ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?

 
Wpłać
Strona główna
Informacje Ustawienia Spis treści

Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur.
Ten utwór jest w domenie publicznej.
Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3.
Fundacja Wolne Lektury zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur. Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki.

Zasób opracowany na podstawie: Młoda Polska. Wybór poezyj, oprac. Tadeusz Boy-Żeleński, wyd. drugie, Wydawnictwo Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, Wrocław 1947.

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez fundację Nowoczesna Polska z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów Łukasza Jachowicza. Utwór powstał w ramach "Planu współpracy z Polonią i Polakami za granicą w 2014 roku" realizowanego za pośrednictwem MSZ w roku 2014. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o "Planie współpracy z Polonią i Polakami za granicą w 2014 r.".

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Katarzyna Dug, Aneta Rawska.

Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska

Ilustracja na okładce: Geraint Rowland, CC BY 2.0.

Z «Nowenny»
Szacowany czas do końca: -
Jan Lemański, Z «Nowenny»

Jan Lemański

Z «Nowenny»

  1. Alkohol: 1 2
  2. Artysta: 1
  3. Filozof: 1
  4. Jedzenie: 1
  5. Kobieta: 1
  6. Kondycja ludzka: 1 2
  7. Literat: 1
  8. Małżeństwo: 1 2
  9. Marzenie: 1
  10. Mąż: 1
  11. Młodość: 1
  12. Morze: 1
  13. Muzyka: 1
  14. Pieniądz: 1
  15. Pijaństwo: 1
  16. Pożądanie: 1
  17. Rozczarowanie: 1
  18. Sztuka: 1
  19. Taniec: 1 2
  20. Twórczość: 1 2
  21. Uczta: 1
  22. Wiara: 1
  23. Wolność: 1
  24. Zabawa: 1
  25. Zdrada: 1
  26. Żona: 1 2

Z Nowenny jest opublikowanym w zbiorze Młoda Polska. Wybór poezyj wyimkiem z dzieła Nowenna, czyli Dziewięćdziesiąt dziewięć dytyrambów o szczęściu. Pominięty we wspomnianym zbiorze tytuł pierwszej części (Antyfona), do której przynależą pierwszy i piąty dytyramb, został przywrócony w wydaniu Wolnych Lektur.

Uwspółcześniono:

Pisownię wielkiej litery: Młodyś? — użyj! Dziad? — klep pacierz! -> Młodyś? — Użyj! Dziad? — Klep pacierz!; Pod skobel zawrzeć się? w trumnie? -> Pod skobel zawrzeć się? W trumnie?

Jan LemańskiZ Nowenny[1][2]

Antyfona[3]

I

1
Wiara, WolnośćPrecz pęta z nóg i rąk!
W godowy stańmy krąg!
Zadzwonił szczęścia gong!
Hej na rozstajny trakt!
5
Zawrzyjmy z czartem pakt!
A bogi w kąt — do akt!
Kondycja ludzkaCzłek rodzi się, by zmarł.
Hej w tan! Szukajmy par!
Niech kipi życia war!
10
Dość umartwienia, dość!
Hejże w rozkoszy włość!
Rzucona losu kość!
Trącił o struny smyk.
Cień wątpliwości znikł.
15
Hej, marsz w taneczny szyk!
Dziewoję ujmuj w pas!
Do taktu: raz, dwa, raz,
Gra wiolin[4], wtórzy bas.

V

Ogródek. Gra wiolonczela.
20
Zdrój wódek. Szampan gdzieś strzela.
Używa ludek wesela.
Z wiela kojczyków-przegródek
Wydziela dżum się zaródek.
W oskrzela wsiąka dym, smródek.
25
Lecz w tłumie życie wre jubel[5].
Szumię, jazgoczę jak wróbel.
Do stu mnie diabłów ton nobel[6]?
KobietaPod skobel zawrzeć się? W trumnie?
Gdy rubel toczy się ku mnie?
30
Dubelt[7] się żyje, mój kumie[8].
Ma się przy ciele bliziutko
Madmuazelę[9] ładniutką.
To cel nad cele, jagódko.
AlkoholSmutkom, piołunom w udziele[10]
35
Tyś dał wszyściutko, aniele:
Ja — piję z wódką to ziele[11].

Ideał

XI

Żona, JedzenieŻeby na kuchni się znała,
I na me zdrowie chuchała…
Daj taką żonkę mi, Ałła[12]!
40
Higienicznych docieczeń
Żeby grunt znała i leczeń,
I smaczną piekla mi pieczeń!
Niech ma smak pieprzów i cykat.
O, Ałła! Daj ten unikat
45
Szczęścia i nad nim kacykat[13]!
Mąż, MałżeństwoNiech żona czci me ukazy,
Niech jej usteczka i zrazy
Wzbudzają we mnie ekstazy!
Niech umie smażyć mi ptysie
50
I niech ładniutkie ma pysie…
Taką daj, o Ozyrysie[14]!
W mężobojności i strachu
Niech żyje, nie śniąc o gachu…
Daj taką żonkę, Allachu!

Żurfiks[15]

XIX

55
Dom państwa Iksów (fix — w piątki).
Bal. (Bale — szczęścia przylądki:
Tak chcą światowe obrządki).
Chaîne[16]! (Komenda). Drżą zakątki.
Rają mamy — szczęścia prządki:
60
Oceniają się majątki.
Panicz. Z paniczem panienka,
Szczęśliwa i mokrzuteńka.
Z kanapy zerka mateńka.
UcztaStop! Drałuje młodzież w kątki
65
ćpać[17] zakąsek barwne grządki,
Sączyć z butel, doić sądki[18].
Mazur! Mazur! — hasło dźwięka.
Ognia, wiara! Hej, ogieńka!
Panicz przed panienką klęka.
70
ZdradaCichy dom (pokój, kuchenka).
Płacze Halka samiuteńka.
Panicz uwiódł. Serce pęka.

XX

Alkohol, PijaństwoWoń żubrówki, odór mięty,
Żubr wstawiony, Tur ucięty.
75
Oj, dziś-dziś-dziś, tan się wije!
Kto nie pije, tego w kije!
Dziś się żyje, jutro gnije.
Oj, skry-skry-skry krzeszą pięty!
TaniecRazem, razem w Kołomyję[19]!
80
Oj, hoc-hoc-hoc, żywo, żywo!
Szumi, szumi życia piwo.
PożądanieTłum ciał. Trenów oplączywo.
Rojny jazgot. Nóg tętenty.
Tancerz damie dyszy w szyję.
85
Pożądania czarne męty
Śćmiły[20] ócz[21] jej diamenty.
Nim źrenice nam zakryje
Sztywnej, niemej śmierci szkliwo,
Parzmy, wiążmy się w ogniwo
90
Z tanecznicą urodziwą.

XXIV

TaniecMazur! Mazur! Tej pokusie
Nie ostoją się Jagusie,
I Helusie wdzięczą mu się.
Córy, córki i córusie;
95
Chłopy, chłopcy i chłopusie
Tańczą, mokrzy, jak w śmigusie.
Kondycja ludzkaŻywot krótki (brevis vita[22])
Wiwat mazur i kobieta!
Zgrzyta smyk o struny, zgrzyta.
100
Muzyka, ZabawaWiuczy smyk, jak nóż po brusie[23];
Trze o struny końskie włósie[24];
Jęczą skrzypki, mój Jezusie.
Dźwięczy nuta rodowita:
Ładna tamta, ładna i ta…
105
Hasa człek, aż świt zaświta.
Mazur! Mazur! — przy dnia świetle.
Grajcie skrzypki i basetle[25]!…
Niech się spalę, niech się zetlę!

XXV

Byt jest krótki. Wierz tej tezie!
110
Zamiast w głupiej tkwić ascezie[26],
Żyj, używaj, ile wlezie![27]
FilozofŻyć — to kochać. Stwierdź to czynem!
Porzuć księgi! Łap dziewczynę,
I wyciskaj, jak cytrynę!
115
Kto raz umarł, ten nie wskrzesa[28].
Kpij pan z Arystotelesa
I z Platona! Żyj, do biesa!
Nie znieprawiaj dni goryczą!
Nie peroruj moralniczo!
120
Nie kłam cnót, gdy żądze ryczą!
MłodośćMłodyś? — Użyj! Dziad? — Klep pacierz!
Zdrowie masz, to nim się naciesz!
Żyj, bo raz rodziła macierz!
Gdy cię proszą Zety, Iksy,
125
Chodź na jour'y, bale, fix'y.
Nim cię piekieł porwą Styxy[29].

Krytyka

LXXVI

TwórczośćJeden tworzy, drugi krzyka[30].
Na to głównie jest krytyka,
Że nie czyniąc, w czyny wnika.
130
Ogólnik do ogólnika,
Pisarzy się style styka:
Tak powstaje stylistyka.
Dzieła męskie i kobiece
Ma się w swojej bibliotece,
135
Na policach[31], w biurku, w tece.
LiteratJak takt każe i taktyka,
Etyka i gramatyka —
Chwali się, lub zło wytyka.
Autor — papierośnicę,
140
Autorka — wdzięczne lice
Okazują tej krytyce.
A krytyk pisze stronice,
I rozwija wciąż granice…
W dochodowej swej rubryce.

LXXXII

145
ArtystaAutor cóż jest? — gladiator,
A ja krytyk? — gry taksator.
Autorze, wychodź na tor.
Tyś amor[32], a ja — amator;
Tyś opus[33], ja — operator;
150
Ty jesteś zdrój, a ja — zator.
Twoja dola trudna, kręta,
A moja prosto wytknięta:
Otamowywać talenta.
Tyś niwa[34], jam — niwelator;
155
Tyś bóg form, jam informator;
Tyś wizja, jam — wizytator.
PieniądzAutorzy, niebożęta[35] —
Nieraz to chodzi bez centa:
A ja — składam na procenta.
160
Czym być? Gdzie większa ponęta?
Kto ma w życiu więcej święta?
Chyba kwestia rozstrzygnięta.

O-stateczność

LXXXVI

Szczęście w firanek ażurze,
Szczęście w mebli politurze,
165
Szczęście w lampy abażurze.
MałżeństwoDomek, niby małży koncha[36],
W domku-konsze małża-żonka
Przylepiona do mał-żonka.
Oto szczęścia abecadło:
170
Kuchnia, gdzie się warzy jadło,
I jadalka, gdzie je stadło[37].
Marzenie, RozczarowanieZ jadalki, po lewej ręce,
Sypialenka; w sypialence
Pogrzebane sny dziewczęce.
175
Żona, SztukaWspomnień-szkiców pełna ściana,
Żonka, jeszcze jako panna,
Była w sztuce zakochana.
Dziś, w małżeńskim sakramencie,
Owijaczków przewinięcie
180
Ślad zaciera po talencie.

Na amen

Jak te dźwięki, z murów cieśni,
Lećcie, mary moje, pieśni
Najprzestrzenniej, najbezkreśniej!
TwórczośćMary wspomnień! Grzechów zwoje!
185
Żądz akordy! Win zestroje!
Lećcie hymnem, pieśni moje!
Z wszechtrującej, wszechcodziennej
Życia-m wysnuł je Gehenny[38] —
Pieśni gorzkie tej Nowenny.
190
MorzeZ życiowegom je dna-łoża
Czerpał — z cnót i win bezdroża —
Jak perłowe muszle z morza.
Jak perłowych muszel zwoje,
Konch po sześć, w nich strof po troje,
195
Grajcie szumem, pieśni moje.
Pieśni moje, coraz krętsze,
Coraz zbożniej w głąb zamkniętsze,
Jak perłowej muszli wnętrze!

Przypisy

[1]

nowenna (z łac. novem: dziewięć) — w liturgii katolickiej: nabożeństwo poprzedzające ważne święta, rozłożone na dziewięć dni (rzadziej tygodni lub miesięcy). [przypis edytorski]

[2]

Z Nowenny — poniższy tekst jest wyborem z dzieła Nowenna, czyli Dziewięćdziesiąt dziewięć dytyrambów o szczęściu. [przypis edytorski]

[3]

antyfona — w liturgii katolickiej: krótki, najczęściej jednozdaniowy, tekst modlitewny, przeplatający hymny, psalmy lub litanie, albo stanowiący oddzielną modlitwę. [przypis edytorski]

[4]

wiolin (muz.) — wyższa część muzycznej skali dźwiękowej instrumentu. [przypis edytorski]

[5]

jubel — hałaśliwa, huczna zabawa. [przypis edytorski]

[6]

ton nobel — ton szlachetny. [przypis redakcyjny]

[7]

dubelt (daw.) — podwójnie. [przypis edytorski]

[8]

kum — kolega, sąsiad. [przypis edytorski]

[9]

madmuazelę (z fr.) — panienkę. [przypis redakcyjny]

[10]

udziele — dziś popr.: udziale. [przypis edytorski]

[11]

z wódką to ziele — absynt, zabójczy napój robiony na piołunie, ulubiony przez francuską cyganerię; dziś wyrób jego zabroniony. [przypis redakcyjny]

[12]

Ałła, Allach — nazwa Boga u mahometan. [przypis redakcyjny]

[13]

kacykat — od kacyk: wódz plemienny; urzędnik samowolnie wykorzystujący swoje stanowisko, sprawujący władzę nie licząc się z przepisami. [przypis edytorski]

[14]

Ozyrys — bóstwo egipskie. [przypis redakcyjny]

[15]

żurfiks (z fr. jour fixe) — stały dzień cotygodniowych lub comiesięcznych przyjęć. [przypis redakcyjny]

[16]

chaîne (fr.) — łańcuch; tu: figura w kadrylu. [przypis redakcyjny]

[17]

ćpać (daw. pot.) — żarłocznie jeść. [przypis edytorski]

[18]

sądek — zdr. od dawnego sąd: naczynie (np. na płyny). [przypis redakcyjny]

[19]

w Kołomyje — do kołomyjki (tańca). [przypis redakcyjny]

[20]

śćmić (daw.) — pociemnieć, zasnuć mgłą. [przypis edytorski]

[21]

ócz — dziś popr.: oczu. [przypis edytorski]

[22]

brevis vita (łac.) — krótkie życie. [przypis redakcyjny]

[23]

brus — kamień do ostrzenia. [przypis redakcyjny]

[24]

włósie — dziś popr.: włosie. [przypis edytorski]

[25]

basetla — ludowy instrument strunowy; kontrabas; wiolonczela. [przypis edytorski]

[26]

asceza — surowość obyczajów, wyrzeczenie się. [przypis redakcyjny]

[27]

Żyj, używaj, ile wlezie… — wszystkie te rady i zachwyty trzeba brać oczywiście w sensie ironicznym. [przypis redakcyjny]

[28]

wskrzesa — dziś popr.: wskrzesza. [przypis edytorski]

[29]

Styks — w gr. mit. rzeka okrążająca siedmiokrotnie świat podziemny Hadesu. [przypis redakcyjny]

[30]

krzyka — od krzyczy, por.: krzykacz. [przypis edytorski]

[31]

police — półki. [przypis redakcyjny]

[32]

amor (łac.) — miłość [przypis redakcyjny]

[33]

opus — dzieło. [przypis redakcyjny]

[34]

niwa — pole uprawne; dziedzina działalności. [przypis edytorski]

[35]

niebożę — biedactwo, nieborak, ktoś nieszczęśliwy. [przypis edytorski]

[36]

koncha — muszla. [przypis edytorski]

[37]

stadło — małżeństwo, para małżeńska. [przypis edytorski]

[38]

Gehenna — tu: piekło, potępieńcze męki. [przypis edytorski]

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard PayPal

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

x
Skopiuj link Skopiuj cytat
Zakładka Istniejąca zakładka Notka
Słuchaj od tego miejsca

Pora na chwilę przerwy :)

Podoba Ci się nasza biblioteka? Wesprzyj ją drobną wpłatą, a otrzymasz wcześniejszy dostęp do prapremier!

Lektury szkolne za darmo dla wszystkich dzieciaków? To możliwe! Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku!
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Miejsca takie jak Wolne Lektury są bezwzględnie potrzebne. To port lotniczy skąd każdy, niezależnie od wieku i zawartości portfela, może wyruszyć na poszukiwanie przygody.

Paulina Holtz

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Co nowego na Wolnych Lekturach? Dowiesz się z naszego newslettera. Kliknij, by się zapisać.

Nie bądź wuj ponury, wspieraj Wolne Lektury!

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.
Czy wiesz, że jeśli włączysz subskrypcję, to pomożesz uwolnić kolejną książkę?

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Chcesz pomóc bibliotece? Najlepszą metodą pomocy są niewielkie, ale stałe wpłaty. Kliknij i dorzuć się!

Czy wiesz, że wystarczyłoby 1000 osób, udzielających nam regularnego wsparcia, żeby zaspokoić podstawowe potrzeby Wolnych Lektur? Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.
  • NIP: 952-187-70-87
  • KRS: 0000070056
  • REGON: 017423865
  • Numer konta: 75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
Wolne Lektury to projekt prowadzony przez fundację Wolne Lektury.
MKiDN
Strona biblioteki Wolne Lektury powstała dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.