
Włos potargany,
Na ciele rany
Śród krwawych plam!
1600Jakaś podwójna to klęska,
Strasznie zwycięska,
Spadła na dom ten z rąk bożych!
Na scenę służba wnosi z wolna Hippolytosa; Artemis staje w tyle, tak, że on jej nie widzi, Tezeusz z świtą i chórem po drugiej znajduje się stronie.
HIPPOLYTOS
O jej! O jej!
Niesprawiedliwe wyroki
1605Niesprawiedliwy wydał ojciec mój,
I oto mięso z mych kości opada!
Ginę! O biada!
O biada doli mej!
Ból się głęboki
1610Wrył w moją głowę,
Męczarnie surowe
Żrą mózg!
Stój!
Dość już! Ach, dość tych rózg,
1615Niech spocznie znużone me ciało!
Ach!
Strach, mój zaprzęgu, strach!
I cóż ci się stało
Żeś mi tak dzisiaj śmiertelnie dogodził?!
1620Jam cię tą ręką wodził,
Ja cię żywiłem tą ręką,
A ty mi taką odpłaciłeś męką!
Ach! Ach! Uważać! Na Boga!
Służbo, litości!
1625Nie dotykajcie obolałych kości!
Dłoń wasza nazbyt jest sroga!
Któż to prawego dotknął mi się boku?
Zwolnijcie kroku!
Ostrożnie podnieść mnie trzeba!
1630Złożyć łagodnie
Potępionego przez nieba,
Mnie, ściganego klątwy ojcowskiemi!
O Zeusie! Zeusie! Czy widzisz tę zbrodnię?
Zali nagroda polega li na tem,
1635Że człek najczystszy na ziemi,
Człek bogobojny,
Cnotą nad całym górujący światem,
Takiej się doli doczekałem znojnej,
Iż muszę ginąć bez śladu?
1640I schodzę do Hadu,
A w nikim się z ludzi
Wdzięczność nie zbudzi
Za zbożne to życie moje!
Ajaj! Ajaj!
1645O bole! O znoje!
Już ja się nie ostoję!
Puść-że mnie, puść!
O śmierci, zbawczyni, przyjdź!
Mają-ż katusze me róść?
1650Nie chcę już żyć!
Miecz obosieczny mi daj!
Tnij na kawały,
Niech zginę już cały,
W snu wieczystego niech już zejdę kraj!
1655Nieszczęsna klątwo rodzica,
Zło, urodzone z pradawnej przewiny!
Krwią namazane twe lica,
Krwią, co spłynęła w mym rodzie!
Nic cię nie wstrzyma w pochodzie?
1660Nie spoczniesz ani godziny?
Dlaczego w swoim pośpiechu
Dosięgłaś człeka bez grzechu?
O wy męczarnie, wy bole!
Jakżeż się dzisiaj wyzwolę
1665Z tych mąk?
Niech mnie nareszcie w swój krąg
Raz już sprowadza
Hadu posępna władza!…
ARTEMIS
O, w jakim-ż ja nieszczęściu ciebie widzieć muszę!
1670Z twej własnej szlachetności płyną twe katusze.
HIPPOLYTOS
ARTEMIS
HIPPOLYTOS
ARTEMIS
HIPPOLYTOS
ARTEMIS
HIPPOLYTOS
ARTEMIS
HIPPOLYTOS
ARTEMIS
HIPPOLYTOS
ARTEMIS
HIPPOLYTOS
ARTEMIS
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
ARTEMIS
Daj spokój! Do podziemnych schodzisz teraz progów,
Lecz wiedz, iż gniew Kiprydy, który się tak miota
Jedynie tylko za to, że w twej duszy cnota
1700Została nieskalana, nie ujdzie podzięki!
Ja pomszczę cię! Pociskiem niechybnym z tej ręki
Powalę najdroższego jej z ludzi, zaś ciebie
Największą czcią otoczę na trojzeńskiej glebie.
Dziewice, zanim pójdą do ślubu, po czasy
1705Wieczyste będą swojej pozbywać się krasy,
Warkocza, aby tobie złożyć go w ofierze.
I łzy żałobne spadną obficie i szczerze,
Na cześć twą będą pieśni nuciły dziewczęta,
Nie przebrzmi miłość Fedry, świat to zapamięta,
1710Że ona cię kochała… Synu Ajgejowy,
Ty zbliż się do nieszczęsnej twego dziecka głowy,
Obejmij ją, uściskaj! Mimo swojej chęci
Zabiłeś go! Zgrzeszyłeś, lecz niech grzech się święci,
Gdy taka wola bogów. A ty, Hippolycie,
1715Do ojca nie miej żalu! Tracisz oto życie,
Bo musisz. Teraz żegnaj. W twoje to oblicze
Spoglądać już nie mogę, z tym się bowiem liczę,
Że oddech konających znieważa niebiany,
A widzę, iż niebawem kres ci będzie dany.
Znika.
HIPPOLYTOS
1720
I ty mi żegnaj, czysta dziewico, na zawsze!
Z łatwością ci odchodzić, stopy najłaskawsze
Z łatwością opuszczają tak dawnego druha.
Przebaczam rodzicowi — druh twój ciebie słucha
I teraz, tak jak zawsze wiodła go twa rada!
1725O Boże! Mrok już ciężki na me członki pada!
O schwyć mnie, ojcze drogi! Opuszczam te niwy!
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
TEZEUSZ
HIPPOLYTOS
Umiera.
TEZEUSZ
opuszcza zwłoki na ziemię, przysłania powieki zmarłego, po czym służba bierze mary i zanosi je wraz z zwłokami do zamku.
1740
Ateny święte, Pelopsa dzierżawy!
Jakiż to człowiek uchodzi wam prawy!
A ja, któremu smutny żywot idzie,
Będę pamiętał wiecznie o Kiprydzie!
Odchodzi za zwłokami.
CHÓR
odchodząc
Bezpieczne płatności zapewniają:
Dane do przelewu tradycyjnego:
nazwa odbiorcy
Fundacja Wolne Lektury
adres odbiorcy
ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa
numer konta
75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
tytuł przelewu
Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail
wpłaty w EUR
PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374
Wpłaty w USD
PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385
SWIFT
WBKPPLPP
Proszę czekać...
Słuchaj od tego miejsca
