Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Szacowany czas do końca: -
Konstanty Ildefons Gałczyński, Zaczarowana dorożka

Spis treści

    I
  1. II
  2. III
  3. IV
  4. V
  5. VI
  1. Czary: 1
  2. Gwiazda: 1
  3. Koń: 1 2 3
  4. Miasto: 1 2 3
  5. Miłość: 1
  6. Noc: 1 2 3
  7. Ślub: 1
  8. Zdrada: 1

Konstanty Ildefons GałczyńskiZaczarowana dorożka

Natalii[1]
która jest latarnią
zaczarowanej dorożki

I

Allegro[2]

1
Zapytajcie Artura[3],
daję słowo: nie kłamię,
ale było jak ulał[4]
sześć słów w tym telegramie:
5
ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
ZACZAROWANY KOŃ.
Cóż, według Ben Alego[5],
czarnomistrza Krakowa,
10
„to nie jest nic takiego
dorożkę zaczarować,
dosyć fiakrowi[6] w oczy
błysnąć specjalną broszką
i jużeś zauroczył[7]
15
dorożkarza z dorożką,
ale koń — nie”. Więc dzwonię:
— Serwus, to pan Ben Ali?
Czy to możliwe z koniem?
— Nie, pana nabujali.
20
Zadrżałem. Druga w nocy.
Pocztylion[8] stał jak pika[9].
I urosły mi włosy
do samego świecznika:
ZACZAROWANA DOROŻKA?
25
ZACZAROWANY DOROŻKARZ?
ZACZAROWANY KOŃ?
Niedobrze. Serce. Głowa.
W dodatku przez firankę:
Miasto, Noc, Gwiazdasrebrne dachy Krakowa
30
jak „secundum Joannem[10],
niżej gwiazdy i liście
takie duże i małe.
A może rzeczywiście
zgodziłem[11], zapomniałem?
35
Może chciałem za miasto?
Człowiek pragnie podróży.
Dryndziarz[12] czekał i zasnął,
sen mu wąsy wydłużył
i go zaczarowali
40
wiatr i noc, i Ben Ali?
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY KOŃ.

II

Allegro sostenuto[13]

Noc, MiastoZ ulicy Wenecja[14] do Sukiennic[15]
45
prowadził mnie Artur i Ronard[16],
a to nie takie proste, gdy jest tyle kamienic
i gdy noc zielono-szalona,
bo trzeba, proszę państwa, przez cały nocny Kraków:

III

Allegretto[17]

Nocne WYPYCHANIE PTAKÓW,
50
nocne KURSY STENOGRAFII[18],
nocny TEATR KRÓL SZLARAFII[19],
nocne GORSETY KOLUMBIA,
nocny TRAMWAJ, nocna TRUMNA,
nocny FRYZJER, nocny RZEŹNIK,
55
nocny chór męski CZEŚĆ PIEŚNI,
nocne SERY, nocne MLEKO,
nocne TAŃCE WIECZYSTEGO,
nocne DZIŚ PARÓWKI Z CHRZANEM,
nocne TOWARY MIESZANE,
60
nocna strzałka: PRZY KOŚCIELE!
nocny szyld: TYBERIUSZ TROTZ,
słowem, nocni przyjaciele,
wieczny wiatr i wieczna noc.

IV

Allegro ma non troppo[20]

Przystanęliśmy pod domem „Pod Murzynami”[21]
65
(eech, dużo bym dał za ten dom)
i nagle: patrzcie: tak jak było w telegramie:
przed samymi, uważacie, Sukiennicami:
ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
70
ZACZAROWANY KOŃ.
Miasto, Noc, KońZ Wieży Mariackiej[22] światłem prószy.
A koń, wyobraźcie sobie, miał autentyczne uszy.

V

Allegro cantabile[23]

KońGrzywa mu się i ogon bielą,
wiatr dmucha w grzywę i w biały welon.
75
Miłość, ZdradaDo ślubu w dryndzie jedzie dziewczyna,
a przy dziewczynie siedzi marynarz.
Marynarz łajdak zdradził dziewczynę,
myślał: Na morze sobie popłynę.
Lecz go wieloryb zjadł na głębinie[24].
80
Ona umarła potem z miłości,
z owej tęsknoty i samotności.
Ale że miłość to wielka siła,
miłość po śmierci ich połączyła.
ŚlubTeraz dorożką zaczarowaną
85
jedzie pan młody z tą młodą panną
za miasto, gdzie jest stara kaplica,
i tam, jak w ślicznej starej piosence,
wiąże im stułą stęsknione ręce
ksiądz, co podobny jest do księżyca.
90
Noc szumi. Grucha kochany z kochaną,
ale niestety, co rano
przez barokową bramę
pełną sznerklów[25] i wzorów
wszystko znika na amen
95
in saecula saeculorum[26]:
ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
ZACZAROWANY KOŃ.

VI

Allegro furioso alla polacca[27]

Ale w knajpie dorożkarskiej,
100
róg Kpiarskiej i Kominiarskiej[28],
idzie walc „Zalany Słoń”;
ogórki w słojach się kiszą,
wąsy nad kuflami wiszą,
bo w tych kuflach miła woń.
105
I przemawia mistrz Onoszko[29]:
Koń, CzaryPóki dorożka dorożką,
a koń koniem, dyszel dyszlem,
póki woda płynie w Wiśle,
jak tutaj wszyscy jesteście,
110
zawsze będzie w każdym mieście,
zawsze będzie choćby jedna,
choćby nie wiem jaka biedna:
ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
115
ZACZAROWANY KOŃ.

Przypisy

[1]

Gałczyńska, Natalia (1908–1976) — polska pisarka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, tłumaczka literatury rosyjskiej; żona Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego (od 1930). [przypis edytorski]

[2]

allegro (muz.; wł.: radośnie) — tempo wykonywania utworu w muzyce: żwawo, energicznie. [przypis edytorski]

[3]

Swinarski, Artur Maria (1900–1965) — poeta, satyryk, dramatopisarz, grafik; od 1940 do 1952 mieszkał w Krakowie, gdzie w sezonie 1945/46 był kierownikiem literackim nowo otwartego Teatru Lalki, Maski i Aktora „Groteska”. [przypis edytorski]

[4]

jak ulał — dokładnie. [przypis edytorski]

[5]

Ben Ali (pseud.) — właśc. Stanisław Mścichowski, działający od czasów przedwojennych sławny estradowy hipnotyzer i magik, dający objazdowe przedstawienia „hipnozy oraz czarnej i białej magii” w całej Polsce. [przypis edytorski]

[6]

fiakier (daw., z fr.) — dorożka; także: dorożkarz. [przypis edytorski]

[7]

jużeś zauroczył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: już zauroczyłeś. [przypis edytorski]

[8]

pocztylion (daw.) — listonosz; woźnica pojazdu pocztowego (niegdyś konnego, jak dorożka, będącego powozem usługowym); tu: dorożkarz. [przypis edytorski]

[9]

pika — dawna broń piechoty, składająca się z bardzo długiego drzewca i osadzonego na nim grotu. [przypis edytorski]

[10]

secundum Joannem (łac.) — według Jana; zapewne fragment liturgicznej formuły: Sequentia sancti Evangelii secundum Joannem (słowa Ewangelii według świętego Jana) albo też odniesienie do muzycznej Pasji wg św. Jana (łac. Passio secundum Joannem) autorstwa Johanna (Jana) Sebastiana Bacha, ulubionego kompozytora Gałczyńskiego. [przypis edytorski]

[11]

zgodzić (daw.) — wynająć coś; zaangażować kogoś. [przypis edytorski]

[12]

dryndziarz (daw. pot.) — osoba powożąca dryndą (dorożką); dorożkarz. [przypis edytorski]

[13]

allegro sostenuto (muz.; wł.) — sposób wykonywania utworu w muzyce: żwawo, przedłużając. [przypis edytorski]

[14]

Wenecja — ulica w Krakowie, w dzielnicy Stare Miasto, ok. 1 km na zach. od Rynku Głównego. [przypis edytorski]

[15]

Sukiennice — zabytkowy, renesansowy budynek pośrodku Rynku Głównego w Krakowie; pierwotnie hala targowa, mieszcząca głównie kramy z suknem. [przypis edytorski]

[16]

Bujański, Jerzy Ronard (1904–1986) — krakowski aktor i reżyser teatralny; pierwszy dyrektor i reżyser reaktywowanego w 1945 Starego Teatru, jednocześnie pracował jako dyrektor i redaktor naczelny Polskiego Radia w Krakowie. [przypis edytorski]

[17]

allegretto (muz; z wł.) — tempo wykonywania utworu w muzyce: ruchliwie, nieco wolniej niż w tempie allegro. [przypis edytorski]

[18]

stenografia — metoda szybkiego notowania przy użyciu systemu skrótów; przed rozpowszechnieniem techniki nagrań dźwiękowych stenografia była popularną metodą w pracy protokolantów, dziennikarzy i sekretarek, stosowano ją także w wojsku. [przypis edytorski]

[19]

Szlarafia (z niem. Schlaraffenland) — baśniowy kraj obfitości i błogiego lenistwa, „kraina pieczonych gołąbków”. [przypis edytorski]

[20]

allegro ma non troppo (muz.; wł.) — sposób wykonywania utworu w muzyce: żwawo, ale nie zanadto. [przypis edytorski]

[21]

kamienica Pod Murzynami a. Pod Etiopami — zabytkowa kamienica przy ul. Floriańskiej 1 w Krakowie, u wylotu tej ulicy na Rynek Główny, przy płn. narożniku placu Mariackiego; jej nazwa pochodzi od XVI-wiecznej płaskorzeźby przedstawiającej dwóch czarnoskórych Afrykańczyków, stanowiącej godło mieszczącej się tam wówczas apteki o nazwie „Ad Aethiopes”. Starożytni Grecy i Rzymianie nazw: Etiopia, Etiopowie używali na określenie wszystkich terenów i ludów na południe od Egiptu, określenie „Etiop” w znaczeniu „czarny człowiek” funkcjonowało w Europie również w późniejszych stuleciach. [przypis edytorski]

[22]

Wieża Mariacka — wyższa z dwu wież gotyckiej bazyliki Mariackiej w Krakowie, znajdującej się na placu Mariackim, przy płn.-wsch. narożniku Rynku Głównego; zwana Hejnalicą, gdyż jest z niej grany hejnał mariacki. [przypis edytorski]

[23]

allegro cantabile (muz.; wł.) — sposób wykonywania utworu w muzyce: żwawo i śpiewnie. [przypis edytorski]

[24]

Lecz go wieloryb zjadł na głębinie — motyw żarłocznego wieloryba-ludojada występuje w wielu baśniach i legendach, mimo że wieloryby nie żywią się ludźmi, lecz głównie planktonem, niekiedy drobnymi rybkami. [przypis edytorski]

[25]

sznerkiel (daw., z niem. schnörkel) — zawijas, ozdoba architektoniczna w kształcie esowatej linii. [przypis edytorski]

[26]

in saecula saeculorum (łac.) — na wieki wieków. [przypis edytorski]

[27]

allegro furioso alla polacca (muz.; wł.) — sposób wykonywania utworu w muzyce: energicznie, z pasją (z furią) na sposób polski. [przypis edytorski]

[28]

róg Kpiarskiej i Kominiarskiej — żartobliwe nazwy fikcyjnych ulic; wg Jerzego Ronarda Bujańskiego, towarzysza faktycznej nocnej wędrówki poety, miała ona swój finał w lokalu na rogu ulic Pijarskiej i Sławkowskiej, ok. 500 m na zach. od Bramy Floriańskiej, od której zaczyna się prowadząca do Rynku Głównego ul. Floriańska. [przypis edytorski]

[29]

mistrz Onoszko — tj. „zaczarowany dorożkarz”. [przypis edytorski]

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard PayPal

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

x
Skopiuj link Skopiuj cytat
Zakładka Istniejąca zakładka Notka
Słuchaj od tego miejsca