- Ur.
-
28 lipca 1812
w
Warszawie
- Zm.
-
19 marca 1887
w
Genewa
- Najważniejsze dzieła:
-
Stara baśń
(1876),
Chata za wsią,
Hrabina Cosel,
Brühl,
Kwiat paproci,
Anafielas
Niezwykle płodny pisarz, autor przede wszystkim powieści historycznych
i obyczajowych, publicysta, działacz społeczny, badacz starożytności
słowiańskich, popularyzator źródeł historycznych.
Do najpopularniejszych dziś powieści Kraszewskiego należy Stara
baśń. Wśród inspiracji do niej znalazło się kilka wydanych wcześniej
tekstów literatury pięknej. Po pierwsze Rzepicha (1790) Franciszka
Salezego Jezierskiego, jednego z jakobinów warszawskich, który
wyjaśniał przyczynę nierówności społecznych tezą o podboju rolniczej
ludności słowiańskiej przez plemię, które przekształciło się w
szlachtę (a właśc. magnaterię). Po drugie, Lillę Wenedę (1840)
Juliusza Słowackiego, obrazującą podobną tezę oraz pokazującą
dwuznaczną rolę chrześcijaństwa jako religii najeźdźców. Po trzecie
dramat Mieczysława Romanowskiego Popiel i Piast (1862), w którym
dodatkowo nacisk położony został na zagrożenie dla Słowiańszczyzny ze
strony państw niemieckich, zaś kościół ukazany został ostatecznie jako
gwarant zażegnania konfliktu społecznego między szlachtą a ludem (tj.
też między państwem jako systemem instytucji a funkcjonowaniem
społeczności połączonej więzami rodowymi i sąsiedzkimi).
Ponadto
Kraszewski czerpał ze źródeł historycznych (najwidoczniejsze są ślady
adaptacji legend zapisanych w Historii Polski Jana Długosza), z
własnych badań nad kulturą materialną dawnych Słowian i Litwy (wydał
m.in. dzieła pionierskie: Litwa. Starożytne dzieje 1847 oraz
Sztuka u Słowian 1860, zajmował się obyczajowością Polski
piastowskiej, pracował nad projektem encyklopedii starożytności
polskich dla Akademii Umiejętności w 1875 r.), z opracowań
współczesnych mu historyków: Lelewela, Szajnochy, Roeppla i in. Pewien
wpływ na treść powieści wywarły również prelekcje paryskie Mickiewicza
na temat literatury słowiańskiej, skąd zaczerpnął np. przekonanie o
zachowaniu w religii Słowian śladów dziedzictwa praindoeuropejskiego
(swoisty panteizm, niektóre bóstwa tożsame z hinduistycznymi). Do
swoich źródeł i inspiracji dodał Kraszewski również rzekomo
średniowieczny Królodworski rękopis. Zbiór staroczeskich
bohatyrskich i lirycznych śpiewów (1818) wydany, a jak się później
okazało, również spreparowany przez Vaclava Hankę.
