Spis treści

Czarownica: 1
Czary: 1
Kara: 1
Religia: 1
Ślub: 1
Śmierć: 1

Adam MickiewiczRenegat [1](ballada turecka)

I

Co się niedawno stało w Iranie,

Opowiem światu całemu.

Na kaszemirskim [2] usiadł dywanie [3],

Basza [4] pośrodku haremu [5].

Pieją [6] Greczynki, pieją Czerkieski [7].

Pląsają branki Kirgisa [8];

U tych w źrenicach szafir niebieski,

U tamtych cienie Eblisa [9].

Basza nie widzi, Basza nie słucha,

Turban zawiesił nad okiem,

Drzemie i dymy ciągnąc z cybucha [10]

Okrył się wonnym obłokiem.

Wtem u wrót szczęścia hałas się wzmaga,

Rozstąpiły się sług rzędy.

Nieznaną brankę wiódł Kyzlar-Aga [11],

Skłonił się i rzekł: «Effendy [12]!

Którego jasność takiej jest mocy

Między gwiazdami dywanu,

Jak śród brylantów na szatach nocy

Ognisko Aldeboranu [13].

Racz ku mnie błysnąć, gwiazdo dywanu,

Bom dobrych nowin tłumaczem,

Oto służebny wiatr z Lechistanu [14]

Darzy cię nowym haraczem [15].

Padyszach nie ma takiej krzewiny

W sadzie rozkoszy w Stambule,

Ona jest rodem z zimnej krainy,

Którą wspominasz tak czule».

Tu gazę, co jej wdzięki przygasza,

Odsłonił — cały dwór klasnął [16];

Spojrzał raz na nią trzytulny [17] Basza,

Wypuścił cybuch i zasnął.

Chyli się na bok, turban mu spada,

Biegą [18] przebudzić — o dziwy!

Usta zsiniałe, twarz śmiercią blada,

Basza renegat nieżywy!

II

Czarownica, Czary, Kara«O dziwy, zgroza!» — wołają janczary [19]

I mędrce w prawie ćwiczeni —

Tę Nazaretkę [20] za okropne czary,

Zakopiem w stosie kamieni.

«Owóż to Hassan, ów renegat Basza,

Sroższy nad lwa i tygrysa,

Co go nie tknęła żadna dziewka nasza

Ni Dżurdżistanu [21] hurysa [22].

On, gdy Chanowi [23] na srebrny półmisek

Rzucił łeb księcia Iflaku [24],

Wdzięczny mu Chagan [25]dziesięć odalisek [26]

Z własnego przysłał orszaku.

Wszystkimi wzgardził! Teraz go zabija

Postać lękliwej gazeli;

Jako motyla lada modra żmija

Promieniem oczu zastrzeli.

Niechże tę żmiję Bej [27], na pastwę czerni [28],

Z warownej straży przywiedzie,

Już od godziny zebrali się wierni

I Kady [29] z miasta już jedzie».

Przyjechał Kady, zbierają kamienie,

Czekają — próżna nadzieja!

Bej nie przychodzi, odbite więzienie;

Ani dziewicy, ni Beja!…

III

Śmierć, Ślub, ReligiaWkrótce ojczyznę ujrzała branka [30],

Lecz wszędzie jej niemiło:

Nie widzi bowiem swego kochanka,

Z którym się wszystko skończyło.

Wszystko! i w swoich pamiątek kraju

Wkrótce z rozpaczy umarła;

A ciało martwe, według zwyczaju,

Dębowa trumna zawarła.

A gdy rodzina płacz swój rozwodzi

I ksiądz do modlitwy wzywa —

Nieznany Turczyn zziajany wchodzi

I tak się do nich odzywa:

«Basza zostawił w zgonie rozkazy,

Abym tę urnę wziął z sobą,

Gdy go śmiertelne okryją głazy,

Gdy go okryją żałobą.

Kazał, bym obszedł cały świat kołem,

Trafił do północnej ziemi

I niósł tę urnę z jego popiołem

Złączyć z prochami lubemi.

Znalazłem popiół! Ty, o kapłanie!

Wypełnij Baszy zlecenie.

Z urną swat wchodzi, przed tobą stanie,

Dziwne będzie ożenienie!

Zdejmij z tej martwej ręki pierścionek

I włóż jej pierścień Turczyna;

Ona małżonką, on jej małżonek,

Po śmierci się ślub zaczyna!»

Ksiądz odpowiedział: «Czyż te zamiary

Mam w groźnym wykonać musie?

Czyliż twój Basza był naszej wiary,

Czyliż on umarł w Chrystusie?»

Ksiądz mówił, ale na księdza głosy

Turczyn nic nie odpowiadał —

I tylko z czoła rozgarnął włosy

I milcząc, księdza twarz badał.

Ksiądz obrażony chciał zerwać śluby,

Chciał jej z palca zdjąć pierścienie;

Lecz próżne były jego rachuby:

100

Broniło dłoni ściśnienie.

Martwa dziewica ścisnęła rękę,

Pierścienia wydrzeć nie dała. —

Na tem ja, bracie, kończę piosenkę,

I piosenka moja skonała.

Przypisy

[1]

renegat — odstępca; osoba, która zmieniła wiarę, narodowość, przekonania polityczne. [przypis edytorski]

[2]

kaszemirski — dziś: kaszmirski; nazwa od regionu Kaszmir, dziś podzielonego między Indie i Pakistan. [przypis edytorski]

[3]

dywan (z arab. diwan: rada, administracja, kancelaria) — tu: rada dostojników w krajach muzułmańskich. [przypis edytorski]

[4]

basza — właść. pasza; tytuł dostojników cywilnych i wojskowych w Imperium Osmańskim. [przypis edytorski]

[5]

harem — w tradycyjnym domu muzułmańskim odosobniona część domu przeznaczona dla kobiet (żon i nałożnic). [przypis edytorski]

[6]

piać — tu: śpiewać; w tekście forma 3.os.lm cz.ter.: pieją. [przypis edytorski]

[7]

Czerkieski — kobiety czerkieskie; Czerkiesi: w krajach Bliskiego Wschodu określenie potomków górali kaukaskich, którzy opuścili Kaukaz po podboju ros. w 2. poł. XIX w. [przypis edytorski]

[8]

branki Kirgisa — niewolnice kirgiskie; Kirgistan państwo w Azji Środkowej. [przypis edytorski]

[9]

Eblis — właśc. Iblis; w muzułmańskich wierzeniach: zły duch, szatan. [przypis edytorski]

[10]

cybuch — rurka w fajce, łącząca ustnik z główką. [przypis edytorski]

[11]

Kyzlar Aga — naczelnik haremu. [przypis edytorski]

[12]

Effendi — pan; tu w W.lp: panie. [przypis edytorski]

[13]

Aldeboran — właśc. Aldebaran: nazwa gwiazdy podwójnej, najjaśniejszej w konstelacji Byka. [przypis edytorski]

[14]

Lechistan — Polska. [przypis edytorski]

[15]

haracz — okup wojenny, kontrybucja. [przypis edytorski]

[16]

cały dwór klasnął — wyrażenie europejskie. W duchu wschodnim należałoby powiedzieć: „cały dwór włożył do ust otwartych milczenia palec podziwu”. [przypis autorski]

[17]

trzytulny — o trzech buńczukach; buńczuk to dawna tatarsko-turecka oznaka władzy w postaci drzewca zakończonego złotą kulą i zwisającymi spod niej pękami końskiego włosia, noszona przed sprawującym władzę. [przypis edytorski]

[18]

biegą — dziś forma 3. os. lm: biegną. [przypis edytorski]

[19]

janczar — żołnierz dawnej piechoty tureckiej. [przypis edytorski]

[20]

Nazaretka — tu: chrześcijanka; wyznawczyni nauk Jezusa z Nazaretu. [przypis edytorski]

[21]

Dżurdżistan — w jęz. arabskim dawne określenie Gruzji. [przypis edytorski]

[22]

hurysa — piękna kobieta. [przypis edytorski]

[23]

chan — tytuł panującego w niektórych krajach Wschodu; też: osoba, której przysługuje ten tytuł. [przypis edytorski]

[24]

Iflak — Eflak; turecka nazwa Wołoszczyzny, historycznej krainy w płd. Rumunii. [przypis edytorski]

[25]

Chagan — właść. kagan; tytuł władcy u wielu ludów tureckojęzycznych; też: osoba, której przysługuje ten tytuł. [przypis edytorski]

[26]

odaliska — biała niewolnica w haremie sułtana tureckiego. [przypis edytorski]

[27]

bej — tytuł wyższych urzędników w dawnej Turcji np. oficerów; także osoba nosząca ten tytuł. [przypis edytorski]

[28]

czerń — tłum, gawiedź. [przypis edytorski]

[29]

Kady — właść. kadi; sędzia muzułmański. [przypis edytorski]

[30]

branka (daw.) — kobieta wzięta do niewoli. [przypis edytorski]

Jednorazowo Miesięcznie

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Inna kwota

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

Zamknij

Proszę czekać...

Czytaj w przypisie dolnym

Zaloguj się / Załóż konto

Słuchaj od tego miejsca

Jeśli wciąż chcesz mieć nasze książki zawsze pod ręką — wesprzyj Wolne Lektury 1,5%!
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Nie umiem błyskotliwie odpowiedzieć na pytanie o to, dlaczego warto wspierać Wolne Lektury. Jedyna rozsądna, jaka się nasuwa, brzmi następująco: Wolne Lektury należy wspierać, bo są.

Filip Springer

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Zapisz się na newsletter, a nie przegapisz naszych publikacji. Zawsze możesz zrezygnować. Kliknij i podaj adres email

Nie bądź wuj ponury, wspieraj Wolne Lektury!

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.
Czy wiesz, że jeśli włączysz subskrypcję, to pomożesz uwolnić kolejną książkę?

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Lubisz czytać? Pomóż nam sprawiać, by coraz więcej książek było dostępnych za darmo w polskim Internecie! Kliknij i dorzuć się!

Wolne Lektury to codzienna praca zespołu ludzi: koordynatorek, redaktorów, polonistów, programistek. Bez Twojego wsparcia nie damy rady rozwijać się dalej. Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.