Przystanęła, aby dać kilka groszy jakiejś kobiecie okręconej w łachmany, stojącej pod parkanem z dzieckiem...
— Pożycz mi z terminem miesięcznym, ubezpieczę ci tę sumę na fabryce, na wszystkim, co mam...
— „Sąd bez miłosierdzia czyńcie temu, kto nie czynił miłosierdzia”.
Czytał Karol głośno biblijny werset, wyszyty...
Motywem tym zaznaczaliśmy nie wszystkie, lecz tylko charakterystyczne sytuacje, kiedy bohater utworu kieruje się w swym zachowaniu współczuciem i litością nad losem (ubóstwem, poniżeniem, sytuacją społeczną lub rodzinną) innej osoby. Przykładem może być tu postępowanie Wokulskiego wobec spotkanej na Powiślu Magdalenki. Wskazujemy również podobne do powyższej lub odmienne definicje miłosierdzia oraz wypowiedzi na temat roli (pozytywnej lub negatywnej), jaką miłosierdzie pełnić może w życiu jednostek i społeczeństw. Miłosierdzie stanowi kluczową wartość w wielu religiach (zarówno np. w chrześcijaństwie, jak w buddyzmie tybetańskim). W perspektywie chrześcijańskiej miłosierdzie Boga otwiera perspektywę przebaczenia, ekspiacji i zbawienia (a więc przeciwną do tej, jaką zakreśla sytuacja grzechu, upadku i zwątpienia).
