Starożytny Egipt. Minister Psunabudes umiera, a po jego śmierci dwie Idee zaczynają się kłócić o jego duszę.
Głupota twierdzi, że przez cały czas pilnowała, by Psunabudes postępował zgodnie z jej zasadami, a ten doskonale sprawdzał się jako jej podwładny. Niegodziwość uważa, że to jej poddał się Psunabudes i to ona powinna zabrać jego duszę do swojego królestwa. Ozyrys postanawia rozstrzygnąć spór dwóch Idei, więc prosi o pomoc Mądrość. Wspólnie zaczynają rozważać, czy Psunabudes był w swoim życiu bardziej głupi czy niegodziwy i która z Idei ma do niego większe prawo.
Nowela Sąd Ozyrysa ukazała się po raz pierwszy w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1908 roku. Sienkiewicz poprzedził ją notą mówiącą, że jest to tłumaczenie starożytnego papirusu, jednak był to zabieg mający na celu zmylenie cenzury. Sąd Ozyrysa to humoreska, mająca na celu wyszydzić postępowanie władzy i biurokratów.
