No, Bóg zapłać, to i dziad więcej nie powie. Otarłszy usta. A teraz do widzenia.

Gdzież się tak spieszysz?

Muszę iść, bo stary się tam skręci bezemnie… Słychać zdala parę chrapliwych zadęć trąbki. O! słyszysz? rozumiesz ty to? to się znaczy, że mieliśmy się strąbić. Ale nie myśl, żeby to było takie strąbienie, jak np. arakiem… broń Boże! to się znaczy, że on trąbi na mnie i powiada: naśladując trąbkę Miszel! chodź sam tu! a ja mu powinienem odtrąbić: tak samo Idę! idę! idę!

To idźże już sobie, kiedy ci tak pilno…

A ty dokąd z tym koszykiem?

Na rydze. Ty sobie, ja sobie.

Hola, czekajno… niewiem, czy to dla ciebie bezpiecznie.

A to dla czego?

Dla tego, że ja tu dopiero co spotkałem kogoś.

Cóż dziwnego? wszakże dziś polują.

Polują, polują… ja wiem! ten też poluje, ale mnie się to polowanie nie bardzo podoba.

O, nie pleć.

Widzisz, zrozumiałaś mnie, boś raki spiekła.

Co ci się śni, nawet niewiem o kim mówisz.

Nie wiesz? doprawdy? patrząc jej w oczy A wasz panicz, pan Maurycy? hę? spojrzyj mi w oczy… wskazując palcem he, he, he… a widzisz!

No to cóż, że czasem do nas zajrzy? przecie moja nieboszka matka go wypiastowała.

Hm! wiem, wiem… ale słuchajno, już kiedy tak, to żeby przynajmniej znał się na rzeczy i pamiętał o tobie… toby było pół biedy.

Jakto?

Ano żeby było przecie czem zacząć, jak się pobierzemy.

Hm, toś ty taki? nie chodzi ci o mnie, tylko o pieniądze?

Każdemu o to powinno chodzić. Nie myśl, żebym ja cię miał namawiać na jakie złe rzeczy, boć to przecie byłoby na moją skórę… ale widzisz, kto ma rozum, to drze łyka kiedy się da.

Ej, żebyś czasem nie żałował, jeżeli to mówisz naprawdę.

Udaje że się gniewa, ale dobrze, że jej powiedziałem: niech wiedzą żem ja nie ślepy… może człowiekowi co z tego kapnie… słychać trąbkę; głośno Masz! znowu trąbi… trza lecieć… do widzenia.

A to!.. czy on na prawdę mówi, czy tylko tak, żeby się czego dowiedzieć.. Co by mi nawet przez myśl nie przeszło, to on mnie sam uczy… p. c. Niech on jeno sobie ztego żarcików nie robi, bo jeszcze kiedy mu to na złe wyjdzie…

Tu jest, tu go niema… Że też ja ich nie mogę nigdy zdybać razem, a wiem, że myszkuje. Sekreta przedemną… co mu się stało… Bardzobym chciał mieć czarne na białem. spostrzegłszy Zuzię, która wyszła zarzucając chusteczkę na głowę O! jest jedno… pewno i drugie niedaleko, pod umówionym jaworem. zastępując jej Gdzież to rybcia idzie? hę?

Na spacer.

Ale fe! tak na pojedynkę, czy ma się z kim zejść?

Co panu po tej ciekawości.

Rybciu! Zatrzymując ją. Muszę się dowiedzieć.

O! tyle!

Ta figa daje bardzo wiele do myślenia.

Ha, ha, ha!

A ta tu co robi?

Pan hrabia! ha, ha, ha! nie w kniei, tylko na leśniczówce… a to ładnie, słowo daję… zamiast strzelać sarny w lesie, to się tu kręci koło sarny na dwóch nóżkach.

Co kręci, kręci… niewiedzieć co!

Jakto, nie widziałam na własne oczy? zaraz wszystkim opowiem… komu to tu świat durzyć, jak matkę kocham!.. okropność.

Ale daję słowo honoru.

A! więc hrabia chyba komu innemu robił interesa… to już prędzej ujdzie… n. s no, jestem w domu.

Teraz mnie faktorem robią.

Tego nie powiedziałam… do chłopca, który wnosi dwa spore koszyki i niewie co z niemi robić. No, czegoż tu stoisz, zanieś do izby… do Kotwicza śniadanie dla myśliwych… poufnie ale to tylko dyplomacja, bo inaczej niemiałabym z czem się zamówić.

Po co?

Po co? nikt by nie zgadł… oto po prostu poto, żeby pilnować hrabiego.

Mnie?

Nie inaczej, jak matkę kocham… bo hrabia taki ciężki do wszystkiego, że niech Bóg broni… może już i zapomniał, że pani sobie życzyła, aby po polowaniu przyjechali wszyscy do pałacu na obiad.

No tak, wspominała mi kuzynka. Więc cóż?

A Strasz jest?

Jaka straż?

O! już koncepta… Strasz, ten młody co się to teraz sprowadził do Zagrajewic, bo to o niego przedewszystkiem chodzi.

Ale fe! cóż to nowego się święci?

Najprzód, czy jest? bo jeżeli go niemasz, to to wszystko niepotrzebne.

Ale jest, jest, i to nawet mnie zdziwiło… zkąd się wziął nie proszony? nikt go nie zna.

Właśnie że proszony.

Przez kogo?

Wystaw sobie hrabia, to cała historja. Pani na bilecie wizytowym męża napisała parę słów ołówkiem, i postarałyśmy się, że mu zaniesiono dziś raniutko, niby to z polowania.

Ale fe!

Jak matkę kocham! I jakże on wygląda? przyzwoicie?

Fagas… za kamerdynera bym go nie przyjął.

E, hrabiego to niema się co pytać, bo taki arystokrata, jak niewiem co.

Szewcem dzięki Bogu się nie urodziłem.

Co tam, jaki jest taki jest, dosyć że ma pieniąchy.

I grube, ani słowa! po prostu miljoner. p. c. z goryczą Dostało się w ładne ręce… mój Boże! Zagrajewice, taka pańska rezydencja.. gniazdo Zagrajewskich… to był dom, jakich dziś już niema. Jakeśmy się tam bawili! goście prawie nie wyjeżdżali… szampan lał się strumieniami.

Jak matkę kocham, to były czasy!

Zwykle po takich bachandrjach zjeżdżano do mnie na barszczyk, z którego słynął mój kucharz. Prawda, że te barszczyki kosztowały mię tyle, że łajdak Wucherstein zlicytował mi Bębnówkę i zabrał jak swoją.

A! to tak?… ale hrabia miał jeszcze i drugą jakąś wioskę.

Lipowiec? mam tu po nim pamiątkę. Otwiera cienki pugilaresik, do którego Łechcińska ciekawie zagląda. Przegrałem go na tę samą dwójkę pikową.

Jezus! no i cóż?

A no, nic… oddałem w dwadzieścia cztery godzin… dług honorowy, trudno! p. c. no, ale się przynajmniej żyło i użyło po pańsku… a teraz!… pierwszy lepszy cham, prosty wyrobnik jakiś z pod płotu… chodzi zasmolony, przy fartuchu… będzie kamienie tłukł przy drodze… później, jest! wypływa na wierzch.. krezus!… I niechże taki potrafi dom prowadzić!…

Chyba, że go panowie nauczą, bo to tak wszystko idzie w kółko… o! pokazuje palcem taki tam jakiś skoro się do chrapie grosza, to nie ma spokoju póki się nie wprosi do koligacji z jakim prawdziwie pańskim domem, i te miliony znowu wracają tam, skąd je wyciśnięto.

Żeby to!

Niech mówią co chcą, pan panem zawsze będzie. Naprzykład hrabia stracił taki majątek, ale jak był tak jest hrabią, a to jest kapitał, i jaki! nie jedna majętna osoba na wydaniu, chętnieby oddała wszystko, żeby być hrabiną. Ja sama powiadam, że gdybym tak wygrała wielki los na loterji, albo gdyby mi dopisały jedne duże pieniądze — co jeszcze sekret — toby się hrabia musiał zaraz żenić ze mną, jak matkę kocham!

Ale fe! tak zaraz? na poczekaniu?

Byłabym hrabiną… do siebie Jezus! dopierobym nosa zadzierała! ciekawa rzecz, jaką minę zrobiłaby na to stara szambelanicowa. do Kotwicza z przymileniem. Ożeniłby się hrabia ze mną, gdybym miała pieniądze? co?

Chyba bardzo grube.

A co! jeszczeby grymasił, jak matkę kocham… nie powiedziałam? zaraz chce się krociów… dobre i coś.. zawsze byłby swój kąt, cóżby przyszło robić, gdyby zabrakło cudzych? przecie hrabiemu nie wypada się zaprzągać do podłej pracy, jak jakiemu pierwszemu lepszemu. To tak, jak gdyby np. naszemu państwu kazać być czem… Jezus! taka wielka familja, od książąt, hrabiów, nawet od królów podobno… Czy to prawda, że Czarnoskalscy pochodzą od królów?

Właściwie, to tylko ta linja, do której ja się liczę, hrabiowska, Dahlbergów, jest skuzynowaną przez Stuartów z większą częścią domów panujących… a młodsza, z której pochodzi szambelanic.. ph! niby przez Poniatowskich… ale.. w każdym razie, to już tylko… dobra szlachta… więcej nic…

No, to i to nie bagatela! Poniatowscy… i niechżeby im przyszło co robić, pracować na życie, Jezus! oni tak przyzwyczajeni do państwa, do wszelkich wygód, czyżby to mogli przenieść? chociaż nasza pani, to święta, anielska kobieta! pełna rezygnacji, a co za matka! nie ma ofiary, którejby nie była gotową zrobić dla dzieci… bo czyż to nie prawdziwa ofiara, pozwolić panu Maurycemu żenić się z córką takiego Dzieńdzierzyńskiego? zkądże to wyszło? jakiś kupiec!

Także miljoner… p. c. zniechcenia Te pieniądze o których pani Łechcińska wspomniała, to pewno po referendarzu.

Być może… nie wiem.

Na księżycu.

O, bardzo przepraszam, nie na księżycu… Ah! gdyby był referendarz jeszcze trochę pożył, inaczejbym śpiewała… byłby się ożenił ze mną, jak amen w pacierzu… ale i tak mi zapisał. Zapierają mi szachrują, przekupują w sądach, ale wydobedę! wydobędę! choćby mi przyszło nie wiem co…

I dużo to tego?

Pokaże się w swoim czasie… ah! jaki hrabia ciekawy… Jezus! żebym ja go też złapała. głośno Ale my tu gadu gadu, a nic o interesie. Niechże hrabia się postara tego Strasza sprowadzić dziś do nas koniecznie… trzeba to zrobić dla pani…

Dla czegoż kuzynka nie raczyła wtajemniczyć mnie w powody?

Dla czego, dla czego… wszystko opowiem szczegółowo, tylko siadajmy, bo mi nogi ścierpły… siadają na ławeczce po prawej Otóż, widzi hrabia, rzecz się ma tak… tuż za nimi pada strzał, Łechcińska z wielkim krzykiem rzuca się Kotwiczowi na szyję; on podobnież drgnąwszy, chwyta ją w pół Jezus! jakżem się przelękła… spuszczając oczy i odejmując ręce Przepraszam hrabiego… nie wiedziałam, co się ze mną dzieje…

Ale fe! taka nieostrzelana?.. n. s. One jednak wszystkie mają w sobie coś te kobiety…

Ah! dla Boga! oni nas jeszcze postrzelą, jak matkę kocham… Uciekajmy stąd, znajdźmy sobie jaki kącik spokojny do pogadania.

Jest racja, pójdźmy do kątka.

Tak się strzela, moi panowie… cały nabój w centrum! do Władysława wskazując na Maurycego, który na boku zwija papieros voyez vous, quel nez… jak mu się nos wyciągnął.. nie strawi tego mojego trjumfu… ale bo też to był strzał kapitalny. n. s. Zkąd mi się wziął, ani wiem.. głośno No cóż, nic nie mówisz?

Zdziwienie odebrało mi mowę.

Aha! Zdziwienie… widzisz! nie spodziewałeś się?

Ale bo papka tak sobie z pod pachy strzelił.

Comment? jakto z pod pachy? co gadasz! czy myślisz, że nie wiem jak trzymać strzelbę? ja myśliwy!… z pod pachy!

Proszę! papka myśliwy, a nie zna myśliwskiego wyrażenia. Z pod pachy, to jest z niechcenia, nie mierząc, tak sobie, o!…

Savez vous quoi, c'est bon! śmiejąc się Złapałeś mnie za słówko… no! patrzcież! przecież znam doskonale… Istotnie, prawie nie mierzyłem, je n'ai pas mesuré, ma parole… tak sobie, paf!… to już z natury, znajcie prawowiernego szlachcica, którego nie macie żadnej racji prześladować o mieszczańskie nawyknienia, jak sobie pozwalacie.

Papko, żarty.

Jeżeli burze krajowe jednego z moich przodków wypędziły do miasta, gdzie wziął się do kupiectwa… comme cela… z nudów… pour le passez-temps, to mimo to, nie przestaliśmy być szlachtą łęczycką, piskorzami z dziada pradziada… Dzieńdzierzyńscy de Kurzy-jama… Weź herbarz!

Więc istotnie, dla tego papka trafił w centrum?

Comment? a dla czegoż? dobra krew przemówiła i kwita.

Fe! któż dziś wierzy w takie przesądy.

Mój panie Władysławie, jakże można odzywać się w ten sposób, comment peut on? to świętokradztwo! uroczyście są rzeczy sakramentalne, których lekceważyć nie wolno. Kpijcie sobie ile wam się podoba z majątku, bo tego lada dureń może się dorobić; ale to co mamy po antenatach, imię, stanowisko, noblesse oblige, którego za pieniądze nie kupi, powinniśmy czcić jak świętość… Panie Maurycy, nie prawdaż? poprzej mnie.

Ale czy pan go nie zna?… kontent, gdy może dowcipkować.

Masz rację… z nim nie ma szansy.

Ale bo papka jest plus pape que le pape.

Savez vous quoi, c'est bon!… papka plus pape que le pape… ha, ha, ha… to jest niby innemi słowy, że… n. s. co to właściwie może być? tuż za sceną słychać parę zadęć trąbki a! mój Miszel.. bierze trąbkę i dmie w nią, wydobywając tylko chrapliwe tony; za pierwszem zadęciem Michałek wchodzi i staje tuż przy nim. Cóż u djabła! czy tę trąbkę kto zaczarował. do Michałka Gdzieżeś ty się chował? trąbiłem, aż mnie płuca bolą.

Słyszałem, ale nie mogłem odtrąbić, bo upatrzyłem kota i nie chciałem go płoszyć.

Aha!

Zaprowadzę jaśnie pana prosto do kotliny, jaśnie pan będzie miał satysfakcję.

Bon! n. s. plus pape que le pape… muszę się spytać Poli, co to znaczy. gł. ale on ucieknie tymczasem.

Nie ucieknie, bo już ze dwie godziny jakem go zastrzelił… leży pod sosną.

Cicho! ściska mu ramię Masz u mnie rubla, tylko tak zrób, żeby się nikt nie domyślił. głośno Je vous dis, mój Miszel, to perła między strzelcami… nieraz jem sobie śniadanie, a on przychodzi i powiada: jaśnie panie, upatrzyłem w kotlinie zająca. Bon! gdzie? przy borsuczych dołach; nawiasem mówiąc, pół mili drogi… un joli morceau.. zaprzęgać! jedziemy… prowadzi mnie, ustawia w dobrem miejscu, a sam idzie prosto na kota… wystrasza go, kot pomyka… kiedy sadzi w najlepsze, ja paf, paf…

Kot sadzi jeszcze lepiej.

A to jakim sposobem?

No, ze strachu, cóż dziwnego.

Ale nie ma czasu, bo go trafiam… koziołkuje w miejscu, i… finita la comedia.

Dramat chyba.

No, dla niego dramat, to prawda… ale dla mnie…

Czy to papce robi przyjemność?

Comment? to nie ma robić przyjemności?

Ciekaw jestem jaką… patetycznie że biedne zajączysko które nikomu nic nie zawiniło, porażone z pańskiej ręki skrzeczy głosem krającym serce? to ma być przyjemność? winszuję.

Skrzeczy?

Czy papka tę krwiożerczość odziedziczył w spadku po przodkach?

Jużcić, że to nie musi sprawiać miłej sensacji.

Jaśnie panie, jeżeli mamy iść, to się spieszmy, bo kot może nie dosiedzieć.

A dobrześ go zabił?

Ani zipnął.

Ręczysz, że nie będzie skrzeczał?

Chyba na rożnie.

Mów sobie co chcesz, jak się ma już żyłkę, to się ma… nie wyprujesz jej. do Michałka No, idź naprzód, allons… do siebie plus kap… klu pak… jakże tam, a! plus papa que le papa.

Mój drogi, przestań też raz tej zabawki niegodnej ciebie. Nie rozumiem co za przyjemność brać na fundusz człowieka, który nawet nie potrafi się bronić.

To tak tylko w kółku familijnem… za to po za oczy zawsze trzymam jego stronę, szanując w nim bądź co bądź zacny charakter.

Twój humor drażni mnie.

Dla czego?

Dla tego, że ja go mieć nie mogę.

A to egoizm.

Tyś kontent ze wszystkiego począwszy od siebie, gdy ja nieraz miałbym doprawdy ochotę w łeb sobie palnąć.

Tak kiedy wolnym czasem, w braku innej rozrywki.

Zaręczam ci, że nie żartuję, bywają chwile, żeby mnie to nic a nic nie kosztowało. Te kajdany, bez których kroku zrobić nie mogę, za nadto mi już ciężą.

Jakie kajdany? chyba ukute w twojej wyobraźni.

Zazdroszczę ci, żeś się od nich wyzwolił… jedna krew w nas płynie, a jakżeśmy daleko od siebie! te wszystkie względy, które mnie krępują, dla ciebie nie istnieją. Najswobodniejszy w świecie w swoim dworku pod słomianą strzechą, dorabia się, orze, sieje, ujada się z parobkami… i szczęśliwy! ah! gdybym ja tak mógł!

Przypominasz mi tego właściciela pensjonatu, który zajadając przy uczniach kapłona, zazdrościł im kaszki na wodzie i kartofli w mundurach, mówiąc: ah! jakbym ja to jadł! To tylko obłuda mój bracie, bo gdybyś chciał, tobyś i mógł.

Za twoim przykładem zakasawszy rękawy chwycić za pług, nie prawdaż?

Czyżbyś nie miał do tego siły?

Miałbym, gdybym był sam jeden jak ty… zapominasz, że mam rodziców.

Tem silniejsza pobudka.

Zatem podług ciebie, mam ich skłonić, aby sprzedali majątek, pospłacali długi i za te resztki któreby nam pozostały, kupili parę włók gruntu z chałupką pod lasem, w romantycznem położeniu, w którejbyśmy osiedli wszyscy razem i rozpoczęli sielankowy żywot dorabiając się na nowo?… ha, ha, ha, czyżby oni w tych warunkach wyżyli?

A! mój drogi, już na to nie mam co powiedzieć.

Dla nich całą nadzieją jestem ja! wychowali mnie na filar upadającego domu

Piękny filar.

Przejęci wiarą, że świetna przyszłość należy nam się z prawa urodzenia, wpajali ją we mnie, kołysali bajeczką o księżniczce z djamentami, która spłynie z obłoków i odda mi swoją rękę…

Aha! tymczasem zamiast księżniczki…

To mnie dobija!

Więc kupcówna ci nie wsmak?

Że też ty z najświętszych rzeczy musisz drwić!

Nie wiedziałem, że przesądy kastowe są taką świętością… biję się w piersi.

Człowieku! czy ty nie widzisz co mnie nęka?… oto rola moja upokarzająca w tym całym stosunku. Wstydzę się jej, a nie mam na to rady. Jeżeli mi odda rękę, to w brew swojej woli, bo wpływają na nią… już nie mówię kto inny, ale własny ojciec zachwycony widokiem koligacji z nami.

A ty?

Czyż tu o mnie chodzi?

Ale powiedz że mi tak otwarcie… jesteś gotów do tej ofiary?

Ofiary! wiem, że nie jeden tak to nazwie.

Więc tak nie jest? Maurycy milczy masz dobrą i nieprzymuszoną wolę? nie zrażają cię te malutkie względy i względziki, na które nasz światek tak lubi kręcić nosem?

To jest anioł!

Ba! także mi gadaj!.. po chwili Jak się to można omylić! ja byłem pewny, że ty się przymuszasz dogadzając woli rodziców… co większa ciszej byłbym przysiągł, że ta mała Zuzia na prawdę cię przywiązała do siebie.

Czy i ty zaczynasz się już bawić w babskie plotki?

Jeżeli doszło coś do mnie, ręczę ci że mimo chęci.

I wierzyłeś temu? śmiejąc się z przymusem dziewczyna prosta, ograniczona… co za myśl, żeby zabawkę bez konsekwencji.

Jakto bez konsekwencji? pozwól że to już wyrafinowany egoizm.

Ale niemasz najmniejszej racji do moralizowania, bo to wszystko co możesz powiedzieć, ja sobie już dawno powiedziałem! Jeżeli kiedyś były z mojej strony jakie zamiary niekoniecznie godziwe, to ich żałuję.

Ba!

Nieposunąłem się tak daleko, żeby mi nie wolno było się cofnąć.

No, chyba…

I daję ci słowo, że dziś już z tego wszystkiego niema nic.

Słowo honoru?

Słowo honoru… nic a nic. Czyż możesz przypuszczać, żebym ja teraz jeszcze dawał powody do plotek?

Skoro tak, gdy kochasz Polę, więc o cóż ci chodzi?

O nią! o nią!.. o jej wzajemność, szacunek, o pewność, że mną nie pogardza.

Pierwsze jest wszystkiem. Największą pewność będziesz miał, gdy ją rozkochasz.

To jedyny środek… Zresztą, czyż to tak trudno? mój drogi, żeby cię przekonać, gotów jestem zrobić ci wyznanie… o którem dawno już myślałem, ale… jakoś… nie przyszło do tego. Cóż powiesz na to, że ja którego zasady znasz, nie wiedząc jak i kiedy, doprowadzony zostałem do tej ostateczności, że się zakochałem po uszy, i robię krok, który zimny rozum może potępić.

Ej!

Nie wierzysz? więc posłuchaj. Postanowiłem sobie był za prawidło ignorować kobietę o ile nie przedstawiała widoków odpowiednich moim celom. I udawało mi się to przez czas jakiś. Najokrzyczańsza piękność, skoro nie znajdowała się w warunkach dostępnych, robiła na mnie wrażenie tylko pięknego posągu. Ta uwaga, że ona nie dla mnie, była okładem z lodu, który mnie zabezpieczał najdoskonalej. Tymczasem znalazła się osoba, i notabene osoba znająca mój sposób myślenia, która uwzięła się zburzyć cały ten gmach mądrych postanowień z taką troskliwością wzniesiony… i dokazała swego. Ale ty mnie nie słuchasz i nie ciekawyś nawet dowiedzieć się, kto jest ta czarodziejka? Otóż odkryję ci tajemnicę, bo i tak w krótce dowiedziałbyś się… Jestto… twoja siostra!

Gabrjela!

Wszak niespodzianka? chowaliśmy się niemal razem od dzieciństwa, przez tyle lat patrzałem na nią jak na prześliczną kuzyneczkę, z której wdzięków byłem dumnym, ale pomyśleć oczem więcej ani mi w głowie nie powstało, bo to byłbym nazwał po prostu zawiązaniem losu nam obojgu. Wszystko to trwało dopóty, dopókim się nie przekonał, że opierać się dłużej magnetycznej sile jaką posiada spojrzenie kobiety, nie sposób; pod jej wpływem moje serce zamieniło się w wulkan.

Ty, wulkan!

Jak cię kocham, przeobraziła się cała moja natura. Więc widzisz! dla czegożbyś ty nie dał sobie rady z Polą, która z pewnością jest pełną najlepszych chęci, i niczego więcej nie pragnie, jak kochać. Tylko, uważasz co do nas, nie mieszajże ty się do niczego, zostaw to nam samym. Kochamy się, jak para turkawek i Gabrjeli jestem pewny, ale przewiduję trudności ze strony stryjowstwa… Ojciec jak ojciec, ale z matką najgorzej… Robiąc ci zwierzenie zapędziłem się może za daleko, stało się to pod wpływem naszej rozmowy… więc proszę cię o tajemnicę do czasu… mógłbyś wszystko zepsuć wyrywając się zbyt pospiesznie.

Mój Władku, życzę wam obojgu jak najlepiej, ale…

Tylko zlituj się, żadnych uwag.

Ale bo, czy ty się nie łudzisz?

Gdyby tak było, to proszę cię, nie otwieraj mi oczu. Całą nadzieję złożyłem w tem złudzeniu… niech więc przynajmniej trwa jak najdłużej.

Oj, oj, bo to boli!… po co pan tak ściska, cóż to znowu… niech mi pan odda koszyk.

Powiedziałem że ci oddam, jeżeli mi dasz całusa.

To, to, to… nie mam takich rzeczy na rozdawki.

Jakto! taka śliczna dziewczyna, i tak nieprzystępna? to grzech!

Tak mnie uczyli.

Ale fe! i któż taki? jeżeli pan Maurycy, to właśnie powinnaś być z tem otrzaskaną.

A pan co sobie myśli o mnie?

Że mogłabyś nie robić ceremonji.

Ah!… p. c. do Kotwicza z dąsem Stary!… w tej chwili spostrzegłszy Maurycego, biegnie do niego zostawiając koszyk w ręku Strasza; pomieszana, tonem jakby szukała opieki Proszę pana!

Sytuacja naprężona.

Fant wykupiony, oddaję ci… a za przestrach..

Niech mnie pan broni.

Nie udawaj, moja kochana, bo nie zdaje mi się, żeby ci ta napaść robiła tak wielką przykrość.

Zawsze go to jednak dotknęło.

A jeżeli naprawdę tak się boisz, to siedź w domu i nie biegaj po lesie kiedy wiesz, że możesz kogo spotkać.

Czyż ja wiedziałam? p. c. To tak zawsze, jak napastować, to każdy gotów… a do obrony nie ma nikogo.

Ale bo panowie zapewne się nie znacie… pan Strasz, nowy dziedzic Zagrajewic… sąsiad.

A!… domyśliłem się tego, ujrzawszy na polowaniu osobę nieznajomą.

Panowie Czarnoskalscy.

Bardzo mi przyjemnie.

Idziemy?

Zapewne, nie mamy tu co robić…

Tylko człowiek się wstydu naje, nie wiedzieć z jakiej racji, i tyle.

Weźże.

Niech pan sobie schowa dla innych.

Wiecie panowie, że to bardzo ładna dziewczyna, daję słowo… podobno córka leśniczego; tatki teraz nie ma, wartoby pójść za nią i utulić ten żal… złóżmy się jej na jakiś podarek… dobrze?

Chodźmy na stanowiska, może się jeszcze co trafi.

Mieliśmy się tu zejść na bigos.

Mała rzecz, a wstyd.

Jak oni mu będą takie finfy puszczać, to wszystko na nic się nie zda… a potem będzie na mnie.

Mój panie, co to miało znaczyć?

Jakto? co?

Proszę pana, czy ja jestem smarkacz? powiedz pan.

Ale skąd znowu, przecie pan musisz być pełnoletnim.

Mam lat dwadzieścia pięć i niezależną pozycję. Przyznałem się panu otwarcie, że lubię kobiety, i bardzo lubię, to jest moja słaba strona… a że wyszedłem z pod kurateli, zdaje mi się, że nie mam potrzeby kryć się z tem mojem upodobaniem i wolno mi je objawić. Gdybym przebrał miarkę i obraził przyzwoitość publiczną, jest na to władza policyjna, któraby mnie wsadziła do ciupy, albo kazała zapłacić karę.. ale żeby mi jakiś tam arystokrata prowincjonalny ubliżał prawieniem morałów…

Zupełnie pana nie rozumiem; o cóż chodzi?

Pomijam niegrzeczne obejście się tych panów, chociaż zdaje mi się, że kiedy kto mówi do mnie, przyzwoitość nakazuje odpowiedzieć — ale co znaczyło to: „mała rzecz, a wstyd” które jeden z nich powiedział odchodząc?

Nie słyszałem.

To było wymówione z akcentem, panie, i musiało mnie obrazić… Wdzięczny panu jestem za zaproszenie, ale korzystać z niego nie myślę. Ja nie jestem pierwszy lepszy, panie, żebym mógł słuchać impertynencyj i znosić fumy jakichś tam półpanków,

O, jakiś drażliwy. głośno Ale panie, panie, jaki pan jesteś niedomyślny… a warszawiak!… Gdzież tu chęć obrażenia; to była prosta zazdrość, a w takich razach trzeba być wyrozumiałym.

Jakto, zazdrość…

Czyż potrzebuję panu tłómaczyć?… Wkraczałeś pan na cudze terytorjum, przywłaszczałeś sobie prerogatywy osób trzecich…

Aha! teraz rozumiem… więc ta dziewczyna?…

Emhę!

Kiedy tak, to co innego… p. c. Ale zawsze kwituję z tych stosunków… jest coś co mi się nie podoba… po co mi się cisnąć do wysokich progów… najlepiej niech swój z swoim przestaje… ot, jak my naprzykład… z panem ja jestem swobodnym, jakbyśmy się znali Bóg wie odkąd… Ale! powiedz mi pan, jakiż pan masz tytuł zapraszać mnie do tych państwa?

Bardzo prosty… jako ich krewny.

Nie może być! pan jesteś ich krewnym? nie wiedziałem.

Miałem zaszczyt rekomendować się przy poznaniu.. Kotwicz-Dahlberg Czarnoskalski.

Także Czarnoskalski? nie uważałem, daję słowo.. Kotwicz-Dahlberg, Dahlberg… a, a, a… to pan, co to go nazywają hrabią… teraz wiem… n. s. Hrabia von Habenichts.

Skoro nazywają, zdaje mi się że jest do tego prawo… jestem z starszej linji.

Jakto szydło wyłazi z pustego worka. głośno A, to mocno przepraszam.. ja bo myślałem, że to tak sobie na żarty. Mnie, w kawiarni u Andzi na Trębackiej nie nazywano inaczej tylko hrabią… prawda, że właśnie wtenczas spadła na mnie ta sukcesja.

Ph!… w knajpie uchodzą takie koncepta.

Ale za to nie uchodzi wiele rzeczy, które muszę znosić w salonie.

Także porównanie!

Przedewszystkiem używam przyjemności otwarcie, nie potrzebując grać komedji i jestem panem za swoje trzy grosze.

Ha, są gusta i guściska… Ale jako wielbiciel kobiet, gdzież pan szukasz ich towarzystwa? bo kobietę, tak jak się ją pojmuje idealnie, może wyhodować tylko atmosfera salonu.

A, winszuję!… ha, ha, damy salonowe… czyż to są kobiety?

A cóż?

Jakieś istoty zagadkowe, z obliczem sfinksów, sercem pełnem niestworzonych zachceń a z pretensjami na aniołów.

Teoretycznie, za pomocą patologji, bo to wszystko się tłómaczy stanem chorobliwym. U Andzi bywał jeden doktor medycyny, młody chłopak świeżo wyszły z uniwersytetu.. no! co ten nam nagadał o kobietach, to proszę było słuchać… stanowczo hrabia nie znajdziesz w salonach jednej kobiety zdrowej.

Ale fe!

To jest fakt. Więc co mi za przyjemność… ja nie szukam jakiegoś pół bożyszcza, przed którem musiałbym chodzić na palcach, tylko kobiety z krwi i ciała, o której byłbym przekonany, że nie dostanie spazmów, gdy jej powiem słowa prawdy bez obwijania w bawełnę… chcę zdrowej natury a nie sztuki. Ot naprzykład, ta tutaj dziewczyna, to rozumiem..

Pod tym względem gusta młodych ludzi zmieniają się… zobaczymy, co pan powiesz o tem za miesiąc…

Dla czegoż za miesiąc?

No, niby mniej więcej, gdy się porobi stosunki, gdy pan zżyjesz się z naszem towarzystwem, i spotkasz w niem zdrowe natury.

Kiedy ja nie mam do tego najmniejszej ochoty.

To prosty obowiązek, panie.

Nie myślę się narzucać.

Narzuca się ten, kto może mieć wątpliwość jak będzie przyjętym… ale pan nie jesteś, jak sam powiedziałeś, jakiś tam pierwszy lepszy.

No, zdaje mi się… taki majątek jak moje Zagrajewice piechotą nie chodzi.

Jak zaleciał parweniusz. głośno Więc jedziesz pan z nami do Czarnoskały, i kwita!.. i tak nie dziś to jutro trzeba to zrobić, tego pan nie unikniesz… stanowisko pańskie to nakazuje.

Hm! subjekcja… przyznam się, że mi nie pilno… spoglądając po sobie Zresztą, czyż tak mogę?

Nie masz pan się w co przebrać?

Wziąłem tużurek na wszelki wypadek.

Ano!

Ale nie wiem, czy to uchodzi tak z polowania… nie byłem z wizytą etykietalną.

Złożysz ją pan później, nic nie szkodzi.

Ha, kiedy nic nie szkodzi… to jazda!… n. s. Co tam!

No, ja swoje już zrobiłem

Puszczam się na bystrą wodę! p. c No i niechże mi kto powie, kiedy ja byłem na swojem miejscu, czy wtenczas gdy jako gryzipiórek sądowy wieszałem psy na arystokracji, czy dziś, gdy jestem tak słabym, że mnie te zaprosiny połechtały? Głupia natura ludzka, daję słowo: czuję formalnie jakiś nastrój uroczysty… p. c. Żeby się tylko nie pośliznąć na tych woskowanych posadzkach!… ale prawda! to za coby dependentowi pokazano drzwi, ujdzie dziedzicowi Zagrajewic… nie ma kłopotu.

Nie! teraz jest niemożliwem polowanie w swoim własnym lesie, słowo uczciwości daję.. komunizm jakiś, zuchwalstwo bez granic… Co to był za jeden?

Pisarz wójta.

Nie może być! No patrzcież, i taki fagas, panie, pozwolił sobie zająć stanowisko obok mnie, za pan brat… Lis szedł prościusieńko na mnie, wtem jak go poczuł..

Za pozwoleniem, bo to jeszcze pytanie kogo on poczuł… może nie jego, tylko właśnie stryja.

Jakże chcesz… palił jakieś śmierdzące cygaro i nadto jeszcze przygwizdywał sobie, bo to jest!… na stanowisku, gdy psy gonią, słyszeliście co podobnego?… Złości mnie porwały… wołam: cicho, tam! a ten zdejmuje czapkę i powiada: moje uszanowanie panu dobrodziejowi.. jeszcze mi się błazen kłania.

No, grzeczny, cóż stryj chce.

Mój Władysławie, nie dowcipkuj kosztem zdrowego sensu, a przedewszystkiem nie pozuj na demagoga, bo ja cię dobrze znam.

To pewno ten sam lis był, co wyszedł później na mnie… nie wiedziałem nawet że to lis, ale domyślam się po ogonie.

A!… n. s. A toż znowu kto.. (głośno) Z kimże mam szczęście?

A to palnął! głośno Przedstawiam kuzynowi naszego nowego sąsiada… pan Strasz, dziedzic Zagrajewic z przyległościami.

Aha! to pan jesteś..

Pan Szambelanic Czarnoskalski..

Bardzo mi przyjemnie.

A! i mnie także… nie wiedziałem, że przybył w sąsiedztwo taki myśliwy… Więc jakże to było z tym lisem?

A no, ja stałem, a on przyszedł do mnie… ot tak blisko…

I nie strzelił pan?

Myślałem, że to był pies… chciałem nawet na niego zawołać, bo bardzo lubię psy, ale skorom się poruszył zniknął mi, tylko zobaczyłem ogon ogromnie długi.

No, to oczywiście był lis.

Wiesz ty, że on paradny sobie.

Dubeltóweczka ładna bo ładna…

Dałem za nią dwieście rubli… lepażówka.

Widzę, widzę, caca… z tem wszystkiem, wielkiej szkody zwierzynie pan nią nie zrobi.

Bo też mnie o to nie chodzi poufale Za to na inną zwierzynę to ja jestem majster.

Naprzykład?

Jaką pan szambelanic masz dziewczynę w tym tu domku, to dawno nie zdarzyło mi się spotkać.

Cóż to za koncept?

Ojcze, mieliśmy jechać.

Padam do nóg! n. s. Przyznam się, że trochę zanadto poufałości…

No, gdzie? dokąd?… quousque tandem? już odjeżdżacie? jakżeż można, comment peut on! ja w najlepsze zaczynam, jestem w sztosie… patrzcie, quel zając!

I po co to samemu dźwigać, zamiast oddać strzelcowi.

Strasz z Zagrajewic.

A! sąsiad, sąsiad idzie do Strasza podając mu obie ręce; nagle wpatrując się weń, n. s. Jak on mi przypomina…

Pan Dzieńdzierzyński?

Pan mnie znasz?

Doskonale… Miałeś pan handel kolonjalny na miodowej uiicy.

To ten sam… głośno Tak… z amatorstwa… bawiłem się… zaambarasowany Pardon… patrzy na zegarek już tak późno… n. s. człowiek, któremu dałem w łapę kilka rubli za kopję wyroku… Jezus Marja! oni tu chyba o tem nie wiedzą… głośno panie szambelanie… monsieur chambelan… ja jadę do was, bo tam jest moja Pola… pojechała właśnie do szambelanówny.

I owszem, bardzo nam będzie przyjemnie do Kotwicza, który mu mówił do ucha Co? zapraszać go! a dajcież mi pokój… w imię ojca i syna!… czy ja wiem co za jeden..

Oddajże papka tego zająca na wóz, bo krwawi… powala siedzenie w wolancie.

Comment?… attendez… mam tu papier od butersznitów…

A my?

Ano, i my jedziemy.

Przyznam się, że mógł był ten pan szambelanic powiedzieć mi choć słówko.

Ale panie, to jest człowiek, który niewolniczo trzyma się form… nie wypadało mu… zkądże?… wszak to nie jest proszona zabawa, tylko po prostu, pan korzystając z sposobności, robisz krok grzeczności sąsiedzkiej.

Odjeżdżają!… cóż teraz będzie?

Nie jadę.

Ale panie, dla czego?

Stanowczo powiadam, nie jadę i skończony interes.

No, to przynajmniej przetrąćmy co, jest tu śniadanie.

Gdzie?

U leśniczego.

A ta dziewczyna jest tam?

Jest! jest!

No widzisz pan, jak mi kto robi rozumną propozycję, to zupełnie co innego. ściskając mu rękę Zgadzam się.

Więc służę. prowadząc go, n. s Gdzie djabeł nie może, tam babę pośle… Referendarzowa da sobie z nim radę.

Więc starsza pani słaba?

Tak… po swojemu.

Jakto, po swojemu?

Niby… jak zawsze, na głowę… n. s. więcej ambarasu, jak co warto.

Panna Gabrjela jest przy matce?

A jakże.

Zaczekam tu… służący wychodzi z okryciem; Pola zdejmuje kapelusz, przygładza włosy przed zwierciadłem, potem przeszedłszy się parę razy w milczeniu, zbliża się do stołu i przegląda pisma; po chwili, biorąc album z fotografiami A!… nie ma świadków… mogę sobie pozwolić. znalazłszy fotografię wpatruje się w nią Mój drogi!… gdybyś ty wiedział… gdybyś mógł temi martwemi oczyma zajrzeć w głąb mojej duszy… p. c. Jak on tu jest doskonale trafiony… wysuwając kartę Gdybym tak sobie przywłaszczyła… dobra sposobność… ale brak mi odwagi… ah! na samo przypuszczenie, że mógłby kto spostrzedz…

Usłyszałam turkot, byłam pewną że to panowie z polowania, tymczasem przez okno spostrzegłam powóz z Zabrodzia… miła dla mnie niespodzianka.. Jak się masz.

Podobno mama słaba.

Trochę migreny, ale już przeszło… teraz usnęła… ucieszy się bardzo, gdy cię zobaczy, tak dawno już nie byłaś u nas.

Podobną wymówkę mogłabym i ja tobie zrobić… n. s. To się złapałam… gdybym mogła wsunąć napowrót.

Cóżeś ty się tak zagłębiła w tem albumie, nie ma tam nic ciekawego, same wybierki przeznaczone na plondrowanie.

Stało się! głośno, przewracając karty albumu na chybił trafił, zmięszana Tak sobie, przeglądam… ale istotnie, ile tu brakuje! pełno pustych miejsc… n. s. E, przecież nikomu nie przyjdzie na myśl… głośno Kto jest ten młody mężczyzna?

Młody mężczyzna, ten?… ha, ha.. czy ci się podobał?

Ma wyraz twarzy uderzający.. n. s. nie wiem sama, co mówię.

To nasz daleki kuzyn.. oryginał sławnie brzydki, ale kolosalnie bogaty… Powiedz sama, czy nie ma on wypisanego na czole: materjał na męża!

Dla czego?

Dla tych właśnie przymiotów. Wyobraź sobie, dostał kobietę wykształconą i prześliczną, która jest z nim najszczęśliwszą.

Mógł się przecie podobać.

Jako partja, bezwątpienia… kochała się szalenie w innym, i kocha go podobno jeszcze… ale pokazała się kobietą dziwnego hartu.

Inaczejbym to nazwała.

Wyratowała z nędzy matkę.

A! więc po prostu spełniła ofiarę.

Na której przedewszystkiem sama zyskała grubo, dostawszy męża zgadującego jej myśli i dogadzającego najkapryśniejszym zachceniom… to nic więcej, tylko dowód praktyczności, której mogłybyśmy jej wszystkie pozazdrościć.

Dziękuję za to.

Ale bo my popełniamy zwykle ten błąd, że nadto dajemy się powodować czułostkowości… po romansowych głowach snują się obrazy sielankowego szczęścia, które jako marzenia chorobliwe narażają nas tylko na spadanie z obłoków.

Nawet choćby się urzeczywistniły?

Alboż to się trafia?

A małżeństwo z miłości?

Raz na tysiąc razy, moja droga, wielki los na loterji; jakiegoż to trzeba zbiegu okoliczności, żeby zadowolnić zarazem i pragnienie serca i wymagania rozumu.

Gdy chodzi o szczęście całego życia, zdaje mi się, że powinnyśmy się radzić tylko serca. Ja przynajmniej nigdybym nie potrafiła iść za mąż bez przywiązania.

Potrafiłabyś, gdybyś musiała… a zresztą, wszystkie te rojenia o szczęściu o tyle są coś warte, o ile przedstawiają jakąś rękojmię trwałości.

To już od nas samych zależy.

Nie koniecznie. Czy wiesz, jak ja sobie wyobrażam szczęście? obejmując Polę i patrząc jej w oczy Oko utopione w oku, w którego głębiach obietnice raju, dłoń w dłoni, której dotknięcie wzbudza bicie mojego serca…

Pokazuje się, że mamy jednakowy gust… ja nie inaczej myślę. Ale tym sposobem, jesteś w sprzeczności sama z sobą.

Za pozwoleniem, nie dokończyłam… Ale to wszystko pod warunkiem, żeby się odbywało na lśniącym parkiecie, wśród ścian źwierciadlanych odbijających bez wykrzywienia oblicza dwojga ludzi szczęśliwych, w atmosferze przesiąkłej wonią wyszukanych pachnideł… bo, wierzaj mi, choćbym usychała z miłości, nie odważyłabym się na życie z człowiekiem ukochanym wśród trosk… przykucie go do siebie w tych warunkach uważałabym za szczyt nierozsądku… zdaje mi się, że znienawidziłabym go, gdyby mi przyszło wystawiać uczucie na walkę z losem!… spokojniej rozumiesz mię teraz?

Jeżeli mówisz prawdę, to żałuję cię. Ja podzieliłabym chętnie najsmutniejszą dolę z tym, któregobym wybrała.

Tak ci się zdaje, bo nie jesteś w tem położeniu.

Co za widok! quel joli paysage… serce mi rośnie, gdy patrzę na tę ich przyjaźń.

A! pan Dzieńdzierzyński.

Padam do nóżek, moje uszanowanie… całuję rączki panny szambelanównej. całuje ją w rękę; do Poli całując ją w głowę Jak się masz.

Cóż za trofeum przy torbie!

Ah! pardon cofając się jakiż ja jestem roztargniony… wchodzić tak do salonu pomiędzy damy… tęgi zając, n'est ce pas? idąc do drzwi W tej chwili służę. zatrzymując się, do Poli Pani szambelanowej nie ma?

Słaba na migrenę.

Ah! co za szkoda!… byłaby go zobaczyła.

Czy papka sam to zabił?

Comment? powtarzając po niej Czy papka sam to zabił?… miałem przy sobie sól w papierku i posypałem na ogonek… oj, ty, ty… córka myśliwego i robić tak naiwne pytanie… zabiłem, i to strzeliwszy z pod pachy… do służącego No, weźże tego zająca i zanieś do kuchni, ale powiedz tam, że to ja moją własną ręką zabiłem… pamiętaj!… pan z Zabrodzia swoją własną ręką… powiesz?

Powiem, co mi to szkodzi.. i tak nie uwierzą…

Co?

Pan sam tylko przybyłeś?… gdzież reszta towarzystwa…

Przyjechaliśmy wszyscy, ale szambelan i obadwa młodzi poszli do siebie… n. s. głupiec.

A z obcych jest kto? robiąc mu miejsce koło siebie Siadaj pan.

Dziękuję uprzejmie. siadając Nie ma, broń Boże… jesteśmy w swojem kółku.

Czyż nie było nikogo więcej na polowaniu?

Ale i owszem! nie brakowało nieproszonych gości… spotykaliśmy pełno jakiejś hołoty, figur zakazanych..

Ale z sąsiadów był kto?

Nikt, prócz Strasza z Zagrajewic.

A! pan Strasz… czemużeście go panowie z sobą nie przywieźli?

Do czegożby to było podobne.

Wiadomo, że pan jesteś zwolennikiem form, ale cóżby to szkodziło!… powiedzże mi pan co o nim… Cóż to za osobistość?

Ale proszę pani, czy ja go znam! nie wiem co za jeden.

Jakżeż go pan z góry traktujesz!.. Mówmy tak otwarcie, czy to grzecznie, żeście odjechali zostawiając tego pana… może go nawet nikt nie prosił.

Nie wiem.

Jego rzeczą było przyjąć zaproszenie albo wymówić się, ale od panów należał się ten krok uprzejmości.

Ale kiedy to jest człowiek nie z naszej sfery, je vous assure.

Już takiego ultraarystokraty jak pan jesteś, to nie znam.

Comment? pani uważasz, że ja jestem arystokratą.

Ale jakim!

Papka bo gotów jest bronić nawet tego w co nie wierzy, i na odwrót… wbrew własnemu przekonaniu, byle tylko mieć materję do sprzeczania się z tobą.

Ale za pozwoleniem.

Szczególne ma w tem upodobanie.

O, ja wiem, że pan jesteś duchem sprzeciwieństwa… n. s. Muszę się dowiedzieć, co się dzieje z Łechcińską… głośno Moja Polu, przepraszam cię, że odejdę na chwilkę, ale muszę zobaczyć, czy mama się nie obudziła… natychmiast wrócę.

O proszę cię… nie rób z nami żadnej ceremonji.

Gniewam się na pana.

Comment? sur moi? savez vous quoi, c'est bon.

Cóż papka ma znowu przeciwko temu Straszowi?

Ale cicho! bo nic nie wiesz… tajemniczo był dependentem przy adwokacie… wystaw sobie, ja sam, moją własną ręką, dałem mu kiedyś pięć rubli za kopię wyroku w jednej sprawie… no!

Więc cóż?

Nic… wziął i schował do kieszeni.

Ale należało mu się, czy nie?

Wprawdzie to było extra zwykłych kosztów, ale że chodziło mi o pospiech, więc sam mu obiecałem… pisał przez całą noc.

Więc cóż papka chce od niego?

No, pozwolisz, że to jest ambarasujące położenie, gdy na raz taki jegomość zjawia się jako sąsiad, dziedzic dóbr i drze się do poufałości…

I to papka może mówić?

Nie przez arystokrację, jak cię kocham, chociaż mnie o to posądza twoja przyjaciółka… tylko chcę powiedzieć, że taki człowiek nie miał gdzie nabrać tego poloru… cette politure… której się wymaga w towarzystwie comme il faut. Naprzykład na polowaniu, gdy mi go zaprezentowano, powiada: a! pan miałeś handel na miodowej ulicy… no proszę cię!

Niechże się papka tego nie wypiera, tyle razy już prosiłam.. ja się tak boję złośliwych języków.

Bardzo dobrze, ale to mnie tylko wolno o tem pamiętać, a nie komuś tam… Tak nakazuje poczucie delikatności…. Stawiam ci dowód: wszakże szlachcic na wsi handluje wszystkiem co wyprodukuje, tak czy nie? a niechżeby komu przyszło do głowy nazwać go handlarzem… dajmy na to, nierogacizny… ce serait bon!… dla czegoż ten sam Strasz nie zaprezentował się jako były dependent, tylko jako dziedzic Zagrajewic…

Ale papeczko, to są słabostki ludzkie, na które trzeba być wyrozumiałym.

To swoją drogą, ale trzeba także szanować siebie… i dla tego dziwi mnie zapytanie szambelanównej.. bo że on się chce tu wkręcić, to rzecz prosta, ale ona… chociaż to twoja przyjaciółka, niech mi daruje… jakby już brakowało w sąsiedztwie ludzi przyzwoitych… I do mnie pretensja, żem go nie przywiózł… zkąd? co?… p. c. chociaż wiesz ty, że to było powiedziane mądrze, w tem była myśl… niby uważają nas za swoich, traktują jakby już należących do familji.

Z jakiegoż to tytułu?

Je ne sais pas… comme cela!

Jak papkę kocham, nie rozumiem… może papa sobie z troskliwości o mnie snuć jakieś projekta, ale… to jeszcze coś tak dalekiego… niepewnego..

Ale nie bój się, nie bój… nic pewniejszego… trzeba znać ludzi; gdybyś nie była jedyną dziedziczką Zabrodzia, nie mówię.. ciszej ale oni są po szyję w interesach… taka partja jak ty, to dla nich wielki los.

Na Boga! czyż papka nie czuje, jak ubliża i sobie i mnie takiem odezwaniem się…

Comment? p. c. no cóż… przecie mówimy między sobą… w cztery oczy.

Wszystko jedno. Poczucie własnej godności nie pozwoliłoby mi oddać ręki człowiekowi, któregobym podejrzywała, że starając się o mnie ma na względzie nie moją osobę, lecz majątek.

Ale Polu, pozwól no…

Powiadam papie, że odmówiłabym.. chociażbym nawet szalała za nim.

A Jezus Marja! kiedy unosisz się bez najmniejszego powodu… któż tu o tem mówi…

Papka sam nasuwa mi wątpliwość.

Ja?… w imię ojca i syna… przekręcasz moje słowa… powiedziałem tylko tak w ogóle.. en genéral.. p. c. z wymówką jesteś tak drażliwa, że sam nie wiem, jak z tobą mówić.

Mam powody.

Jakie?… p. c. słuchajno, czy ja chcę twojego szczęścia, czy nie? jak ci się też zdaje.

Ale nie mam pod tym względem wątpliwości, tylko…

Tylko co?… p. c. że pragnę tego związku, to swoją drogą. Wbiłem sobie w głowę, że musisz być Czarnoskalską i tego ćwieka mi nie wyciągniesz, ale chociażby mi to było najobojętniejszą rzeczą, nie widzę żadnej racji drożenia się i wyszukiwania trudności, skoro Maurycy się o ciebie stara.

Nic o tem dotychczas nie wiem.

Nie wiesz? a bójże się Boga… toć o tem już wróble na dachach śpiewają… wszyscy wiedzą.

Ludziom mogą wystarczać pozory, ale nie mnie.

A to już nic nie rozumiem.. Czegoż ty chcesz od niego? powiedz mi wyraźnie.

Żeby nie zadawał sobie gwałtu, jeżeli narzucona rola zanadto mu jest przykrą.

Narzucona rola? cóż to on komedjant, czy co?… p. c. Moja Polu, zastanów się; to z twojej strony tylko kaprys, romanse, nic więcej… niecierpliwiąc się Nie pojmuję, w kogo się wdałaś, bo ani we mnie, ani w nieboszkę matkę… nie masz za grosz praktyczności. Pola ociera łzy Co to, płaczesz? dajżeż pokój, tego tylko brakuje! jeszcze ja przy tobie się rozbeczę i będzie!… Czy cię tyranizuję, czy zmuszam gwałtem?… powiedz co chcesz, wszystko zrobię.

Ja tylko proszę, błagam, niech papka nie nagli i zostawi to czasowi… Skoro się przekonam…

Ale ba, czasowi, czasowi., takie rzeczy się nie odwłóczą… jak zaczniesz grymasić, to ich może urazić, zniechęcić… ciszej a nużby uderzyli gdzie indziej?… będzie żal…

Jeżeli pana Maurycego nicby nie kosztowało zwrócić w inną stronę swoje zapały…

Ale moja droga… cóż chcesz… z samej desperacji, par despération, gdy mu będziesz fochy stroić… cóż on zrobi jak go rodzice zmuszą… n. s. zdesperowany Poplątałem się… po chwili błagalnie Polu!

Ale cóż papka żąda odemnie.

Ne fais pas des grima-s, mniej wzgląd na mnie, zrób też coś dla papki.

Powinniśmy się strzedz cienia pozoru, że się narzucamy… przeceniając zaszczyt należenia do towarzystwa osób, które właśnie z tego tytułu… mogłyby nas traktować… lekko…

Nas traktować lekko? nic podobnego nie zauważyłem… zkądże ci to w głowie?

Mówię tylko… że nie powinniśmy się na to narażać.

To prosta rzecz, ale tu nie ma tego rodzaju obawy… sami ujmują nas na każdym kroku, a jeżeli jesteśmy już jak domowi, to wszystkie awanse były z ich strony.

Papka może się łudzić.

Ale broń Boże! chybaby tak zręcznie udawali. Są ze mną tak poufale… nazywają papką.

Ojciec jest w tym wieku, że zbyteczna poufałość może być dla niego ubliżeniem.

Przesadzasz Polu, jak cię kocham przesadzasz… uprzedzając odezwanie się Poli tylko dajno się przekonać: ty mnie tak nazywasz, a że ciebie uważają już za swoją… więc.. tak sobie, pour plaisir… w dobrej komitywie.. ale! à propos papki… proszę cię, bo ty znasz lepiej język francuzki… co za przysłowie może być na: papka?

Dla czego?

Bo Władysław powiedział mi coś, czego nie zrozumiałem, a nie wypadało mi się zapytać…

Pan Władysław?… i cóż to było?

Kiedy zapomniałem… czekajno… qui est papka, plus papka… spostrzegając Gabrjelę cicho! później ci powiem.

Polu, możebyś się teraz pofatygowała do mamy.

Już można?

Obudziła się i prosi cię.

Jest tu sąsiad? spostrzega Polę a! witam pannę Paulinę. ściska jej rękę, ona mu oddaje niski dyg Powiem państwu pocieszną nowinę: zgadnijcie też, kogo będziemy mieli dziś na obiedzie?… ani by wam przez myśl przeszło.

No, no, no?

Głupstwo, ale mnie irytuje… Co to jednak znaczy forma w życiu towarzyskiem… Są tacy, co się z tego śmieją, tymczasem ja powiadam, że gdybyśmy odrzucili formy, obcowanie z ludźmi stałoby się istną torturą.

To, co ja zawsze powiadam.

Bo o cóż nam chodzi?… o to, żeby człowiek z którym okoliczności każą nam żyć, był gładkim i nie raził nas obejściem nieprzyzwoitem.

Voyez-vous!

Gdy tego nie znajduję, no to padam do nóg.

Do kogoż ojciec to stosuje?

Ale! więc któż to się zaprosił na obiad?

Nasz nowy sąsiad, pan.. pan… jakże mu tam… z Zagrajewic…

Strasz! do siebie Powiedziałem, że się tu wśrubuje.

Aha! do Poli Chodźmy.

Widzisz, więc będziesz go miała.

Bo to niby mała rzecz… sąsiad.. znalazł się na polowaniu… no, i przyjeżdża… ale jak to charakteryzuje człowieka… nie zarekomendowawszy się złożeniem wizyty, nie dawszy się poznać, bo istotnie nie wiemy co za jeden… i tak sobie bez ceremonji.

Jak do oberży!… Ale skądże szambelan wie… czy już jest?

Podobno jedzie, dowiedziałem się przypadkiem od służby. Pytam się, gdzie jest pan Kotwicz… hrabia… czy już wrócił z lasu… powiadają mi, że został na śniadaniu na leśniczówce wraz z panem Straszem, i że obaj mają przyjechać. Hrabiątko głupieje na starość, słowo uczciwości.

A niech mi daruje… bo, proszę szambelana, nie chodzi o tę łyżkę rosołu… patrzy przez okno Ot, już przyjechali!… ale nie.. to chyba ktoś inny… jakaś bryczka… ale wygląda na najętą furmankę… stoi przed oficyną.. wyjmuje z niej jakieś zawiniątko czy papiery.

Sekwestrator albo woźny… głośno Bodaj to w mieście, tam jestem przynajmniej panem swojej woli. nic mnie nie obowiązuje do przestawania z kimś dla tego, że sąsiaduje ze mną przez ścianę, a tu!… lada jakiś tam obieżyświat pod pozorem sąsiedztwa chce być ze mną w zażyłości… i to trzeba przyjmować grzecznie, całować się z tem z dubeltówki, i jeszcze być wdzięcznym za zaszczyt, bo to jest!

Ale po cóż znowu robić sobie subjekcję.

Jeżeli ktoś jest nieprzyzwoitym, to mnie nie upoważnia do naśladowania go… od tego właśnie są formy.

Oui, c'est vrai bon ton.

Cóż to tam nowego? biorąc już jak zobaczę papier ze stęplem, to mnie dreszcze biorą.. czyta; marszcząc brwi nakaz komornika?

Tak, niestety.

Ten człowiek będzie mi psuł krew… przewiduję to

Więc cóż? niech zostawi i jedzie sobie z panem Bogiem.

Ojciec chyba nie przeczytał uważnie.

Dajże mi pokój… możesz mnie sam objaśnić, jeżeli wiesz.

Chce zaraz robić zajęcie.

Serio?

Utrzymuje, że wyrok stał się prawomocnym… wszystkie terminy już upłynęły.

Nie dopilnowało się… djabli nadali.. można było odwłóczyć Bóg wie jak długo… p. c. Ano, wiesz ty, nie ma innej rady, tylko powiedzieć otwarcie Dzieńdzierzyńskiemu, on da na to.

Za nic w świecie!

O, tylko nie dziwacz z temi skrupułami… jak gdyby ludzie nie pożyczali… od czegoż kredyt?

Gdzież fundusz na oddanie, jeżeli się od niego weźmie?

Alboż nie mam Czarnoskały… z uśmiechem, znacząco zresztą, to już ty znajdziesz.

Ojcze!

Więc cóż zrobić? zabawny jesteś… dopuścić do zajęcia… kompromitować się publicznie!

Czyż lepiej nadużyć zaufania…

Maurycy, zapominasz się.

Niech ojciec tego zaniecha.

No, to znajdźże inne lekarstwo… gdzie Władysław? idźcie oba i traktujcie z tym jegomością… może zyskacie zwłokę… jedyny sposób: wsadzić mu co w łapę… p. c. No, idź, idź… nie ma co! Maurycy po chwili wahania się wychodzi Szarańcza, słowo uczciwości.

Że też to nikt się nie pyta, do czego go pan Bóg stworzył, tylko byle się piąć!… głupota ludzka

Ale co to na nich rachować… wiem, że nic nie zrobią… nie ma innego środka, tylko do tego się udać. p. c. głośno Głupie czasy, mój sąsiedzie.

No?

A z temi interesami. Dawniej między nami była jakaś solidarność, o kredyt nikt się nie kłopotał; dziś w nagłym razie trzeba się udawać do żydów… dla tego to stare rody upadają.

Istotnie, że teraz nie ma już tego zaufania.

Właśnie.. ale dla czego?

Widać dla tego, że dawniej oddawano et á présent on ne veut pas.

Mówię o tych, co oddają, a przynajmniej chcą oddać, a że nie mogą.. no, to inna kwestja.. to bywa chwilowo. W każdym razie, gdzież lepsza pewność jak na wielkich majątkach, chociażby nawet obdłużonych.. zawsze tam miejsca jeszcze wystarczy… tymczasem, prędzej znajdzie kredyt jakiś tam dorobkowicz na lichej wiosczynie, niż pan milionowych dóbr… i jakże tu egzystować.

To ja powiem szambelanowi przyczynę. Jak z dwóch rybek jednę wpuścić do małej sadzaweczki, a drugą do wielkiego jeziora, to tę pierwszą zawsze łatwo dostać, ale drugą… niekoniecznie… choć ona tam pewna, najpewniejsza… chybaby spuścić jezioro, a to grubo kosztuje. Nieprawdaż?

No to tylko sobie bajeczka. n. s. Dowcipniś.

Czy szambelan… masz jakie kłopoty?

Mój sąsiedzie, któż jest bez nich… Czarnoskała to jest majątek od lat kilkuset pozostający w naszym rodzie… do Łechcińskiej, która wchodzi głębią Czego mi się tu kręcić?…

Myślałam, że tu jest panna Gabrjela.

Podsłuchiwać… ploteczki znosić…

Ja! do siebie, idąc ku drzwiom z lewej strony Musi być coś, kiedy się boi podsłuchania.

Może sąsiad pozwolisz do mnie na cygarko…

Bon!

Jedzie!

Wielka nowina! czy to miały znaczyć owe znaki telegraficzne przez okno? dowiedziałam się już przedtem… ale nie jestem kontenta, tak się to jakoś zrobiło nie wiedzieć po jakiemu.

Co znowu! wszystko poszło jak po maśle.

Ale gdzie tam! i ojcu tak się to nie podobało.

O! starszy pan…

Gdyby był przynajmniej przyjechał razem ze wszystkimi, a nie tak, sam, z polowania prosto na obiad.

Jakto sam? a hrabiego to się już nie rachuje?

Zawsze to jakoś śmiesznie.

Moja pannuńciu, to już tak jest, że starający się nie uważają na formuły… nieraz jeszcze większe głupstwa robią z miłości, a to uchodzi.

Z miłości! to też tem da się wytłumaczyć; ale tu, pan starający się, jak go Łechcińsi podobało się nazwać, nie widział mnie w swojem życiu.

Otóż właśnie pokazuje się że widział.

A to gdzie?

W kościele podobno… n. s Co mi to szkodzi powiedzieć… głośno nie dla czego innego tak pilno się o pannuńcię wypytywał.

Jak wyglądam?

O, o… pannuńcia chce mnie łapać za słówka, jak matkę kocham.

Więc o cóż się pytał?

O wszystko, jak to kiedy kto sobie czem głowę nabije… jakie pannuńcia ma gusta, jakich mężczyzn woli, bronetów czy blondynów… a taki był zatopiony w myślach…

Łechcińsia się uwzięła żeby mi go ośmieszyć, a to jedno mogłoby mnie zrazić… po co tu wysilać imaginację!

Ale bo..

Czyż to wszystko potrzebne?… to, co wiadomo o tym panu, wystarcza, abym go dobrze przyjęła, jeżeli rzeczywiście przedstawi się jako starający… niestety, nie mam w czem przebierać.

E! to o pannuńcię nie ma, widzę kłopotu!.. a starsza pani tak się martwiła.. Jak matkę kocham, tak mi się już jej żal zrobiło, że byłam gotową zryzykować się na intrygę — chociaż sie tem brzydzę — byle pannuńcię namówić… poufnie Starsza pani turbowała się szczególniej o to, czy pannuńcia z kim w romansie nie stoi.

A toż co znowu!

No, niby, czy się pannuńcia w kim skrycie nie kocha.

Choćby tak było, mama wie, że moje położenie nie pozwala na ten zbytek, abym mogła iść za mąż z miłości… p. c gdyby, gdyby!…

Mój Boże, to tak jest… chciałoby się duszy do raju, a tu.. jakie my kobiety nieszczęśliwe!… p. c. Pan Maurycy tak marudzi z tą swoją panną Pauliną, że Bóg wie, kiedy to będzie… a chociażby, to cóż z tego, obejmie Czarnoskałę, a z pannuńcią co się stanie?… czyje dzieci piastować, bo… ale! ciszej znowu komornik przyjechał.

Nie może być!

Jak matkę kocham! podsłuchałam niechcący przechodząc koło kancelarji… chce spisywać wszystko w pokojach, licytować… awantury!… pan Maurycy i pan Władysław sekują się tam z nim, szczególniej pan Władysław… słyszałam… ale co oni poradzą, kiedy nie ma tego…

Moja Łechcińsiu!

Pannuńciu złota, nie ma co medytować, tylko pana Boga wezwać w pomoc, i… próba frei… może Bóg da… poufnie mnie się zdaje, że on ma żyłkę do kobiet, a takiemu nie wiele trzeba, żeby się zapalił… Już kiedy on do mnie się wdzięczył, a nawet Zuzi nie przepuścił, to dosyć.. a gdzież tu porównanie…

Ale cóż Łechcińsia wygaduje!

A Jezus! jadą… biegnę do starszej pani… idzie na lewo; wracając sie A niech się pannuńcia przeżegna.

Po co ona mi to powiedziała! czułam rumieniec na twarzy.

Nie! prowadzenie rozmowy w tym tonie jest dla mnie niepodobieństwem… Słuchać zarzutów, z których każdy wypadałoby odbić policzkiem, być zmuszonym zniżać się do próśb, wykrętów… a!… żyć raczej suchym chlebem, byle uniknąć takiego położenia!

Gdyby się to dało wykonać tak łatwo, jak szumnie brzmi w frazesie.

A! byłaś tu?

Cóż cię tak wzburzyło?

Nic… tak… złożyły się rozmaite okoliczności.

Nie potrzebujesz robić przedemną tajemnicy… wiem jaki znowu macie kłopot.

Wiesz, i pytasz się co mnie wzburzyło?… Powiedz mi, po co to odgradzać się od ludzi chińskim murem pretensji kastowych, kiedy sami go przekraczamy i grzęźniem w błocie dając broń przeciwko sobie tym, którymi zkąd inąd każdy z nas pogardza? jakiż piekielny urok ma ten pieniądz, że dla niego…

Bo jest najlepszym stróżem honoru i tarczą przeciwko wszelkim pociskom…

Winszuję ci, że możesz w tej chwili dowcipkować.

To tylko dowodzi, że widzę jasno sytuację, nie tak jak mój braciszek, który uwziął się od niejakiego czasu rozpływać w sentymentalizmie i zamiast działać energicznie, bajronizuje… Ja bo widząc co się dzieje, postanowiłam sobie choćby kosztem największych ofiar dźwignąć się i stanąć silną przeciwko wszystkiemu, co mi los może zgotować.

Tylko że tych ofiar nie bardzo potrzebujesz, a jeżeli będą jakie to lżej wam przyjdzie znieść je we dwoje. Szczęśliwa jesteś, zazdroszczę ci, nikt wam obojgu nie będzie miał prawa zarzucić brudnej rachuby, możecie iść do celu z podniesioną głową.

Nie rozumiem cię.

Już to, że poznałaś się na tym człowieku, stawia cię bardzo wysoko.

O kim mówisz?

Pytasz się? naturalnie o Władysławie.. On tam został i układa się, bo ja byłem bezsilnym… Gdybyś wiedziała jak to wziął do serca… o, on cię kocha prawdziwie.

Czy aż tak, że się zwierza? dzieciaki jesteście.

Nie miej mu tego za złe… twoja wzajemność tak go uszczęśliwia!

A ty zkąd wiesz o mojej wzajemności?

Wnosząc z tego co mi mówił…

Cóż ci mówił?

Że jest pewnym twojego serca… i nic dziwnego, zasługuje na to, byś go kochała.

Czy za swoją zarozumiałość? I toż jest ten praktyczny, trzeźwo patrzący Władysław? Jeżeli miałam jaką słabość do niego, nie dawało mu to prawa robić mnie przedmiotem studenckich przechwałek.

Co ty mówisz?

Ubliżył mi… a zresztą uczucie, jeżeli je bierze na serio, robi go egoistą.. dla dogodzenia mu, dla jakichś romansowych urojeń, chce ze mnie zrobić ofiarę… nie cierpię go teraz.

Zgadnij jaki obrót rzeczy wzięły?… tego się nigdy nie spodziewałem… ciszej Gabrjela wie?

Wie.

Chciałem usilnie załatwić jakoś ten interes, bo kłopoty wasze oddawna już stały się mojemi.

Pozwól, ściskasz mi rękę.

O, przepraszam cię… Wystaw sobie, już, już miałem nadzieję doprowadzenia rzeczy do końca, bo przystawano na spłatę ratami, wprawdzie w stanie naszych finansów dosyć uciążliwemi, ale zawsze pozwalającemi odetchnąć… w tem ni ztąd ni zowąd traf przynosi, wiecie kogo?… patrzę, zajeżdża Kotwicz z tym Straszem który był dziś na polowaniu… Komornik zobaczywszy ich przez okno wybiega, i ci panowie witają się jak najlepsi znajomi… pokazuje się że kolegowali z sobą w Warszawie… potem odchodzą na bok, i… po krótkiej konferencji… no! zgadnijcie…

Cóż za dziwny sposób opowiadania.

Komornik oświadcza, iż pan Strasz nabył wszystkie pretensje pana Josel Wucherstein i prolonguje dług do pewnego czasu, że zatem nie ma już co robić i oddawszy mu wszystkie papiery, odjeżdża.

A!

Strasz nabył ten dług?

Rzecz bardzo prosta: to jest dług lichwiarski, ręczę że mu przyszedł tanio… Teraz bądź co bądź musimy spłacić tego pana… zależność podobnego rodzaju mogłaby nas kosztować zbyt drogo… do Gabrjeli Ciężko to przyjdzie, ale bądź spokojną, już ja to biorę na swoją głowę.. trzeba będzie pracy, zaparcia się, może ofiar z niejednego do czego się nawykło… ale gdy chodzi o wyzwolenie się…

O! tylko proszę cię bez poświęceń, bo nie potrafilibyśmy ci się wywzajemnić… zresztą wiesz, że ja jestem materjalistką i że sielankowego szczęścia nie rozumiem.

Chciałbym abyś przejęła się tą wiarą, że jeżeli snuję jakie projekta, to pierwszym ich celem jest twoje szczęście.. wzruszony gdybyśmy poszli razem przez koleje życia, wszystko to co w powszednich kłopotach dotyka i boli, przyjąłby na siebie… tybyś tego nie poczuła.

Mój kuzynie, sam ten pomysł uderza niepraktycznością, a rola bierna jaką mi naznaczasz w tej fantastycznej wędrówce przez ciernie i głogi, nie pochlebia mi bynajmniej… Ja także mam pretensję do jakiejś samodzielności, a pozwolisz… że… drzemać, to nie jest żyć…

Obracasz to w żart?

Właśnie jeżeli kiedy, to teraz mówię zupełnie poważnie. Bywają chwile w których wolno się pobawić, ale od złudzeń wyborną prezerwatywą jest rzeczywistość i obowiązki… w obec nich wszystkie te mrzonki wydają się dzieciństwem.

Dosyć wyraźnie… biedak jak zbladł… a mówiłem mu.

Gabrjelo!

Cóż za ton, jakie spojrzenie… czy próbujesz na mnie siły swojego wzroku? Wygląda to na studja do jakiegoś teatru amatorskiego… może dano ci rolę niefortunnego adonisa?

Nie pojmuję!… to chyba jakieś nieporozumienie…

No, co mi dacie za ten interes, bo to na czysto moje dzieło… wiecie już?… potrafiłem go tak napompować przez drogę, że był do gotowego… Ojciec będzie miał doskonały humor przy objedzie, bo nadto jeszcze udało mu sie tak rozczulić starego Dzieńdzierzyńskiego, że… spostrzegłszy wchodzące Szambelanicowę i Polę, chrząka Hm, hm… do Władysława biorąc go na bok Dostał od niego weksel na spłacenie tego długu, ale że właśnie Strasz już go nabył…

Więc mu go odda napowrót, jako już niepotrzebny.

A to byłby warjatem… zostanie mu w kieszeni, taka gratka nie zawsze się trafi.

Rozumowanie, któregoby się nie powstydził pierwszy lepszy kantorzysta.

Filozof!

Kuzynie, podobno przywiozłeś z sobą kogoś z polowania?

A tak.. jestem w roli mentora, wprowadzając w nasze kółko młodzieńca surowego jeszcze, ale pełnego nadziei.

Cieszyłabym się, gdyby nasz dom mógł zarobić sobie na miano szkoły życia towarzyskiego… ale… nie wiem, jak to mój mąż przyjmie.

Nie ma obawy.. już się zaprzyjaźnili.

Przyzwoity człowiek?

Przynajmniej na początek przyzwoicie się znalazł, bo spłacił żyda.

Serio? Kotwicz odpowiada jej cicho; głośno do Maurycego i Władysława Panowie młodzi, rozweselcie mi też Polunię, bo jakaś smutna dziś…

Misja uciążliwa, nieprawdaż?

Tem goręcej też pragnąłbym jej podołać.

Do tego trzeba tylko dobrej i nieprzymuszonej woli.

Ta zdziałałaby cuda, gdyby nie była zależną od okoliczności, od usposobienia duszy.

Pańskie usposobienie bywa jakieś… wyjątkowe.

Jest takie jakiem je wyrobiło położenie. Życie nie daje mi sposobności do śmiechu, dla tego na wszystko zapatruję się z strony poważnej… a tem trudno zabawić, wzbudzić wesołość, jak tego pragnęłaby moja matka.

W samej rzeczy… czasem chłód aż wieje od pana.

A panie w takich razach jesteście bez litości… nic nie uwzględniacie, wydając sąd, nie dopuszczacie okoliczności łagodzących.

Ja nie sądzę ani krytykuję, tylko przez współczucie dałabym panu lekarstwo na jego usposobienie…. przedewszystkiem nie przymuszać się, gdy to zbyt wiele kosztuje.

Co ona przez to rozumie?

Ma chère, przedstawiam ci naszego nowego sąsiada: pan Strasz herbu Strasz.

Bardzo mi przyjemnie… słyszałam wiele o panu..

Myśliwy nie tęgi, ale wstęp swój w koło obywatelskie inaugurował czynem, który mu przynosi zaszczyt.

Padam do nóżek pani szambelanowej.

A, witam pana.

Comment la tête?

Jakiż to czyn?

Pan Strasz pojął swe posłannictwo w sposób pozwalający żywić o nim najpiękniejsze nadzieje… spostrzegłszy, że jestem w chwilowym kłopocie, chociaż zaledwie przestąpił mój próg, bez najmniejszego namysłu… bo to jest… przyszedł mi z pomocą, dając dowód prawdziwie bezinteresownej sąsiedzkiej uczynności… Bez interesownej, bo nabywając pretensje, zrzekł się prawa egzekucji.

Spekulacja…

Winszuję panu.

I prolongował mi sumę.

Ale na rok tylko… dłużej nie mogę, daję słowo.

Mamy dosyć czasu do porozumienia się… zresztą to już drobnostka w obec samej treści czynu, który jest prawdziwie obywatelskim; wszakże dnia dzisiejszego, gdy majątki nasze coraz częściej przechodzą do niemców lub żydów, należy nam trzymać się za ręce… solidarność tylko może nas zbawić.

Ja bardzo przepraszam panią dobrodziejkę, że nie przybyłem we fraku, ale…

O, to rzecz najmniejsza… chęć prędszego poznania naszego domu zbyt nam pochlebia abyśmy uważali na małe przekroczenie formy, spowodowane zresztą zapewne okolicznością, że to z polowania…

Wynagrodzę to następną razą.

Bardzo prosimy.

Pozwoli pan że go zaprezentuję pannom, mojej córce i pannie Dzieńdzierzyńskiej… także sąsiadka, a do tego warszawianeczka.

Przepraszam, łęczycanka.

Pan Strasz..

U! ładne obydwie.

Pan niedawno w naszych stronach.

Niedawno… dostałem sukcesję po wuju… majątek w sąsiedztwie.

Jakże się panu podobała okolica?

Phi.. proszę pani… po Warszawie…

Dowód otwartości nie zbyt dla nas pochlebny.

Widzi pani… prawdę powiedziawszy… to ja tak… tu jeszcze dobrze nie znam.. ale zdaje mi się, że sobie gust naprawię i zmienię zdanie.

Trzymamy pana za słowo.

Chambelan, il faut lui payer… spłacić go i kwita…

Zobaczymy, nic pilnego.

Comment?

Proszę jaśnie państwa do stołu.

Któraż z nich jest szambelanicówna?

Ta, co z panem mówiła.

Jak ona mi przypomina Julkę od Andzi, to rzecz zadziwiająca… nawet taki sam pieprzyk ma na szyi.

Przyjrzałeś jej się pan widzę, dobrze.

Podaj pan rękę mojej żonie.

Panu zapewne nie w smak, że musiałeś odejść od panienek… przyznaj się pan.

Hm, istotnie, ja to lubię.

Za to przy stole pozwolę panu usiąść przy mojej córce Strasz całuje ją w rękę; żartobliwie Tylko mi jej pan nie bałamuć, bardzo proszę.

Zdaje mi się, że zrobiłem podwójnie dobry interes…

Parę wyrazów zimnych, gryzących… i co ta kobieta zrobiła ze mną!… w co tu wierzyć, w co tu wierzyć!

Comte! temu Straszowi trzeba koniecznie oddać… ja na to tylko wyłącznie dałem te pieniądze… il faut absolument.

Pańskie słowa są najlepszym dowodem, jak nam jest trudno obyć się bez kredytu żydowskiego.

Comment?

Wiedziony szlachetnym popędem udzieliłeś pan pożyczkę sąsiadowi, lecz ledwie to zrobiłeś już ci żal i chciałbyś się cofnąć… Skoro tak, oświadczę kuzynowi, a zaręczam że zwróci panu, jakkolwiek z bólem serca, bo wiem, że mu przykrym będzie ten brak zaufania zapraszając go do wyjścia Niechże pan będze łaskaw.

Ale co znowu, co znowu! jaki brak zaufania… comment peut on!… zdaje mi się, że dałem najlepszy dowód, iż tak nie jest.

Prawda, ale.. pozwól pan sobie powiedzieć, że nadużywasz sytuacji. Wszakże biorąc od kogoś pieniądze, staję się ich właścicielem, nieprawdaż?… więc dysponować mi jak mam użyć tych pieniędzy, to przyznam się… j. w. Służę.

Hrabio, ja radziłem tylko, i to w waszym własnym interesie.

Być może, ale nie jest miłą rzeczą zostawać w zależności. Już to prawdę mówią, iż nic tak nie narusza dobrych stosunków, jak kwestja pieniężna.

Masz tobie, gotowi się jeszcze obrazić.

Dobra sposobność głośno Aby tego uniknąć muszę i ja załatwić z panem nasz rachuneczek.

Jaki znów rachuneczek? czy ja hrabiego napastuję?

Tem bardziej. Człowiek z poczuciem godności osobistej, nie powinien narażać się na podejrzenie, iż się nie szanuje… Przepraszam, że nie porachowałem się wcześniej.

Hrabia wiesz, że ta bagatela nie robi mi różnicy.

Ale pan pozwolisz, że darowizny przyjąć nie mogę…

Któż mówi… ce serait compromitation.

Prowadzę skrupulatne notatki.

Pójdźmy, bo tam czekają na nas.

Ogółem winienem panu z tem co przegrałem w wista… pamiętasz pan… 3 ruble 97 kopiejek.

Rozegramy się.

To swoją drogą.. oraz z kosztami podróży do Łowicza na ś. Mateusz…

Comment? pardon! to już do mnie należy.

Za pozwoleniem… zapłaciłeś pan za mnie kolej 1 klasy tam i na powrót… oprócz tego łożyłeś na moje utrzymanie w drodze i w Łowiczu… notowałem wszystko.

Ale nie słucham.

Otwarcie powiem, że byłem wówczas goły i przyjąłem, ale jako pożyczkę… jedynie jako pożyczkę.

No, i są ludzie, którzy go mają za eksploatatora!

To wszystko razem uczyni rubli sr. 79 kopiejek 50.

Bon! zwrócisz mi pan tam kiedy… chodźmy.

No to dołóżże mi pan dla okrągłości 20 rubli 50 kopiejek, to razem będzie setka, którą panu oddam… jak tylko będę miał.

Savez vous quoi c'est bon… dobywa pugilares Mam tylko same 25 rublówki.

To nic, zwrócę panu resztę jak zmienię… ale to już osobny rachunek.. setka setką, a panu reszty przypada pół piąta rubla.

Sąsiedzie, cóż za ceremonje… zupa stygnie.. prosimy.

Służę.

Jużeś go widzę naciągnął… grożąc Ej, ty, ty… wstyd mi robisz… niepoprawiony, niepoprawiony!

Rachowaliśmy się z wista…

Ostrożnie chłopcy, bójcie się Boga, żeby się co nie uszkodziło… do Łechcińskiej i Zuzi Przypatrzcie się.

Co za śliczny pałac!

Widziałam ładniejsze.

I to jest do jedzenia?

A do czegożeś myślała.

Żeby mi kto dał tego choć na skosztowanie.

Coś panna nabrała smaku do dobrych rzeczy, dawniej tego nie bywało… któż cię to nauczył? n. s. Obrzydliwi ci mężczyźni, jak matkę kocham.

Jak mnie znowu zacznie zaczepiać, to muszę się przymówić.

No, czegoż jeszcze? możecie iść.

Spodziewaliśmy się na piwo.

Fe, wstydź się. Jesteś młody, zdrów, masz przed sobą całą przyszłość i już wyciągasz rękę. To nie ładnie… Widzisz, zawstydziłeś się… ucz się chłopcze ambicji zawczasu, żebyś na starość nie został eksploatatorem cudzych kieszeni.. pracować, pracować..

No jużci, należałoby nam się… darmo nie żądamy.

Za roznoszenie jesteście płatni przez pryncypała, więc nie macie nic do żądania.. wynoście się… do 2 chłopca z ciebie już nic dobrego nie będzie, przepowiadam ci… wraca od drzwi; do Łechcińskiej W jednem pokazał rozum nasz pan młody, to jest, że spuścił się na mój gust w urządzeniu cukrowej kolacji… jaki wynalazłem tokaj, to dosyć powąchać butelkę, a szampeter, świeżuteńka marka, jeszcze prawie nie znana w Warszawie.

Hrabia jest w swoim żywiole.

A nas pan nie poczęstuje cukierkami?

O! jeszcze ja cię będę pasł słodyczami.. nie masz na to swojego adonisa?

Co to jest adonis?

No, kochanek.

A któż to taki ma być?

Twój Michał.

Piu! co mi za!… trafił pan jak kulą w płot.

Idziesz przecie za niego.

Tak sobie na męża to ulizie, ale na kochanka.. Boże!

Ale fe! Zuzia zaczyna być dowcipną.

Kazali to i idę, zawsze lepiej niż tak zostać… za jakim takim chłopem, to tak samo jak za płotem… bezpiecznej.

Jak matkę kocham zkąd ona ma taki rozum.

Niby, że jest parawan… brawo, Zuzieczko, brawo!… ale widać, że ci się gust zmienił w Warszawie, bo dawniej Miszel podobał ci się.

Nie psuj jej też hrabia w głowie, do czego to podobne… do Zuzi Idźno do magazynu i dowiedz się, czy zarzutka już gotowa. Zuzia idzie tylko czy ty trafisz?

O la Boga!

Jak się to wytresowało w krótkim czasie, to nie do uwierzenia.. p c. uważała pani Łechcińska, z jakim to ona akcentem powiedziała, że kazali jej.

No to cóż?

Oczywiścia stosowała to do Strasza… fines dziewczyna.

Nie wmawiajcie też w nią nie stworzonych rzeczy, bo jej się do reszty w głowie przewróci. Wielkie historje, że pan młody wyposaża pokojówkę żony i wydaje ją za swojego fagasa.

Którego umyślnie dla tego odmówił Dzieńdzierzyńskiemu.

A choćby i tak było, myśli hrabia że się tego zlękniemy? oj, oj! dla nas to jeszcze lepiej. Nie ma jak tacy na mężów.. będzie pantofel.

Ale fe!

Jak matkę kocham, święta prawda. Jak tylko ma co na sumieniu, to prochy zmiata przed żoną i daje jej wolność robienia co się podoba.

Więc jakże pani Łechcińska wróży temu małżeństwu?

Zuzi z Michałkiem?

E, to już ma swoje przeznaczenie. Mówię o naszej młodej parze… co też to z tego wyniknie?

Co ma wyniknąć… to co we wszystkich małżeństwach.

Piekło.

Tego piekła nikt się nie boi i każdy do niego lezie.

Szczególniej kobiety.

Cóż mają robić? my, bo jesteśmy prawdziwe ofiary… każda czeka czyjego zmiłowania, to już świat taki. Mężczyzna stary kawaler, to sobie pan, słowo daję… każdy o nim powiada: nie ożenił się, bo mu się tak spodobało… a o starej pannie jak? siedzi, bo jej nikt nie chciał. I co się tu dziwić kobiecie, że gotowa nawet na piekło, byle być w niem panią.

Już pani świata nie przerobisz… p. c. A jakże się pani Łechcińskiej zdaje, kochają się oni, czy nie?

A to po co? żeby później łzy wylewać?.. gdzież to hrabia widział, żeby z kochania było co dobrego?

Ale fe!

Mężczyźni nie warci żeby się do nich rozpływać; każdy żeby się zaklinał świętemi słowami że kocha, to mu nie można wierzyć. Póki sięga, to przysięga.. a później lata za innemi, a ty, żono, wstydź się przed ludźmi, udawaj że o to nie dbasz, żeby się nie wyśmiewali z pokrzywdzonej. Nie lepiej to od razu powiedzieć sobie, że mi to wszystko jedno? Nasza panna Gabrjela ma święty rozum, jak matkę kocham… niech tam mąż będzie sobie jaki chce, dosyć że ona będzie panią całą gębą… to jest grunt.. a to, co hrabia mówi o tem… tam… niby o Zuzi… o, Jezus! i owszem!… to jest klucz do jego kasy.

A jak go nie puści z rąk?

Co!… to już nasza rzecz. Mój hrabio, każda z nas sprzedałaby was wszystkich mężczyzn dziesięć razy… my słyszemy jak trawa rośnie. On to robi niby w sekrecie, tymczasem i panna wie, i starsza pani wie, ale patrzą przez szpary… o, tak przykłada palce do oczu właśnie dla tego! I jak będzie na to czas, to ta sprawa przyjdzie na stół, nie bój się hrabia…

Więc pani Łechcińska powiada, że ona weźmie górę?

Nie mam o nią kłopotu.

A ja, co prawda o niego.

O, bo hrabia trzyma teraz z nim.. taki przyjaciel… ja wiem, ty a ty… ale zobaczymy… A dla czegoż to on, teraz już tak się absztyfikuje, myśli gotów zgadywać, przecie nie z czułości, bo któżby patrząc na nich domyślił się, że to już dziś ich ślub?… tylko na złodzieju czapka gore… to za to, co się dzieje na boku.

Co on sobie z tego robi!

Mój hrabio, jeżeli tak, to i na to mamy radę: jedno na boku, to i drugie potrafi… jak Kuba Bogu tak Kubie Bóg… po chwili Ciekawa też jestem, jaką minę będzie miał na ślubie pan Władysław…

Czy myślisz pani że będzie mdlał? przecież to mężczyzna.

No, no, nie chwalcie się tą swoją tęgością. A jak on to teraz wygląda, jak inny… schudł, wyłysiał…

Cóż dziwnego, tyfus.

Tyfus… ale z czego?… Jezus! jaki on też był w niej zadurzony… chociaż, żeby miał rozum, to właśnie teraz niebo mu się otwiera… bo coby to było gdyby się byli pobrali… bieda, lament, i kochaj że się tu w takich okolicznościach. Tym czasem tak… jedwabne życie, jak matkę kocham ciszej jak ona zawsze go lubi! dziś już z kilka razy się dopytywała, czy nie przyjechał.

Ja w moich młodych latach kochałem się na zabój w sąsiadeczce prześlicznej, ale gołej… i ona za mną szalała… Ale wie pani Łechcińska, daję słowo honoru, nie przeszło nam przez myśl małżeństwo.

Pewno hrabia już wtenczas ostatkami gonił.

Sam jej wynalazłem męża.

Żeby się kochać z czystem sumieniem… rozumiem… Ale musiał hrabia dopiero dobrać safandułę.

Całe życie była mi wdzięczną.

Co! kto chce, to się tak urządzi na świecie jak w raju… tylko trzeba mieć rozum. Najgorsze to czulenie się, to nic nie warto, jak matkę kocham… p. c. Zapewne tylko go patrzeć, bo przecie wypada żeby był drużbą… Nie uwierzy hrabia, jak jestem ciekawą.

Piu! patrzcie państwo!… co za bukiet… on się jednak zna na rzeczy.

Ładny, prawda? ale co to kosztuje!… jak płacił, aż mi żal było… za dwa cisnął całą garść papierków.

Za dwa? a gdzież drugi?

Drugi? u. s. bodajże cię… głośno jaki drugi?

Czy nie powiedziałeś, że kupił dwa bukiety…

No, to co?

Nie udawaj głupiego, mój kochany.

Wszystkie mu były za małe, więc kupił dwa i kazał z tego zrobić jeden taki…

Wiesz że twój pan miał doskonały węch odmawiając cię panu Dzieńdzierzyńskiemu… takiego mu właśnie potrzeba, jak ty… tylko wyciągnij dobre zasługi… poufnie komuś nosił drugi?

Mogę przysiądz że nie nosiłem nikomu n. s. tylko posłaniec z pod teatru.

No, to zostaw i wynoś się.

Nie mogę, dalibóg, bo pan kazał mi zostać tu na usługi, a takie jest psie prawo, że trzeba słuchać pańskiej trąby.

Tylko nie odzywaj się tak ordynaryjnie, bo tu są pokoje nie psiarnia, rozumiesz?

Powiedzieli w magazynie, że będzie gotowe za pół godziny. spostrzega bukiet ah! jakież to śliczne kwiaty… jej! do Michałka czy to dla panienki?

Myślałaś że dla ciebie?

Co prawda, wolałabym co innego.

Słuchaj, bo mnie przecie możesz powiedzieć: gdzie nosiłeś drugi bukiet?

Proszę pana! przecie gdyby tak było, tobym zaraz powiedział.. pan mnie zna.

Na Chmielną?

Żeby mnie pan zabił, nawet nie wiem, gdzie Chmielna.

Z pewnością dla Walerki.

Nie macie tam co drobnych dla dorożkarza?

Oho!

Łechcińska z wyciągniętą ręką chociaż z rubla, będzie miał dosyć.

I grosza pan przy mnie nie znajdzie… n. s. Byłoby na wieczne nie oddanie.

A ty nie masz?

A ja zkąd!

Robiłeś jakieś zakupy.

Jako znawca i biegły, ale nie płatnik.

To idźże mu powiedz, niech czeka, biorę go na cały dzień. Michałek wychodzi No, nie śmieszna to rzecz, żebym ja, przyjechawszy do Warszawy na ślub córki, którą notabene wydaję za miljonera, nie miał rubla w kieszeni.

A gdzież to, co dał Goldfisz?

No, nie ma, poszło!… mówisz jak dziecko… Głupie kilka set rubli… rzecz niesłychana jak w tej Warszawie lecą pieniądze… nie mieć czem zapłacić dryndy.

Wszakże jest przez cały dzień kareta.

Dla kobiet, które jej nie odstąpią na pół godziny… musiałbym chyba jeździć z niemi jak patrjarcha i asystować po sklepach… ja potrzebuję oddzielnie. Zawsze co parwenjusz to parwenjusz, trzebaby mu łopatą kłaść w głowę, że człowiek szanujący się powinien wszystko robić wedle wymagań sfery, do której ma pretensję należeć… Kareta! bardzo ładnie… ale jeżeli się zdobył na tyle galanterji dla narzeczonej, to mógł był też i ojcu się przysłużyć chociaż porządną dorożką… To tak jak z teatrem… kupi lożę i każe nam się wszystkim mieścić jak w arce Noego, bo to jest… nie cierpię loży, chyba gdy w niej jestem sam, albo we dwoje… Nie, nie, nie ma tego, co to w nas jest już wrodzonem.. uczyć mu się dopiero. po chwili A z tym drugim żydem widziałeś się?…

Widziałem. Da, ale chce żeby Strasz poręczył.

No to niech ręczy, to teraz wspólny interes.

Trzeba go poprosić.

Co? ja go mam prosić! nie bredź też, mój hrabio… to jego obowiązek. Ale i żyd szelma, żeby stawiać takie żądanie. Czy myśli, że ja teraz jestem pod kuratelą, czy co? mogłeś go był zbesztać.

Zrobiłem coś nakształt tego… dla zwyczaju.

Ale bo głupi z swoją obawą. On chyba nie wie, co to jest Czarnoskała.

Zna ją jak własną kieszeń.. oglądał hypotekę.

Długów już tak jakby nie było.

Bo wszystkie Strasz ponabywał.

Więc powykreślane…

Gdzie tam! wszystko jak było tak jest, tylko na jego imię.

Nie może być! p. c. przecież tego nie zrobił w celu ograniczenia mi kredytu, nie przypuszczam nawet nic podobnego.. To tylko jakieś zapomnienie, nieuwaga… p. c. W każdym razie, trzeba się z nim rozmówić; mnie samemu nie wypada, ale rachuję na ciebie..

Że.

Że otworzysz mu oczy… bo to tylko jest nieświadomość sytuacji. chodzi; p. c. Jeżeli wydając za niego córkę, robię pewne ustępstwo z zasad, mogę się tłómaczyć że poszedłem za prądem czasu, bo dziś panuje wiatr demokratyczny… mamy już liczne tego przykłady w naszym obozie… jest to konieczność dziejowa. Potrzeba nam odświeżyć krew, a co ważniejsza odzyskać środki materjalne, których nas okoliczności pozbawiły. Plutokracja powinna w nas wsiąknąć.

Jakiż cel mówić mu o tem? on nawet tego nie zrozumie.

To też naszym obowiązkiem jest oświecić go. Ludzie nowi nie mają pojęcia o doniosłości ofiary jaką się robi przypuszczając ich do prerogatyw zdobytych wiekowemi zasługami rodu. Taki Strasz może być nie zły człowiek, ale pod tym względem z pewnością hebes… trzeba mu dać o tem jakieś wyobrażenie.

Dobrze, ale..

Wiem, że to zrobisz, bo mnie pojmujesz… biorąc jego rękę Spuszczam się zupełnie na ciebie. Jesteś kawał lamparta, to prawda…

Ja!

No, o tem nie ma gadania… ale w pewnych razach można na ciebie liczyć, bo bądź co bądź, w tobie jest krew.

Spodziewam się. Ale właściwie o cóż kuzynowi chodzi? bo teorje…

O kredyt, no nie rozumiesz? o kredyt bez tych wszystkich szykan, które mi krew psują. Jeszczeż tego nie mam zyskać w zamian za ofiarę którą robię? Ładniebym wyszedł Ja nie mogę być bez pieniędzy! powiedz mu to. Byłem delikatnym, ale wszystko ma swoje granice.

Ależ dziś ślub.

Tem bardziej. Zresztą i od ołtarza się rozchodzą.. to mój warunek, od którego nie odstąpię. Po ślubie, gdy oni sobie pojadą, ja chcę tu zostać, odetchnąć trochę w Warszawie bez tych głupich interesów na głowie… i żona tego potrzebuje.

A jeżeli będzie twardy? on ma kuzyna w ręku, ponabywawszy długi.

Nie wierzę aby chciał z tego korzystać. Opinjaby go ukarała drzwi w głębi otwierają się A! kobiety, pogadamy jeszcze o tem.. pójdziesz do mnie.

Zkądżeś ty się tu wzięła?

Zobaczyłam przez okno jakieście panie wysiadały z karety, i tak mi było pilno przywitać się, że wyszłam umyślnie na korytarz.

Moja droga, jak się cieszę, że cię widzę… dawno przyjechaliście?

Może przed godziną…

Witamy z podróży… jużeśmy prawie zwątpili o państwu.

Przyrzekłam Gabrjeli że będę, i chyba tylko stan zdrowia zatrzymałby mnie w domu.

O to też obawialiśmy się.. Gdzież papka?

Jest właśnie u siebie.

Który numer?

Dziesiąty.

Czy sam?

W tej chwili jest u nas pan Maurycy.

Jak on się to prędko dowiedział o państwu.

Przypadkiem… przechodząc.

Muszę się i ze starym zobaczyć… do Kotwicza pójdźno ze mną…

Zdejmże szal, rozgość się… tyle mamy z sobą do mówienia.

Później, teraz nie mam czasu, posłałam po pannę z magazynu dla przymierzenia sukni. Obstalowana przez pocztę, to może będzie trzeba co poprawić.

Istotnie, dziś u nas czysty jarmark, więc do widzenia. Ale! jakąż będziesz miała suknię?

Jasno niebieską pou-de-soir.

Ah! to powinno ci być w niej prześlicznie, nieprawdaż Łechcińska? żywo tylko nie każże garnirować koronką.

Zostawiam to modniarce: już to co do tych subtelniejszych tajemnic strojów, to przyznam się…

Ale bo widzisz, panience nie wypada, to stosowne tylko dla mężatek.. Gabrjela jako panna młoda, to co innego.

Jaka ona zamyślona.

Pieścidełko, jak matkę kocham.

No, schowaj, schowaj.. do Poli To na pierwsze wizyty… p. c. no, do widzenia, moje życie, jak się załatwisz z modniarką, przyjdź do nas.

No cóż? jesteś szczęśliwą?

Pytasz się! cóż mi brak?… patrz! to pierścionek zaręczynowy.. ah! prawda, znasz go już… ale nie widziałaś tych kolczyków, przypatrz im się, pokażę ci jeszcze resztę garnituru… I wszystko odpowiednio do tego: apartament pierwszej klasy, codzień loża, kareta, strzelec na usługi.

Moja droga..

Chcesz powiedzieć: prześliczne rzeczy, ale niestety dają narzeczonemu pewne prawa… może być zbyt natrętnym… Otóż i pod tym względem nie mam nic do życzenia. Zgaduje moje myśli, ledwo objawię życzenie już je spełnia, otworzył nam kredyt w sklepach, nie targuje się gdy chodzi o zrobienie mi przyjemności… i obok tego nie prześladuje mnie sobą. Czyż można więcej żądać? widuję go raz na dzień… i to prawie nigdy sam na sam… śmiejąc się z przymusem Oboje tego unikamy… jakbyśmy się umówili.

Gabrjelo, co ty mówisz?

Nie taiłam się nigdy przed tobą z mojemi przekonaniami, więc i dziś mogę być otwartą. Trzeba mieć odwagę do ich obrony. Nie ma nikogo tak naiwnego coby uwierzył, że idę za mąż z przywiązania, ale ręczę ci, że większość mi zazdrości…

Co ci to?

Dreszcz jakiś śmiejąc się, j. w. Śmierć mi zajrzała w oczy… to ten sen dzisiejszy.

Jaki sen?

Wystaw sobie, co mi się śniło: W ślubnej sukni stałam nad otwartą trumną. Mój narzeczony także ubrany jak do ślubu trzymał moją rękę w zimnej jak lód dłoni i szepcząc jakieś niezrozumiałe zaklęcia usiłował nakłonić, abym zajęła to niewygodne łoże. Spojrzenia jego wywierały na mnie jakiś wpływ magnetyczny, któremu musiałam być posłuszną… szłam niby lunatyczka i już miałam uledz nieznanej sile, gdy na szczęście obudziłam się. Czy może być głupszy sen?

Dla Boga! jabym to uważała za wyraźną przestrogę.

Zadaleko zaszło. Moja droga, kto walczy, ten może uledz i nic dziwnego jeżeli wyobraźnia nasuwa mu niepokojące obrazy. Ale też może i zwyciężyć. Moje życie od samego początku było walką, więc przywykłam do jej niepokojów, i nie robią na mnie takiego wrażenia. Mam siły do zniesienia wiele.

Czy ty ich nie przeceniasz?

Nie wiem, być może… ale tego bądź pewną, że przed nikim uskarżać się nie będę. Mogę cierpieć, ale nikt tego po mnie nie pozna… Czegobym nigdy nie zniosła, to litości… zasługiwać na politowanie ludzi, byłoby dla mnie czemś okropnem. Zresztą… zobaczemy. Wiesz dla czego i dla kogo to robię.

Życzę ci, już jeżeli nie mogę powiedzieć szczęścia, to sił do wytrwania… całuje ją do widzenia.

Jak jestem szczęśliwą, że przyjechałaś… nie będę przynajmniej samą… moja Polu! wybucha na chwilę spazmatycznym płaczem Ah! ten sen.

Moja droga!.. trzymają się w objęciach; p. c. patrząc jej w oczy badawczo Pan Władysław będzie na ślubie?

Nie wiem p. c. powinien… spodziewamy go się… gdyby nie był, pokazałby brak serca. p. c. A! kto wie? ludzie są egoiści.

Proszę panniuńci, fryzjer przyszedł..

Biedna, biedna ona!… a jednak gdyby chciała, mogłaby być szczęśliwą… bo ja widzę co się w jej sercu dzieje… (p. c) Chcieć, czyż to dosyć?… a ja?… czyżbym nie chciała.. czyżbym dla niego nie poświęciła wszystkiego…. ale któż wie, czyby mnie nie spotkał najboleśniejszy zawód?… może lepiej kazać milczeć uczuciu… Boże! Boże! kto mi wskaże co mam zrobić!… ukrywa twarz w dłonie, p. c. Czy też to wszystkim tyle niepokoju robi to nieszczęśliwe serce?

Pani sama?

Przed chwilą rozeszłyśmy się z Gabrjelą. A pan już skończyłeś konferencję z ojcem… o cóż to szło? słyszałam jakby jakąś sprzeczkę.

Robiłem ojcu pewną propozycję, na którą nie przystawał.

Cóż to było?

Powiedziałbym pani, ale..

O, jeżeli tajemnica, to nie wymagam.

Pani przechodzisz przez korytarz tak lekko ubrana, a tam są przeciągi… przyniosę pani coś cieplejszego… futro…

O! niech się pan nie fatyguje… te kilka kroków… zresztą ten szal taki ciepły… kaszle i dobywa chustkę, przyczem wypada fotografja Do widzenia.

Pani coś zgubiłaś podnosi fotografję i idzie z nią do drzwi Panno Paulino… nagle wstrzymuje się Co widzę! czy mnie wzrok nie myli… to ja! z wzrastającem uniesieniem ja! o Boże!… więc ona mnie kocha!… kocha mnie! kocha!… chodzi wielkiemi krokami nie wierzę mojemu szczęściu… p. c. innym głosem ale naturalnie że kocha… inaczej, czyżby nosiła przy sobie moją fotografję? ja tak samo miałem ją tu, zawsze, na sercu dobywa fotografię Mój aniołek najdroższy! moje szczęście jedyne!… o! teraz tem bardziej muszę doprowadzić do skutku moje zamiary, choćby ze strony ojca były przeszkody… Niech ma dowód niezbity, że nie cofnę się przed niczem, co może mi zapewnić jej posiadanie.. całuje fotografję kilkakrotnie; żartobliwym tonem. A! moja pani, toś ty mnie kochała a tyle mi nadokuczałaś, dla jakiegoś błahego przywidzenia… poczekaj! zemszczę się! z tkliwością zemszczę się poświęcając ci całe moje życie, aniele mój… Ah! jakiż ja jestem szczęśliwy!

Dobryś!… wziął to do serca… chodzi za nim Maurycy!… nie słyszy… Maurycy! nie bądź dzieckiem.

A! rzucając mu się w objęcia Ojcze, wszystko będzie dobrze

Attendez, udusisz mnie… uwalnia się z jego objęć Dobrze? no, to chwała Bogu… Więc rozmyśliłeś się… przestaniesz zawracać mi głowę tym twoim projektem? ja tu za tobą przyszedłem umyślnie po to, żeby ci jeszcze raz powiedzieć, i to stanowczo, że z tego nic nie może być.

Musi być. Od tego nie odstąpię, zwłaszcza teraz.

Comment? a cóż się stało nowego?

Zdaje mi się, że panna Paulina mnie kocha.

Niepodobna! wygadała się?

Przypadkiem pochwyciłem dowód.

Kiedy? teraz?

Przed chwilą.

Dla tego też to miała taką minę powróciwszy ztąd… ściskając go Winszuję ci z całego serca. Oświadczyłeś się zaraz? z kopyta?

Nie.

Comment, nie? a jakiż to safanduła! Takie rzeczy kończy się na gorąco. Chodź zaraz ze mną… jeszczeby trzeba kogo na świadka, żeby się które nie rozmyśliło.

Jakżeż pan to traktujesz.

Ale bo ja wam nie wierzę… no, zawsze interes jest na lepszej drodze… tylko już tego wcale nie rozumiem… Écoutez, skoro masz pewność że cię kocha…

Ale nie pewność, domysł dopiero.

No chociażby domysł, to z tych twoich zamków na lodzie możesz skwitować.

Broń Boże!

Rozumiem, że mogłeś projektować par déspération, ale…

Właśnie teraz chcę dać dowód pannie Paulinie, że ją kocham bezinteresownie.

Mais pourquoi?.. teraz ona cię już będzie kochać takim jakim jesteś, możesz założyć ręce i nic nie robić. Ja zapracowałem tyle, że wystarczy dla moich dzieci i wnuków p. c. a zresztą, skoro chcesz pracować dla tego, że z waszego majątku nic ci się nie okroi, to pracuj w Zabrodziu. Ja abdykuję, nie znam się na gospodarstwie.

Wstydziłbym się…. Przyjść do gotowego samemu nic nie wniosłszy… Co innego, gdybym mógł mieszkać w Czarnoskale..

No, to w Czarnoskale! jeszcze lepiej, majątek familijny. Spłacimy tego twojego miłego szwagierka, nawet jeżeli chcesz zahypotekuję tę sumę na imię Poli, będziesz mi płacił procent.

Co za sztuka! to nie byłby dowód miłości, a ja muszę przekonać pannę Paulinę, że mi chodzi o nią a nie o majątek. Zresztą, jak się pan będziesz opierał, to się zrzeknę chyba posagu.

To, to, to. Sfiksowałeś wyraźnie, tu as fixé. Czy myślisz że pozwoliłbym na to, żebyście siedzieli o głodzie i chłodzie. Cóżbym ja był za ojciec!

A ja co za mąż, gdybym nie potrafił własną pracą utrzymać żony.

No, i gadajże tu z nim!

A! pan Władysław, jak się masz. ściska go, poczem Władysław ściska się z Maurycym Jesteśmy en famille, w całym komplecie; bardzo dobrze, bo rozsądzisz tu sprawę pomiędzy mną a tym upartym kozłem.

On zawsze był takim.

Wyobraź sobie: daję mu córkę, bez żadnych ograniczeń, ze wszystkiem co posiada i do czego ma prawo, a on stawia warunki, targuje się ze mną.

Chciwość?

Comment? a wiesz co, że naprowadzasz mnie na myśl: to chyba chciwość. Maurycy się śmieje bo że się chce zrzec posagu, to gadanie, wie dobrze że go i tak nie minie… ale zachciało mu się jeszcze samemu robić majątek. Powiedział mu ktoś plotkę, której uwierzył, że ja zawsze prowadzę mój handel hurtowny, tylko pod inną firmą.

Dziwiłbym się panu.

A co! voyez vous! do Władysława Ale nie wierz temu, to nieprawda.

Dziwiłbym się, gdybyś pan zmienił firmę. Po co?

Comment? ale czekajno! więc chce wejść ze mną w spółkę, stać za kantorem, zapisywać rachunki i świecić swojem nazwiskiem.. szlacheckie nazwisko mojego zięcia na szyldzie! nigdy!

Ma rozum.

Szarzać się dla pieniędzy, to rozum?

Najprzód, że to nie jest szarzaniem się; a potem, pieniądz jest wszystkiem.

Zgoda i na to. Więc niechże go nie lekceważy i bierze kiedy mu daję.

Przyjmować, gdy sam nic nie ma, byłoby zbyt wielkie ryzyko.

Jakie ryzyko? Pola bierze go jak jest, nie pyta… elle ne demande pas… szaleje za nim, sam mi to powiedział.

A to kiedy?

Uczucie miłości jest przechodniem. Pannie Paulinie dziś może się zdawać, że go kocha.

Zdawać, zdawać… jak się co zdaje, to widać że tak jest, inaczej jakżeby się mogło zdawać…

Przypuśćmy. Ale czy pan wiesz, co się dzieje na dnie jej serca? czy nie kiełkują tam maleńkie ziarnka wątpliwości? gdzież dowód, że on nie gra roli zakochanego dla interesu?

On?… nie! to być nie może.

Dla czego?

Najlepszy dowód, że dla niej chce głupstwo zrobić.

Więc pozwól mu pan na to głupstwo, chociażby na próbę. Jeżeli wytrwa…

Co z wami gadać! warjaty… biorąc Maurycego pod rękę Chodź ze mną do ojca… chociażeś pełnoletni, on zawsze ma nad tobą władzę… jeżeli na to pozwoli… no! n. s. tak głupim przecie nie będzie.

Co bądź ojciec powie, stawiam panu dwa pewniki: od zamiaru mego nie odstąpię i pannę Paulinę mieć muszę.

Dobrze, dobrze. do Władysława Ty idziesz z nami?

Na chwilkę tylko, bo mam jeszcze do załatwienia parę interesów przed obrzędem.

A! złoto, srebro widziałam, a naszego pana Władysława już nie pamiętam kiedy, słowo daję.

Zkądże tyle łaski… naszego! nie wiedziałem, że nas łączą jakie nici sympatyczne, i to do tego stopnia.

Nasz, nasz, bo nie ma godziny, nie ma minuty, żebyśmy z panną Gabrjelą nie mówiły o panu. Już tak zaciętego człowieka jak pan, nie widziałam w życiu, jak matkę kocham. Żeby się tak zawziąść, to niesłychane rzeczy. Ale ja mówiłam i perswadowałam, że pan przyjedziesz.

Zagadkowe słowa dla mnie.

To już tam nasza panna Gabrjela panu wytłómaczy. Jeżeli się pan nie poczuwasz do niczego, to tem lepiej… widać, że było nieporozumienie ciszej zatrzymaj się pan chwileczkę, zaraz tu wyjdzie, chce się z panem zobaczyć, tak sobie, sam na sam… bo to dziś przy tym rejwachu trudno było złapać dobrą sposobność… momenciczek tylko.

Jakto! mnie serce mogło jeszcze zabić!… rzecz dziwna. Sądziłem, że to przejście uciszyło je na zawsze… tłukło się w piersi, ale już tylko jak wyschnięty orzech w łupinie… p. c. Czy my moglibyśmy jeszcze być szczęśliwi? czy byłbym w stanie zapomnieć jej bezlitośnego ze mną postępku?… p. c. Ha, któż wie, jak to było rzeczywiście? może to był szczyt poświęcenia się, heroizmu? a teraz braknie jej odwagi, i na mnie rachuje… ach! ta myśl..

Władysławie! jakże ci wdzięczną jestem że przybyłeś.

Zrobiłem to, co nakazywała prosta przyzwoitość.

Pokazałeś serce, o którem już zwątpiłam.