Spis treści

Czas: 1 2
Kondycja ludzka: 1
List: 1
Miasto: 1
Noc: 1
Przemijanie: 1
Ptak: 1
Wojna: 1

Tadeusz GajcyDo potomnego

Jestem jak ty zapewne: nisko,

a jeszcze niżej źdźbło i kret.

Niebo różową idzie kreską

i na papierze zgina brew;

krzesło pode mną, dachu jęzor

spływa ceglasty, dłonie czyni

podobne nocy. Są godziny,

że martwe palce cicho leżą

jak gdyby śpiąc, uwierzyć trzeba,

że obraz ten to na powietrzu

odbicie ptaka albo drzewa

i tylko cień spłowiały z wierzchu

przemawia za mnie. Oto świat,

w którym struchlałym krokiem mierzę

ziemię kulistą ponoć. Maszt

gwiaździsty nocą skrzypi rzewnie

i w górze jest jak czujne zwierzę,

co martwym okiem liczy czas.

Niewiele wiem jak ty zapewne:

Miasto, Nocrzeka przepływa miastem moim,

a nad nią z brązu postać stoi

i domy z prawej, domy z lewej,

w których o twarzach nam podobnych

w pościelach leżą, oczy mrużą

ludzie znużeni jak obłoki

w sen zapatrzeni niby w lustro.

Lecz inny dzień: Ptakzgiełkliwą mową

pchają lot ptaka, jeśli czasem

odważy się i skrzydłem bosym

dotknie tej ziemi. Wciąż miarowo

noszą swe ręce zaciśnięte

przy ciałach sennych i nad głową

nie widząc planet nieforemnych

depcą rośliny bardzo piękne,

odmienne kształtem od fal ziemi.

Niewiele rzeczy martwych znam:

w mieście jest ogród barwnych lamp,

świergoce trąbka, tramwaj syczy

i w salach pełnych świateł różnych

pieni się jadło tajemnicze

i błyska metal głośnych muzyk.

Są światy dwa i znasz je także:

wystarczy rzęsą oczy przykryć,

a widać tło błękitne, gwiazdę

wysoko nad nim, ruch zieleni

nad tajemniczym ptaków krzykiem.

Więc ciałem rosnąc jak korzeniem

przystajesz nad krawędzią jawy

i ruszasz wargą jakbyś śpiewał,

a milczysz przecież, serce ważysz

miłości pełne i zdziwienia.

Jak łatwo w świecie tym ogarnąć

potrafię ciebie, słowo słyszę,

jak słyszysz ty, gdy ciemną wargą

spływa wysokie i ogniste.

Bez nieba jest królestwo drugie,

które wydało mnie i głos.

Naftowe wieże srebrnym łukiem

błyskają tutaj, fabryk łańcuch

o wieżach sztywnych jak o palcach

przeciera chmury. Niby kos

na prostych torach pociąg gwiżdże

i czesze senną, lekką grzywę

na drutach silnych. Gdy popatrzę

jak dym przewija się i pasma

obłoków giną w trawach krótkich,

to jest jak we śnie, gdy ręka ruchem

niewiedzy pełnym obok szuka,

kiedy za oknem jak ampułka

świeci latarnia. Ciemne brwi

uchodzą wtedy jak jaskółka

i ciało ciągle nieruchome

jest jak ciosany nocą płomień

w złudzeniu tym.

Jedna jest ziemia, która niesie

ciebie i mnie, i jedna młodość;

w niej nauczony lęku — pięści

wznosiłem krnąbrne ponad głową

i w szczęk żelaza zasłuchany

mijałem dzień po dniu jak krzyże

jak ty — podniesiesz na mnie kamień

lub rzucisz z wzgardą ziemi grudę.

Kochałem tak jak ty zapewne,

ale mi serca dano skąpo

na miłość moją niepotrzebną,

bowiem stawały nad epoką,

której imiona dajesz teraz

olbrzymia śmierć i przerażenie.

Nie żebym uląkł się lub płakał,

nie żebym czekał już skazany

na trwałość kruchą — szukam w gwiazdach

zarysu twego. Między nami

jak dłonie dwie złączone są

pamięci nasze i miłości,

a jeden tylko wspólny dom,

który nade mną w tobie rośnie.

Piszę — jak grabarz dół wybiera

na ciała bezruch, dłoni rozpacz

i słowo małe staje nieraz

100

jak krzyż lub wieniec. Jeśli zostać

dane mu będzie — ręka twoja

otworzy je i sercem spełni,

a czas, co młodość ku jesieni

przechyla twardo — twarz wywoła

105

kamienną już i nocną wiecznie.

I teraz noc. Dalekie niebo

jaskrawe krzyczy niby paw.

Wysoka świeca jak ołówek

na stole moim. Ojca twarz

110

w żałobnej ramie… Szeptem mówię

a wiem, że głos mój silny nazbyt

wysoko idzie. Uśmiech gwiazdy

miłości pełen i ironii

niedbałym cierniem wokół skroni,

115

i cisza, w której śpiących oddech

nasila się, fujarką ciecze,

źrenicom zwartym każe odejść

na krawędź rzeczy nieczłowieczej.

Kiedy spłowieje chmury brzeg

120

zahuczą dzwonki i weselne

młyny potoczą koła swe,

błazen zapieje, skrzypce pełne

melodii będą. Śpiew i gwizd

poniesie człowiek w przestrzeń znaną

125

i swej ojczyzny wierny syn

rozkoszy sennej odda ciało.

A blisko — mur omszały chroni

spokoju tych, co dłoni wierząc

i miłość mierząc ostrzem broni

130

upadli w piasek twarzą szczerą.

Szyderczy krzyż imiona proste

ocienia chętnie; jeszcze słychać

bojowy marsz i bliski pocisk,

co grobem był im i kołyską.

135

Szeroki obłok drogą sunie,

szczękają osie, bagnet wąski

jak obłamany cierń gałązki

nad ramionami drży i błyska

i pieśń radosna w gęstej łunie

140

ma gniazdo trudne i nazwisko.

Ten czas, ta noc, ta ziemia czarna

potrafi zwodzić, serca grono

zaciskać mocno jak ty wargę,

która znów słowo da potomne.

145

Jesteś jak ja zapewne: czas

opływa lekko ciało twoje

jak rybę szybką; oczy masz

pojone światłem, co koronę

wijąc nad ziemią twą przemija.

150

Może jak ja w swej dłoni chwilę

dymiącą pieścisz, w pierś kierujesz

człowieka, który mową dziwną

na krzyżach także imię pisze.

I może ty znów nad ojczyzną

155

posępny szlak pocisku widzisz

i drzewa kształty jak szubienic

skrzypią ci groźnie, ostro lśnią,

a serce dzwoni jak zły pieniądz,

gdy patrzysz chmurnie poprzez noc.

160

A wtedy kochać ci wypadnie

niewielki obszar, gdzie piramid

malutkie grudki leżą na dnie,

a z wierzchu zwiędły kwiat lub kamień.

A wtedy — mierząc sercem skąpym

165

swój krok i słowo już daremne

podasz jak laur dłonie obie

i kochać będziesz razem ze mną.

Kondycja ludzka, Czas, PrzemijanieCokolwiek pieszczą dłonie nasze

niewierne jest: czy liść czy woda

170

przecieka poprzez palce; twarz się

odsuwa bliska w cienie gęste

i tak odsuwa się nam młodość

i radość prosta, że jesteśmy.

A wtedy tęsknić nam wypadnie

175

i patrzeć w czas jak w księżyc wsteczny,

gdzie płomień huczał, broni granie

głuszyło szmer i brzóz i leszczyn,

a wtedy chmur ponury krąg

będzie nam dziwny, bo nieznany,

180

gdy zamiast cienia lotnych maszyn

objawi się pogodny gołąb

i księżyc w trawach niby dłoń

co niegdyś hełmem wieńczył czoło.

Tak będzie tylko. List, Czas, WojnaMiasto, w którym

185

do ciebie piszę — stoi ciemne,

choć zwykłe słońce liże mury

spryskane pismem krwi daremnej.

Człowiek przechodzi tam niewielki

i oczy zwraca żalem zbrojne,

190

jak ja do ciebie poprzez wieki

bezbronne słowo i opowieść.

Oto na papier mój upada

jak ćma lub niewiadomy komar

brzęczenie stali. Ślepy granat

195

usta położył na powietrzu

i ten jest śpiew, co uczył wcześnie

miłości mojej i pokory.

I ta jest wiedza we mnie mocna

i ten jest tylko chudy śpiew:

200

fujarką był mi grom i pocisk

i ogień barwił krzepko sen.

I spełnić więcej się nie może,

bo to już kres i płynność wieczna.

Stalówki mojej sine ostrze

205

jak serce trwanie me określa —

i znowu noc. Powieka spada

jak trumny wieko, pióro zaś

wysmukłym krzyżem w palcach rośnie

i ledwie błyska ciemna gwiazda

210

jak odblask niklu albo kości.

W tym kraju smutnym pełnym gwiazd

samotne trwanie, młodość chrobra

i sen pod pługiem, co jak orła

złamane skrzydło idzie nisko.

215

Dalekie niebo się nachyla

i ufnie błyska lot motyla

lecz człowiek ręce nie jak skrzydła,

a broń śmiertelną z sobą dźwiga.

I nigdy ust nie zmieni w skrzypce,

220

a oczu w światło. Ogień czysty

na bark męczeństwo, serca trwogę

przyjmuje w siebie. Własny portret

wśród chmur spalonych siarką widzi.

I wtedy spada jękiem miedzi

225

mozolne słowo, warga puchnie

jak mnie, choć znowu szeptem tylko

do ciebie mówię.

I wiem, że chyląc głowę trudną

nad liter bruzdą — widzisz jeszcze

230

mój obraz: idę przez powietrze,

a za mną miasto moje idzie.

Niebiosa górą, echo trąb

i mocny oddech tych, co śpią

podwójnym trwaniem: pierwsze chroni

235

omszały mur za stosem broni,

a drugie — pościel biała spiętrza.

Ten czas, ta noc i ja bez miejsca

nad tobą ważą się i uczą:

ostatni sen, a boleść pierwsza

240

i słona miłość nad ojczyzną.

I znowu noc i ziemia jedna

powiąże nas. Na stole moim

warkoczem jasnym cichnie świeca

i dom nade mną cicho stoi,

245

a z głębi czarnej, jakby z mieszka

wychodzą światy. Starczy oczom

powieki małej, aby tło

powstało jasne, gwiazdy szpon

i nierozumny krzyk stworzenia.

250

Niewiele wiem jak ty zapewne:

idziemy razem patrząc czujnie:

ty — na gwiaździstym, prostym niebie

szukasz płomienia i mnie w łunie,

ja — odwrócony — serce pełne

255

miłości smutnej niosę jak

żołnierz mogiłę pod swym hełmem

niesie przez czas.

Jednorazowo Miesięcznie

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Inna kwota

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

Zamknij

Proszę czekać...

Czytaj w przypisie dolnym

Zaloguj się / Załóż konto

Słuchaj od tego miejsca

Bez pomocy czytelników biblioteka przestanie się rozwijać. Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku!

KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Wolne Lektury to biblioteka, która jest czynna 24 godziny na dobę i w dodatku można z niej korzystać bez wychodzenia z domu. No i można tam znaleźć mnóstwo klasycznych pozycji, również tych mniej oczywistych

Barbara Klicka

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Co nowego na Wolnych Lekturach? Dowiesz się z naszego newslettera. Kliknij, by się zapisać.

Potrzebujemy Twojej pomocy! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą. Kliknij i zadeklaruj comiesięczne wsparcie >>>

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.

Regularnie dodajemy nowe książki. By ich nie przegapić, subskrybuj nasz kanał.

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Zrób sobie prezent i wesprzyj Wolne Lektury – zaowocują nowymi książkami! Kliknij i dorzuć się!

Nie wystarczy zeskanować książkę. Tekst musi jeszcze przejść proces redakcji językowej i technicznej oraz podwójną korektę. Sam widzisz, że to dużo pracy! Dlatego potrzebujemy Twojego wsparcia! Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.

Urke Nachalnik Rozpruwacze