O poprawie Rzeczypospolitej

Andrzej Frycz Modrzewski, renesansowy pisarz epoki polskiego renesansu, w swoim dziele O poprawie Rzeczypospolitej, podjął się komentarza na temat ówczesnej sytuacji w państwie.

Jego traktat to zbiór rozważań na tematy związane z właściwym funkcjonowaniem państwa, kościoła i edukacji, ze stanowieniem dobrego prawa i przestrzeganiem go, to także refleksje moralno-obyczajowe. Frycz Modrzewski stworzył utopijną wizję państwa opartą na myślach filozofów starożytnych oraz naukach płynących z Biblii; chwalił dobre obyczaje, udzielał porad, a także nie stronił od komentarzy o ironicznym charakterze.

Traktat został wydany po raz pierwszy w krakowskiej Drukarni Łazarzowej w roku 1551 (oryginał w języku łacińskim). Ze względu na przeprowadzoną przez Frycza Modrzewskiego krytykę zwierzchnictwa papieża nad państwem dzieło było wielokrotnie krytykowane, a w 1557 roku zostało wpisane do Indeksu ksiąg zakazanych.

Dokonany przez mieszczanina sieradzkiego, gorliwego innowiercy, Cypriana Bazylika przekład na język polski ukazał się nakładem Mikołaja Dorohostajskiego, wojewody połockiego w 1577 r. w Łosku (folio kart 144); zawiera tylko ksiąg czworo (z pominięciem księgi O kościele):

„W porównaniu z edycją pierwszą krakowską oryginału z r. 1551 przekład Bazylika zawiera więcej, gdyż oprócz trzech pierwszych: ma księgę V, O szkole. Ta jednakże nazywa się tu księgą IV, rzeczywista zaś księga czwarta (O kościele) jest opuszczona. W wydaniu wileńskim [1770] i późniejszym Turowskiego [Przemyśl, 1857] rzecz się ma podobnie” (por. wstęp do wyd. dzieła z 1914 r.).