Pierwsza polska praca naukowa o literaturach słowiańskich, jednocześnie pierwsza z najważniejszych publikacji Mariana Zdziechowskiego.
Po ukończeniu rosyjskiego gimnazjum w Mińsku Marian Zdziechowski rozpoczął studia na Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu Petersburskiego na kierunku filologicznym, jednak słabe wyniki po pierwszym roku zmusiły go zapisania się na Uniwersytet w Dorpacie, który pomyślnie ukończył. Następnie uzupełniał wykształcenie za granicą: w Grazu i Genewie uczęszczał na wykłady z historii literatury i nauk o społeczeństwie, w Zagrzebiu poznawał historię literatury południowosłowiańskiej. Po powrocie do Petersburga rozpoczął intensywną pracę naukową i po roku, w 1887, opublikował pierwszą swoją książkę: wydane po rosyjsku pod pseudonimem „M. Ursyn” dzieło Очерки из психологии славянского племени. Славянофилы (Szkice z psychologii plemienia słowiańskiego. Słowianofile). Książka nie spotkała się z tak szerokim odzewem, jak tego oczekiwał autor, szczególnie krytyczni byli wobec niej recenzenci ukraińscy, Iwan Franko i Mychajło Hruszewski. Zawiodły również rachuby na otrzymanie stopnia naukowego i uzyskanie stanowiska na którymś z uniwersytetów w Imperium Rosyjskim. W 1888 Zdziechowski przeniósł się do Krakowa, kwitnącego centrum polskiej kultury w monarchii austro-węgierskiej. Tutaj jego rozprawa, opublikowana w polskiej wersji pod znacząco zmienionym tytułem Mesjaniści i słowianofile. Szkice z psychologii narodów słowiańskich, stała się podstawą do uzyskania przez niego stopnia doktorskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim, co zapoczątkowało jego karierę akademicką.
Zasadniczym celem książki Zdziechowskiego jest przedstawienie zjawiska „patriotyzmu mistycznego” w twórczości autorów słowiańskich epoki romantyzmu. Na przykładach biografii i wybranej twórczości literackiej Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego, a także Chomiakowa i innych autorów rosyjskich oraz Szewczenki, Gogola i Preradovića autor stara się wykazać tezę o wspólnym charakterze ludów słowiańskich i wynikającej z niego jednakowej skłonności do snucia historiozoficznych koncepcji o wyjątkowej religijno-politycznej misji dziejowej własnego narodu lub całej Słowiańszczyzny.
