Spis treści
JudaszTragedia w 4 aktach
XXVI, 6. A gdy Jezus był w Bethanii, w domu Symona trędowatego,
7. Przystąpiła do niego niewiasta, mając alabastr olejku drogiego, i wylała na głowę Jego, gdy u stołu siedział.
14. Tedy odszedł jeden ze dwanaście, którego zwano Judaszem Iszkariotem, do przedniejszych kapłanów,
Evang. sec. Mat.
OSOBY:
- Judasz, lat około 40
- Sella, lat 16, córka Judasza
- Ada, lat 17, córka Judasza
- Mawiael, lat 16, syn Judasza
- Szalona — Nawrócona, lat 20
- Jakób Zebedeuszów
- Jan Zebedeuszów
- Piotr
- Andrzej
- Mateusz
- Symeon, znajomy Judasza
- Ebal, lichwiarz
- Lamech, sługa gminny
- Nun i Kul, słudzy domowi
- Sąsiedzi i sąsiadki Judasza
- Przekupnie i przekupki
- Młodzieńcy: Rzymianin, Egipcjanin, Assyryjczyk
FIGURY WIZYJNE:
- Nieznany
- Kaifasz
- Annasz
- Rada
- Matka Judasza
- Tłum dzieci, kobiet i mężczyzn
AKT PIERWSZY
Przed domem Judasza. Pod drzewem ławka, stół. Pod zachód słońca. Okolica pusta i posępna. Widok na jałowe wzgórza.
SCENA I
Judasz, niezamożnie, ale i nieubogo ubrany. Płaszcz na ramionach. Czarne włosy i broda. Wyraz twarzy posępny, odstręczający. Symeon, dobrotliwy staruszek z kijem podróżnym. — Siedzą pod drzewem.
JUDASZ
SYMEON
JUDASZ
macha ręką z niechętną rezygnacją.
SYMEON
JUDASZ
SYMEON
JUDASZ
10
Szkołę jeszcze mi gotowi
zamknąć, że długów nie wypłacam.
Na uczyciela nie wypada — —
zły pogłos…
SYMEON
JUDASZ
SYMEON
JUDASZ
macha ręką z niechętną rezygnacją.
SYMEON
JUDASZ
wskazując na gardło
SYMEON
JUDASZ
SYMEON
JUDASZ
SYMEON
JUDASZ
Lecz mnie strach sromu — strach mi sromu…
40Już dość przez dzieci — jeszcze i to —
niespłatny dłużnik — zbędę szkoły —
a wtedy jeno zagiąć poły
i w żebry —
SYMEON
JUDASZ
45
Niech grom zatrzaśnie!
Bodaj mnie żywcem w ziemię wryto,
niźli doczekać tego właśnie
na ludzki śmiech, urągowisko!
Po całym życia znoju, trudzie…
SYMEON
JUDASZ
Starcze, drwisz,
czyli udajesz niedorostka
z cielęcem okiem, z gęsią szyją?!
55Kiełźnij się tylko nogą z mostka,
pchną, byś miał wodę głowy wzwyż!
Ludzki świat to jest gnój, śmietnisko!
Ludzie pomogą — bo dobiją!
SYMEON
JUDASZ
SYMEON
Słuchajże… widzisz… bo to lata,
tych zębów nie ma, tamte krzywe,
człek więcej żyje już nabiałem,
65otóż więc chciałem, u Anera,
wiesz, krowę ma, syryjka szczera,
cisula, łaty tak — łaciata —
posuwa rękę niby wzdłuż grzbietu
JUDASZ
niecierpliwie
SYMEON
JUDASZ
j. w.
SYMEON
JUDASZ
j. w.
SYMEON
JUDASZ
kończąc niecierpliwie
SYMEON
Tak.
A gdy ci, bracie, dzisiaj brak,
i kiedy cię przycisła bieda,
otóż — schowane mam w tej szmacie —
wydobywając z za pazuchy
wydobywa z zawinięcia pieniądze.
JUDASZ
zdumiony
SYMEON
rozdzielając pieniądze
JUDASZ
SYMEON
JUDASZ
SYMEON
zadowolony
JUDASZ
SYMEON
JUDASZ
niecierpliwie
SYMEON
Pójdę dać zadatek.
Kwiatek nie krowa! A co płatek
105to inny! No, bywaj mi zdrowy —
a gdzież to dzieci?
Judasz macha ręką z niechętną rezygnacją.
JUDASZ
SYMEON
JUDASZ
j. w.
SYMEON
chcąc umknąć
JUDASZ
SYMEON
kiwając głową przystaje
JUDASZ
Ściga mnie krzywda matki, ojca —
ty wiesz —
jam bił —
dzisiaj ta dwójca
120swej pomsty czeka i karania…
SYMEON
JUDASZ
SYMEON
125
Możeć lepiej by szło,
gdybyś zaś żonę pojął wtórą —
sam jeden siedzisz z dziećmi w chacie,
samemu w życiu jest ponuro.
JUDASZ
Samemu w życiu jest żałoba,
130samemu w życiu jest tęsknica,
samemu oko świeci łzą
samemu więdną lica…
SYMEON
JUDASZ
SYMEON
JUDASZ
wskazując na piersi z rozpaczą
po chwili
O ramiona!
O duszo moja utęskniona!…
140O miłowanie utracone!…
O tęskna nocy!… Tęskny dniu!…
O dolo moja nieszczęśliwa!…
SYMEON
JUDASZ
SYMEON
zdumiony
JUDASZ
SYMEON
JUDASZ
posępnie
SYMEON
JUDASZ
po chwili głośno do siebie
SYMEON
zabierając się
Chwalmy Pana
155i poszukujmy szczęśliwości,
bo na to na świat jest posłana
i tego duch pożąda nasz.
JUDASZ
Lecz pojrzyj na mnie — na mą twarz!
Ona jest klątwą piętnowana!
160Gdym w Jeruzalem w paschę był —
a byłem jeszcze młodym chłopcem —
gdziem się pokazał — zaraz szmer:
złodziej… Jakąem wściekłość krył —
a i ból jaki!… W oku obcem
165myśl taką budzić — na pierwszy zer…
W końcum się chował, jak bity pies…
Złodziej… Wiesz, żem wsze uczciw był…
Złodziej!… tym szeptem w twarz mi pluto!…
SYMEON
JUDASZ
nie zwracając uwagi
wstrząśnięty
I słuchaj — miewam straszny sen —
straszny sen — czasem mi się zdaje,
że ile w świecie ścieżek, dróg,
175chodników: zewsząd, przez wsze kraje,
pielgrzymi idą, idzie tłum
przez wieki, wieków wieki — hen —
wszyscy drży na całem ciele — zimny mnie zlewa pot —
wszyscy… urywanie
180przeciwko mnie…
z rękoma
wyciągniętemi…
w górą — wzwyż
podniesionemi —
z wysiłkiem
po chwili
Szum
okropny w uszach… w sercu młot —
zjawa okropna — półwidoma,
kryjoma pół — i jakiś krzyż —
190krzyż jakiś we mgle — w górze — gdzieś
nad mną — jak orzeł —
SYMEON
dając pieniądze, przerażony
wychodzi szybko.
Po wyjściu Symeona Judasz, który bezmyślnie bierze pieniądze, bezmyślnie je zawija w węzełek i zatyka za opasek, tak, że wiszą przewieszone i widoczne. Judasz stoi pod wrażeniem własnych słów chwilę. Lamech ukazuje się i schodzi ze wzgórza ku niemu.
SCENA II
Judasz, Lamech.
LAMECH
tęgi, z pałką w ręku, z dali
JUDASZ
LAMECH
JUDASZ
LAMECH
JUDASZ
poruszony
LAMECH
JUDASZ
LAMECH
spokojnie
urzędowo naśladując sędziów, ordynarnie, z powagą, sucho
Ada w uczynku jest schwytana,
a że schwytana na uczynku,
już jej tem samem dowiedziono —
210czy nie?
Gdy zatem jest schwytana
i skoro dowód jest uczynku
o co została oskarżona:
ma być przez wieś we worze gnana,
215stawiona oczom wszech na rynku,
gdzie, że jest jeszcze bardzo młoda,
karą jej będzie zimna woda:
czterdzieści wiader i śmiech ludzi.
JUDASZ
gwałtownie
LAMECH
JUDASZ
LAMECH
niewzruszenie
JUDASZ
LAMECH
w komorze,
230i ma być za to karan chłostą,
pletni czterdzieści ze spocznięciem,
ile że jeszcze jest chłopięciem.
JUDASZ
LAMECH
235
Zwierzchności gminy jest ma mowa,
a ty się nie drzyj ponad miarę,
bo wół nie gada ze starostą.
Bądź zdrów.
JUDASZ
LAMECH
JUDASZ
LAMECH
obojętnie
JUDASZ
LAMECH
j. w., poruszając pałę.
Pilnuj się ty sam,
bo mówią: czyli winien w szkole
250nauczać taki dzieci cudze,
co własne chował
znowu naśladując
na bezecne
i które niecny płodzą czyn.
JUDASZ
LAMECH
kpiąc głupkowato
Wychodzi.
SCENA III
Judasz, Sella, Ada, Mawiael.
JUDASZ
MAWIAEL
JUDASZ
SELLA
zatrzymuje Judasza w miejscu.
Ada bezczelna, głupia, wchodzi.
ADA
JUDASZ
tupiąc.
ADA
JUDASZ
ADA
niezmieszana
JUDASZ
ADA
JUDASZ
ADA
obojętnie
275
Wiem, że coś tam będzie,
głośno pomstują coś w urzędzie.
Bo ja to chciałam poza płotem,
a on, że szparę w ścianie zatka…
Już mnie nie złapią po raz drugi —
JUDASZ
ADA
JUDASZ
ADA
JUDASZ
ADA
JUDASZ
ADA
głupio, bezmyślnie
JUDASZ
ADA
MAWIAEL
SELLA
pogardliwie
ADA
JUDASZ
MAWIAEL
unosząc nieszczególny płaszcz ojca
ADA
JUDASZ
ADA
bezczelnie
JUDASZ
porywa kamień z ziemi
SELLA
uderza go w piersi dłonią.
JUDASZ
z widoczną obawą Selli
SELLA
JUDASZ
SELLA
JUDASZ
SELLA
zuchwale
JUDASZ
odwracając głowę
SELLA
JUDASZ
przyciszonym głosem
SELLA
JUDASZ
z rozpaczą
SELLA
Charkot o sąsiada,
stryjów, znajomych, o Uzala
szewca, o kupca Chusa — z dala,
325czy z bliska kto nastąpił jeno,
Izraelici, czy poganie,
to o każdego podejrzenie,
gwałt, wrzaski, klątwy — i rzemienie!
Pamiętam dobrze!
JUDASZ
SELLA
Tymczasem pojawili się sąsiedzi zwabieni hałasem.
ADA
Mawiael parska śmiechem.
JUDASZ
do Ady
SELLA
przerywając
JUDASZ
SELLA
JUDASZ
SELLA
JUDASZ
SELLA
lekceważąco
JUDASZ
SELLA
wpadając w słowo
JUDASZ
dotknięty
MAWIAEL
przerywając
JUDASZ
MAWIAEL
Niech mnie prędzej
365złapią! A ty mi daj pieniędzy,
inaczej będę kradł, co da się!
Choćby spod własnej twej pościeli.
Podsuwa się.
JUDASZ
MAWIAEL
chwyta i wyrywa pieniądze.
JUDASZ
rzuca się ku niemu, Mawiael uderza go pieniędzmi w węzełku w czoło i ucieka; Judasz zatacza się w tył.
SĄSIADKA
drwiąc
Ada, Sella wychodzą.
JUDASZ
nieprzytomnie
SĄSIADKA inna
SĄSIAD
SĄSIADKA
pierwsza, wskazując guz, drwiąc
Sąsiedzi odchodzą.
JUDASZ
pada na stół i zasłania twarz rękami
SCENA IV
Judasz, Jakób Zebedeuszów.
Jakób wchodzi w płaszczu, młody.
JAKÓB
JUDASZ
dźwigając głowę napółprzytomnie
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
dotykając mu czoła
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
w rozdrażnieniu coraz większem
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
405
Drżysz?
W pokrzywyś wszedł, chciałeś w winnicę
W soczystem chciałeś, jesteś w zgniłem!
Myślałeś ogród, a to gnój!…
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
kładzie mu rękę na ramieniu
JUDASZ
415
Jam dług miał spłacić — ukradł syn,
com na dług jeden zaś pożyczył
i com tu, o, za pasem schował —
w dwie strony teraz dwie mam win —
unosząc się
jakby w szale
JAKÓB
nie cofając się
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
Z ludzi drwi!
Na niebie siedzi utajony,
430w ukryciu swój postawił tron,
aby tem snadniej patrzeć mógł —
a grzech żre ludzi, jak Lewiatan,
a śmiech jest Boga grom czerwony,
a żyje, kiedy żywych zmógł!
435Szyderstwo jeno Jahwy duszą!
Na szyd swój stworzył człeczy ród!
Z Szatanem jest płomieniem zbratan!
Szatan — Jehowa! Jahwe — Szatan!
Za szyję jego ręce duszą!
440Jak topór, żywo rąbie z nóg!
Dymy ofiarne — piekła smród!
pieni się.
JAKÓB
JUDASZ
słania się i opada w tył, plecami o drzewo się opierając.
JAKÓB
JUDASZ
szalony, pokazuje na gardło
Wszystkie lata ot, tu grzęzną —
cały mojego życia wiek!…
Pójdę — tam w lesie gałąź jest —
455wynajdę gałąź tam uwięzną,
tęgą — zawisnę —
wyczerpany, dźwiga się, chce iść.
JAKÓB
JUDASZ
jakby nie słysząc
JAKÓB
JUDASZ
osłabły wybuchem
460
Była mi woda na grzbiet lana.
Wszyscy szli, tom też poszedł razem.
Prorok nauczał niedaleko.
Myślałem: może spłynie z rzeką
chwast zła i grzechu rodu mego,
465lecz nie mknie z wodą, co jest głazem
i nie zostałem zbawion złego…
Lecz ktoś jest? Przecz mię pytasz? Jakie
prawo twe pytać? Nie znam cię!
JAKÓB
uroczyście
JUDASZ
uderzony mimo rozdrażnienia słowami Jakóba, z pewnem zdziwieniem, nieco frazesowo
JAKÓB
kończąc uprzednie
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
wyczerpany, wpadając w dialektykę.
JAKÓB
480
On z góry,
kto słał mię, rzeszom mówił:
„I odpuść nam nasze winy
jako i my odpuszczamy
naszym winowajcom”.
JUDASZ
JAKÓB
Ten, który rzeszom mówił z góry:
„Błogosławieni, którzy płaczą; albowiem
będą pocieszeni. Błogosławieni
pokój czyniący, albowiem
490nazwani będą synami Bożymi”.
JUDASZ
do siebie, wyczerpany
JAKÓB
w przejęciu nauką
JUDASZ
nie rozumiejąc
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
Ruń zielona.
Niebieskie zioła i różane.
Od słońca wody wysrebrzane.
Od słońca obłok złotem jasny.
510Kielichy kwiatów i pąkowie.
Wszędy chleb, wszędy napój własny.
Wszędy dom. Wszędy jest wezgłowie.
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
Słucha lud.
Słowo po słowie tak upada,
560jak między wróblów ziarno prosa,
jak otrząs wiśni gdy się czyni,
jak spadła na pustyni —
i otwierają się niebiosa
gdzie Boga widzą oczy ludzi!…
JUDASZ
nieufnie, matowo
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
słoniąc oczy
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
Lamech chwyta go z tyłu za ręce i przytrzymuje — tłum z wrzaskiem przechodzi — wchodzi Ebal.
SCENA V
Judasz, Jakób, Lamech, Ebal.
JUDASZ
do Lamecha
LAMECH
spokojnie
JUDASZ
EBAL
wsuwa się. Ryży. Przygarbiony
JUDASZ
do niego
EBAL
poruzumiewa się oczami z Lamechem, uspokojony, tłomacząc Jakóbowi
JUDASZ
EBAL
JAKÓB
EBAL
JAKÓB
LAMECH
JUDASZ
do Ebala
600
Weź dom!
I wszystkie sprzęty! I mój srom,
jeżeli ci się przyda na co!
Weź! Za trzy srebrne ci zapłacą!
do Lamecha
wyrwawszy się
odtrącając Lamecha
Ebal przestraszony cofa się, Lamech odskakuje.
O me córy!
O syn mój! Hańba!… piekieł dym!
Oczy wyżera — pierś zadusza —
610wszystko dym. Kędy są niebiosa?
Kędy jest raj i ten co w nim?
Kędy jest głos mówiący z góry:
do Jakóba
Odpuść nam winy, jako i my?
Kędy kał grzechu zrzuca dusza?
615Kędy jest słowo, jako rosa?
Kędy jest wszystko nie jak dymy?
do Ebala
do Lamecha, który stoi nie wiedząc co zrobić
chwyta Jakóba za rękę
Wybiega, ciągnąc Jakóba.
AKT DRUGI
Przed zachodem słońca pod miasteczkiem. Na lewo niewielka chata podleśna z oknem zamkniętem, za nią zarośla, dalej las. Pośrodku i na prawo plac podmiejski targowy wolny. W głębi za nim las.
SCENA I
Uczniowie w liczbie jedenastu i Judasz. Wszyscy mają płaszcze. Na lewo sceny. Przed nimi mały ogienek z drewek. Jan śpi.
PIOTR
MATEUSZ
PIOTR
ANDRZEJ
625
Mnie się zawdy zdaje
gdy śpi, że wtedy duch Jego powstaje
i w niebo wraca. Uważcie, że z rana,
gdy się obudzi, w oczach Jego błyska
blask, co go ziemia w oczach nie zapala.
MATEUSZ
PIOTR
do jednego z Uczniów, podrzucając mu drewka
JUDASZ
do Jakóba
JAKÓB
z uśmiechem
JUDASZ
635
Praca mi się w rękach spala
jakby ogień buchał z ręki!
Zda mi się, że dźwignę górę,
takim silny!
JAKÓB
JUDASZ
żywo
JAKÓB
JUDASZ
zamyśla się.
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
JUDASZ
Gdybym mógł miecz
pochwycić i przeciąć węzły
co z dawnym żywotem wiążą…
660Tak, jak gdyby nogi grzęzły
i ciało ku ziemi ciążą,
gdy dusza skrzydeł dostała…
JAKÓB
JUDASZ
665
Są takie godziny — —
są inne…
Kupię dziś grochu,
daktyli, czosnku po trochu,
kołaczy…
670Są takie godziny…
Wczoraj, wiesz, posłał mię Pan —
spotkałem Helkiasza syny:
chcę mówić, co każe Pan —
urwał się głos…
675Chwytam słowo,
zaczynam znowu — na nowo,
aby odpuszczali winy,
aby, niosąc wody dzban,
spragnionego napoili
680wprzód, zanim by sami pili —
więzgnie słowo… rwie się wpół…
ginie w ustach…
JAKÓB
Ciążyć dom.
Życie dawne. Czas wyzwoli
685i staniesz się jako łom
w Pańskiej ręce, abyś kuł
w opoczystem ludzkich dusz
Pańskiemu posłaniu gwoli.
Jan budzi się, siada na ziemi, gdzie spał.
JUDASZ
I Jan się obudził już.
690Pośród nas on jako róża
czerwona, lub żagiew ognia.
I wonie i płonie razem.
JAKÓB
JAN
ujmującej, zdolnej jednak grozy powierzchowności młodzieniec
PIOTR
JAN
JAKÓB
JAN
Śnił…
Oto
śniła mi się chmur zawieja,
skłębione morze chmur…
705Widziałem: orzeł z głową złotą
przelatał — w poprzecz — chmur…
Jam stał na szczycie — pode mną, w dół,
otchłań — w mgłach ginął mur
skały, co biegła w dół…
710Rozwarta przepaść… Jam czuł
martwy wiew z głębi — mrożący kość…
I czułem skrzydeł orła wiew…
Naprzeciw rozdarły się mgły —
blask żółty począł róść —
715jawił się lew — —
pół-lew, pół-wąż,
z lica pół-wąż, pół-mąż…
PIOTR
kiwając głową
JAN
Rzucił się w przepaść — w mgły —
720szponami orła chwycił —
za pierś —
widziałem bój — —
orlą krwią jęzor sycił —
świat grzmiał… Krwi zdrój
725lał się w przepaść… W noc…
Trwał bój…
Jam stał
bez ruchu, zda się w kloc
kamienny zmienion…
730Orzeł padł…
Wraz z lwem…
Przepaść zagrzmiała…
W posadach drżał
świat…
735Pode mną skała
zawisła.
PIOTR
JAN
PIOTR
JUDASZ
JAN
spojrzawszy nań mimo woli
ANDRZEJ
PIOTR
do Jana
JAN
JUDASZ
do Jakóba
z wymusem
Ach! Jak
błogo tu — w lesie… Tam ptak
750na drzewie świergoce nam…
Tam synogarlic para
leci — o tam…
przechodząc z wymusu w szczerość
Szczęście tu mieszka,
wśród nas…
755Gdy zbieram do mieszka
grosze, za które was żywię:
myślę: o jak to szczęśliwie!
człowiek się o nic nie stara,
żyje pół w raju żywotem
760uniesion słowem Pańskiem
i Pańską obecnością:
tonie we świetle złotem,
w świetle niebiańskiem,
gorze światłością —
765Zaiste — szczęście jest z nami!…
PIOTR
Od prawej strony na plac nadchodzą przekupnie obojej płci, z koszami w rękach i toczonymi na wózkach. Rozstawiają je. Napływa ludność kupująca. Tymczasem rozedniało zupełnie.
JAKÓB
do Judasza
PIOTR
Judasz bierze koszyki i zbliża się do przekupniów. Uczniowie powstają.
PIOTR
Odchodzą.
SCENA II
Targ ogólny.
JUDASZ
do najbliższego przekupnia
PRZEKUPIEŃ
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
drugi kiwa głową.
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
DZIEWCZYNA Z LUDU
Nadchodzi kilku kuglarzy ludowych. Jeden gra na flecie.
INNY Z LUDU
pokazując błazna
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
PRZEKUPKA
JUDASZ
INNY PRZEKUPIEŃ
śmiejąc się
JUDASZ
gwałtownie
DZIEWCZYNA
KTOŚ Z TŁUMU
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
SCENA III
Ciż sami. Szalona, trzej młodzieńcy. Szalona młoda, piękna, ubrana strojnie i wykwintnie. Młodzieniec jeden Rzymianin, drugi Assyryjczyk, trzeci Egipcjanin. Bogato i wytwornie ubrani.
PRZEKUPKA
do sąsiadki
DRUGA
SZALONA
PRZEKUPKA
SZALONA
śmiejąc się
PRZEKUPKA
SZALONA
śmiejąc się
II PRZEKUPKA
do pierwszej
SZALONA
Judasz spostrzega Szaloną — zapomina się
PRZEKUPIEŃ
SZALONA
PRZEKUPIEŃ
JUDASZ
PRZEKUPIEŃ
JUDASZ
nieprzytomnie
PRZEKUPIEŃ
SZALONA
845
Wieńce pleść!
Wiecie co? Będziem sprzedawać!
Więcej kwiatów, lilij, róż!
Kwiatów! Kwiatów! Kwiatów dawać!
Chcę utonąć w kwiatach cała,
850jak kuropatwa wśród zbóż,
i świecić ciałem przez kwiaty,
w kwiatach świecić kwiatem ciała
jak gwiazda w morzu spłoniona,
jak dyjament przez szkarłaty,
855jak przez kobiet sto tysięcy
błyszczy się Pani Szalona!
Kto chce wieńcy! wieńcy! wieńcy!
I PRZEKUPKA
II PRZEKUPKA
III PRZEKUPKA
I PRZEKUPIEŃ
chwytając pieniądz rzucony przez Szaloną
SZALONA
Hollaho! Hallo! Hollaho!
Dajcie wina na śniadanie!
Daktyli, fig — będziem jeść!
865Płynu z pomarańczy w dzbanie!
Kwiatów! Kwiatów! Wiele stanie!
Wiele stanie: kwiatów znieść!
Przez noc całą miłowanie!
Przez dzień cały róże pleść!
II PRZEKUPIEŃ
III PRZEKUPIEŃ
SZALONA
I PRZEKUPKA
II PRZEKUPKA
III PRZEKUPKA
I PRZEKUPKA
SZALONA
do jakiegoś przechodnia
A ty chcesz?
Ah! Przeraził się, jak zwierz!
Hahahaha! Zląkł się!… Cóż?
Mnie przeląkłeś się, czy róż?
885Każdy bierze —
rzuca kwiaty, wszyscy chwytają
PRZEKUPKI
SZALONA
okręca się
890
Lalaho!
Lalaho! Lalaho! Z drogi!!
Assyryi i Syryi bogi!
Mithry, Isthary, Baale,
Izydy, Jowisze — z drogi!
895Promienna, Bezcenna w szale!
Depce człowieka i bogi!
Krasa, kwiatami owiana!
Światło, kochanka Szatana!!…
Lalaho! Lalaho!!
chwyta przekupnia, okręca nim, rzuca
chwyta innego
wiruje sama sypiąc kwiaty z rozwianemi złotemi włosami. Spostrzega Judasza, który stoi osłupiały, zatrzymuje się.
do młodzieńców
Judasz milczy
do otoczenia
I PRZEKUPIEŃ
SZALONA
Jak cię zwą? Gdzie taki siew
910wzrósł? Chyba nie pośród nas
w Galilei? Piekłoś rzucił,
czyli dążysz tam, jak sowa
widny i milczący człeku?
JUDASZ
drżąc od wrażenia
SZALONA
Mów! Zali jest ziemi niewiasta
co na mnie rzuci swój cień?
Zali w Keriocie lub Hebronie
widziałeś taką biel łona
920i zaliś widział na łonie,
że lilia z zazdrości kona?
Zaliś nad temi miastami
widział błękity w purpurze,
gdy oczy wzniosę ku górze
925i niebo przyćmię oczami,
aby ze wstydu gorzało?
Zali widziałeś tam ciało
pełne tak cudnych tajemnic,
że groby Assyryi ciemnic
930szepcą do siebie nieśmiało,
że one większych nie mają?
Zali widziałeś gdzie włosy
gęste, jak piaski pustynne,
wśród których na każdym włosie
935jednego człowieka losy
jak łzy na rzęsach zwisają?
I usta takie niewinne
jak jad wężowy na rosie?
Widziałeś? Mów!
JUDASZ
SZALONA
JUDASZ
SZALONA
Jesteś kto?
Satyr? Zali przybył z gór
950i gajów laurowych Idy
z fletem lasów greckich bóg,
koźlej brody, koźlich nóg
wiodąc dziką rzeszę swą?
uderza go dłonią w pierś
I tyś Satyr? Haha! Hola!
955Dzika chwyta mnie swawola —
na Astarte! pierś Izydy!
biodro Wenus! Devów sto!
Gdyś ty Satyr, łowca ciał:
jam Nimfa! Bachantek szał!
960Goń mnie! Ha!
chwyta Judasza za rękę jak szalona i ciągnie za sobą w las.
wybiega w las, ciągnąc za sobą Judasza.
Zasłona spada.
Zasłona się podnosi.
SCENA IV
Plac pusty. Uczniowie oprócz Judasza.
PIOTR
ANDRZEJ
PIOTR
JAN
PIOTR
JAN
JUDASZ
do siebie
PIOTR
JUDASZ
PIOTR
My zamodleni
szli, aż w lesie na polanie,
gdyśmy siedli, gorejące
uśpiło nas wszystkich słońce.
1000Pierwszy Andrzej wstał.
JUDASZ
JAKÓB
uchylając drzwi chaty
Uczniowie wchodzą do sieni.
SCENA V
Judasz, Nieznany.
JUDASZ
Nieznany pojawia się nagle. Wysoki, owity w płaszcz czarny tkany w złote gwiazdy. Twarz mroczna. Na głowie wieniec czarnych róż.
NIEZNANY
Staje się nagle ciemno.
JUDASZ
przerażony
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
chce krzyczeć, lecz głos nie wychodzi mu z ust
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
zmiażdżony w duszy przemocą Nieznanego
NIEZNANY
JUDASZ
błagalnie
NIEZNANY
Rozjaśnia się.
JUDASZ
woła głośno
Obcy znika.
SCENA VI
Judasz, Uczniowie wychodzą z chaty.
PIOTR
JUDASZ
PIOTR
zdumiony
JUDASZ
JAN
JUDASZ
patrząc na Jana złowrogo
JAN
do Jakóba.
PIOTR
ANDRZEJ
JAN
do Jakóba
JAKÓB
do Jana
ANDRZEJ
do Judasza
JUDASZ
chwyta kosz, siląc się na humor
częstuje, siląc się panować nad sobą.
ANDRZEJ
JAN
1065
Kto ducha kradnie, jest złodziej
gorszy, niż kto skarb ukradnie,
bo skarb przywrócić jest snadnie,
lecz duch skradziony nie wraca.
JUDASZ
JAN
JUDASZ
JAN
JUDASZ
JAN
JUDASZ
JAN
JUDASZ
JAN
PIOTR
JAN
PIOTR
JUDASZ
JAN
JUDASZ
JAN
w uniesieniu
JUDASZ
z udaną i zarazem prawdziwą złą pokorą
JAN
mierząc go wzrokiem
JAKÓB
do Jana
JUDASZ
oburzony
PIOTR
surowo do Jana i Judasza
JAKÓB
SCENA VII
Ciż sami. Trzech młodzieńców z otoczenia Szalonej. — Judasz zakrywa twarz.
MŁODZIENIEC I
PIOTR
MŁODZIENIEC II
MŁODZIENIEC I
PIOTR
MŁODZIENIEC III
MŁODZIENIEC I
Judasz kryje twarz jeszcze lepiej.
PIOTR
SCENA VIII
Ciż sami. Szalona wychodzi z lasu. Judasz spostrzegłszy ją powstaje szybko i cofa się za ścianę chaty.
SZALONA
do młodzieńców
Haha! Szukacie?
Otom jest! W godowej szacie!
Nimfa z satyrem po ślubie!
Otom jest! Skrzydła cherubie
1120obimały pierś włochatą —
szalony, szalony sen — —
Mithrze dwa pawie dam za to
białe i hen, z morskich den,
dwa sznury pereł bezcenne —
JAN
powstając
SZALONA
zdumiona
Ten kto?
Jak patrzy — źrenice
u niego: to błyskawice —
gorzą — jak oczy orła — ha!
1130myślisz, że ci się zlęknę?!
Ty orła masz oczy — jak piękne!!
Patrz w twarz!! Czy oko me drga?!
Czy drży przed tobą?! Potęgi!
Oto się mierzy świat z światem!
1135Grom z tęczą!
Tniesz mieczem twych źrenic? Ja kwiatem!
Tniesz czołem? Ja łonem! Na wstęgi
twych spojrzeń płomienie palące
ja rzucam mych blasków tysiące —
1140pochłonę!!…
postępuje naprzód
Czy słyszysz, jak dźwięczą
spojrzenia ócz naszych krzyż w krzyż?!
Ustąpisz!!… Krok ku mnie się zbliż!
Ustąpisz!!…
1145Na pomoc, Szatanie!
Ja muszę pokonać! Szatanie!
Szatanie! Szatanie! Szatanie!
Uczniowie cofają się przerażeni. Młodzieńcy stoją bezradni. Jan ze skrzyżowanemi rękoma na piersiach patrzy płomieniami w oczy Szalonej. Uchyla się okno chaty i wysuwa się z niej biała ręka, skierowana ku Szalonej.
SZALONA
ujrzawszy rękę cofa się i pada w tył z krzykiem.
Zasłona spada.
AKT TRZECI
Ogród cienisty. W głębi dom namalowany na zasłonie, która się może podnieść. Kwiaty, drzewa. Pod grubym pniem ławka. Pora pod zachód słońca.
SCENA I
Nun i Hul siedzą na trawie jedząc bób.
NUN
starszy, lepiej odziany
HUL
młodszy, parobek ze wsi, mówi po chłopsku
NUN
HUL
NUN
HUL
NUN
HUL
rozdziawia gębę nie rozumiejąc
NUN
HUL
gapiowato
NUN
1159
Głupiś. Nie twoja głowa w tem. Nasze państwo ma wyszokie sztosonki. Panna mieszkała długie czaszy w Jerozolimie. Tam dopiero! Bywali tam panowie rzymscy, greccy, perszcy, aszyryjszcy, szyryjszcy, egipszcy — aż oczy bolały! To ci nieraz powiem brachu, moja pani, niby nasza pani, nieraz mnie tam poszyłała z lisztem — bo niby się turbowała bardzo o naszą pannę, ale to już przeszło — bo nasza panna — wiesz, niby tego ten, oho! — aż oczy bolały! To byli bogaci panowie! A nasza panna to ci z nimi po perszku, szyryjsku, po rzymsku — to ci tak trzepała, jak ja tu do ciebie mówię! Hoho! Nie w kij dmuchał! Edukaczja! Ale to się wszystko zmieniło. Panna teraz jak święta. O czemże to ja chciałem mówić? Ehe! Pytałeś mi się, czy Pan Syn Boży wielki? A ja ci powiedziałem, żeś głupi. Słuśniem ci powiedział.
HUL
NUN
1161
„Bez co?” „Bez co?” Mówi się: cemu? „Bez to”, żeś się pytał. Pan Syn Boży taki jest, jak ty i ja. Ani więksy, ani mniejszy. Ino, że patrzeć nań — aż oczy bolą!
HUL
NUN
1163
zamyśla się
1164Hm… Żeby to do nasz szam pan prekurator Pilatusz Poncziusz — albo szam pan arczykapłan Kaifas przyszedł — ciekawość, ktoby na pierwszem miejszczu siedział? Czy Pan Syn Boży, czy pan prekurator Pilatusz na ten przykład, albo na ten przykład pan arczykapłan, czy Pan Syn Boży?
HUL
NUN
1166
Głupiś. Tak Go nazywa moje pańsztwo. Ale — hm — kto by na pierwszem miejszczu siedział? Zawsze to, choć osoba niezwyczajna, ale co prekurator, to prekurator, a jeszcze rzymski! Albo i arczykapłan… Musieliby się państwo dobrze namyśleć… A ty co myślis?
HUL
1167
Co myślę? Niby względem tego, kto by na pierwsem miejscu za stołem siedział? Ja myślę, ze ten, co by se na niem pierwsy siad.
NUN
HUL
1169
W tem rzec? Niby Pana Syna Bożego, cy pana prekuratora, abo pana arcykapłana? He, cłeku, Pan Bóg daleko, a prekurator i arcykapłan blisko.
NUN
1170
Mądrześ powiedział, dobrześ powiedział, słuśnieś wykalkulował. Pan Syn Boży jak Syn Boży, a co urząd to urząd i o honór stoi. Lada Rzymianin, abo i nasz Saduceus, jak się mu nie ustąpisz, to cię w pysk dziabnie, aż oczy bolą… Co urząd to urząd…
Słychać głos kobiecy wołający: Nun! Hul!
NUN
Wychodzą.
SCENA II
Judasz wchodzi powoli z lewej strony i siada na ławce, schylając głowę w zamyśleniu. W chwilę za nim pojawia się z tej samej strony Nieznany i staje obok Judasza z założonemi na piersiach rękami. Judasz spostrzegłszy go przeraża się.
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
oglądając się, rwąc myśl
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
głowa zwisa mu bezradnie
NIEZNANY
JUDASZ
opanowując się siłą
wzdryga się strachem.
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
posuwa się buntowniczo
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
broniąc się z rozpaczą
NIEZNANY
JUDASZ
kuląc się
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
Ściemnia się.
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
z rozpaczą słaniając się ku ziemi
NIEZNANY
JUDASZ
buntowniczo
NIEZNANY
JUDASZ
błagalnie
NIEZNANY
znika.
Rozjaśnia się. Judasz zatacza się bez sił z zamkniętemi pod grozą oczyma.
SCENA III
Judasz. Nawrócona.
NAWRÓCONA
w białej sukni, błękitnym płaszczu. Wchodząc od prawej strony spostrzega Judasza.
JUDASZ
otwiera oczy i upada na kolana przed Nawróconą
NAWRÓCONA
JUDASZ
NAWRÓCONA
JUDASZ
z rozpaczną rezygnacją szepce
NAWRÓCONA
z ufną pogodą
JUDASZ
podnosząc się
NAWRÓCONA
JUDASZ
NAWRÓCONA
JUDASZ
NAWRÓCONA
z miłością nieziemską uwielbiającą
JUDASZ
NAWRÓCONA
JUDASZ
NAWRÓCONA
JUDASZ
NAWRÓCONA
JUDASZ
NAWRÓCONA
JUDASZ
do siebie
NAWRÓCONA
JUDASZ
NAWRÓCONA
JUDASZ
szukając sposobu
NAWRÓCONA
JUDASZ
NAWRÓCONA
z nieograniczoną ufnością
JUDASZ
NAWRÓCONA
z nieograniczoną wiarą
JUDASZ
szukając innego sposobu
NAWRÓCONA
JUDASZ
szukając innego sposobu
NAWRÓCONA
JUDASZ
szukając innego sposobu
NAWRÓCONA
JUDASZ
szybko, namiętnie
Cierpiałem… Nienawiść ojca,
ból matki, braci wstyd,
pospólstwa żart —
1275kryłem się, jak zabójca — pytałem sam: com wart?
echo mówiło: ciemności…
NAWRÓCONA
JUDASZ
I żyłem tak — i jeden dzień
nie był radosny — jeden świt —
1280ot:
robak deptany, śmieć za płot
rzucony — pleń,
który się czołga, a ptaki żrą —
i żyłem tak, dławiony krwią…
1285bom prawo miał!
I żyłem tak — —
a wszak
byłem człowiekiem, prawom miał
jak drudzy żyć!
1290Pośród róż!
Szczęście znać!
Szczęście ciał!
Szczęście dusz!
Prawom miał
1295jak drudzy żyć!
Jeść i pić
z szczęścia mis —
rozkosz pić,
kochanym być,
1300jak drudzy!… Prawom też miał!
I dzień mój zwisł
i spadł — —
uwiądł kwiat,
życia kwiat — —
gwałtownie
Nawrócona chce mówić. Judasz nie dopuszcza jej do słowa, usuwa się do jej kolan i mówi szybko chwytając oddech
I przyszedł dzień — i przyszedł czas:
jam szczęśliw był… jam szczęście czuł…
1310wśród cichych głusz… wśród błędnych dróg,
wśród ciemnych drzew, wśród wonnych ziół,
jam szczęśliw był… i wyrósł las
co szczęście krył…
I nadszedł czas
1315i był ten czas,
żem szczęśliw był…
powstaje, z potęgą
NAWRÓCONA
spokojnie
JUDASZ
po chwili
z rosnącą namiętnością
chwyta Nawróconą za rękę, jak nieprzytomny
Jam krew — krwi chcę!
Wiem, w kim mi żyć — nie w Nim —
słowa — dym!
Pędzą dnie,
1325nie wrócą — pójdź!
NAWRÓCONA
odtrącając go
JUDASZ
NAWRÓCONA
JUDASZ
NAWRÓCONA
obejmując ramieniem drzewo
JUDASZ
szarpiąc ją ochrypły z żądzy
NAWRÓCONA
JUDASZ
nieprzytomny z uniesienia
piorunująco
chce ją unieść w rękach, Nawrócona wydaje krzyk. Judasz pada po raz trzeci na kolana z widoczną nową błyskawicą myśli w głowie.
po chwili, gdy Nawrócona dyszy nie mogąc przyjść do siebie.
NAWRÓCONA
przerażona
JUDASZ
Nawrócona chce się zerwać, biec, Judasz przytrzymuje ją, powstając.
Nawrócona jakoby zobaczyła otwartą przepaść u stóp.
Widzisz cios
nad Jego sercem?…
Widzisz kły
Saduceuszów?…
1355Pazurów sto.
w Jego pierś — Faryzeusze!… Patrz!…
Pójdź…
Bacz:
w twem ręku On…
do siebie
głośno
do siebie
głośno
do siebie
głośno
W twem ręku Jego los —
wydam —
Patrz: rany —
1370cały we krwi skąpany,
ciało odpada od kości,
język schnie, kona głos,
a każdy, każdy włos
śliną oplwany,
1375błotem zbryzgany
krwawem —
po kamieniach
wloką Go głową — skronią bije —
słyszysz?! On wyje —
1380wyje w cierpieniach —
kona —
przez ciebie — —
wydam…
Jeden dzień! Dziś!…
1385Inaczej: kto sprawcą? Tyś!!
NAWRÓCONA
w najwyższem przejęciu błagalnie
O słuchaj!… Tyś z Nim chodził razem,
w Jego owczarni jako pies —
drzwi Mu maiłeś wonnym ślazem
i miętą w chacie, kędy spał —
1390ty okna Mu stroiłeś w bez
i wiśni kwiat — tyś karmił Go —
tyś kochał Go — o Niego dbał —
ty byś Go wrogom wydać miał?
Ty — — wydać Go?!…
JUDASZ
1395
Ja okna Mu stroiłem ślazem
i miętą w chacie, kędy spał — —
ja z Nim chodziłem, jak pies, razem,
karmiłem Go, o Niegom dbał — —
z ponurą odwagą
jeśli On czaszka: jam jest głazem!
1400jeśli On głazem; jam jest grom!
Albo ty ze mną pójdziesz razem,
lub runie dom!
NAWRÓCONA
błagalnie
JUDASZ
NAWRÓCONA
z rozpaczą
JUDASZ
NAWRÓCONA
z rozpaczą
Ha! Na stos
1415ofiarny — w płomień… w serce nóż…
Oto kara
za złota trzos,
za fale róż,
za wina żar — oto kara
1420za żądzy war,
rozkoszy głębokie fale —
oto się palę
jak suchy szczep w rozpaczy,
w bezdennej męce —
1425oto ofiara — jeśli poświęcę — —
On i ja —
grzech — i On —
o piekło!… piekło!… zgon!…
JUDASZ
NAWRÓCONA
nagle zrywając się z ziemi
wybiega na prawo.
JUDASZ
z podniesionemi rękami
SCENA IV
Judasz i Jakób.
Jakób Zebedeuszów wchodzi od lewej strony.
JAKÓB
JUDASZ
JAKÓB
wychodzą na prawo.
Zasłona podnosi się.
W głębi na podwyższeniu, wewnątrz domu widać ucztę. Za stołem siedzi Pan, Uczniowie, Judasz i inni, mężczyźni i kobiety. Od prawej strony wchodzi Nawrócona z alabastrowem naczyniem z wonnym olejkiem, uklęka u stóp Pana, namaszcza mu stopy i wyciera je włosami, poczem powstaje i rzuca naczynie opodal od siebie, tak, że pryska z dźwiękiem.
Zasłona spada.
Mrok.
SCENA V
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
Tam!!…
O! O! O!…
1450O ja nieszczęsny! Ja przeklęty!
O miłujący tak!… O wzięty
na tortur krzyż!… Kamionowany!…
O miłujący!… O oplwany!…
O serce!… Serce!… Żywot mój!…
1455O boleść bez dna!…
Jego krew…
Stój!!
Co czynisz?!…
Jeden dzień!…
1460Jeden raz… Szczęścia siew — jedno ziarno — ziarenko małe — —
Niech piekło schłonie
mnie i ich!…
Jedno ziarenko na życie całe…
Wstąpić w sień — —
1465tam — o — na tronie
Szatan —
książę złych — — —
Ha! Niebo wszerz
przerznie mój cień
1470jak tęcza!…
Nas dwu — On — ja!!
Skujemy świat — —
obręczą — —
On słońcem — jam tęcza —
1475pioruny dźwięczą
i tysiąc lat
w jednem westchnieniu przedźwięcza…
Jam — wieczność…
NIEZNANY
JUDASZ
1480
Nie!
Jam wieczność…
A ona — Ewa — —
dwa drzewa —
tu i tam —
1485w Raju i tu…
Jakóbie! wiodłeś mnie w Raj —
wewiodłeś w Raj…
w kraj snu…
Po dwakroć gubi Ewa…
dotyka pnia nad ławką ręką
do Nieznanego
Wyciąga ku Nieznanemu dłoń, ujmuje go za rękę, wychodzą.
Zasłona spada.
AKT CZWARTY
Rano. Dom Judasza od innej strony. Duże drzewa. Od prawej strony mały pagórek. Omszone głazy półkręgiem po lewej stronie sceny.
Judasz siedzi na głazie po środku sceny z głową zwisłą ku ziemi.
GŁOS Z GÓRY
JUDASZ
Jak gromem ugodzony
GŁOS Z GÓRY
JUDASZ
przychyla się, zakrywając głowę płaszczem.
po chwili
Cyt — cicho…
Ucichło…
A — —
ucichło…
1505Cisza…
Wieki brzmią!
ten głos…
Wołał mnie…
Jak ciche drzewa…
1510Złudzenie!
Nie wołał nikt…
uśmiecha się boleśnie
Jam miał
przywidzenie…
Cicho… Trawa śpi — —
1515zielona trawa — — wonieje — — —
O, co za straszne dni…
Co za dzieje…
Trawa — — zielona — — czysta — —
cicha tak…
1520Glista
sunie się — o — —
Mrówka się spieszy —
niesie coś — — co?…
Z pieleszy
1525wyłazi pająk ziemny — co za brzuch
pękaty… Wszędy ruch,
życie…
Tak — trawa cicha — —
cicho wokół — nie wzdycha
1530nikt — — nie jęczy — — nie łka — —
w najwyższem przerażeniu
drżąc
po chwili głucho
Stało się…
1535Któż sobie życzy
być żywcem chowany w grobie?
Są
którzy chcą —
chcieli — — —
1540W tej dobie
opiera się o pień
zakrywa gwałtownie twarz
Bezradnie obwisa cały ze zwieszonemi rękoma w dół.
po chwili
ze strasznem westchnieniem
po chwili zimno
po chwili z rozpaczą
po chwili
dotyka końcem stopy
Oto ten nędzny rydz
rosnący tu
pod krzem: roztoczy skrzydeł dwoje
1560i wzleci w strop, jak sokół niedosiężny,
gdy zechce On — lub Szatan… Któż jest mężny
przeciw nim?…
drży
wielkim głosem, zimno
po chwili
Te ulice… w Jeruzalem… tam…
idę — — sam — —
sam jeden — — z żelazem w duszy — —
1570ni jeden się nie ruszy
pod nogą głaz chodnika, ani zadrgnie
kamienny schód — —
idę, a nikt nie pragnie
zatrzymać — — Rady Dom — — wszedłem,
1575by wydać Go… Paść musiał…
po chwili
Wszedłem:
przed Radę wiodą — — — przecz
nie wstrzymał nikt? Wstecz
nie pchnął?… Tak być musiało — —
1580chciałem zabić — — i jest zabitem Ciało…
po chwili
Ściemnia się.
WIDZENIE
Wchodzi Annasz, Kaifasz, dziesięciu z Rady i urzędnik arcykapłanów. Zasiadają półkolem na głazach, arcykapłani w środku. Urzędnik staje obok Kaifasza z pergaminem w ręku. Judasz powstaje w hallucynacji, czyni kilka kroków i staje przed arcykapłanami. Cała ta scena trzymana być ma matowo.
Rozjaśnia się, lecz niezupełnie.
KAIFASZ
JUDASZ
KAIFASZ
JUDASZ
KAIFASZ
JUDASZ
KAIFASZ
JUDASZ
KAIFASZ
JUDASZ
KAIFASZ
JUDASZ
KAIFASZ
JUDASZ
rozstawia palce
tu — — —
Cóż wy?
1615Jam jest, który wali zrąb
co stawił Bóg — —
ćmy
spadające na trup!…
Wy — popiół będzie z was,
1620choćbyście trwali świat — —
robactwa kłąb —
Syn Boga jest mój łup.
Przychodzę zabić ciało…
Czas
1625przyszedł…
Lat
tysiące… Chwałą
napełnion…
nagle
On znał!
1630Potargał mnie i psom mnie dał!
On przeklął!…
On tknął
palcem czoło — przychodzę zabić ciało —
Bóg żywie — ciało zginie…
KAIFASZ
JUDASZ
KAIFASZ
JUDASZ
On wiedział.
To życie — kał:
1640któż je dał
ulepił ręcy swemi
w glinie?…
I przyszedł czas… i przyszedł dzień…
zaświtał blask… zajaśniał dzień…
1645com czuł…
zakrywa twarz
odsłaniając twarz
Arcykapłani
i wy, przytomni!
Jeden był Słońca Wschód!…
Com czuł — — gdy w lasu cień
1650podobna łani — — —
u Boga się upomni
krew…
TRZYNASTU
JUDASZ
Dwa cienie przewalą świat — —
1655orzeł i lew — —
Abel tu padł — —
wstał Kain — —
Krew
znowu rzucona…
po chwili
1660
Ruń zielona.
Niebieskie zioła i różane.
Od słońca wody wysrebrzane.
Od słońca obłok złotem jasny.
Kielichy kwiatów i pąkowie.
1665Wszędy chleb, wszędy napój własny.
Wszędy dom. Wszędy jest wezgłowie…
Słowo po słowie tak upada,
jak między wróblów ziarno prosa,
jak otrząs wiśni gdy się czyni,
1670jak manna spadła na pustyni —
i otwierają się niebiosa
gdzie Boga widzą oczy ludzi…
A cóż ze snu takiego budzi?…
po chwili
Ile jest w świecie ścieżek, dróg,
1675chodników, zewsząd przez wsze kraje
pielgrzymi idą, idzie tłum,
przez wieki, wieków wieki…
Wszyscy przeciwko mnie
z rękoma
1680wyciągniętemi…
wstaje
krzyż nad mną — — jak orzeł…
krzyczy przeraźliwie
pada na twarz, po chwili powstając
ANNASZ
JUDASZ
ANNASZ
JUDASZ
wyciągając rękę
chwyta włos na głowie
Ściemnia się. Rada zapada się w cień. Judasz stoi chwilę nieruchomy, potem woła głośno.
EBAL
uchylając okno domu Judasza.
JUDASZ
EBAL
JUDASZ
EBAL
JUDASZ
EBAL
drwiąco, wysuwając równocześnie koniec kija
Judasz jakby się chciał rzucić ku Ebalowi, gdy ukazują się Sella, Ada i Mawiael z tobołkami na plecach. Nie widzą Judasza.
ADA
SELLA
MAWIAEL
JUDASZ
nie posuwając się
Dzieci Judasza zatrzymują się. Chwila milczenia.
MAWIAEL
ADA
SELLA
EBAL
JUDASZ
Ani Judasz, ani dzieci nie robią ku sobie kroku.
MAWIAEL
SELLA
EBAL
MAWIAEL
JUDASZ
SELLA
Ukazują się sąsiedzi wychodzący do rannej pracy koło domu.
SĄSIAD I
SĄSIAD II
SĄSIADKA I
SĄSIADKA II
SELLA
JUDASZ
SELLA
JUDASZ
SĄSIADKA I
SĄSIADKA II
SĄSIAD I
JUDASZ
SELLA
ADA
głupowato powtarza
JUDASZ
MAWIAEL
SĄSIAD I
SĄSIADKA I
SĄSIADKA II
SĄSIAD I
SĄSIADKA II
SĄSIADKA I
SELLA I MAWIAEL
EBAL
ukazuje się z okna.
Wchodzą Jan i Jakób Zebedeuszowi.
JUDASZ
z rozpaczą załamując ręce
Jakby chciał uciec, jednak zostaje w miejscu.
JAKÓB
GŁOS Z GÓRY
Daleki grzmot.
GŁOSY POMIESZANE
JAN
podniesionym głosem
JAKÓB
do Judasza
JUDASZ
zwieszając głowę, złowrogo
JAKÓB
Rozdziera szatę.
SĄSIEDZI
JAKÓB
JUDASZ
SĄSIEDZI
JAKÓB
SĄSIEDZI
JAKÓB
SĄSIEDZI
Grzmot.
JAN
Ludzie! Chylcie głowy!
Żebrzcie, by od waszych strzech
1800odstąpił gniew Pański, ściany
domów waszych nie pokruszył!
Bo się wzruszył Pański gniew!
Bo rozewrą się niebiosy
i ujrzycie bok krwią zlany
1805i ujrzycie krwawe włosy,
i ujrzycie z włosów krew!
Żebrzcie, bo się Bóg poruszył
wskazuje Judasza
przeciw temu!! Bóg się jawi!
Drżyjcie! Bo wał wstaje w morzach,
1810piętrzą się głębie żywiołu,
góra się na górę stawi,
aby zagrzmiały pospołu:
oto, który przedał krew!!!
JUDASZ
dygocąc
SĄSIEDZI
nie rozumiejąc, ze zgrozą
JAN
do Judasza
JUDASZ
SĄSIEDZI
JAN
JAKÓB
SĄSIEDZI
JAKÓB
Jan i Jakób wychodzą.
JUDASZ
z rozpaczą
ADA
głupowato
MAWIAEL
ADA
głupowato
SĄSIEDZI
połowa
SĄSIEDZI
druga połowa
SĄSIADKA I
wskazując za Janem i Jakóbem
SELLA
JUDASZ
nie cofając się, głucho
SĄSIEDZI
Dosyć! Dosyć! Raz mu dać!
Bił swą żonę! Bił swą mać!
1845Boga za srebrniki zdał!
Jeszcze ściągnie Boży gniew
na domy nasze i niwy!
Aniołowie go przeklęli!
Kamionować!!
Straszliwe grzmoty z przerażającym błyskiem. Powicher skręca i obala drzewa.
GŁOSY
Sąsiedzi uciekają do domów. Dzieci Judasza za nimi. Judasz pozostaje nieruchomy. Powicher przelata i ucisza się.
NIEZNANY
pojawiając się.
JUDASZ
głucho
NIEZNANY
JUDASZ
j. w.
NIEZNANY
JUDASZ
j. w.
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
z bolesną rezygnacją
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
z rozpaczą
Ściemnia się. Nieznany znika. Rozjaśnia się.
z czułością
Twarz twoja — —
twe włosy — — twe oczy — — twe ręce —
1870spod śmiertelnego zawoja — —
twe oczy — —
otom twój syn…
widzisz mnie?
Och, twe spojrzenie!…
w uniesieniu
z rozpaczą wyrzutów sumienia
po chwili
po chwili
po chwili
Twe łzy,
twe nieprzespane noce,
twoje serdeczne płacze,
1885twoje rozpacze…
Twoje sieroce
godziny życia… Twe czoło
zdeptane — —
wzdryga się
z wybuchem
Ty, matko, poniewierana,
bita — —
ty, któraś kryła twarz połą
1895szaty, gdy ręka cię syna — —
by twarz zakryta — —
by twarz! — — —
Godzina
straszna — — pamięci…
po chwili
1900
Gdy wszystkie ręce
przeciwko mnie — — gdy krzyż
nad mną, jak orzeł — matko! i ty?!…
przeciw mnie?!…
słania się
głucho
po chwili
w wyczerpaniu ducha
Z za domu Judasza wychodzi stara kobieta z sierpem, schyla się i poczyna żąć trawę.
JUDASZ
jakby w obłędzie
Mamo — widzisz motyla?
1915Jak śliczny — o,
na kwiecie… skrzydła rozchyla,
poleciał…
Mamo, o,
widzisz, jaki on duży — —
1920jak dłonie dwie — —
jak się ślicznie lśnią
skrzydła — — mknie — —
jak kwiat do gwiazd w podróży…
Co będziesz żęła? Trawę?
1925Dla krowy?
Szkoda trawy,
biegną w niej takie żwawe
robaczki — o — — —
takie rade…
nagle
1930
Matko — — jak blade
twe lica!… Nie żnij trawy —
pot z niej wystąpił krwawy — —
krew z trawy!!… krople jak groch!!…
chwyta się za głowę
Zbliża się gwałtownie i podnosi rękę jak do uderzenia. Nagle zakręca się i pada u stóp widma, które żnie dalej.
powstając, po chwili
Proch — —
nic więcej…
1940Nie ma krwi…
Matko — — przebacz mi — —
ty wiesz — — ty…
ty wiesz — — —
Bóg tak chciał — —
1945przeklął — —
i życie dał…
po chwili pod nagłą myślą
Spójrz na mnie — — widzisz twarz?
Mą twarz?
Tyś ją dała — —
1950sierp w ręku masz:
zedrzej!… Rękami
zedrzej — — plami…
Gdym w paschę był
w Jerozolimie młodym chłopcem,
1955gdziem się pokazał, zaraz szmer:
złodziej… Jakąem wściekłość krył,
a i ból jaki!… W oku obcem
myśl taką budzić — na pierwszy zer…
Złodziej!… tym szeptem w twarz mi pluto!..
zrywając się z dzikim krzykiem
z furią
Widmo przestaje żąć, podnosi się i patrzy na Judasza. Moment wahania. Wydaje się, jakby widmo chciało wyciągnąć ku niemu ręce i postąpić ku niemu, jakby czekało, aby on się zbliżył. On jednak stoi nieruchomy. Ściemnia się. Widmo niknie. Rozjaśnia się.
z wysileniem
Uszła — —
1965przede mną — —
uciekła — — drugi raz — —
raz pierwszy w ciszę podziemną,
pod grobu głaz — —
raz drugi — —
1970Skończone.
Był cień…
Uszła — — jam — — jam — —
po chwili podnosząc powoli palec ku niebu.
W nieskończoności
znikła — to było widmo — — szloch
1975i nic…
Tam kiedyś matek dwóch
zadrżą wnętrzności
naprzeciw się — tam — w niewysłowionej boleści — —
dwóch matek — — —
1980a przecież oddałem trzydzieści
srebrnych, nie wziąłem nic!
Słychać śmiech i w oddali grzmot piorunu.
Judasz z przerażeniem
GŁOS NIEZNANEGO
JUDASZ
chwytając się za głowę.
W hallucynacji Judasza pojawia się gromada dzieci, potem orszak kobiet młodych i starych, potem orszak mężów i starców, na końcu Uczniowie. Jan Ewangelista trzyma ogromny czarny krzyż przed sobą. Wchodzą z różnych stron i prawie otaczają Judasza stojącego pod drzewem. Wszyscy mają prawice wyciągnięte ku Judaszowi, piętnujące.
JUDASZ
w największej trwodze
po chwili z rękoma do tłumu
po chwili na wsze strony
I czegóż chcecie?
Po co idziecie?
1990Zwróciłem tych trzydzieści…
Żem wydał Pana,
że krew rozlana — —
lecz patrzcie w głąb boleści…
Mojego serca
1995straszny szyderca
kawały przed psy miotał!
przetom przezdradził — —
przetom prowadził — —
przetom ten Dom zdruzgotał…
Tłum cofa się i wychodzi.
JUDASZ
sam
Jestem…
Nie jestem proch… O straszliwość…
Pusto… Jasność świetlana
dnia…
2010Świata żywość
pełna, a pusta tak — — jak szczyty gór — —
Ni Boga, ni Szatana…
O klątwa!!
chwyta sznur, którym jest przepasany
Grzmot.
W jasności wstępuje na pagórek po prawej stronie sceny Nieznany w purpurowym płaszczu z płomiennym trójzębem w ręce.
NIEZNANY
JUDASZ
przeniknięty do szpiku kości
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
powtarzając
Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci:
czyja się dusza pada, psowa,
czyja się dusza zsuwa w cień,
czyjej się duszy chwycił grzyb,
2035wziąwszy chleb w koszyk, nieco ryb,
do Galilei niechaj spieszy,
bo w Galilei wielkie dni…
wybucha płaczem spazmatycznym.
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
JUDASZ
NIEZNANY
Grzmot.
JUDASZ
porywając się
GŁOS Z GÓRY
JUDASZ
NIEZNANY
zstępuje za pagórek.
JUDASZ
z podniesionemi obu pięściami ku niebu.
Nagle zatacza się, jakby jakaś moc ugodziła weń.
2070
Co?
Co to?! Z niebiosów?! Ręka?!
Ku mnie?! Nad głową mą?!
Ku mnie — — w czoło — — w pierś — — a!!
Palec wytknięty! Palec — we mnie!
2075Ach! We mnie!!…
O jak mię nęka!
Wieki już trwa!!
Wieki już tak… Ha, skryć się — — —
Daremnie! Daremnie! Daremnie!
2080Ziemię na wskroś przebije!!
A!! wyję
jak pies…
O to okropne
ten palec tam — — ten palec nad mą głową…
2085Jak wąż zdeptany: wić się…
O to okropne! okropne! okropne!
Tak nieruchomo wytknięty — — z mocą,
na której wisi świat…
Włosy się pocą
2090krwią — — — jak Jemu…
Rwą się
wnętrzności… Nie znikniesz?!…
Puste słowo — —
to Wieczność…
2095Ha!! Zapadam się — — przepadam — —
widziałem w pąsie
Czarta — — czy siebie samego — —
Płomienie żegą — — —
Z Raju — jak Adam — —
2100W Piekło — jak Kain…
Zrywa z siebie sznur i zarzuca na gałąź.
Zasłona spada.
Bezpieczne płatności zapewniają:
Dane do przelewu tradycyjnego:
nazwa odbiorcy
Fundacja Wolne Lektury
adres odbiorcy
ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa
numer konta
75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
tytuł przelewu
Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail
wpłaty w EUR
PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374
Wpłaty w USD
PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385
SWIFT
WBKPPLPP
Proszę czekać...
Słuchaj od tego miejsca
