Anielka

Trzynastoletnia Anielka jest świadkiem stopniowego upadku swojego domu i rodziny, spowodowanego utracjuszowskim, bezrefleksyjnym stylem życia swego ojca. Dziewczynka przeżywa głębokie rozczarowanie, obserwując nieprzystawalność oficjalnej etyki środowiska, w którym dorasta, do praktyki życiowej.

Nie może pojąć: „dlaczego ojciec posługuje się tak rozmaitymi zasadami w życiu? Dlaczego sam prosi o pomoc, a nie udziela jej innym? Dlaczego ubogim zaleca pracę, a pomimo to sam nie pracuje?…”. Anielka jest pełna zrozumienia dla wszystkich: i dla chorej matki oraz wydelikaconego, hipochondrycznego braciszka, i dla swej guwernantki (niezbyt zadowolonej z niej jako uczennicy), i dla opiekującej się gospodarstwem klucznicy Kiwalskiej, która porzuca pracę w podupadającym dworze na rzecz znacznie pewniejszej posady u księdza. Nie czując uprzedzeń klasowych, umie bawić się z wiejskim dzieckiem z sąsiedztwa, małą Magdą, a nawet potrafi dzięki swej postawie wpłynąć na polepszenie losu Magdy, uzyskując obietnicę starego Gajdy, że więcej nie będzie bił córki. Może gdyby to ona miała porozumieć się z chłopami w sprawie serwitutów, zrobiłaby to lepiej niż jej ojciec, dumny, pochopny i chciwy? Ale jest tylko dziewczynką: na tyle małą, by o niczym nie móc decydować, i na tyle dużą jednocześnie, by wiele, bardzo wiele rozumieć.

Sama nie może liczyć na podobne wnikanie w jej potrzeby i uczucia, jakie oferuje innym. Ostatecznie wszystko traci i wszyscy ją porzucają, nawet towarzysz beztroskich zabaw, piesek Karuś.

Powieść Bolesława Prusa Anielka z 1880 r. przedstawia losy rodziny ziemiańskiej i stosunki społeczno-ekonomiczne w zaborze rosyjskim w okresie przemian na wsi polskiej po zniesieniu pańszczyzny. Nieudolność właściciela majątku — lekkoducha i próżniaka, typowego przedstawiciela swojej klasy — doprowadza do utraty majątku i rozkładu rodziny. Na pierwszym planie powieści nakreślony został portret psychologiczny tytułowej bohaterki. Przyjęcie punktu widzenia dziecka zaostrza krytykę i ocenę moralną postępowania dorosłych. Niestety, to najsłabsi padają ofiarami nieliczącego się z nikim, żyjącego z szerokim, szlacheckim rozmachem pana Jana. On sam, choć w powieści napiętnowany, pozostaje nietknięty głębszą refleksją ani skutkami swych działań — z katastrofy wychodzi obronną ręką.

Tylko Anielka była żywym sumieniem swego ojca.

E-book Anielka Bolesława Prusa jest dostępny w formatach EPUB i MOBI, a także jako plik PDF. Audiobook czyta Daniel Brzeziński.