Dokument Henryka Sienkiewicza (1846–1916) opublikowany w roku 1904, skierowany do ministra rosyjskiego, aby ukazać ówczesne stosunki polsko-rosyjskie z punktu widzenia Polaka.
Narodowy w wymowie przekaz jest efektem intuicji historycznej autora i znajomości aktualnej wtedy sytuacji politycznej Rosji. Odważnie sformułowana treść uwidacznia, że Sienkiewicz nie unika drastycznych kwestii, chwilami pozwala sobie nawet na ryzykowne porównania systemu administracji rosyjskiej i pruskiej. Krytykuje bezlitosną cenzurę i biurokrację, a przede wszystkim postuluje, aby wreszcie okazać zaufanie polskiemu społeczeństwu.