Spis treści
-
SCENA PIERWSZA
- SCENA DRUGA
- SCENA TRZECIA
- SCENA CZWARTA
- SCENA PIĄTA
- SCENA SZÓSTA
- SCENA SIÓDMA
- SCENA ÓSMA
- SCENA DZIEWIĄTA
- SCENA DZIESIĄTA
- SCENA JEDENASTA
- SCENA DWUNASTA
- SCENA TRZYNASTA
- SCENA CZTERNASTA
- SCENA PIĘTNASTA
- SCENA SZESNASTA
- SCENA SIEDEMNASTA
- SCENA OSIEMNASTA
- SCENA DZIEWIĘTNASTA
- SCENA DWUDZIESTA
- SCENA DWUDZIESTA PIERWSZA
- SCENA DWUDZIESTA DRUGA
- SCENA DWUDZIESTA TRZECIA
- SCENA DWUDZIESTA CZWARTA
Tekst zredagowano zgodnie ze współczesnymi normami językowymi i interpunkcyjnymi. Z złamany skrzydłem -> Z złamanym skrzydłem (bł. źródła) odać -> oddać (bł. źródła).
Pentesileatłum. Witold Hulewicz
OSOBY
- PENTESILEA — królowa Amazonek[1]
- PROTOE — księżniczka Amazonek
- MEROE — księżniczka Amazonek
- ASTERIA — księżniczka Amazonek
- ARCYKAPŁANKA Artemidy[2]
- ACHILLES[3] — król ludu greckiego
- ODYSEUSZ[4] — król ludu greckiego
- DIOMEDES[5] — król ludu greckiego
- ANTILOCHUS[6] — król ludu greckiego
- Grecy i Amazonki
Scena: Pole walki pod Troją
SCENA PIERWSZA
Zjawiają się: z jednej strony Odyseusz i Diomedes, z drugiej Antilochus, wraz z orszakami.
ANTILOCHUS
ODYSEUSZ
ANTILOCHUS
ODYSEUSZ
Ruszylim obaj, za Atrydy[8] radą,
Wraz z Mirmidonów[9] niemałą gromadą,
15Achil i ja; bo zważ: Pentesilea
Powstała w borach jak dzika zawieja
Na czele kobiet krytych skórą żmij,
Przez góry pędzi tu, na pogrom… czyj?
Priama chyba chce nastraszyć w Troi…
20Słychać (a wieści jedne drugim przeczą);
Witać królową śpieszącą z odsieczą.
Gnany gościńcem w lot: nasze pancerze
Murem rozgrodzą nieszczęsne przymierze!
25Przez całą noc trwał pochód nieustanny.
Lecz z pierwszym blaskiem jutrzenki porannej
Cóż za zdumienie! W świcie strzał i proc
Cała dolina kłębi się od bitwy —
Słysz! — Trojańczyków z tymi niewiastami!
30Jak sforę chmur, co jasne niebo plami,
Rozdziera w strzępy napór huraganu,
Pentesilea w szaleństwie gonitwy
Pędzi przed sobą z rozpędem orkanu
Huf Priamidy, tak miotając niemi[12],
35Jakby ich chciała zmieść z powierzchni ziemi
Poprzez Hellespont[13] w topiel oceanu.
ANTILOCHUS
ODYSEUSZ
Słuchaj, będzie lepiej!
My, pragnąc odwrót zagrodzić Trojanom
40Pędzącym na nas ławą niewstrzymaną,
Pod same mury wpieramy oszczepy.
Zdumiał się na ten widok Priamida;
Po krótkiej radzie my ruszamy w cwał
Młodą królowę Amazonek witać.
45Ona wstrzymała triumfalny szał.
Więc — na Hadesa[14]! — chyba teraz przecie
Pora do kogoś przystać tej kobiecie,
Która nam z nieba uzbrojona spada
Wprost w naszą wojnę, sama walce rada[15]!
50Toż z nami sojusz zawrze chyba chętnie,
Skoro już Trojan gromi tak namiętnie.
ANTILOCHUS
No tak, na Zeusa[16]! To chyba jest jasne!
ODYSEUSZ
Więc — znajdujemy ją w bojowym stroju
Na czele dziewic, hełm dumnie wiejący,
55Pod nią purpurą i złotem kapiący
Koń depcze ziemię pełen niepokoju.
Przez krótką chwilę spogląda w pogardzie
W naszą gromadę, okiem jak ze stali,
Jakbyśmy stali przed nią skamieniali;
60Ta oto dłoń, powiadam tobie, bardziej
Jest wyrazista, a patrzy mniej hardzie.
Wtem oko jej spotyka wzrok Achilla —
I niby pożar z czerwonych płomieni
Nagły rumieniec jej lica odmieni,
65Ciemną purpurą biel twarzy nasila.
Skacze na ziemię (koń przysiadł na zadzie),
Przez jedną chwilę stoi w ziemię wryta;
Cugle ciskając służebnej, zapyta:
Co nas prowadzi w tak wielkiej paradzie?
70Ja na to: że radośnie my, Argiwi[17],
Nieprzyjaciółkę Dardanów[18] witamy,
Że nienawiścią dawno Grecja cała
Ku Priamidom podłym rozgorzała;
Mówię o sobie i o Achillesie,
75Że obaj z nią sojuszu pożądamy,
Że pewnie ona takież chęci żywi —
I co mi jeszcze ślina do ust niesie…
Lecz ze zdumieniem w potoku swej mowy
Widzę: nie słucha mnie. Ale z wyrazem
80Szesnastolatki i dziecka zarazem,
Jakby na igry[19] szła albo na łowy,
Odwraca w bok kędziory złotej głowy
I woła: „O Protoe, matka moja
Takiego męża nigdy nie spotkała!”
85A przyjaciółka stoi oniemiała…
Achil i ja — mierzymy się uśmiechem,
Królowa zasię oczy upojone
Znów zatrzymała z zapartym oddechem
Na Egińczyka[20] promienistej głowie.
90A przyjaciółka nieśmiało w jej stronę
Zwraca pytanie, czyli[21] mnie odpowie.
Na to w płomieniach (gniewna czy wstydliwa? ) —
A błysk jej oczu w zbroi odgorywa —
Zmieszana, pyszna i dzika zarazem
95Do mnie się zwraca i wzrokiem przeszywa:
„Jam Amazonek królowa — i płazem
Tego nie puszczę! Odpowiem… żelazem!”
ANTILOCHUS
ODYSEUSZ
100
A my nie wiemy, popadli w zdumienie,
Co sądzić mamy o tej dziwnej scenie.
Więc zawracamy w rozjuszonym wstydzie,
Patrząc na Trojan, jak, radzi, z oddali
Srom[22] nasz odgadli i jak już wysłali
105Herolda, który śmiało do niej idzie,
Ofiarowując nowy pakt przymierza.
I sądzą już, że gniewem w nas uderza
I że się zaraz wyjaśnią te czary.
Ale nim goniec zdążył zbiec ze wzgórza
110Oraz pył drożny otrząsnąć z pancerza —
Ta centaurzyca rzuca się jak burza
Na nich i na nas, ile w koniach pary!
Jak leśny potok, gdy wiosną się wściecze,
Trojan i Greków tratuje i siecze!
ANTILOCHUS
ODYSEUSZ
A zatem:
Furie[24] im dały tak zajadłe miecze,
Jakich nie było jeszcze, jak świat światem…
SiłaO ile wiem, dwie moce są przyrody:
120Siła oraz jej opór — nic poza tym.
Co ogień gasi, to zarazem wody
Nie zmienia w parę — i na odwrót. Ale
Tu wściekły wróg oboje chce zagryzać
I wobec niego ogień nie wie wcale,
125Czy płynąć razem z wodą, a znów fale,
Czy mają z ogniem stropy niebios lizać…!
Przez wojownice Trojanin przyparty
Chroni się za puklerze[25] Greków, zasię Grek
Broni go od dziewicy, bo by trupem legł.
130I dwaj wrogowie muszą nie na żarty
Wspierać się, wbrew swej wojnie, o bogowie!
By czoło stawić wspólnemu wrogowi.
Jeden z Greków podaje mu wodę
DIOMEDES
Od tego dnia
135Bitwa tu sroży się nad tą doliną
I, zda się, gromy nigdy nie przeminą,
Jak w burzy wpartej do przepaści dna.
Gdym się tu wczoraj poranną godziną
Naszym na pomoc przedarł po kryjomu,
140W tej samej chwili spadła z trzaskiem gromu,
Jak gdyby chciała to helleńskie plemię
Strzaskać na miazgę, zgnieść i wdeptać w ziemię.
Oto Aryston, cały kwiat korony,
Tuż Astianaks, najdzielniejsze syny,
145Oto Menandros burzą w proch strącony:
Z ciał młodych, pięknych na pole rzucony
Nawóz pod córy Aresa[26] wawrzyny.
I więcej jeńców już wzięła nam ona,
Nim nam zostało ócz do płaczu, mieczy
150Na krwawą pomstę, rąk dla ich odsieczy.
ANTILOCHUS
DIOMEDES
Nikt, jako żywo! A my, przyjacielu,
Szukamy źródła przyczyny i celu.
Sądząc po gniewie osobliwym, który
155Miota nią pośród bitewnej wichury
Wciąż za Achilem, myślę: wojna cała
Stąd, że ku niemu nienawiścią pała.
O, tak zaciekle, brodząc poprzez śniegi,
Gdy rozjuszona krwią oko nasyca,
160Ofiary swojej nie tropi wilczyca,
Jak ona jego przez Greków szeregi.
Lecz w pewnej chwili, kiedy jego życie
Już było w mocy jej — czy uwierzycie?
Gdy już miał westchnąć ostatnim oddechem,
165Oddała mu je, niby dar, z uśmiechem!
ANTILOCHUS
DIOMEDES
Ona!
Wczoraj pod wieczór na nowo się starli —
Pentesilea, jak wicher szalona,
170Z boskim Achilem — a Priamid karli
Podstępnie z tyłu ugodził go w zbroję,
Aż echem niebios zadrżały podwoje.
Królowa zbladła, potem złote włosy
W tył odrzuciła i z okiem ognistem,
175Uniósłszy się na koniu, jak w niebiosy,
Zamachnie się i ostry miecz ze świstem
W kark Priamidy zatapia głęboko!
Runął, Achila zbryzgując posoką…
Achilles teraz mieczem łuk zatacza,
180By ją ugodzić; ale ona, dzika,
Schylona w głową swojego srokacza[27],
Co gryząc uzdę, pieni się i boczy —
Unika ciosu — i co koń wyskoczy
Rusza z kopyta… I odwraca oczy…
185Uśmiecha się… i znika.
ANTILOCHUS
ODYSEUSZ
ANTILOCHUS
Mnie Agamemnon[28] tutaj śle i pyta,
Czy w tych warunkach raczej nie przystoi
190Rozsądek niźli odwaga niesyta.
O cóż nam chodzi? O Troi zniszczenie
I o pobicie Trojan! Chyba że nie
O dziewkę, która gdzieś tam maszeruje…
Czyliż odwrotu rozum nie dyktuje?
195Jeśli się wszakże przekonasz naocznie,
Że nie w sojuszu ona z twierdzą Troi
Ku nam się zbliża — żąda, byś niezwłocznie
Z wojskami wracał tam, gdzie obóz stoi.
Pentesilea gdy ścigać was pocznie,
200To on, Atryda, nic od ciebie nie chce;
Sam się przekona, na co w żeńskiej zbroi
Ta zagadka, Sfinks[29], ważyć się zechce.
ODYSEUSZ
Któż się do tego sądu nie przychyla!
Czyli sądzicie, że Laertiada[30]
205Za tak głupimi bitwami przepada?
Trzeba czym prędzej zabrać stąd Achila!
Jak dog ze smyczy spuszczony zapada
W jelenie rogi, łowiec[31] za nim zmierza,
Woła i wabi, lecz już nim nie włada,
210Bo ów, wgryziony w kark pysznego zwierza,
Tańczy z nim razem przez góry, doliny,
W głęboką puszczy noc — tak on szaleje,
Odkąd wojenną prześwietliło knieję
Zjawisko owej — tak rzadkiej zwierzyny.
215Uda przestrzelić! Związać! Niech omdleje!
Przysiągł: ni kroku nie ustąpię pola
Tej Amazonce pięknej — do tej pory,
Póki jej z konia zwycięska ma wola
Za te jedwabne nie zwlecze kędziory.
220Mój Antylochu, niechby usidliła
Go twa wymowność, skoro mdleje siła,
Gdy jego warga pianą się pokryła.
DIOMEDES
Razem spróbujmy raz jeszcze, pomału,
Spokojnej, zimnej rozwagi, bez krzyku
225Wbić klin w decyzję jego szału.
Łatwo, przemyślny ty Larysejczyku[32],
Znajdziesz słabiznę, wtargniesz niewidocznie…
Gdy nie ustąpi, połów się rozpocznie:
Dwaj Etolczycy wezmą go na bary
230I niby kłodę (bo zdjęły go czary!)
Cisną go w obóz Argiwów niezwłocznie.
ODYSEUSZ
ANTILOCHUS
DIOMEDES
SCENA DRUGA
Ci sami. Wchodzi Adrastos wódz.
ODYSEUSZ
DIOMEDES
ADRASTOS
DIOMEDES
ODYSEUSZ
ADRASTOS
DIOMEDES
ODYSEUSZ
ADRASTOS
ANTILOCHUS
ADRASTOS
Szturm nowy, dziki jak burzy nawała,
Owych Aresa rozwścieczonych cór
250Jął[34] dziesiątkować Etolczyków szyki,
Lejąc jak potop w bitewnym łoskocie
Na nas walecznych Mirmidonów krocie.
Próżnośmy w poprzek stanęli jak mur,
By ich zatrzymać: niby strumień dziki
255Zmietli nas falą okropnej paniki…
I nikt zatrzymać się nie zdołał wcześniej,
Aż hen daleko na polanie leśnej.
Achil sam został, obszczerzon lancami;
Już z trudem z mroku walki się wyzwala,
260Do nas nareszcie zmierza — my wesoło
Krzyk powitalny rzucamy mu z dala,
Gdy nagle głos nam zamarł w piersiach! Zgroza:
Jego kwadrygi[35] zaryło się koło
Tuż nad przepaścią… Ze spadzistej skały
265W straszliwą czeluść zajrzał oniemiały.
Na nic mu nie zda się kunszt wyścigowy,
W którym jest mistrzem: już konie sprzed woza
W tył, przerażone, odwracają głowy
Ku jego bata ciosom opętanym.
270W uprzęży własnej kłębie pogmatwanym
Walą się konie, wóz i Jowiszowy
Syn, Achil, dumny i promiennolicy,
Ciasno schwytany, jak gdyby w pętlicy!
ANTILOCHUS
ADRASTOS
275
Wtem wylata
Sam Automedon[36], przesławny woźnica,
I rzuca się, splątany kłąb rozplata
I cztery konie za uzdy pochwyca.
Lecz nim ich nogi uwięzłe w rynsztunku
280Zdołał wyzwolić z śmiertelnych obieży[37],
Zwycięska zgraja Amazonek bieży
Hurmem wprost na nich, na czele królowa…
I gaśnie iskra ostatnia ratunku!
ANTILOCHUS
ADRASTOS
285
Nad chmurą kurzu pyszna głowa
Błysła, gdy nagle pęd wstrzymała cwału,
Przez chwilę mierzy okiem stromą ścianę:
Pióropusz własny, jakby grozą zdjęty,
Szarpie wstecz głową tej lwicy zaciętej.
290Lecz oto cugle odkłada pomału
I jak w zawrocie — płomieniem owiane
Czoło ukrywa w obie małe dłonie.
Dziwnym widokiem zdumione dziewice
Zwracają ku niej z niemą prośbą lice,
295Najbliższa pyta, zatroskana srodze,
Inna porywczo chwyta konia wodze,
Gwałtem chcąc dalszą zagrodzić jej drogę…
Lecz ona…
DIOMEDES
ANTILOCHUS
ADRASTOS
Ledwie mogę!
Usiłowania próżne, by ją wstrzymać…
Z łagodną siłą dziewice odtrąca
I niespokojnie szuka, gdzie by imać[38]
305Ścieżki się mogła stopa szukająca:
Dróżkę chce znaleźć tęsknymi oczyma
Swemu życzeniu, które skrzydeł nie ma.
Nagle ruchami pocznie opętanej
Wspinać się wzwyż po skale stromej ściany,
310To tu, to tam — szaloną któż odgadnie!
Wciąż niedorzecznie myśląc, że wplątany
W swe sieci łup w jej ręce łatwo wpadnie.
Już jej źrenice bacznie wybadały
Każdą szczelinę wyżłobionej skały:
315Widzi, że stok jest niedostępnie stromy,
Lecz jak z rozumu obrana — powraca,
Pnie się na nowo na głaz już znajomy.
Po szlaku, który wędrowiec przypłaca
Życiem, do szczytu dąży krok po kroku…
320I stoi teraz na kamiennym bloku,
Tak małym, że zaledwie by kozicę
Zmieścił ten głaz — a rozpadliny z boku
Straszą, nie dając w tył ni naprzód kroku…
I krzyk podniosły dziewki białolice —
325A ona raptem z rumakiem pospołu
W trzasku walących się razem kamieni
Jak na dno piekła pada w otchłań dołu,
Karku nie łamie!… Lecz myśli nie zmieni
I znów porywa się na strome skały!
ANTILOCHUS
ODYSEUSZ
ADRASTOS
Nareszcie wóz cały
Uporządkował — Hefajstos by nowy
Wóz w takim czasie wykonał spiżowy!
335Uprząż uładził, skacze na kwadrygę,
Za lejce chwyta i konie jak frygę
Zawraca — a nam kamień z serca spada.
Lecz nagle jedna z wojownic wybada
Ukrytą ścieżkę; krzyczą jej nowinę
340I tam kierują szaloną królowę[39],
Pnącą się wciąż na głazy granitowe…
Echo radości napełnia dolinę.
Pentesilea na to słowo nowe
Zwróciła konia, oczy — i za wzrokiem
345Jak wyciągnięta pantera śmignęła.
Achilles wprawdzie wycofał się bokiem,
Ale kwadryga z oczu mi zginęła…
Co się z nim stało, nie wiem.
ANTILOCHUS
DIOMEDES
ODYSEUSZ
Do dzieła!
Serce prowadzi: będzie wyzwolony!
Skruszymy dzikiej drapieżnicy szpony!
Choć przyjdzie walczyć na śmierć i na życie,
355W pierwszym szeregu boju mnie ujrzycie!
Odyseusz, Diomedes, Antilochus wybiegają.
SCENA TRZECIA
Adrasios, gromada Greków, którzy tymczasem weszli na wzgórze.
MIRMIDON
rozgląda się po okolicy
O, tu — widzicie? — tu, gdzie góra owa!
Patrzcie! Czy to nie hełm się tam wynurza
I pióropuszem ocieniona głowa?
I kark się mocny wyłania zza wzgórza
360Ramiona już — i ręce w błysku stali?
I tors, i pas, co się od złota pali?
ADRASTOS
MIRMIDON
GRECY
Bogi!
370Achilles to, syn bogów! Wraca w dom!
Jego zwycięstwo! Sam włada lejcami!
Ach, ocalony wraca!
ADRASTOS
MIRMIDON
ADRASTOS
MIRMIDON
ADRASTOS
MIRMIDON
Adraście, patrz tu,
Jak pcha lewicę nad rumaków grzbiety!
Jak bicza kołem okrąża ich grzywy!
Jak samym świstem pędzone do mety,
385Boskie bachmaty[41] rwą grunt niecierpliwy!
Na bogi! Zda się: za same wędzidła
Wóz ciągną, jakby dym z nozdrzy je szczuł!
A jeleń szczwany nie szybsze ma skrzydła!
Wzrok już się w szprychach migocąc nie sidła,
390Wkręcony lotnie w tarcze lśniących kół!
ETOLCZYK
ADRASTOS
MIRMIDON
ETOLCZYK
MIRMIDON
ETOLCZYK
MIRMIDON
ADRASTOS
ETOLCZYK
ADRASTOS
Wściekła Megera[42]!
GRECY
krzyczą
ETOLCZYK
ADRASTOS
TESALCZYK
MIRMIDON
TESALCZYK
MIRMIDON
Na wszystkich wielkich bogów, co nas chronią!
Już zolbrzymiała do jego rozmiarów!
I błyskawicznych już kopyt pogonią
425Konie ciskają grudy ziemi o nią,
I grzmiący tętent już napełnia parów!
ETOLCZYK
Teraz — szalony! Ślepy obłąkaniec!
Skręca w bok, igra! Hej, uwaga! Bogi!
Pentesilea przecina kąt drogi…
430Widzisz?… Przyjęła jego straszny taniec…
MIRMIDON
ETOLCZYK
TESALCZYK
ETOLCZYK
MIRMIDON
TESALCZYK
MIRMIDON
ADRASTOS
TESALCZYK
MIRMIDON
TESALCZYK
MIRMIDON
ADRASTOS
MIRMIDON
ADRASTOS
TESALCZYK
W gęstych kłębach pyłu
Los się rozprawia z Amazonek zgrają:
Już widzę tylko błysk żelaza, z tyłu
455Za Achillesem; węzeł gęsty, śliczny
Dziewic, splątany z dziką masą koni…
Zaiste, chaos mniej był chaotyczny.
ETOLCZYK
TESALCZYK
460
Ha! Niechaj każdy patrzy i się śmieje:
Jak tam wesoło ów kłębek szaleje,
Jak to szukają lancy, tarczy, kasku,
Porozrzucanych daleko po piasku!
MIRMIDON
ADRASTOS
ETOLCZYK
MIRMIDON
TESALCZYK
ADRASTOS
MIRMIDON
TESALCZYK
ADRASTOS
ETOLCZYK
ADRASTOS
TESALCZYK
Jego strzegą bogi!
Trzy rzuty strzały uszedł już z jej drogi!
Już go dosięga ledwie rzutem wzroku,
485Już nawet myśl, pędząca za nim śmigła,
Bez tchu w jej piersi zziajanej zastygła!
MIRMIDON
ADRASTOS
TESALCZYK
Na rzut kamienia! Konie jego dzielne
Już gnają cwałem na Skamandru[47] wzgórza.
On wzdłuż szeregów już śmiga jak burza…
GŁOSY
z oddali
TESALCZYK
GŁOSY
TESALCZYK
Wstrzymuje bieg. Przed samo królów koło
500Zajeżdża wóz! Podchodzi Odys doń!
Zeskoczył z wozu raźno i wesoło…
Oddaje lejce i odrzuca broń…
Zdejmuje szyszak, co gniecie mu czoło
Pyłem pokryte; a wszyscy rycerze,
505Wszyscy królowie kupią się[49] wokoło!
Sława ci, chwała, boski bohaterze!
O, wszystkich Greków porwał zachwyt szczery,
Tłum go unosi, kolana mu ściska,
Zaś Automedon dymiące ogiery
510Przy jego boku prowadzi u pyska!
Już coraz bliżej — idzie — wznosi dłoń!
O, patrzcie! Boski! Wawrzyn na twą skroń!
SCENA CZWARTA
Achilles, za nim Odyseusz, Diomedes, Antilochus, Automedon z kwadrygą u jego boku. Wojsko greckie.
ODYSEUSZ
ACHILLES
trzymając hełm w dłoni, drugą ręką ociera pot z czoła. Dwaj Grecy, bez jego świadomości, chwytają jego zranione ramię i opatrują je
ANTILOCHUS
Zawsze w niepokoju,
Wygrałeś wyścig straszliwego boju,
Jak dziki orkan, który, grzmiąc po niebie,
525Świat przerażony w wirach wichru grzebie.
Gdybym na siebie grzechy całej Troi
Przyjął i ciężko zgiął się pod brzemieniem,
O, na Erynie! Mógłbym uciec cieniem
Przed własną skruchą — w lot kwadrygi twojej.
ACHILLES
do Greków opatrujących go, chcąc się pozbyć ich natręctwa
JEDEN Z KSIĄŻĄT
ACHILLES
PIERWSZY GREK
opatrując mu ramię
ACHILLES
DRUGI GREK
PIERWSZY
ACHILLES
DRUGI
DIOMEDES
Najpierw tyle
540Opowiadano, że w te rejterady[50]
Wciągnął cię odwrót mej zbrojnej gromady…
Lecz to, co widzę, dowodzi niezbicie,
Że oną jazdę poprzedziła skrycie
Uplanowana myśl. Zapytać można,
545Czyś kamień ów upatrzył już o świcie,
Przez który upaść miała nieostrożna
Królowa: takeś prosto w niego mierzył.
ODYSEUSZ
Mój bohaterze, jeśliś się tajemną
Żądzą odwetu do cna nie zaperzył,
550Racz do Argiwów obozu iść ze mną.
Już nas Atrydzi[51] wołają z powrotem.
My się ku rzece cofniemy odwrotem,
Dziewki podstępnie wciągając w gonitwę;
Tam Agamemnon z zasadzki jak młotem
555Uderzy na nie i zakończy bitwę.
Na boga gromów! Nigdzie albo tam
Ostudzisz żądzę, co jak zwierza spienia
Ciebie i gna za tobą bez wytchnienia.
Błogosławieństwo na drogę ci dam.
560Tej nienawiści dłużej bym nie przeżył,
Widząc megiery tej harce szalone!
Chętnie bym ujrzał ślad twego kopniaka
Na jej policzku różanym.
ACHILLES
spojrzał na konie
ANTILOCHUS
AUTOMEDON
bada dłonią szyje końskie
ACHILLES
AUTOMEDON
DIOMEDES
Teraz ty jasno
Widzisz, prześwietny, że to ciężka sprawa.
Gdziekolwiek sięgnąć najbystrzejszym okiem,
Wzgórza pokryte kobiet ciżbą ciasną.
575A gęstsza nie jest i szarańczy ława,
Gdy z chmur opada niszczycielskim mrokiem.
Komuż zwycięstwo zupełne przypadło?
Czyż oprócz ciebie jeden jest, co powie,
Że widział chociaż twarz tej centaurzycy?
580Próżno dążymy, my, Grecji królowie,
Wśród trąb rozgrzmotu, w złocistej zbroicy:
Ona zapadła w głębię nieodgadłą.
A kto by chciał jej srebrny bodaj głos
Usłyszeć, ten by chyba musiał wprzódy
585Zwalczać niesławnie te pospólstwa ludy,
Które jej strzegą tam, na polach Troi,
Jak cerbery[52], by jej nie spadł włos
Z jej wrażej głowy.
ACHILLES
patrzy w dal
DIOMEDES
ANTILOCHUS
ADRASTOS
PIERWSZY GREK
kończąc opatrunek
JEDEN Z KSIĄŻĄT
DIOMEDES
JEDEN Z KSIĄŻĄT
Ot tam, na mą duszę!
Stoi, gdzie padła, tam pod dębem, w dole.
Już, jak się zdaje, klęskę przebolała,
600Pióra znów hardo wieją na jej czole.
PIERWSZY GREK
DRUGI
PIERWSZY
Zawiązują ostatni węzeł i puszczają jego ramię
ODYSEUSZ
ACHILLES
ODYSEUSZ
ACHILLES
ODYSEUSZ
Dziw! Czego chcemy? Jam ci tu rozkazy
610Atrydów przyniósł! Agamemnon bowiem
Każe natychmiast wrócić nam, jak wiecie:
Taki jest plan, by zbrojnej tej kobiecie
Kazać do twierdzy podejść z całym mrowiem,
Gdzie, między dwoma wojskami, wyraźniej
615Musi oświadczyć się, z kim jest w przyjaźni.
Skoro wybierze, co woli, musimy
Wiedzieć przynajmniej my, co uczynimy.
Wierzę w rozsądek twój, dzielny Achilu,
Że poddasz się mądrości wodzów tylu.
620Wróg w Troi czeka; według zdania mego
Byłby to obłęd, w tę godzinę złą
Wdawać się w walki wojska dziewiczego,
Nim się dowiemy, czy chcą od nas czego!
I w takim razie, czego od nas chcą!
ACHILLES
nakłada hełm na głowę
625
Kto chce, obierze w walce lisią zdradę.
Ja się mężczyzną czuję — i kobietom,
Gdy nikt nie stawi czoła, sam dam radę!
Jeśli je chcecie poza bitwy metą
W chłodnym tu cieniu okrążać z daleka,
630Niemocnej chęci pełni, jak kaleka,
Czyńcie, jak chcecie: sam wyruszę przeto.
Komu się walka, na Styks! nie opłaca,
Kto wracać chce do Ilion, niechaj wraca!
Miłość, WalkaCzego ode mnie chce, wiem, boska dziewa!
635W swatów śle do mnie upierzone cienie,
A furkot ich wyraźnie jej życzenie
Śmiertelnym szeptem do ucha mi śpiewa…
Odkąd dorosłem, mili przyjaciele,
Nigdym nie stronił od niewiast, jak wiecie,
640A znałem przecie pięknych kobiet wiele!
Jeślim dotychczas tej jednej kobiecie
Odporny był, to stąd, na grom Zeusowy,
Że jeszcze w krzewach, jakby chciała ona,
Nie mam dość miękkich puchów dla jej głowy,
645Bym w samotności wreszcie był gotowy
W ogniach ją spiżu pochwycić w ramiona.
Idę, gdy wracać do obozu chcecie.
Pasterska chwila nadejdzie niebawem.
Choć miałbym jeszcze przez całe miesiące
650Zabiegać o nią bezprawiem czy prawem:
Nie wcześniej struny pokoju potrącę,
Nie wcześniej żądze się moje nasycą,
póki nie nazwę jej oblubienicą!
A ona, w wianku z ran, z których krew ciecze,
655Zwieńczoną głową za mną się powlecze!
Naprzód!
GREK
zjawia się
ACHILLES
Czy wsiadła znowu na swego stępaka[53]?
GREK
ACHILLES
Wojsko rusza
ANTILOCHUS
DIOMEDES
ODYSEUSZ
Wszyscy wybiegają.
SCENA PIĄTA
Pentesilea, Protoe, Meroe, Asteria, orszak, wojsko Amazonek.
AMAZONKI
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Nie, to wróg!
Z ust mych słyszałaś twardą wieść!
680W prochu go ujrzę u mych nóg,
Zuchwalca, co ważyć się mógł
W moją wojenną godzić cześć…
Łatwiej ujarzmisz rzeki prąd,
Co z gór opada z hukiem fal,
685Niż sprawisz, by mój zapał zwiądł,
I mojej woli ugniesz stal.
Jam to jest, straszna zwyciężczyni,
Ja, Amazonka, ja, królowa,
Której mi obraz w lustrze czyni,
690Gdy się doń zbliżam, jego pierś spiżowa?
Wszech bogów klątwą obarczona,
Na widok tego bohatera
Cała drętwieję w głębi łona,
I oddech w piersi mi zamiera!
695Mnie, co nie umiem z nim się zmierzyć,
W wir walki rzucić się szalonej,
Gdzie czeka drwiąco uśmiechniony…
Raz go zwyciężyć — albo nie żyć!
PROTOE
Gdybyś ty chciała raz, droga królowo,
700Na tym ramieniu cicho oprzeć głowę!
Upadek, który wstrząsnął twoim ciałem,
Rozpalił duszę twą i wzburzył krew:
Pani, ty przecież drżysz na ciele całem!
Błagamy cię — nie postanawiaj nic,
705Póki nie wróci pogoda twych lic!
Chodź, spocznij tutaj, niech przeminie gniew.
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Ha, patrz! (przeklęty taki dzień)
Jak zdradny się sprzymierza los
I przyjaciółek luby głos,
By skrzywdzić, zgnieść mej duszy rdzeń!
720Ilekroć moja dłoń się ruszy,
Chcąca w przelocie zwiewną zjawę
Chwycić za włosy: złotą sławę —
Zawsze zła moc mą siłę kruszy…
I rozbrat, bunt — to treść mej duszy!
725Precz mi!
PROTOE
do siebie
PENTESILEA
Czy tylko własny głos mnie zwał
Na powrót znów na pole chwał?
Czy to nie lud, czy nie zagłada,
730Co przez mych zwycięstw dziki szał
Z szumem łopotu doń się skrada?
Już odpoczywać mamy śmiele
Po zakończonym jakby dziele?
Zżęty, związany w mocne snopy,
735Plon żniw bogatych niby góra
W stogach nam rośnie w nieba stropy:
Lecz nad nim zwisa czarna chmura
I gromem grozi w dół ponura.
Pobitej tej młodzieńców chmary
740Nie powiedziecie, strojne w kwiaty,
Do wonnych dolin w swoje chaty,
Przy dźwiękach trąby i cytary[54].
Zdradliwa czeka was zasadzka:
Widzę mściwego cień Achila,
745Jak na was rzuca się znienacka,
Jeńców odbija, los przechyla;
Różane zrywa z nich kajdany,
Spiżowe da wam dla zamiany!
750Pięć dni już sława jego dumna
Chwieje się, moją mocą chwiana;
Miałażbym, zląkłszy się tytana,
Teraz odstąpić, bezrozumna,
Gdy od podmuchu jednej strzały
755Ma mi jak owoc spaść dojrzały?!
Nie! Jeśli walk, co tak ogromnie
Poczęły się, nie skończę cało,
Wieńca, co szumi tuż koło mnie,
Na skroń nie włożę sobie śmiało;
760Cór Marsa, wiernych mi niezłomnie,
Jako przyrzekłam, wiekopomnie
Na szczęścia szczyt nie wwiodę z chwałą —
Niech piramida jego z grzmotem
Powali mnie i je pokotem!
765Kto waha się, ma podłe serce!
PROTOE
Twe oko, pani, zgoła[58] obco płonie,
Niezrozumiale — i w dziwnej rozterce
Ciemne się tłuką przeczucia w mym łonie…
Rzesza, przed którą lęk czujesz, na błonie
770Rozpierzchła się jak liście przed orkanem;
Pusto na polu trupami zasłanem.
Achilles, odkąd stawiłaś mu czoło,
Skamandru falą odcięty jest wkoło;
Ty go nie drażnij, zniknij z jego wzroku!
775Ja chronić będę odwrót twego kroku.
Na olimpijskich bogów! Ni jednego
Jeńca nie wydrze ci! Blask jego broni
Nie będzie straszył nas ni tętent koni
Nie zmąci z dala śmiechu dziewiczego
780Nawet na wiele mil. Ja za to słowo
Ręczę ci święcie swoją głową!
PENTESILEA
zwraca się nagle do Asterii
ASTERIA
PENTESILEA
ASTERIA
PENTESILEA
PROTOE
nieśmiało
PENTESILEA
ASTERIA
795
Skoro, o pani, każesz, szczerze powiem,
Jak dziwię się tym widowiskiem ślepem,
Którego pojąć nie mogę… Albowiem
Z kaukaskich gór ruszyłam z moim szczepem
O jedno słońce później, wraz ze wschodem
800I już za twoim nie mogłam pochodem
Nadążyć, boś jak wicher gnała stepem.
I dziś dopiero, jak wiesz, skoro świt,
Na placu boju stanęłam gotowa;
A tu z tysiąca ust brzmi ku mnie nowa,
805Radosna wieść: Zwycięstwo! Chwała! Stój!
Już nie potrzeba nam strzał ani dzid!
Skończony cały Amazonek bój!
Że wypełniły się modły narodu,
Rada[60], gotuję wojsko do pochodu.
810Ciekawość gna mnie jednak w twoje strony,
Chcę ujrzeć żywe tej wiktorii[61] plony…
I oto widzę ciurów[62] garść wylękłą,
Drżące ze strachu Argiwów zakały[63],
Których na tarcze, gdy im serce zmiękło,
815Twe Amazonki z pola pozbierały!
A tam, spójrz tylko, przed murami Troi
Wojsko Hellenów, Agamemnon stoi,
Stoją Menelaj, Ajaks, Palamedes
I Antilochus, Odys, Diomedes —
820Patrzą ci w twarz i żaden się nie boi!
Ba, ów potomek młody Nereidy[64],
Co go twa dłoń różami wieńczyć miała —
Czoło ci stawia, łotr pełen ohydy!
On nogę swoją — jak sam głośno prawi —
825Na twój królewski dumny kark postawi!
A moja wielka córa Aresowa
Pyta, czy droga do domu gotowa…?
PROTOE
namiętnie
PENTESILEA
830
Milcz, podła!
Asterio, słusznie. Mnie się widzi,
Że jeden ulec mi jest godny:
Ten w polu stoi tam — i szydzi!
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
Na gniew twój zatem się narażę!
840Wolę już twojej nie oglądać twarzy
Niźli w tej chwili stchórzyć jak zdrajczyni,
Co cię pochlebstwem nikczemnie oślini…
Jesteś w płomieniach, więc jesteś niezdolna
Wieść dalej wojnę, zwycięska i wolna!
845Jak nie jest zdolny włóczni sprostać lew,
Skoro go łowca trucizną stumani,
By potem zdradnie wytoczyć zeń krew.
Na wiecznych bogów! O tak, Peleidy
Nigdy dla siebie nie zdobędziesz, pani:
850Raczej się boję, że na nowe wstydy,
Nim słońce zajdzie, nas syn Nereidy
Narazi: chłopców, którychśmy rękami
Własnymi z trudem wzięły do niewoli,
Odbije, szał twój rozmiażdży kołami!
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Doprawdy? Skąd zachwytu tyle!
więc dobrze — życie ci umilę!
Niech tu sprowadzą do jej łona
875Arkadyjczyka Likaona!
Dziewczyno ty niewojownicza,
Bierz go! Uciekaj, by nie zginął
We wrzawie bitwy! Królewicza
Pociągnij tam, gdzie słodko płyną
880Zapachy krzewów, tam twej chuci[67]
Słowik lubieżną pieśń zanuci!
Pieść niecierpliwą go zachętą
I zaraz odpraw swoje święto!…
Lecz… z oczu precz mi raz na zawsze!
885I z kraju będziesz mi wygnana!
Gacha całusy najłaskawsze
Niech cię pocieszą, gdy pijana
Patrzysz, jak krwawi nasza rana,
W boje pogrążasz coraz krwawsze
890Sławę, ojczyznę, miłość, dom,
Królowę, siostry — w wieczny srom!
Idź! Znać cię nie chcę! Ani kroku!
I zbaw od swego mnie widoku!
MEROE
PENTESILEA
AMAZONKA
przybiega
PENTESILEA
Zbliża się! Naprzód więc, na bój!
Dajcie mi oszczep najcelniejszy,
900Dajcie mi miecz najpłomienniejszy!
Bogowie, tej rozkoszy zdrój
Dać mi musicie, bym młodzieńca
Wytęsknionego, jedynego
W prochu zdeptała jako jeńca!
905Oddam za miarę szczęścia tego
Szczęśliwą resztę życia mego.
Asterio! Prowadź hufiec mój!
Zaprzątnij Greków, goń ich, męcz,
By mi nie psuli walki wręcz.
910Niechaj mi żadna się nie waży
Godzić w Pelidę! Śmierci strzała
Tej, co tę głowę w chęci wrażej,
Co mówię! włos by dotknąć śmiała!
Ja jedna zwalczę syna bogów!
915O towarzyszki! Ta stal czule
W najsłodszym ujmie go uścisku —
(Bo objąć chcę go w stali błysku!)
I bezboleśnie go przytulę.
Kwiaty wiosenne, ścielcie się pod niego!
920Gdy będzie padał, na was się położy.
Puls jego serca droższy mi od mego…
Nie wcześniej spocznę, dopóki z przestworzy
Jak zestrzelony stubarwny ptak boży
Nie runie do mnie. A gdy leżeć będzie
925Z złamanym skrzydłem, mój i ptaków król,
U moich stóp w tę chwilę niepojętą:
O, niechaj wtedy z Elizejskich Pól[68]
Zejdą się duchy na triumfu święto!
Pochodem w kwiatach wrócim — wtedy już
930Ja wam królową będę Święta Róż! —
Teraz na bój!
Chce odejść, spostrzega płaczącą Protoe i obraca się niespokojnie. Nagle pada jej na szyję
PROTOE
złamanym głosem
PENTESILEA
935
Ty dobra, chcesz więc? Coś wyrzekła?
Naprzód nas bój zwycięski woła!
Obie lub żadna! Hasło dam:
Róże na królów naszych czoła
Albo cyprysy na skroń nam!
Wszystkie odchodzą.
SCENA SZÓSTA
Arcykapłanka Diany zjawia się z orszakiem Kapłanek. Kroczy za nimi gromada Dziewcząt, z koszami pełnymi róż na głowach, i Jeńcy prowadzeni przez kilka uzbrojonych Amazonek.
ARCYKAPŁANKA
DZIEWCZĘ
wysypuje swój kosz
INNA
czyni to samo
TRZECIA
CZWARTA
Inne Dziewczęta czynią to samo
ARCYKAPŁANKA
Żarzy się to jak kraśny szczyt Hymetty[70]!
950O Diano, łaski tak barwnie radosnej
Dłoń twa tak szczodrze drugi raz nie wznieci!
Dary przynoszą mi wszystkie kobiety:
Matki i córy; ale ja, niestety,
Nie zaślepiona, wiem, komu wdzięczniejsze
955Należą dzięki się, a komu mniejsze.
Czy to już cały zapas, moje dzieci?
PIERWSZE DZIEWCZĘ
ARCYKAPŁANKA
DRUGIE DZIEWCZĘ
Te pola, matko, bardziej są podatne,
960By jeńców zbierać niż róże szkarłatne.
Choć w krąg na wzgórzach gęsta ozimina
Młodziutkich Greków stanęła i czeka
Na sierp żniwiarek, co ich żąć zaczyna —
To w róże wkoło uboga dolina,
965Kwiat w tarń[71] się chowa i z kwitnieniem zwleka.
Łatwiej się przedrzeć przez las lanc i strzał
Niż przez ich gęsty i ciernisty wał.
Spójrz tylko na te palce moje, proszę.
TRZECIA
Wyszłam na szczyt, gdzie skała jest podcięta,
970Zerwać tę różę, którą ci przynoszę.
Tam blado poprzez pąka ciemną zieleń
Przebłyskiwała: w kwiat nie rozwinięta
I niedojrzała do miłosnych wcieleń.
Chwytam ją, padam — i lecę zgubiona
975W jakowąś przepaść bez dna! Nieprzytomnie
Spętana czuję się w śmiertelnej sieci.
Lecz co za szczęście! Widzę, jak wkoło mnie
Przepych różany tak wspaniale świeci,
Że Amazonkom sto zwycięstw okwieci.
CZWARTA
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZE DZIEWCZĘ
W przyszłości, kiedy przy dźwiękach cymbałów
990Wyruszy w pole wojsko Amazonek,
Ruszymy z nimi, lecz nie tylko na łów
Wianków i róż, którymi cały dzionek
Sławić musimy triumf naszych matek.
Patrz, moje ramię już oszczep udźwiga,
995Kamień z mej procy zawsze w sam cel śmiga!
Oto już dla mnie za kwiateczkiem kwiatek
Sam się zaplata w wianek oblubieńczy —
Ten, na którego strzałę mam, już miga
Wśród wojowników, dzielny i młodzieńczy.
ARCYKAPŁANKA
DZIEWCZĘTA
w zamieszaniu
Siadają parami
PIERWSZE DZIEWCZĘ
TRZECIE DZIEWCZĘ
ARCYKAPŁANKA
do uzbrojonych Amazonek
Cóż? Nie zechcecie zabawić swych gości?
Nie stójcież tak bezradnie, o dziewczęta!
Ja mam was uczyć zabiegów miłości?
1015Nie zapowiecie Różanego Święta
Słowem uprzejmym? Czyli was nie nęci
Spytać strudzonych, jakie mają chęci?
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
TRZECIA
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA AMAZONKA
do jednego z Jeńców
DRUGA
do innego
TRZECIA
Który z was młodych, co tak patrzą hardzi,
1035Gdy pomarańczy sok ten miłująco
Poda dłoń moja, darem tym pogardzi?
WSZYSTKIE TRZY
JENIEC
PIERWSZA AMAZONKA
O cudzoziemcy z ponurym obliczem!
1040Cóż gnębi was, gdy nasza broń spoczywa,
Że was bojaźnią nasz widok przeszywa?
Ty, w złotym pasie, mów! Co cię przestrasza?
Może psy gończe czy lwia skóra nasza?
JENIEC
spojrzał na nią bystro
PIERWSZA AMAZONKA
JENIEC
PIERWSZA AMAZONKA
JENIEC
zdumiony, ściszonym głosem do towarzyszów
SCENA SIÓDMA
Zjawia się Naczelniczka. Ciż sami.
NACZELNICZKA
Tu cię, dostojna, widzę śród zabawy!
Tymczasem blisko, na odległość strzały,
1055Wojsko do krwawej zbroi się rozprawy!
ARCYKAPŁANKA
NACZELNICZKA
Tu, gdzie wylizały
Skamandru wody jar głęboki. Jeśli
W wiatr się wsłuchacie, co wieje nad skały,
1060To usłyszycie poszum niespokojny,
Szczęk broni, koni rżenie, krzyk, sygnały,
Wrzawę bojową, trąby i cymbały,
Cały spiżowy głos morderczej wojny —
I nad nim okrzyk gromowy królowej.
JEDNA Z KAPŁANEK
DZIEWCZĘTA
Biegną na wzgórze
ARCYKAPŁANKA
NACZELNICZKA
ARCYKAPŁANKA
NACZELNICZKA
ARCYKAPŁANKA
Przed godziną już.
Stałam tu w cieniu tego obelisku,
1075Kiedy na tropie Achila, tu, blisko
Mnie, przeleciała cwałem na kształt gromu!
A ja spytałam śpieszącą: „Co będzie?”
„Na święto jedziem!” — rzuciła mi w pędzie.
„Gotuj, dostojna, całe kwiatów deszcze!”
PIERWSZA KAPŁANKA
do Dziewcząt
PIERWSZE DZIEWCZĘ
na wzgórzu
Nie widzimy!
Żadnego hełmu odróżnić nie mogę.
Jak okiem sięgnąć, mgliste widzę dymy,
Cień chmur zasłonił słoneczną pożogę,
1085Tylko wojsk widać kotłujące chmary,
Na polu śmierci goniące ofiary.
DRUGA KAPŁANKA
PIERWSZA KAPŁANKA
NACZELNICZKA
ARCYKAPŁANKA
Do czego zmierza jej duch niespokojny?
Tysiące jeńców — czy to jeszcze mało?
Roją się w lasach wszędy dookoła…
1100Cóż to jej zdobyć jeszcze pozostało?
DZIEWCZĘTA
na wzgórzu
PIERWSZA KAPŁANKA
PIERWSZE DZIEWCZĘ
NACZELNICZKA
DRUGA KAPŁANKA
PIERWSZE DZIEWCZĘ
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZE DZIEWCZĘ
1110
Na jego skroń. O, patrzcie, siostry, w dal:
Świecący stoi na wzgórzu i w stal
Zakuty, on i rumak — od szafiru
I chryzolitu[77] skrzy się promienniejszy!
Ziemia dokoła, zasnuta w cień kiru[78]
1115Gromowej nocy, podkład najczarniejszy
Jednemu daje — i blaski swe traci,
By oddać przepych tej jednej postaci!
ARCYKAPŁANKA
Co naród, nas — obchodzić ma Pelida?
Czyż to przystoi córce Aresowej,
1120Królowej dzielnej — tak nadstawiać głowy?
do Amazonki
Pędź, Arsinoe, pędź przed jej oblicze
I w mej bogini imieniu jej powiedz:
Że stawił czoło Mars, wojenny łowiec!
Że na jej gniew ją wzywam, aby znicze
1125Wznieciła, w dom powiodła boga wojny
Oraz niezwłocznie w świątyni ojczystej
Dzień Święta Róż zaczęła uroczysty!
Amazonka wybiega
PIERWSZA KAPŁANKA
PIERWSZE DZIEWCZĘ
ze wzgórza
KAPŁANKA
DZIEWCZĘ
Na wszystkich Amazonek czele!
Hej, w złotym stroju bojowym jak błyszczy,
Tańcząc ku niemu wojennie! I zda się,
1135Iż się do słońca tak zazdrością pasie,
Że je w swym locie prześcignie i zniszczy
Za to, że skroń mu ucałować śmiało!
Gdyby się chciała w niebo wzbić na wietrze,
Aby się zrównać z rywalką nad chmury,
1140Wspaniały rumak tej Marsowej córy
Nie mógłby lotniej nieść jej przez powietrze.
NACZELNICZKA
ARCYKAPŁANKA
do Naczelniczki
NACZELNICZKA
ARCYKAPŁANKA
DZIEWCZĘ
na wzgórzu
ARCYKAPŁANKA
do Naczelniczki
O bezrozumna plotko, bądź przeklętą!
Trafiona strzałą? — Gdzie ją trafić miał?
Ją, nosicielkę pasa z dyjamentów,
1160Córę Marsową, której pierś odjęto,
Ów cel zatrutych upierzonych strzał?
NACZELNICZKA
ARCYKAPŁANKA
Amazonka wraca
PIERWSZA KAPŁANKA
ARCYKAPŁANKA
AMAZONKA
Za późno było! Przebacz! Brak mi słów…
Nie mogłam spotkać ciżbą otoczonej,
Gdy się zjawiała z coraz innej strony.
1170Ale znalazłam Protoe i mową
Jasną jej twoje powtórzyłam słowo.
Ona odrzekła — coś, lecz nie wiem prawie,
Czy usłyszałam dobrze w takiej wrzawie.
ARCYKAPŁANKA
AMAZONKA
1175
Powstrzymała cwał
I jęła[82] patrzeć łzawymi oczyma
Na swą królowę. Kto mi rozkaz dał?
Arcykapłanka — mówię — że się zżyma
Na oszalałą, co, ślepa jak burza,
1180Dla jednej głowy krwawy bój przedłuża.
Ona odrzekła: „Ty do swojej wracaj
Arcykapłanki — tak rzekła — o, tam
Na twarz niech padnie i modły zanosi,
Bo gdy się w walce tej głowy nie skosi,
1185Nie ma ratunku już — ni jej, ni nam!”
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA KAPŁANKA
SCENA ÓSMA
Zjawia się Namiestniczka. Te same.
NAMIESTNICZKA
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA KAPŁANKA
NAMIESTNICZKA
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA KAPŁANKA
do uzbrojonych Amazonek
Amazonki wyprowadzają jeńców
ARCYKAPŁANKA
NAMIESTNICZKA
Więc posłyszcie nową
Wieść, najstraszniejszą! WalkaAchilles i ona
1205Natarli na się jak burza szalona,
Gdy w chmurach gruchnie gromem w grom; i dzidy,
Słabsze od piersi, rozprysły się w drzazgi.
Lecz nie zachwiała się postać Pelidy,
Tylko królowa runęła na ziemię!
1210Leży bez ducha w śmierci dyjademie,
Na zemstę zdana; myślę, że na miazgi
Stratują teraz ją. Olimpie święty!
Lecz on bez ruchu stanął, niepojęty,
Wrósł w ziemię, blady śmiertelnie jak ona.
1215„Na bogi! — woła. — Zabiłem! Już kona!”
I z konia skacze w jednym oka mgnieniu;
A wkoło trwa, zdrętwiały w przerażeniu,
Krąg Amazonek, pomny słów królowej,
Że tknąć nie wolno go pod karą głowy…
1220On zbliża się zuchwale do leżącej,
Pochyla się i zgarnia włos z jej czoła,
Własnym ramieniem podnosi ją drżący
I głośno własny czyn przeklinający
Z jękiem na powrót do życia ją woła!
ARCYKAPŁANKA
NAMIESTNICZKA
„Precz, znienawidzony!” — grzmi
Całe nań wojsko. „Śmierć na jego głowę! —
Woła Protoe. — Gdy nie zejdzie mi,
To najcelniejsze strzały nań gotowe!”
1230I, na Pelidę nacierając konno,
Królowę ręką wyrywa obronną…
Wtem budzi się nieszczęsna z odrętwienia.
Prowadzą ją, rzężącą, poranioną
I z włosem dziko wiejącym z ciemienia,
1235W dalsze szeregi, z czułą troską o nią.
Aliści on, Achilles niepojęty,
Któremu Eros w piersi z zimnej skały
Rozpalił nagle dziwny serca żar,
Woła: „Siostrzyczki niechby poczekały!
1240Wiecznej przyjaźni przynoszę im dar!”
I miecz odrzuca, i tarczę, rękami
Pancerze z piersi zrywa z nieostrożna.
Dwojgiem rąk gołych — jak psa! — maczugami,
Gdyby nie zakaz, ubić by go można!
1245Tak za królową idzie między nami,
Jak gdyby wiedział, zuchwały, przeklęty,
Że jego żywot naszym strzałom święty.
ARCYKAPŁANKA
NAMIESTNICZKA
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA KAPŁANKA
DRUGA
SCENA DZIEWIĄTA
Wchodzi Pentesilea, wsparta na rękach Protoe i Meroe, z orszakiem.
PENTESILEA
słabym głosem
Wszystkimi psami szczujcie go! Głowniami
1255Z ognia popędźcie na niego sto słoni!
Niech go sto kwadryg, zbrojnych w sierpy, goni,
Rozszarpie w sztuki i krwią pole splami!
PROTOE
Droga! Zaklinam… Na matki mogiłę…
Po twoim tropie idzie tu Pelida.
1260Uciekaj, przebóg, gdy ci życie miłe!
Miłość, Walka, UcieczkaPENTESILEA
Tę pierś mi strzaskać, o Protoe droga!
Czy nie jest tak, jak gdybym lirę chciała
Podeptać za to, że do siebie, błoga,
W powiewie nocy imię me szeptała?
1265Jak ktoś, kto bestii pod nogi się kłoni;
Jakbym głaskała panterę, co do mnie
Z taką się myślą zbliża, jak ja do niej?
MEROE
PROTOE
MEROE
1270
Ucieczką gardzisz? Walki nieprzytomnie
Pożądasz? W zemście chcesz cała się spalić?
Tu, na tym placu, ma się stać rzecz straszna?
PENTESILEA
Mojaż to wina, że muszę orężem
O jego serce zabiegać rubaszna?
1275Czegóż chcę, wznosząc miecz swój nad tym mężem
Chcęż do podziemnych posłać go podwoi?
Na wielkich bogów! Ja go pragnę przecie
Tylko przycisnąć do tej piersi mojej!
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
PENTESILEA
z wymuszonym opanowaniem
Dobrze — jak chcecie — ja się opanuję,
1285Ujarzmię serce, aby nie krzyczało;
Że macie słuszność, sama teraz czuję,
Co trzeba, zrobię — i znajdę w tym radość.
Czemuż bym zaraz, jak bezsilne dziecię,
Którego chętce nie stało się zadość,
1290Z bóstwami zerwać miała? Gdy iść chcecie,
Idę!… Przyznaję, że byłoby miłe
Szczęście, lecz z nieba nie spadnie mi przecie,
Więc z niebem nie chcę mierzyć się na siłę.
Tylko pomóżcie wstać mi!… Dajcie konia!
1295Już was powiodę na ojczyste błonia…
PROTOE
PENTESILEA
spostrzega wieńce w rękach Dziewcząt; z nagłym płomieniem na twarzy
PIERWSZE DZIEWCZĘ
PENTESILEA
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
Przeklęty pośpiech oszalałej chwili!
Przeklęta myśl — gdy mord szaleje wściekły —
O przyszłej orgii myśl! O chuć zarazy,
1310Co w czystych duszach cór Aresa wyje
Jak wściekły pies, jak trąb spiżowe szyje,
Co wszystkich wodzów przekrzyczą rozkazy!
Czyż zwyciężyłam już, że na mój miecz
Triumf szyderstwem spadł? Z mych oczu precz!
Siecze wieńce z róż
PIERWSZE DZIEWCZĘ
DRUGA
zbierając rozrzucone kwiaty
PENTESILEA
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA KAPŁANKA
DRUGA
INNA
na wzgórzu
PENTESILEA
KAPŁANKA
na wzgórzu
PROTOE
PENTESILEA
Siada
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
MEROE
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
bezsilnie
Niechaj się zbliża… Dobrze… niech tu idzie
1345I niech żelazną postawi mi nogę
Na karku mym. Kwitnące lica czemu
Przyrównać się nie mają błotu temu,
Skąd się zrodziły? Za koniem wleczona
W dół głową, wskażę powrotną mu drogę!
1350Ciało młodości pełne, co już kona,
Ciśnięte w hańbie na tym polu kaźni —
Do rozszarpania niech zgrai sobaczej
I krukom niechaj na żer odda! Raczej
Być prochem niż kobietą, co nie drażni.
PROTOE
PENTESILEA
zrywając naszyjnik
Precz, przeklęte szychy[86]!
PROTOE
PENTESILEA
zrywa klejnoty z głowy i z rąk
Precz z mojej głowy! Na coście się zdały,
1360Wy, bezradniejsze niż lica i strzały!
Zgińcie wy, blichtry[87], którymi oblekły
Dziś mnie te ręce do bitwy — i ręce,
Zgińcie — i słowa, co, kładąc strój klęski,
Kłamały, że to będzie strój zwycięski!
1365Jak to mnie ślicznie zwodziły dziewczęce
Me pochlebczynie dokoła zwierciadła,
Że cudem kształtów tych każdego znęcę!
Oby zaraza na ich czary padła!…
GRECY
za sceną
KAPŁANKA
na wzgórzu
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
MEROE
Los, SerceARCYKAPŁANKA
1385
Nie móc? Ona?
Skoro jej z zewnątrz nic — ni los, ni głos
Nie zatrzymuje, tylko nieroztropne
Własne jej serce?
PROTOE
Ono — to jej los!
1390Tobie żelazne wydają się pęta
Nierozerwalne — prawda? Otóż ona
Zerwałaby je może, matko święta —
Ale nie zerwie uczucia, o matko,
Z którego drwisz. Co w niej jest, to wie ona —
1395A każda pierś czująca jest zagadką!
O szczyt walczyła dobra życiowego;
Już je musnęła, miała: wyciągniona[88]
Dłoń już za słaba, by sięgnąć innego.
Pójdź, skończ je teraz tu na piersi mojej.
1400Co boli? Czego płaczesz?
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
półgłosem
PROTOE
tak samo
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Gdyby to mogło być!… Gdybym zdołała!
Los, KlęskaAch, rzeczy, których dłoń ludzka nie zdzierży,
1420Zdziałałam — takie, w które nikt nie wierzy…
Na rzut ten siebie postawiłam cała.
Rozstrzygająca leży kość! Och, leży!…
Pojąć to muszę — i to, żem przegrała.
PROTOE
Nie, słodkie serce! Nie daj temu wiary!
1425Sił twoich nie mierz według takiej miary!
Losu, o który grasz, nie ceń tak mało,
Tak nisko — abyś o nim mniemać miała,
Że to, co wart ów los, już dlań się stało.
Czy perły, które twój oddech porusza
1430Na szyi białej — to zasobność cała,
Na którą zdobyć się może twa dusza?
Ileż to rzeczy, które się nie śniły,
Czekają, byśmy je w Farzos spełniły!
Chociaż — co prawda — już za późno prawie…
PENTESILEA
po niespokojnym geście
PROTOE
Tam, w samym zenicie,
Nim noc zapadnie, doszłabyś do celu.
Zawrzemy sojusz, przed Grekami skrycie,
1440Z wojskiem Dardanów; do ich statków wielu
Zakradniem się nad morze, do zatoki;
Nocą, na dany znak — ich flotę całą
Z dymem puścimy, obóz weźmiem szturmem;
Uderzym wroga tyły, front i boki;
1445Starty, rozbity w puch, rzuci się hurmem
W rozsypkę, w pogrom… a nam by zostało
Wieńczyć głów tyle, ile się zachciało!
O, jakim szczęściem będzie taka chwila!
I prędzej znajdę własny zimny grób,
1450Nim spocznę w walce, która się przesila!
Ach, ujrzeć, jak się kwiat marzeń rozchyla
I jak nareszcie zuchwałość Achila
Unicestwiona pada u twych stóp!
PENTESILEA
patrzyła tymczasem prosto w słońce
MEROE
PROTOE
MEROE
PROTOE
PENTESILEA
1460
Wiem, za wysoko! Za górnie! Zbyt dumna…
On w wiecznych kręgach ognia się rozpostrze
Igrać tęsknotą wokół mego łona.
PROTOE
MEROE
PENTESILEA
Zbiera się do drogi i wstaje
MEROE
PROTOE
A więc powstajesz? — O moja władczyni,
Uczyń to zatem tak, jak olbrzym czyni!
Nie drżyj, chociażby z podziemnej otchłani
1470Piekło się całe na ciebie wywlekło!
Stój, mocno stój! I chodź!… Cóż cię urzekło?
Stój tak potężnie, jak stoi sklepienie,
Bo każdy głaz osobny runąć chce!
Czoło jak zwornik nadstaw niewzruszenie
1475Boskim piorunom i krzycz: „Trafcie mnie!”
Niechaj rozłupią cię do samych nóg,
A ty nie zadrżyj, od posad do szczytu,
Póki dech jeden wapna i granitu
Twą młodą pierś podtrzymać będzie mógł!
1480Daj dłoń.
PENTESILEA
PROTOE
Masz bezpieczną skałę,
By przemknąć poprzez jej głazy zwietrzałe,
Lub wygodniejszą drogę przez dolinę.
1485Którą, królowo, wybrać wolisz?
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
nagle, doszedłszy do mostu, staje
PROTOE
MEROE
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
niechętnie
PENTESILEA
z przerażeniem
ARCYKAPŁANKA
MEROE
PENTESILEA
ARCYKAPŁANKA
MEROE
PROTOE
obróciwszy się
ARCYKAPŁANKA
MEROE
nieśmiało
To dzieło jest Gigantów[93]…
PENTESILEA
MEROE
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
MEROE
SzaleństwoPROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Wszystkie spoglądają po sobie w oniemiałym przerażeniu
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
spogląda w dół, w rzekę
Chce rzucić się do rzeki, Protoe i Meroe powstrzymują ją
PROTOE
MEROE
KAPŁANKA
na wzgórzu
AMAZONKA
ARCYKAPŁANKA
do Kapłanek
Arcykapłanka, Kapłanki i Dziewczęta uchodzą.
SCENA DZIESIĄTA
Gromada Amazonek zjawia się, z łukami w rękach. Też same.
PIERWSZA AMAZONKA
woła poza scenę
DRUGA
TRZECIA
PROTOE
zajęta królową
MEROE
do otoczenia
PROTOE
MEROE
do Amazonek
KSIĘŻNICZKA
z orszaku królowej
Podaje wodę
TRZECIA AMAZONKA
do Protoe
PIERWSZA
Gotują łuki.
SCENA JEDENASTA
Achilles zjawia się bez broni, hełmu i zbroi, za nim kilku Greków. Te same.
ACHILLES
1555
Cóż? O dziewice, w kogo wasze strzały
Wycelowane? W tę pierś bez pancerza?
Czy która jedwab ten zedrzeć zamierza,
Byście me serce bijące ujrzały?
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
TRZECIA
PIERWSZA
GŁOSY
Strzelają mu nad głową
ACHILLES
1565
Zostawcie! Okiem wy trafiacie celniej!
Na olimpijskich bogów, to nie żarty!
Jestem do głębi zraniony śmiertelnie
I rozbrojony, oto całkowicie
U nóżek waszych kładę się rozdarty.
PIĄTA AMAZONKA
trafiona dzidą spoza sceny
Pada
SZÓSTA
tak samo
Chwieje się
SIÓDMA
tak samo
Pada
PIERWSZA
jednocześnie z Meroe
MEROE
zajęta królową, jednocześnie z pierwszą Amazonką
CZWARTA AMAZONKA
DRUGA
PROTOE
zajęta królową
TRZECIA AMAZONKA
MEROE
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
TRZECIA
KSIĘŻNICZKA
z orszaku opuszcza nagle królową
Zdziera łuk z ramienia i napina go
ACHILLES
zwraca się do coraz innej z Amazonek
To nie do wiary; głos ten słodko gra mi,
Srebrzyście kłamiąc treści waszej mowy.
Ty o błękitnych oczętach, ty wcale
Nie pragniesz, by mnie rozszarpały dogi.
1590Ni ty, co wstrząsasz złotych włosów fale!
Gdyby na wasz przedwczesny okrzyk wrogi
Zerwały smycze wyjące potwory,
Wasz nagły przestrach rzuciłby się skory
Pomiędzy bestie i mnie — męskie serce,
1595Co dla was bije, chronić w poniewierce.
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
PIERWSZA
PIĄTA
CZWARTA
TRZECIA
KSIĘŻNICZKA
nakłada strzałą na cięciwę
ACHILLES
do jednego z Greków, który obok niego wymierzył z łuku
KSIĘŻNICZKA
Pada
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
TRZECIA
SCENA DWUNASTA
Z drugiej strony zbliżają się Etolczycy z Diomedesem na czele; wkrótce za nimi, od strony Achillesa, Odyseusz z wojskiem.
DIOMEDES
Prowadzi ich przez most
PROTOE
pomocą kilku Amazonek przenosi królową z powrotem na pierwszy plan sceny
AMAZONKI
w popłochu
1615
Jesteśmy w matni! Otoczone! Zdrada!
Podła pułapka! Precz stąd, precz! Niewola!
Odcięto nas! Ratunku! Biada, biada!
DIOMEDES
do Protoe
MEROE
do uciekających Amazonek
PROTOE
przy królowej
Amazonki rozpraszają się. Meroe wybiega za nimi
ACHILLES
JEDEN Z GREKÓW
DIOMEDES
PROTOE
DIOMEDES
ETOLCZYK
ACHILLES
odpycha Etolczyka
DIOMEDES
ACHILLES
PROTOE
ACHILLES
biorąc królową w ramiona
Układa ją na korzeniu dębu
DIOMEDES
ODYSEUSZ
na czele wojska ciągnący przez scenę
Odyseusz i Diomedes znikają wraz z wojskiem po stronie Amazonek.
SCENA TRZYNASTA
Pentesilea, Protoe, Achilles, orszaki Greków i Amazonek.
ACHILLES
Otworzył zbroję królowej
PROTOE
ACHILLES
PROTOE
Twój straszliwy cios
Rozdarł jej pierś; nadludzką wstała siłą.
1655Przyprowadziłyśmy tutaj omdlałą
I przemknąć miałyśmy za tamtą skałą.
Lecz czy się z bólu ciało przesiliło,
Czy nie ostała się dusza udręce —
Twoje zwycięstwo ducha jej dobiło;
1660Nogi omdlały, zmieszała się głowa —
I, niedorzeczne wymawiając słowa,
Drugi raz martwa padła mi na ręce.
ACHILLES
PROTOE
ACHILLES
PROTOE
Jeśli ci serce litości nie wzbrania,
Jeśli uczucie nie wygasło w tobie,
1670Jeżeli nie chcesz zabić jej ni w grobie
Najstraszniejszego zamknąć obłąkania —
Jedną mą prośbę spełń, Pelido.
ACHILLES
PROTOE
ACHILLES
PROTOE
Nie pytaj o to.
Gdy ją nadzieja znowu z śmierci dróg
Wprowadzi w życie, niech z ową sromotą
1685Pierwszym, co spotka, nie będzie jej wróg.
Ileż to rzeczy w sercu kobiet żyje,
Co nie stworzone na oczy niczyje!…
Skoro już musi, jak los każe zły nam,
Witać cię tak, jak inni jeńcy twoi —
1690Nie żądaj tego wcześniej, ach, zaklinam!
Aż się jej dusza na to nie uzbroi.
ACHILLES
PROTOE
ACHILLES
PROTOE
Tak straszne zadać zamierzasz jej męki?
To młode ciało, człowieku zażarty,
Jak dziecko w kwiaty, zdobne w krasy[97] wdzięki,
Ty chcesz haniebnie, jako trup rozdarty…?
ACHILLES
PROTOE
ACHILLES
Na nieba, jak! Nakazem miłowania:
Czysto, z tęsknotą w sercu — w niewinności,
Jednak z gorącą chęcią jej zabrania.
1705Ja chcę uczynić ją swą królową.
PROTOE
ACHILLES
PROTOE
Niech twoje stopy ucałuję, boski!
1710Gdybyś tu nie był, teraz — pełna troski
Wszędzie po ciebie iść byłabym zdolną!…
O, patrz, otwiera powieki…
ACHILLES
PROTOE
ACHILLES
Orszak Achillesa usuwa się
PROTOE
do Achillesa, który staje za drzewem
ACHILLES
ukrywa się za pniem
PROTOE
SCENA CZTERNASTA
Pentesilea, Protoe, Achilles, orszak Amazonek.
PROTOE
Pentesileo! Moja marzycielko!
W jakich odległych światach senne roje
Duszy twej błądzą z niepewnością wielką?
1725Jakby twą pierś opuścił duch niechętny;
Gdy w nią już wkracza, jak królewicz młody,
Szczęście, zdziwione, iż pełen urody
Dom stoi pusty, więc odchodzi smętny,
Aby odlecieć w niebiańskie ogrody…
1730Czy gościa ręce nie wstrzymają twoje?
Oprzyj się o mnie, ja ciebie ukoję.
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
1740
Ach, Protoe!
Co za widziadła przyśniłam straszliwe!
O, jakże słodko — łzy płyną gorące —
Po przebudzeniu serce ledwo żywe
Na twoim sercu usłyszeć bijące!
1745Śniłam… że byłam w bitwie, że mię
Trafił oszczepem Pelida[100]; i w brzęku
Spiżowej zbroi runęłam na ziemię;
Ziemia oddźwiękła głuchym echem jęku…
I gdy me wojsko znika rozgromione,
1750A ja, rażona, leżę nieprzytomnie —
Zeskoczył z konia, idzie w moją stronę,
Krokiem triumfu przybliża się do mnie…
Mocnym ramieniem chwyta mnie pod serce…
Po sztylet sięgnąć już nie może ręka!
1755Jestem w niewoli! Śmiejąc się, szyderce
Wloką mnie w namiot jego! Co za męka!
PROTOE
O nie, najlepsza królowo! Twej duszy
Wspaniałomyślnej szyderstwo nie zgłuszy!
Gdyby ten sen prawdziwy był: ach, wierzaj,
1760Raj by się tobie otworzył na ścieżaj!
I zobaczyłabyś, jak w hołdzie może
Pada syn bogów u twych nóg w pokorze.
PENTESILEA
Miłość, ZwycięstwoBiada mi, gdybym tej hańby dożyła
I rękę dała mężowi niezbrojną,
1765Jeśli go miecza nie zjedna mi siła!
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
1770
Taka spokojna byłam, jak te wody
Drzemiące w skał zatoce — wiew najmniejszy
Żadnym uczuciem nie mącił pogody…
To słówko „spokój” wstrząsnęło mnie nagle
Jak wiatr od morza, który wydął żagle.
1775Czemuż ma spokój być najpotrzebniejszy?
Tak osobliwa stoisz, skamieniała,
Jak gdybyś nagle dziką i obrzydłą
Twarz poza mymi plecami ujrzała,
Którą ci grozi szkaradne straszydło!
1780Wszak słyszysz, że to płód tylko snów…
Co?… Albo może?… Jest?… Naprawdę?… Mów!
Gdzie jest Meroe… Megarys?…
Ogląda się i nagle spostrzega Achillesa
Dobywa sztyletu
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
Miłość, WięzieńPENTESILEA
PROTOE
ACHILLES
który tymczasem podszedł bliżej
O, w najpiękniejszym znaczeniu, królowo!
Jeniec pobity chętnie się powierzy
1805Na życie całe — twych oczu okowom.
PENTESILEA
ukrywa twarz w dłoniach
PROTOE
ACHILLES
Zgina przed nią kolano
PENTESILEA
po chwili
Więc pozdrowiony bądź, pełen urody,
Wdzięku żywota, piękny bożku młody!
O serce moje, teraz spuść z łańcucha
1815Nagromadzoną krew, co nań czekała
Niema, gorąca, w ciemni mego ciała!
Krwi moja młoda, niech żyłami bucha
Twój śpiew zachwytu! Uskrzydlone gońce
Rozkoszy mej, otwórzcie soków zdrój!
1820Niech w licach moich zapłoni się strój
Kraśnej chorągwi wiejącej pod słońce:
Syn Nereidy, Achilles, jest mój!!
Wstaje
PROTOE
PENTESILEA
postępując naprzód
Do mnie, dziewice, chwałą uwieńczone,
1825Wy Marsa córy, co od stóp do głów
Jeszcze jesteście bitwą zakurzone!
Każda mi chłopca, wziętego w pogoni,
Za dłoń sprowadzi i kwiatami spęta;
Z koszami róż przybliżcie się, dziewczęta!
1830Gdzie wasze wianki są dla tylu skroni?
Wybiec na pola! Pustka i posucha?
Jeśli już wiosna dla kwiatów zamknięta,
Niech je wasz oddech z niwy tej wychucha!
I do roboty wy, kapłanki Diany!
1835Niech mi się z grzmotem świątyni wierzeje[101]
Na wielki blask i zapach kadzidlany
Jak wrota raju otworzą! Rozwiany
Niech sukien trzepot głośno się rozśmieje!
Dać mi przed ołtarz rosłe, piękne zwierzę
1840O krótkich rogach… błysk noża je zwali
Na świętym miejscu, w bezgłośnej ofierze,
Aż zadrżą mury kolumnowej sali.
Hej, gdzie jesteście, służebne od zniczy!
Z marmurów żwawo zmyjcie krew ofiary
1845Olejkiem perskim, co na węglach syczy!
Podkasać szaty! Napełnić puchary!
Zadąć mi w trąby, rozszaleć cytary!
Niechaj pomiesza firmamentu[102] szyki
Zachwyt zawrotnej, szalonej muzyki!
1850Protoe! Pomóż szczęściem się zachłysnąć!
Wymyśl, siostrzyczko, jak by z moich źrenic
Szał od boskiego większy mógł wytrysnąć,
Szał róż i śpiewu, szał tańca i szklenic —
Gody weselne zbrojnych oblubienic!
PROTOE
z powstrzymywanym wzruszeniem
1855
Radość cię gubi i ból jednakowo:
Jedno i drugie w szaleństwo cię wtrąca!
Czyś już do kraju powróciła zdrowo?
Spójrz naokoło! Gdzie jesteś, królowo?
Gdzie twe kapłanki? Gdzie rzesza broniąca?
PENTESILEA
tuli się do niej
1860
O, zostaw mnie, Protoe! Pozwól duszy
Na chwilę w fali pogrążyć się czystej,
Jak zbrudzonemu dziecku. Dość katuszy!
Ilekroć muśnie mnie nurt przeźroczysty,
Jedna się plama na mym sercu zmywa.
1865Zgraja Eumenid[103] ucieka straszliwa…
Już bogów jakby bliskość mnie owiewa!
Zaraz w ich chórze mój głos się rozśpiewa…
Nigdym na śmierć nie była tak gotowa!
Lecz ty mi powiedz: czy mi przebaczyłaś?
PROTOE
PENTESILEA
O, ja wiem, wiem… Miłaś
I dobra! Twoją jest mej krwi połowa!
GniewNieszczęście, mówią, podnosząco działa;
Jam, przyjaciółko, tego nie doznała.
1875Mnie rozgorycza, niepojęcie judzi[104]
Roznamiętnieniem na bogów i ludzi…
Jak wrogi jest mi każdy błysk radości,
Kiedy na cudzym obliczu zagości!
Dziecię na łonie, które matka pieści,
1880Zdaje się w spisku przeciw mej boleści!…
Teraz bym chciała w uniesieniu szczerem,
By był radosny i szczęśliw, kto żywy.
w bólu być może człowiek bohaterem.
Boski jest wtedy, kiedy jest szczęśliwy!
1885Teraz do rzeczy! Niech mój huf
Wraz[105] do odmarszu będzie skory;
Bacznie mi dojrzeć koni, psów;
Z jeńcami ruszą w ślad tabory[106]
W stronę ojczyzny…
PROTOE
do siebie
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
z czułą niechęcią
Cóż za pytanie!
On, twój kwitnący bohater i jeniec
1895Zdobyty mieczem. Gdzie jest? Niech tu stanie!
PROTOE
zmieszana
PENTESILEA
PROTOE
do siebie
Daje znak jednej z Amazonek, która odchodzi
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
prędko
Ogołociły dziewczęta te niwy
1915I zostawiły jeden kosz z kwiatami.
Dziwnie, zaiste, wypadek szczęśliwy…
Chcesz? Dla Pelidy splotę wieniec żywy
Z róż, które pachną pod twymi stopami.
Siada pod dębem
PENTESILEA
Najukochańsza! Wzruszasz mnie do głębi!
1920Hej! O stu płatkach ta róża czerwona
To mój jest dar na wieniec Likaona.
Podnosi także kilka róż i siada obok Protoe
DZIEWCZĘ
z jej orszaku
INNA
PENTESILEA
DZIEWCZĘ
CHÓR DZIEWCZĄT
z muzyką
JEDNA Z DZIEWCZĄT
ACHILLES
w czasie śpiewu zbliża się potajemnie do Protoe
PROTOE
Po uwiciu wianków Pentesilea zamienia wieńce z Protoe; trwają w uścisku, spoglądając na girlandy. Muzyka milknie. Amazonka wraca
PENTESILEA
AMAZONKA
SCENA PIĘTNASTA
Pentesilea, Protoe, Achilles, Amazonki.
PENTESILEA
ACHILLES
u jej nóg
PENTESILEA
Dobrześ powiedział, synu Nereidy!
Więc patrz też we mnie jak w słoneczny promień…
1950Ty jesteś ranny, na łuk Artemidy!
ACHILLES
PENTESILEA
Nie myśl, Pelido, żem wśród oszołomień
Walki na życie się twoje zawzięła.
Chciała cię zwalczyć moich ramion siła;
1955Lecz kiedyś runął, to jam zazdrościła
Tej szarej ziemi, która cię przyjęła.
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
Dobrze, a więc masz
Cichutko siedzieć jak szara ptaszyna,
Kiedy jej pętlę zakłada dziewczyna.
Bo mego serca uczucia, mój miły,
1970Na twą się szyję, jak ręce, rzuciły.
Oplata go wieńcami
ACHILLES
PENTESILEA
Rzekłam: cichutko! Dowiesz się niedługo…
Ten pnącz różany niech z twej głowy spływa
Na kark, ramiona… o, tak… jasną strugą
1975Niechaj opada aż pod nogi twoje
I znów ku czołu niech pną się powoje!
Wzdychasz, mój miły?
ACHILLES
PENTESILEA
przechyla się wstecz
ACHILLES
PENTESILEA
Jeszcze jeden wieniec składa na jego czole
Teraz się stało. Czyliś zobaczyła,
Jak mu do twarzy kwietne te słodycze?
1985Patrz, jak jaśnieje to chmurne oblicze!
Młodziutki dzień zaiste, moja miła,
Gdy z gór go wiodą niewstrzymane Hory[112],
Sypiąc perłowe pod stopy kolory,
Nie jest tak miękki, do uśmiechu skory.
1990Patrz! Czy mu oko nie zalśniło łzawie?
Gdy się mu przyjrzeć, można zwątpić prawie,
Czy to jest on.
PROTOE
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
przyjrzawszy mu się bystro
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Jako swojego teraz ja cię wieńczę
2010Tym pocałunkiem, o boski młodzieńcze,
Nieokiełzany. A tobie powiadam:
Do mnie należysz, młody mój szaleńcze;
Gdy cię kto spyta, mów, że ja ci władam!
ACHILLES
Ty, która do mnie w blasku spływasz jasna;
2015Zjawisko dziwne — ktoś ty, niepojęta?
Jak nazwę ciebie, gdy dusza ma własna,
Czyją jest duszą, sama nie pamięta?
PENTESILEA
Gdy spyta ciebie własna twoja dusza,
Niech te przymioty będą mym imieniem.
2020Ten pierścień złoty weź: niech swoim lśnieniem
O prawdzie zjawy myśl w tobie porusza;
Gdy go pokażesz, powiodą cię do mnie,
Ale imiona i pierścienie miną!
Gdybyś to wszystko zagubił niepomnie,
2025Czy by mój obraz na zawsze ci zginął?
Czy myśleć możesz go każdą godziną?
ACHILLES
PENTESILEA
Słysz: Amazonek ja jestem królową,
Z matki Otrere — (a pieśń „wielką” zwie ją),
2030Szczep mój rodziną zwie się Aresową;
A mnie nazywa lud Pentesileą.
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
omdlewając
Skona mój łabędź, twe imię śpiewając[117]!
PENTESILEA
2035
Daję ci wolność; możesz, kędy[118] chcesz,
Wśród wojsk dziewiczych chadzać według woli.
Inny mój łańcuch ty nałożyć śpiesz:
Lekki, jak kwiaty, łańcuch, co nie boli,
Chociaż od spiżu mocniej serce skowa.
2040Lecz nim ten łańcuch cały pieszczotliwie
Wykuty będzie w ostatnim ogniwie,
By poprzez traf i czas swą moc zachować —
Ty do mnie wrócisz, młody przyjacielu.
Do mnie, rozumiesz, która zawsze stoję[119]
2045I o potrzeby, i życzenia twoje.
Czy chcesz powrócić?
ACHILLES
PENTESILEA
Wierzę. Dotrzymaj, gdy ci szczęście miłe.
2050Do Temiscyry zaraz powracamy.
Aż do odmarszu wszystko jest dla ciebie:
Moje namioty z purpury i lamy
I niewolnicy we wszelkiej potrzebie
Na każdy znak królewskiej twojej woli.
2055Lecz gdy mnie w drodze, pojmujesz, ogarnie
Troska niejedna, niech cię nie zaboli,
Że masz z jeńcami razem kroczyć karnie.
W domu dopiero, Nereidy synu,
Oddać się tobie mogę całą duszą…
2060Teraz me serce liczne sprawy głuszą…
ACHILLES
PENTESILEA
do Protoe
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
wstaje
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
PROTOE
wstrzymuje ją, zaniepokojona
PENTESILEA
zaskoczona
PROTOE
Wojsko rozpierzchło się w walnej obławie
I gromi Greków; dobrze sobie radzi,
Zostaw je, tobie potrzeba spokoju.
2085Gdy rzekę przejdą, po zwycięskim boju
W triumfie wojsko tu się przyprowadzi.
PENTESILEA
rozważa
PROTOE
Po chwili usuwa się znów
PENTESILEA
do Achillesa
ACHILLES
2090
Cóż to ma znaczyć, pani osobliwa,
Że na zastępów czele, jak Atene,
Jak deszcz, co z chmury niespodzianie spływa,
Wpadasz w wir bitwy na trojańską scenę?
Co ciebie gna, w pancerny spiż zakutą,
2095Jak rozwścieczoną Furyję w tej wojnie
Na Greków plemię z niepojętą butą?
A wystarczyłoby w całej ozdobie
Raz się jedynie ukazać spokojnie,
By wszystkich mężów rzucić do nóg tobie!
PENTESILEA
2100
Ach, Peleido! Słodka, czuła sztuka
Kobieca nie jest przez bogów mi dana!
Nie jestem taką, co, rozkołysana
poezją snów, kochanka sobie szuka:
I kiedy w kwiatach młodość pląsy święci,
2105Wzrokiem spłonionym ku sobie go nęci:
I w wonnym gaju, skroś[122] słowiczy ton,
Gdy świta zorza, cicho głowę skłoni
Na jego piersi, by rzec — że to on!
Ja muszę szukać w bitewnej pogoni
2110Chłopca, któremu bije moje łono,
I schwytać siłą mych pancernych dłoni
Tego, co przyjąć mam na pierś stęsknioną.
PrawoACHILLES
Skądże to płynie, odkąd — takie prawo —
I niekobiece, i nieprzyrodzone,
2115Ludzkości obce tak dziwnie i krwawo?
PENTESILEA
Z odległych urn prawiecznie uświęcone,
Spływa nam ono z boskiej czasu czary,
Nam niedostępnej, którą niebo mgławo
Na wieki w chmurne schowało opary.
2120Takie wyrocznie od pramatek idą;
My przyjmujemy je milcząc, Pelido.
ACHILLES
PENTESILEA
Więc dobrze! Słuchaj zatem.
Gdzie teraz naród Amazonek włada,
2125Tam żyła ongiś, w zgodzie z całym światem,
Posłuszna bogom scytyjska gromada.
Kaukazu piękna, żyzna ziemia cała
Od dawien dawna ich ziemią się zwała.
Aż zjawia się Weksorys, król Etiopów,
2130U stóp Kaukazu, kiedy naród drzemie,
I w strasznej rzezi, na kształt zżętych snopów,
Starców, młodzieńców, mężów, wodzów, chłopców
Zwala pokotem na skrwawioną ziemię!
Tak najwspanialsze wyginęło plemię.
2135I rozgościli się jak barbarzyńce,
Zuchwale hańbiąc ojczyznę i dom,
Rabując żyzne pola i gościńce;
I by dopełnić miar naszej ohydy,
Gwałtem wciągnęli w miłosne bezwstydy
2140Niewiasty nasze w swoich łożnic srom,
Wprost z mogił mężów powlekli złoczyńce.
ACHILLES
PENTESILEA
ZemstaCzłek zniesie ucisk średniego brzemienia,
2145Lecz zrzuca w buncie wszelakie przemoce
I każdy ciężar, co nie do zniesienia…
Cicho spędzały tajnie całe noce
W świątyni Marsa nieszczęsne kobiety:
Łzami modlitwy żłobiły marmury,
2150A w łożach hańby skrywały sztylety,
Wyszlifowane w ostrza bransolety,
Klamry, pierścienie… Tak matki i córy
Króla Etiopów wesela rok cały
Z naszą królową Tanais czekały.
2155A gdy odeszły ślubne korowody,
Królowa w pierś mu wbiła ostrze noża!
Miast[124] nikczemnika Mars odprawił gody —
I wszystkie łotrów sztyletami w łożach
W tę jedną noc na śmierć załaskotały.
ACHILLES
PENTESILEA
Więc oto lud nasz postanowił w radzie:
Wolne jak wiatry w otwartej równinie
Jest plemię kobiet po tak wielkim czynie
I nie podległe już mężczyzn gromadzie.
2165Państwo udzielne niech stworzone będzie,
Państwo niewieście, do którego żadne
Wszechwładne męskie nie wniknie orędzie,
A które sobie samo będzie władne,
Sobie poddane i samozaradne,
2170Posłuszne berłu Tanais królowej!
Mężczyzna, jeśli granice przekroczy,
Zamknie natychmiast na wieki swe oczy;
A każdy chłopiec generacji nowej,
Skoro narodzi się, dozna zagłady,
2175By do Hadesu odejść w ojców ślady!
Świątyni Marsa roją się krużganki.
Wielka Tanais wstąpiła na stopnie,
Jako strażniczka powziętej ustawy
W najuroczystszej tej godzinie sławy,
2180By łuk otrzymać z rąk arcykapłanki,
Taki się nagle ozwie głos pochopnie:
„Szyderstwo mężczyzn ściągnie państwo takie
I pierwsze lepsze zniszczą je napady!
2185Jakże my w boju mamy być jednakie,
Słabe kobiety, których ramion siły
Dwie pełne piersi nazbyt osłabiły!
W strzelaniu z łuku nie damy im rady!”
Królowa na to w bezruchu zamiera…
2190Lecz gdy strach blady szerzy się falami,
Prawą pierś swoją strasznym cięciem zdziera
I krzyczy: „Żadnej tchórzostwo nie splami!
Zwać wy będziecie się Amazonkami,
Co «bezpierśnymi» znaczy!…” Na te słowa
2195Na skroń koronę przyjęła królowa.
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
zdumiony
PENTESILEA
ACHILLES
Nie do wiary!
Byłbyż prawdziwy straszny ten mit stary?
Otaczające cię śliczne postaci
2215Obrabowane? Za wartość tak niską
Każda nieludzko, tak zbrodniczo płaci?
PENTESILEA
ACHILLES
kładzie głowę na jej piersi
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
Jeszcześ mi koniec winna.
2230Nadmiernie dumna ta rzeczpospolita,
Bez ręki męskiej, tak od wszystkich inna —
Jakże się krzewi? Jak w przyszłość rozkwita?
PENTESILEA
Ilekroć według rachunku rocznego
Królowa państwu chce na miejsce strat
2235Przydać, co śmierć skosiła najlepszego,
Zwołuje swych obywatelek kwiat…
Urywa i patrzy nań
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
po pauzie
Ilekroć według rachunku rocznego
2245Królowa państwu chce na miejsce strat
Przydać[127], co śmierć skosiła najlepszego,
Zwołuje swych obywatelek kwiat
Do Temiscyry; w świątyni zaklina,
By Artemida na ich młode łona
2250Łaskę zesłała, aby zapłodniona
Każda przez Marsa była. Tak zaczyna
Święto się nasze, święcone w cichości,
Święto Kwitnących Dziewic. A my zawsze
Czekamy, póki słońce najłaskawsze
2255Śniegów nie schucha, kwiatów nie rozmości.
Święta kapłanka Diany do świątyni
Natenczas idzie, aby Aresowi
W modlitwie zanieść prośbę monarchini.
Czasem jej Ares wcale nie odpowie…
2260Lecz gdy wysłuchać jej prośby zamierza,
Arcykapłanka od niego się dowie,
Jakiego wskazał nam ludów rycerza,
Który miast niego, czysty i dorodny,
Jako zastępca przyjść do nas jest godny.
2265Skoro już ludu imię i kraj znane,
Wszędy się okrzyk radości rozdzwoni.
Oblubienice Aresa wybrane
Broń otrzymują z matek swoich dłoni,
Włócznie i strzały; a ciała oplata,
2270Gorliwych rąk radością wspomagane,
Szczelna, weselna ich pancerna szata…
W radosny dzień wymarszu załopocą
Trąby stłumionym dźwiękiem — i w milczeniu
Na konie siada huf dziewiczy nocą —
2275I tajemniczy, niewyraźny w cieniu
Jak widmo w księżyc gna zaczarowany,
Przez góry, puszcze, doliny, kurhany[128],
W dalekie kraje, w ten obóz wybrany…
Dotarłszy doń, czekają na granicy,
2280Wypoczywając jeszcze przez dwa dni,
By jak huragan, co płomieniem drży,
Wpaść w mężów ciżbę, jako wilcy dzicy,
I najdzielniejszych z tych, co pokonani,
Zmieść ku ojczyźnie, Aresowi w dani.
2285Tam znajdą radość dla znękanych dusz
W licznych obrzędach, których ja jedynie
Imiona znam, na przykład: Święto Róż —
Do których nikt, bo marną śmiercią zginie,
Zbliżyć się nie ma prawa prócz wybranek.
2290Aż wzejdzie ziarno w wiosennym rozkwicie…
Wówczas jak królów, w ostatni poranek,
W dzień Święta Matek, kiedy zwiądł już wianek,
Na pięknych wozach odprawią o świcie…
Najradośniejszą nie jest to godziną,
2295Wierz mi — bo liczne łzy gorące płyną.
Niejedno serce w ponurej boleści
Nie może pojąć, za jaką przyczyną
w modlitwie imię Tanais się mieści.
O czym ty marzysz?
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
roztargniony
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
Dlaczego, walcząc z Greków całym mrowiem,
2310Mierzyłaś właśnie we mnie? Niech się dowiem:
Czy byłem znany ci?
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
z uśmiechem
PENTESILEA
A więc… się dowiesz. — Dwadzieścia już razy
I trzy przeżyłam jasne Święto Róż
(A zawsze z dala głośny krzyk ekstazy
W gaju słyszałam), kiedy Ares, już
2320Przy zgonie matki, na oblubienicę
Swoją wyznaczył mnie. Tę tajemnicę
Zwierzyła mi Otrere konająca.
Księżniczka bowiem z domu królewskiego
Nigdy się z własnej swej woli nie wtrąca
2325W kwitnących Dziewic Święto; bóg dlatego,
Gdy jej zapragnie, uroczyście zgoła
Sam ją kapłanki ustami powoła.
Matka leżała, blada, bliska zgonu
w moich ramionach, gdy boskie orędzie
2330Marsa dotarło do mnie, do stóp tronu:
„Do Troi, córo, zbrojna ruszaj w pędzie,
A tam, pojmawszy mnie, do domu zmierzaj!”
I nigdy żadni zastępcy, ach, wierzaj,
Oblubienicom tak nie byli mili,
2335Jak Grecy, co tam pod Troją walczyli.
Na wszystkich rogach, na rynkach od świtu
Słyszano pieśni głośnego zachwytu,
Sławiące czyny heroicznej wojny:
2340Jak wiedzie flotę Atrydów[131] huf zbrojny,
Bitwę bryzejską[132], okrętów pożary
I śmierć Patrokla[133], i jaką paradę
W zemsty triumfie ty, heros bez miary,
Święciłeś; bitwy narodu sławnego
2345I wszystkie wielkie czyny czasu tego.
W łzach rozpłynięta, ledwie nieszczęśliwa
Słyszałam rozkaz, co do mnie przybywa
W tę matki mojej godzinę konania.
„Daj zostać, matko, u twojego boku;
2350Po raz ostatni twego mi widoku
Trzeba; niech nikt stąd dziś mnie nie wygania”.
Lecz ona, godna, co już dawno chciała
Wysłać mnie w pole — bez potomków bowiem
Korona łupem cudzym by się stała:
2355„Idź, słodkie dziecko — rzekła — Mars cię wzywa!
Na wieniec czeka Peleidy głowa!
Staniesz się matką, dumna i szczęśliwa…”
PROTOE
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
Tak, nie wypada, aby Marsa córa
Wroga wśród bitwy wybierała dzika;
Bóg sam jej w walce wskaże przeciwnika.
2365Najwspanialszego gdy napotka która,
To ptaka szczęścia pochwyci za pióra.
Czy tak, Protoe?
PROTOE
PENTESILEA
Lałam żale
2370Przez cały miesiąc, długi, boleściwy,
Nad grobem matki mojej nieszczęśliwej,
Po blask korony nie sięgając wcale,
Póki mnie wreszcie w głośnych upomnieniach
Lud, który pałac mój tłumnie okolił,
2375Do wojny gotów, ze snu nie wyzwolił
I nie posadził na tron. Z tego śnienia
Wyszłam zbolała do Marsa świątyni;
Dano mi dźwięczny Amazonek łuk.
Czułam, że matka, wielka monarchini,
2380Nade mną krąży — i przyrzekłam przy niej
Spełnić jej wolę i spłacić jej dług.
Na jej grobowiec najwonniejsze róże
Rzuciwszy jeszcze, ruszam na wyprawę
Z armią kobiecą, na Troi przedmurze,
2385Aby tam spełnić w Amazonek chórze
Nie tyle Marsa, ile matki sprawę.
ACHILLES
PENTESILEA
ACHILLES
PENTESILEA
W zbrojnej sile
Już do Skamandru[134] dotarłam doliny.
W miarę jak wasze oglądałam czyny
I gwar wojenny grał mi w każdej żyle,
2395Ból ginął — w duszy rozwarł się upojny,
Wielki i szumny[135] świat radosnej wojny!
I pomyślałam: jeżeliby cała
Historia wielkich powtórzyć się miała
I bohaterów tłum, ach, cały Eden
2400Z gwiazd do mnie zstąpił — jednak bym nie chciała
Lepszego znikąd niżeli ten jeden,
Różany w wieńcach, które jemu wiłam,
Kochany, dziki, słodki heros siły,
Straszny zwycięzca Hektora!… Mój miły!
2405Ty moja wieczna myśl, gdy czujna byłam[136],
Ty moja wieczna bajka, kiedy śniłam!
Przede mną leżał cały świat rozpięty
Jak siatka wzoru; w każdym oczku jego
Jeden z twych czynów wielkich był zaklęty;
2410A każdy czyn ramienia walecznego
Wprost w serce me, jak w chustę czystą, białą
Barwami ognia życie haftowało.
Widziałam, jakeś przed obronną Troją
Uchodzącego zwalił Priamidę[137];
2415Jak zapłoniony zwycięskim bezwstydem
Zwróciłeś twarz: on za kwadrygą twoją
Po nagiej ziemi włóczył krwawe ciało;
Jak Priam[138] błagał ciebie w twym namiocie —
Rzewnie płakałam, kiedy mi się zdało,
2420Że w bezlitosnej twej piersi zadrgało
Uczucie.
ACHILLES
PENTESILEA
Cóż, gdym poprzez krocie
Ujrzała nagle ciebie w środku boju…
2425Ciebie samego w Skamandru dolinie,
Gdy się zjawiłeś w walecznej drużynie
Jak wielka gwiazda w bladych gwiazdek roju!
Tak samo pono zbladłyby me lica,
Gdyby tak nagle z Olimpu, ogromnie,
2430Na białokonnym wozie, w błyskawicach
Sam Mars, bóg wojny, zajechał tu do mnie!
Gdy mi uciekłeś, stałam oślepiona
Zjawiskiem twoim, jak kiedy od gromu
Z hukiem rozedrze się nocna opona[139]!
2435Bramy Elizjum[140] przeraźliwie jasno
Przed duchem się otworzą i zatrzasną.
Wtedy, Pelido, zgadłam w głębi łona,
Skąd to uczucie płynie po kryjomu:
Bóg mnie miłości dopędził w gonitwie.
2440Dwie się przede mną odsłoniły drogi:
Albo cię zdobyć, albo zginąć w bitwie…
I — z losów dwóch zdobyłam bardziej błogi!
Na co tak patrzysz?
Słychać szczęk broni w oddali
PROTOE
cicho
PENTESILEA
powstaje
ACHILLES
powstrzymuje ją
PENTESILEA
PROTOE
szeptem do Achillesa
ACHILLES
do siebie wściekły
PENTESILEA
ACHILLES
z wymuszoną radością
Ty mi urodzisz, piękna, boga ziemi!
Wtedy powstanie Prometeusz[141] w raju
2455I człowieczemu plemieniu ogłosi:
Tu stał się człowiek mojego rodzaju!
Lecz nie za tobą nasz los mnie ponosi;
Raczej ty pójdziesz do mojej krainy,
Tam ja cię bowiem po skończonej wojnie
2460Powiodę, strojną w róże i wawrzyny,
I na tron ojców posadzę dostojnie.
Szczęk broni coraz bliższy
PENTESILEA
NIEWIASTY
w popłochu
PROTOE
PENTESILEA
DZIEWCZĘTA
ACHILLES
Nic, nic, nie lękaj się, mój skarbie drogi!
2470Widzisz, już czas, byś teraz usłyszała,
Jaki los tobie przez bogów zesłany.
Co prawda miłość tobie mnie wydała
I będę wiecznie dźwigał te kajdany;
Lecz w walce jeńca jam wziął w twej osobie!
2475To ty pod nogi padłaś mi, wspaniała,
Gdyśmy się zwarli w bitwie — nie ja tobie!
PENTESILEA
porywa się
ACHILLES
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
wznosi ramiona
SCENA SZESNASTA
Zjawia się Adrastos, za nim orszak Achillesa z jego zbroją. Ci sami.
ACHILLES
ADRASTOS
2490
Ach, uchodź, Achillesie!
Bo los wojenny kapryśny i chwiejny,
Sto Amazonek zwycięskich tu niesie!
Prosto tu pędzą jak chmurna zawieja,
A głośnym hasłem ich: Pentesilea!
ACHILLES
wstaje i zdziera z siebie wieńce
PENTESILEA
drżącymi usty
ACHILLES
dziko
ADRASTOS
ACHILLES
zbrojąc się
JEDEN Z GREKÓW
ACHILLES
GREK
do Pentesilei
PROTOE
PENTESILEA
odchodzi od zmysłów
Już dla mnie gromem straszny Zeus[143] nie włada?!
SCENA SIEDEMNASTA
Odyseusz i Diomedes z wojskiem. Ci sami.
DIOMEDES
przeciąga przez scenę
Przechodzi
ODYSEUSZ
ACHILLES
do wodza
GREK
do wodza
ACHILLES
do wodzów, którzy go obsługują
PENTESILEA
Synu Nereidy!
Nie chcesz ty za mną iść do Temiscyry?
2520Nie chcesz ty za mną iść do mej świątyni,
Co jasno świeci przez cyprysów kiry?
Jeszcze nie wszystko ty wiesz…
ACHILLES
już w pełni uzbrojony, staje przed nią i podaje jej rękę
PENTESILEA
ACHILLES
podnosi ją
SCENA OSIEMNASTA
Meroe i Asteria z wojskiem Amazonek.
Osoby z poprzedniej sceny.
MEROE
ACHILLES
obraca się ku niej
AMAZONKI
pchając się między Pentesileę i Achillesa
ACHILLES
Chce królowę pociągnąć za sobą
PENTESILEA
Amazonki napinają łuki
ODYSEUSZ
Porywa z sobą Achillesa. Wszyscy Grecy uchodzą.
SCENA DZIEWIĘTNASTA
Arcykapłanka Diany z Kapłankami, Amazonki z poprzedniej sceny.
AMAZONKI
Przekleństwo, NiewolaPENTESILEA
po chwili
Przeklęty taki triumf, precz!
Przeklęty język, co go głosi!
Przeklęty wiatr, co go roznosi!
Kto los wojenny cofa wstecz?
2545Czy mnie nie zdobył jego miecz?
Skoro ród ludzki między sobą walczy,
A wrogiem nie jest lew lub gad padalczy:
Gdzie jest to prawo, co by siłą
Jeńca, co poddał się z ochotą,
2550Z mocy zwycięzcy wyzwoliło?
Synu Nereidy!
AMAZONKI
MEROE
ASTERIA
ARCYKAPŁANKA
wychodzi z tłumu niewiast
Zaiste, dzień ten ukoronowany
Został, przyznaję, dostojna królowo,
Przez twoich przekleństw obelżywe słowo
2560Nie dość, że mało dbając o zwyczaje,
W polu ty sobie szukasz przeciwnika;
Nie dość, że wróg, miast ulec ci, zadaje
Tobie śmiertelny cios; nie dość, że znika
Reszta twej dumy, pokora cię plami
2565I wieńczysz swego pogromcę różami:
Jeszcze na lud swój srogi ciskasz gniew,
Że cię wyzwolił! I krzykiem, i łzami
Chcesz, by zwycięzca wrócił na twój zew!
To tylko była omyłka — wiem o tem —
2570Więc proszę, wybacz czyn niepowołany.
Szkoda mi teraz krwi o to wylanej,
A jeńców naszych, za ciebie oddanych,
Ja całą duszą pragnę mieć z powrotem.
Córko Tanais, do walki niezdolna,
2575W imieniu ludu głoszę: jesteś wolna!
Możesz swą stopę skierować, gdzie chcesz,
Możesz z rozwianą szatą pędzić za nim
I wołać: bierz mnie, bierz!
Możesz mu oddać łańcuch rozerwany,
2580Te same przez nas złamane kajdany,
Jak prawem wojny bogowie kazali!
Lecz my, królowo, oznajmić ci mogę,
Kończymy wojnę i ruszamy w drogę!
My nie możemy tych Greków, co w dali,
2585O tam, pierzchają, prosić, by zostali,
Ni — tak jak ty — z zwycięskim wieńcem w dłoni
Ubłagać ich, by padli nam do stóp.
Cisza
PENTESILEA
słania się
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Nic, zaraz przejdzie… skrzepię[145] się na nowo.
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
tuli się do niej
PROTOE
PENTESILEA
SCENA DWUDZIESTA
Wchodzi Herold. Te same.
MEROE
ASTERIA
PENTESILEA
z odcieniem radości
PROTOE
PojedynekHEROLD
2610
Król mnie Achilles przysyła, królowo,
Bym ci obwieścił niedwuznaczną mową:
Ciebie gna żądza, by jego w niewoli
W dalekie strony zabrać twej ojczyzny,
On zasię ciebie zaprowadzić woli
2615W rodzinne progi swojej ojcowizny:
Więc cię wyzywa na walkę śmiertelną
Po raz ostatni, by rozstrzygnął bóg,
Kto z was posiada włócznię bardziej celną,
A kto ma zlizać prochy z wroga nóg!
2620Czy na tę walkę ochoty ci stanie?
PENTESILEA
pobladła
Niech język twój rozwiąże grom,
Nim, podły mówco, drugi raz
Przemówisz! Równy byłby srom
Słuchać, jak spada z hukiem głaz,
2625Grzmocąc w dudniące ściany skał,
Jak gdyby wiecznie lecieć miał.
Do Protoe
PROTOE
drżąca
Syn Peleusza gońca tego śle,
Aby cię wyzwać do walki na nowo;
2630Stanowczo odmów mu i powiedz: nie!
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Wiedząc, że sprostać jemu nie wydolę,
On mnie, Protoe, on wyzywa w pole?
Na tę pierś wierną spłynie jego łaska
2640Wówczas dopiero, gdy miecz ją roztrzaska?
Co mu szeptałam, jak muzyka miła,
Spływało dźwiękiem weń, co tylko mami?
Nie myśli on o chramie[147] z cyprysami?
Zimny więc kamień moja dłoń wieńczyła?
PROTOE
PENTESILEA
w ogniu
PROTOE
MEROE
PENTESILEA
przerywa jej
HEROLD
PENTESILEA
Przyjmuję wyzwanie!
2655Wszystkie na sojusz pozywam Furyje,
Niech cały Olimp na świadków mi stanie —
W obliczu bogów — niechaj mnie zabije!
Grzmot
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
MEROE
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
JEDNA Z KSIĘŻNICZEK
DRUGA
TRZECIA
PENTESILEA
w gwałtownym podnieceniu
Do mnie, Ananke[148], pogromczyni psów!
KSIĘŻNICZKA
DRUGA
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Do mnie, sierpowe kły kwadrygi,
Wiodę na krwawe was dożynki!
2675W straszliwe zbierzcie się ordynki[149],
Wszystkie potwory, wszystkie strzygi[150]!
Wy, które ludzki siew młócicie,
Niszcząc na wieki kłos i ziarno,
Jezdny mój huf — na śmierć i życie
2680Stańcie mi ścianą tu mocarną!
W strasznej paradzie lęk i krew
Niech się tu stawią na mój zew!
Chwyta wielki łuk z rąk Amazonki. Zjawiają się wojownice ze smyczami psów, prowadząc słonie, kwadrygi, niosąc żagwie itp.
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
zwraca się do psów
Do mnie, Leajna! Dać Tygrysa!
Do nogi, Melamp z płową grzywą!
Tu, Akle! Sfinks, co łapiesz lisa,
Szybszy od łani Oksus, żywo!
2690Odyńców strach, Alektor zły,
Hyrkaon, co rozdziera lwy!
Klęka wśród oznak pomieszania zmysłów, przy strasznym jazgocie psów
Ciebie przyzywam, o Aresie,
Któryś mi dał mój wzniosły dom!
O! ześlij swój spiżowy wóz!
2695Niech mury miast obróci w gruz!
Niszczyciel — bóg! Na wroga srom,
O, ześlij swój spiżowy wóz:
Iżbym runęła w szał wichury,
Porwała wodze, gnając w świat,
2700I by mój piorun z czarnej chmury
Na tego Greka głowę spadł!
NAMIESTNICZKA
wstaje
INNA
PROTOE
PENTESILEA
napina łuk
Mierzy w Protoe
PROTOE
pada
JEDNA Z KAPŁANEK
staje szybko za królową
DRUGA
czyni to samo
TRZECIA
PENTESILEA
odwraca się
PIERWSZA KAPŁANKA
PENTESILEA
Wybiega z wojskiem wśród silnych piorunów
MEROE
podnosząc Protoe
ASTERIA
ARCYKAPŁANKA
Wszystkie uchodzą.
SCENA DWUDZIESTA PIERWSZA
Zjawiają się Achilles i Diomedes, później Odyseusz, w końcu Herold.
ACHILLES
Bardzo cię proszę, drogi Diomedzie,
Nic zgryźliwemu obyczajów sędzi,
Jakim jest Odys, nie mów, com ci rzekł!
2720Niesmak uczuwam, gdy kąśliwie zrzędzi
I z ust grymasem urąga mej biedzie.
DIOMEDES
ACHILLES
DIOMEDES
ACHILLES
DIOMEDES
ACHILLES
DIOMEDES
ACHILLES
po chwili
DIOMEDES
ACHILLES
Na gromowładcę, wielkiego Kronidę[152],
2745Nic mi nie zrobi, mówię! A jej ręka
Zwróci się raczej do łona własnego
I krzyknie: „Nike[153]!”, gdy skrwawi ją męka,
Niż przeciw mnie! Ja tylko chcę jednego:
Przez miesiąc spełniać wszystkie jej rozkazy…
2750Przez jeden… może dwa, nie więcej! Z tego
Morzem przeżarte Istmusowe głazy
Nie runą chyba! Potem będę wolny,
Tak rzekła sama — potem będę wolny
Jak na szerokich rozłogach zwierz polny…
2755Gdy wtedy, Zeusie, pójdzie pod mą władzę,
O najszczęśliwszy — na tron ją posadzę!
Nadchodzi Odyseusz
DIOMEDES
ODYSEUSZ
Achilu!
Na nową walkę wyzwałeś królowę?
2760Po nieudałych awanturach tylu
Wojsko zmęczone gnasz na harce nowe?
DIOMEDES
ODYSEUSZ
ACHILLES
krew uderza mu do głowy
ODYSEUSZ
DIOMEDES
Słyszałeś! On jej hełm rozpłata,
A jego ciosy siłę jej porażą;
I rozwścieczony, z zawziętością wrażą
2770Strzaska jej tarczę i wojsko pozmiata…
A potem, niby pobity, bez słowa
U nóżek jej oblicze w pyle schowa!
ODYSEUSZ
zwraca się do Achillesa
ACHILLES
hamuje się
2775
Skończyć z tą ohydą…
Skróć górną wargę, grymas schroń!
To mnie zaraża, klnę się Artemidą,
I zaraz wściekle świerzbi dłoń!
ODYSEUSZ
gwałtownie
DIOMEDES
ODYSEUSZ
DIOMEDES
ODYSEUSZ
Od wojny
Naszej pod twierdzą Dardanów, szalony,
Jak od zabawki, skoro z innej strony
Ujrzał igraszkę nową, niespokojny,
2790Odwraca się?
DIOMEDES
ODYSEUSZ
splata ramiona
ACHILLES
ODYSEUSZ
ACHILLES
ODYSEUSZ
ACHILLES
ODYSEUSZ
DIOMEDES
ACHILLES
ODYSEUSZ
ACHILLES
podchodząc doń, wolno, dumnie
Twierdza Dardanów, synu Laertesa,
2805Gdyby zapadła — słyszysz — i jezioro
Na miejscu jej powstało z skał i piachu;
Gdyby rybacy na nim nocną porą
Wiązali łodzie do kurków na dachu;
Gdyby rekiny wśród Priama murów
2810Zapanowały, a miłosne chwile
W łożu Heleny miała para szczurów —
To wszystko dla mnie znaczyłoby… tyle!
ODYSEUSZ
ACHILLES
ODYSEUSZ
do ucha Diomedesa
DIOMEDES
Wchodzi Herold
ACHILLES
HEROLD
Przyjęła! Tak, Pelido! Już tu jedzie:
Ale ze sforą psów, ze stadem słoni
2825I jazdą, z dzikim wojennym zarzewiem!
Co to ma znaczyć w pojedynku, nie wiem.
ACHILLES
z uśmiechem
HEROLD
ACHILLES
HEROLD
Mrowie! Strach patrzeć, aż się w oczach dwoją!
Gdyby tak miała runąć w tysiąc koni
Na cały obóz Argiwów pod Troją —
2835Nie mogła zebrać okrutniejszej broni.
ACHILLES
do siebie
Odchodzi z orszakiem
DIOMEDES
Powstaje
ODYSEUSZ
DIOMEDES
Wszyscy uchodzą.
SCENA DWUDZIESTA DRUGA
Arcykapłanka, śmiertelnie blada, kilka Kapłanek i Amazonek.
ARCYKAPŁANKA
JEDNA Z AMAZONEK
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA KAPŁANKA
ARCYKAPŁANKA
AMAZONKI
ARCYKAPŁANKA
Cztery dziewice w obłędzie zasiekła,
Które posłałam, aby ją powstrzymać…
2850Gdy się zbliżałam, by prośbą się imać[156],
Kamień oburącz pochwyciła wściekła:
Już bym nie żyła — lecz w wojownic tłumie
Szybko zniknęłam — ona trafiać umie!
Gdy wstrzymać chciała ją Meroe czuła,
2855Na klęczkach prosząc, ona w bezrozumie
Swą przyjaciółkę dogami poszczuła!
PIERWSZA KAPŁANKA
DRUGA
ARCYKAPŁANKA
AMAZONKI
ARCYKAPŁANKA
WOJSKO AMAZONEK
za sceną
Zwycięstwo! Chwała! Hej! Achilles pada!
2875Król uwięziony! Zwyciężczyni
Niechaj mu wieniec róż na czoło wkłada!
Pauza
ARCYKAPŁANKA
głosem zduszonym od radości
KAPŁANKI I AMAZONKI
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA KAPŁANKA
ARCYKAPŁANKA
DRUGA KAPŁANKA
JEDNA Z AMAZONEK
wyszedłszy na wzgórze, z przerażeniem.
ARCYKAPŁANKA
KAPŁANKI
AMAZONKA
Straszna Megera[159]…
Leży wśród zgrai rozjuszonych psów —
Kobieta z łona ludzkiego zrodzona! —
Ciało Achila na strzępy rozdziera!
WSZYSTKIE
AMAZONKA
Wraca ze wzgórza.
SCENA DWUDZIESTA TRZECIA
Wchodzi Meroe. Te same.
MEROE
O wy, Marsowe bez zmazy potomki,
2900Diany kapłanki, dzielne Amazonki:
Jam afrykańska jest Gorgona,
W kamień obrócę wasze łona.
ARCYKAPŁANKA
MEROE
Wiecie,
2905Że przeciw niemu wyszła, kochająca,
Ona, co będzie bez imienia w świecie…
I kiedy obłęd młode zmysły zmąca —
Palącą żądzę wzięcia go uzbraja
W postrach potworny — ona i jej zgraja.
2910W jazgocie psów i dzikim ryku słoni,
Dzierżąc ogromny łuk, na przełaj goni!
Gdyby nas wojna domowa opadła,
Ta postać krwawa, co wielkimi kroki[160]
Idzie, pochodnię wznosząc pod obłoki,
2915Nigdy by taka nie była zajadła!
Achilles po to stanął do rozprawy —
Tak mówią Grecy, by w sposób bezkrwawy
Poddać się jej z ochotą…
On bowiem też tak — chciały wielkie bogi —
2920Kochał, podbity młodością i cnotą,
I chciał iść z nią w świątynne Diany progi…
Zbliża się do niej w ufności słodyczy
I tłum przyjaciół pozostawia w tyle.
Gdy coraz bliżej groźna burza ryczy
2925I psy nań walą spuszczone ze smyczy,
A on sam jeden przeciw takiej sile,
Prawie bez broni: zdumiał — i na strony
Patrzy — i biegnie — stanął osłupiony —
Słucha — i biegnie — znów stanął na chwilę…
2930Jak młody jeleń, który w górskiej ciszy
Lwa dalekiego poryki posłyszy.
Woła: „Odysie!”, głuchym głosem, potem
Ogląda się nieśmiało. „Diomedzie!”
I do przyjaciół chce uciec z powrotem:
2935I jest odcięty. W ostatecznej biedzie
Podnosi ręce i kryje się w sośnie,
Co ciemne włosy zwiesiła żałośnie.
Królowa nasza zbliża się tymczasem
Ze sforą dogów — i jak strzelec czujny,
2940Rozgląda się po wzgórzach i pod lasem —
I gdy on sosny rozsuwa gąszcz bujny,
By upaść do jej nóg, ona zawoła:
„Jelenia rogi zdradziły u czoła!”
Z obłędem w oczach grot ostry zakłada,
2945Napina łuk, aż się ucałowały
Dwa jego końce… mierzy… świstem strzały
Szyję na wylot przeszywa! On pada!
Już pośród naszych okrzyki zagrzmiały.
Szaleństwo, ŚmierćJeszcze nieszczęsny żyw jest pośród ludzi!
2950Dźwigając grot, co w karku tkwi przeklęty —
Powstaje rzężąc… i runął podcięty…
Znów się podnosi… ucieczką się łudzi…
Lecz ona szczuje psy zbawione smyczy:
„Bierz go, Sfinks! Dirke! Bierz, Leajna!” — krzyczy.
2955„Tygrys! Hyrkaon, bierz!” — szczuje niesyta
I z całą zgrają obala go w tył —
Rzuca się nań — i za pióropusz chwyta
I, najzjadliwsza z psów — powala w pył!
Ten w pierś się wgryza, ów szarpie ramiona,
2960A od upadku drży ziemia skrwawiona!
A on, w kałuży krwi pławiąc się już,
Zawoła, głaszcząc jej różane lico:
„Pentesileo! Cóż, oblubienico,
Czy obiecane to jest Święto Róż?”
2965Głos taki byłby targnął dziką lwicą,
Która w pustyni od głodu przymiera,
Gdy, rycząc groźnie, ofiarę zoczyła…
Lecz ona — z ciała pancerze mu zdziera
I pierś kochanka rozrywa w kawały!
2970Ona i psy, co razem oszalały,
Oksus i Sfinks kły topią w piersi prawej,
A ona w lewej; kiedym się zjawiła,
Krwi strugi z ust i z rąk jej ociekały.
Milczenie zgrozy
Cisza
PIERWSZA KAPŁANKA
płacząc oparta na piersi drugiej Kapłanki
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA KAPŁANKA
ciągnie dalej
Zdała się córą jak gdyby słowiczą
Jednego z ptaków pod świątynią Diany,
Co zapełniają gaj rozkołysany,
2985Na fletniach grają i miłośnie krzyczą
W milczeniu nocy; gdy wędrowiec słucha,
Z piersi mu dziwny żar tęsknoty bucha!
Nie zadeptałaby marnego gada,
Co pod jej stopą mizernie się skrada…
2990Strzałę, co ciało odyńca przeszyła,
Chciała odwołać, a na widok wzroku
Zwierzęcia, które kona u jej boku,
W skrusze na klęczkach byłaby się wiła!
Pauza
MEROE
A teraz stoi bez słowa, upiorna,
2995Nad jego trupem — wkoło psy zażarte —
I patrzy szklano, milcząca, upiorna
W nieskończoności niepisaną kartę.
Pytamy więc, a włos nam dęba staje:
„Co uczyniła?” Nic… „Czy nas poznaje?”
3000Milczy… „Czy odejść chce?” Nic nie odrzekła…
Taki mnie złapał strach, żem tu uciekła!
SCENA DWUDZIESTA CZWARTA
Pentesilea. Ciało Achillesa, przykryte czerwonym kobiercem. Protoe i inne.
PIERWSZA AMAZONKA
Patrzcie, niewiasty! Tam nadchodzi ona,
Strojna w pokrzywy, niby z wielkim łupem,
I wiankiem suchych ostów uwieńczona
3005Zamiast wawrzynu — i kroczy za trupem
W całej ohydzie, wyniosła i sroga,
Jakby zwalczyła śmiertelnego wroga!
DRUGA KAPŁANKA
PROTOE
pada Arcykapłance na szyję
ARCYKAPŁANKA
w przerażeniu
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
ARCYKAPŁANKA
Precz z oczu, poczwaro!
3015Precz stąd, powiadam, Hadesu mieszkanko!
Weź tę zasłonę! Zakryj się, maszkaro!
Zrywa z siebie zasłonę i ciska ją w twarz królowej
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
TRZECIA
DRUGA
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
PIERWSZA
TRZECIA
ARCYKAPŁANKA
Cóż mi do tego? Cóż do tego ciała?
3030Niech niedostępna góra je pogrzebie
Z myślą pospołu, co ów czyn wydała!
Ty — nie-człowieku, jakże nazwę ciebie?
Jam to skłoniła cię do tej ohydy?!
Jeśli wymówką łagodną i słodką
3035Pchnęłam do zbrodni ją — jak Zeus w niebie,
To Furia chyba będzie jej pieszczotką.
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
TRZECIA
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
płacze
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
BrońDRUGA AMAZONKA
PIERWSZA
TRZECIA
PIERWSZA KAPŁANKA
To snadź[162] jest strzała, którą go ubiła.
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
TRZECIA
DRUGA
Jak spoziera
Z troską na piórka, jak gładzi i suszy…
Nie ujdzie nitka jej najbardziej nikła.
3060No, patrzcie tylko!
TRZECIA
PIERWSZA KAPŁANKA
DRUGA
DRUGA AMAZONKA
TRZECIA
DRUGA
PIERWSZA KAPŁANKA
KILKA KOBIET
Straszny widoku! Jak pustynia marna
Szczerego piasku, co trawki nie rodzi!
Cudne ogrody, które lawa czarna
Ogniem spaliła, by w popiołach brodzić
3075Wśród dawnych kwiatów obumarłej dziczy —
Większy wdzięk mają niźli jej oblicze.
Pentesilea wzdryga się nagłym dreszczem i upuszcza łuk
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
przestraszona
PIERWSZA AMAZONKA
Łuk upuściła, znamię[165] Aresowe!
DRUGA
CZWARTA
DRUGA
CZWARTA
Pauza
ARCYKAPŁANKA
zwraca się nagle do niej
PIERWSZA AMAZONKA
DRUGA
TRZECIA
DRUGA
PIERWSZA
ARCYKAPŁANKA
pada na pierś Protoe
PIERWSZA KAPŁANKA
Tak, łza to,
Co w duszę ludzką zakrada się żywa,
3100By w wszystkie bić pożarne uczuć dzwony,
I krzyczy: gore! Tak iż tłum szalony
Ucieka z oczu i w jeziora spływa,
I głośno płacze nad duszy zatratą.
ARCYKAPŁANKA
z goryczą
PROTOE
po stoczeniu silnej walki wewnętrznej podchodzi do królowej; łzy tamują jej słowa
Czy zechcesz spocząć, królowo kochana?
Czy złożysz głowę na mym wiernym łonie?…
Wiele walczyłaś od samego rana,
3110Wiele cierpiałaś, wiele! — wyczerpana
Odpocznij teraz, ja ciebie osłonię…
Pentesilea rozgląda się, jakby usiąść chciała
Pentesilea patrzy na nią, jej twarz rozjaśnia się lekko
Pentesilea gładzi delikatnie jej policzek
Całuje rękę królowej
Utrudzonaś bardzo?
Ach, jak twój widok zdradza twe rzemiosło.
No, tak — zwycięzcy plamą krwi nie gardzą,
A z każdym mistrzem ubranie się zrosło.
3120Lecz gdybyś teraz troszeczkę obmyła
Ręce i twarz? — Chcesz wody, pani miła?
Kropelkę wody? Prawda?
Pentesilea spogląda na ręce i przytakuje
Daje znak Amazonkom, które idą do krynicy
Dla oczyszczenia z plam — i dla ochłody…
3125Słodko złożona na chłodne kobierce,
Po ciężkim znoju ukołyszesz serce.
PIERWSZA KAPŁANKA
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
jakby rozważając
Pentesilea spojrzała z błyskiem na Arcykapłankę
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
Kłujący wawrzyn ten zdejmiemy z lic.
My wszystkie wiemy, że się zwyciężyło!
I szyję też uwolnij… Tak — o, tak!
3140Patrz! Jaka rana, niemała — lecz jedna!
Ciężką przeprawę miałaś, moja biedna!
Lecz za to teraz triumfujesz nam!
O Artemido!
Dwie Amazonki przynoszą płaską marmurową misę z wodą
PROTOE
Misę złóżcie tam.
3145Czy mam cię teraz wodą zrosić świeżą?
Nie zlękniesz się? — Co to królowa czyni?
Pentesilea klęka przed misą i zlewa głowę wodą
PENTESILEA
ogląda się
Oblewa się wodą na nowo
MEROE
z radością
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
MEROE
PROTOE
MEROE
PIERWSZA KAPŁANKA
MEROE
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
Więc, by tu siadła, królowę poproszę!
Chusty podajcie, kapłanki! Owinę
Zmoczone włosy! Pomóżcie mi, proszę!
3165Otulić głowę — tak… i okryć szyję!
Tak… usiądziemy! Serce żywiej bije…
Otuliła królowę, podniosła, sadza ją na głazie pod dębem i mocno przyciska do piersi
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
szeptem
PROTOE
PENTESILEA
Powiedzcie mi — czym ja szczęśliwą nogą
Stanęła już na Elizejskim szczycie?
Czy do mnie jako nimfy przychodzicie,
Co służą naszej dostojnej królowej,
3175Kiedy owiana w cichy szum dębowy
Zstępuje w groty krysztalne odbicie?
Czyś ty, by mnie ucieszyć, nimfo mała,
Postać mej lubej Protoe przybrała?
PROTOE
Nie, najcudniejsza królowo, nie, nie!
3180To ja! Protoe twoja, żywa,
Która na rękach trzyma cię — prawdziwa!…
A co tu widzisz, to jest marny świat,
Na który promień oczu bogów padł.
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Pauza
MEROE
ARCYKAPŁANKA
MEROE
PROTOE
PENTESILEA
po chwili, w zachwyceniu
Takam szczęśliwa, siostry, tak szczęśliwa!
3195Do śmierci, Diano, czuję się dojrzała.
Nie wiem, co stało się, lecz mówię szczerze,
Iż umrzeć mogłabym w najświętszej wierze,
Żem Peleidę tutaj pokonała.
PROTOE
chyłkiem, do Arcykapłanki
PENTESILEA
prostując się żywo
PROTOE
gdy Amazonki ociągają się
PENTESILEA
PROTOE
Daje znak Kapłankom, by sobą zasłoniły nosze, które już podniesiono z ziemi
PENTESILEA
z radością zasłania twarz rękami
PROTOE
PENTESILEA
obraca się
PROTOE
PENTESILEA
z rosnącą niecierpliwością
ARCYKAPŁANKA
razem z innymi ciasno otaczając mary
PENTESILEA
wstając
MEROE
PENTESILEA
do Amazonek niosących ciało
Roztrąca niewiasty i przedziera się aż do trupa
PROTOE
PENTESILEA
JEDNA Z NIOSĄCYCH
gdy nosze opuszczono
PENTESILEA
Niemożliwe to nie jest, pojmuję!
Umiem jaskółkę w locie trafić w skrzydło
3225Tak, by je zleczyć, aby była żywa;
Zwierza strzałami wpędzić w moje sidło…
Ale strzelecka sztuka jest zdradliwa.
Gdy strzał mistrzowski w szczęścia serce mierzy,
Podstępnie bóstwo w rękę nas uderzy.
3230Mów, czy to on? Trafiony nazbyt blisko?
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Pada
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
Najwięksi niebios bogowie!… O miła,
Czemuś ty rady mojej nie spełniła?
Lepiej by tobie było, nieszczęśliwa,
Gdyby zaćmiony twój rozum kaleki
3245Błądził na wieki, na wieki, na wieki,
Niż że dnia tego doczekałaś żywa!
Królowo, słysz mnie!
ARCYKAPŁANKA
MEROE
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
uniosła się na wpół
PROTOE
tkliwie
MEROE
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Zrozum to jasno.
Kto prometejską skrę z piersi człowieka
3270Tego mi wykradł, nie chcą wiedzieć. Nie chcę,
Bo nie chcę… Taki mój kaprys, gdy zechcę:
Temu przebaczam, niech wolny ucieka…
Lecz kto, Protoe, niecnie ręką własną
Ominął otwór bramy w tej grabieży
3275I poprzez śnieżne z alabastru ściany
Wdarł się w świątynię — kto mi młodociany
Ten obraz bogów tak zniekształcił świeży,
Że już nie walczą oń, komu należy,
Życie i gnicie — kto gorzej od psów
3280Tak go skaleczył, że Litość odbieży,
Że wieczna Miłość, niby ladacznica
W śmierci niewierna, odwraca swe lica:
Tego chcę oddać mojej zemście. Mów!
PROTOE
do Arcykapłanki
PENTESILEA
MEROE
PENTESILEA
ARCYKAPŁANKA
nieśmiało
PENTESILEA
ARCYKAPŁANKA
3295
Świadkiem Artemida!
Wy, Amazonki wszystkie, świadczyć macie!
Twoja to strzała — niech prawda się wyda!
Trafiła jego; gdybyż tylko strzała!
Nieba łaskawe! Gdy runął, ty w pędzie,
3300W szalonych zmysłów zdziczałym obłędzie,
Ze zgrają psów rzuciłaś się nań cała
I… — moje usta nie chcą wypowiedzieć,
Co uczyniłaś. Chodźmy! Nie chciej wiedzieć!
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
Co! Ja? Ja miałam go…? Z psów całą zgrają…
Tymi małymi rękami ja doń…?
Ustami, co miłością nabrzmiewają…?
One ukuły taką zgodną broń,
3310Ta dłoń, te usta, usta i znów dłoń…?!
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
Nie, posłuchajcie, nie uwierzę wam!
Niech w noc to wpisze błyskawica blada,
3315Niech mi to piorun gromem gada —
Ja im obojgu jednak zadam kłam!
MEROE
PENTESILEA
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
PROTOE
PENTESILEA
z koszmarnym uśmiechem
MEROE
PENTESILEA
ARCYKAPŁANKA
PIERWSZA KAPŁANKA
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
PROTOE
chwyta ją
PENTESILEA
Uwalnia się z chust i klęka przed trupem
Ty najbiedniejszy ze wszystkich tysięcy!
To była tylko zmyłka ust dziewczęcych,
3345Wargi za prędkie, nie mówią wymownie;
Teraz, co chciałam, mówię ci dosłownie:
To było to, kochanku — nic więcej.
Całuje go
ARCYKAPŁANKA
MEROE
Miłość, SzaleństwoPENTESILEA
3350
Niejedna, kiedy do chłopca przywarła,
Powie: tak wielkie jest moje kochanie,
Żebym cię, luby, z miłości pożarła!
A po namyśle — głupia! — zdanie zmienia:
Jest nasycona nim do obrzydzenia.
3355Z nami, kochanku, inaczej się stało.
Spójrz: kiedym ja na szyi twej zawisła,
Ja to zrobiłam, dosłowna i ścisła;
Nie tak obłędna byłam, jak się zdało.
MEROE
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
PENTESILEA
pozwala się podnieść
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
Nie z wami.
3365Do Temiscyry idźcie; gdy możecie,
Bądźcie szczęśliwe…
Ty nade wszystko, Protoe… Wy wszystkie!
I — w zaufaniu jeszcze się dowiecie:
Prochy Tanais rozsypcie po świecie.
PROTOE
PENTESILEA
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
PROTOE
ARCYKAPŁANKA
PENTESILEA
MEROE
PROTOE
Usiłuje odebrać jej sztylet
PENTESILEA
Cóż to, na co? — Cóż szukasz mi za pasem?
Tak! Zaraz! Nie wiedziałam, czego chcesz…
Tu sztylet masz.
Wyjmuje sztylet zza pasa i oddaje go Protoe
Zdejmuje z ramion kołczan
Wysypuje strzały przed siebie
Kilka strzał podnosi z powrotem
Zbiera całą wiązkę i daje w ręce Protoe
PROTOE
Myśl, SamobójstwoPENTESILEA
Albowiem teraz zstępuję w me łono
Jakby do szybu — i, jak zimny spiż,
Zagłady myśl dobywam sobie wzwyż…
Tę rudę, w ogniu Żalu oczyszczoną,
3395Kuję na stal… trucizną poję zdradną,
Na wskroś gryzącym jadem Skruchy mej…
Kładę na wieczne Nadziei kowadło
I kuję, ostrzę sobie sztylet z niej…
I sztyletowi teraz pierś podaję:
3400Tak! Tak! Tak! Tak! I jeszcze! — Dobrze… tak.
Pada i umiera
PROTOE
chwytając królowę
MEROE
PROTOE
Układa ją na ziemi
ARCYKAPŁANKA
3405
O, jak ułomne ludzkie siły, słowa!
Jak ta podcięta — dumna i wspaniała
Na szczytach życia niedawno szumiała!
PROTOE
Przypisy
[2]
Artemida (mit. gr.) — dziewicza bogini łuczniczka, opiekunka zwierzyny łownej. Bliźniacza siostra Apollina. Jej strzałom przypisywano nagłą śmierć kobiet. [przypis edytorski]
[3]
Achilles (mit. gr.) — legendarny bohater grecki, syn Peleusa, króla Ftyi, i Tetydy, boginki morskiej. [przypis edytorski]
[4]
Odyseusz (mit. gr.) — ulubieniec bogów, awanturnik, mężny, a przede wszystkim sprytny wojownik. Król Itaki, mąż Penelopy. Bohater Odysei, która opisuje jego dziesięcioletnią podróż powrotną spod Troi. [przypis edytorski]
[7]
Jupiter (mit. rzym.) — Jowisz, odpowiednik Zeusa, najważniejszego boga gr. panteonu (w całym tekście dramatu bogowie greccy są niekiedy zastępowani rzymskimi odpowiednikami). [przypis edytorski]
[14]
Hades (mit. gr.) — władca podziemnego świata zmarłych i bogactw ukrytych w ziemi; budzący strach, ale sprawiedliwy bóg, brat Zeusa i Posejdona. [przypis edytorski]
[17]
Argiwi — mieszkańcy miasta Argos, z którego pochodził Agamemnon; tu ogólnie: Grecy. [przypis edytorski]
[28]
Agamemnon (mit. gr.) — syn Atreusa, króla Myken, wódz greckiej wyprawy przeciw Troi, brat Menelaosa, którego żona, Helena, została porwana przez Trojan, co dało początek wojnie. [przypis edytorski]
[29]
Sfinks (mit. gr.) — potwór z twarzą kobiety, ciałem lwa, skrzydłami orła i ogonem węża, który zatrzymywał podróżnych zdążających do Teb, zadając im podchwytliwie sformułowane pytanie, a gdy nie umieli na nie odpowiedzieć, zabijał ich. Edyp odgadł zagadkę potwora i w ten sposób pokonał Sfinksa. Zagadka brzmiała: co to za zwierzę, które rano chodzi na czterech nogach, w południe na dwóch, a wieczorem na trzech? Właściwa odpowiedź to: człowiek, który jako dziecko raczkuje, jako dorosły używa tylko kończyn dolnych, a na starość wspomaga się laską. [przypis edytorski]
[35]
kwadryga (daw.) — rydwan zaprzężony w czwórkę koni ustawionych w jednym rzędzie. [przypis edytorski]
[44]
numidyjskie strzały — Numidowie, plemię z Afryki Północnej, byli znani jako doskonali łucznicy. [przypis edytorski]
[47]
Skamander — rzeka opływająca Troję; takie samo imię nosił także bóg tej rzeki. [przypis edytorski]
[52]
Cerber (mit. gr.) — trzygłowy pies pilnujący Hadesu; tu przen.: nieprzejednany strażnik. [przypis edytorski]
[59]
Pallada (mit. gr.) — przydomek Ateny, bogini mądrości i sprawiedliwej wojny. [przypis edytorski]
[64]
Nereidy (mit. gr.) — nimfy morskie, córki Nereusa; najsłynniejszą z nereid była Tetyda, matka Achillesa. [ [przypis edytorski]
[68]
Pola Elizejskie (mit. gr.) — miejsce pośmiertnego przebywania zmarłych bohaterów. [przypis edytorski]
[72]
Gorgona (mit. gr.) — potwór, którego spojrzenie zmieniało przeciwników w kamień. [przypis edytorski]
[75]
Artemida (mit. gr.) — dziewicza bogini łuczniczka, opiekunka zwierzyny łownej. Bliźniacza siostra Apollina. Jej strzałom przypisywano nagłą śmierć kobiet. [przypis edytorski]
[80]
Eros (mit. gr.) — bóg miłości, przedstawiany jako pulchne dziecko z łukiem i strzałami; jego rzym. odpowiednik to Amor. [przypis edytorski]
[85]
Afrodyta (mit. gr.) — bogini miłości, kwiatów, pożądania i płodności. Afrodyta nie miała rodziców, narodziła się z piany morskiej u wybrzeży Cypru. [przypis edytorski]
[86]
szych — nitka owinięta złotym drucikiem, używana do haftu, przen.: pozorna świetność. [przypis edytorski]
[94]
Helios (mit. gr.) — bóg słońca, przedstawiany jako woźnica słonecznego rydwanu. [przypis edytorski]
[96]
Co uczyniłem synowi Priama — Achilles zabił w walce Hektora, syna Priama, po czym wlókł jego zwłoki za rydwanem. [przypis edytorski]
[102]
firmament — w dawnej astronomii sfera gwiazd stałych, pot.: sklepienie niebieskie. [przypis edytorski]
[103]
Eumenidy (mit. gr.) — dosł. „łaskawe”; przydomek Erynii, bogiń zemsty, mający zabezpieczyć mówiącego przed ich gniewem. [przypis edytorski]
[107]
wyraj — ciepłe kraje, do których odlatują ptaki, przen.: miejsce wypoczynku. [przypis edytorski]
[116]
Hefajstos (mit. gr.) — syn Zeusa i Hery, bóg kowali, złotników i ognia. Przedstawiany jako kulawy, gdyż Zeus zrzucił go z Olimpu, gdy Hefajstos wstawił się za Herą. [przypis edytorski]
[117]
Skona mój łabędź, twe imię śpiewając — sens: twoje imię będzie ostatnią rzeczą, jaka wymówię przed śmiercią. [przypis edytorski]
[129]
jabłko — złote jabłko niezgody, z napisem „dla najpiękniejszej”, o które pokłóciły się Atena, Hera i Afrodyta. [przypis edytorski]
[130]
Parys (mit. gr.) — syn Priama i Hekabe, królewicz trojański; porwał Helenę, żonę władcy Myken Menelaosa, co było bezpośrednim powodem rozpoczęcia wojny trojańskiej. [przypis edytorski]
[132]
bitwa bryzejska — konflikt o brankę Achillesa, Bryzejdę, którą przywłaszczył sobie Agamemnon. [przypis edytorski]
[133]
Patrokles (mit. gr.) — wojownik grecki, najlepszy przyjaciel Achillesa, zginął z ręki Hektora podczas ataku na Troję. [przypis edytorski]
[134]
Skamander — rzeka opływająca Troję; takie samo imię nosił także bóg tej rzeki. [przypis edytorski]
[138]
Priam (mit. gr.) — władca Troi, ojciec Hektora, jej najdzielniejszego obrońcy, i Parysa, który porwaniem Heleny doprowadził do wybuchu wojny trojańskiej. [przypis edytorski]
[140]
Elizjum (mit. gr.) — pola elizejskie, miejsce pośmiertnego przebywania zmarłych bohaterów. [przypis edytorski]
[141]
Prometeusz (mit. gr.) — bohater, który wykradł ogień z nieba i przyniósł go ludziom. Za karę przykutemu na rozkaz Zeusa do skały, sęp szarpał wciąż odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]
[148]
Ananke (mit. gr.) — bogini konieczności, nieuniknionego losu; matka Mojr; przen.: przeznaczenie. [przypis edytorski]
[151]
Gracja (mit. rzym.) — jedna z trzech bogiń wdzięku, piękna i radości; ich gr. odpowiednik to Charyty. [przypis edytorski]
[155]
Lernajskie moczary (mit. gr.) — bagno, w którym żyła Hydra Lernejska, potwór zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]
[158]
arkan — sznur zakończony pętlą, służący do chwytania zwierząt, podobny do lassa. [przypis edytorski]
[161]
Gorgona (mit. gr.) — potwór, którego spojrzenie zmieniało przeciwników w kamień. [przypis edytorski]
Bezpieczne płatności zapewniają:
Dane do przelewu tradycyjnego:
nazwa odbiorcy
Fundacja Wolne Lektury
adres odbiorcy
ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa
numer konta
75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
tytuł przelewu
Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail
wpłaty w EUR
PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374
Wpłaty w USD
PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385
SWIFT
WBKPPLPP
Proszę czekać...
Słuchaj od tego miejsca
