Wiesz, jak dziwnie pisać do Ciebie, której twarzy nie widziałem od tak dawna. Obraz Twój...
Przysięgła równocześnie pogardę światu, co odbijało się wyraźnie w malowanych przez nią portretach — nie zdarzyło...
Pani Zawidzka siedziała przy otwartym oknie, dziergając jakąś koroneczkę, i spoglądała czasem na syna, malującego...
Szczególnie zawzięte były one jednak na kilka starych rodzinnych portretów, strojących ściany. Jedna babka przedziwnie...
Stali nad dołem i byli wolni. Stali nad dołem cierpliwie i cicho, i patrzyli prosto...
Byli na wykończeniu, ale ludziom w mundurach feldgrau to widocznie nie przeszkadzało, kiedy obchodzili ich...
Motyw ten ma wielkie znaczenie w kontekście pamięci o konkretnej osobie. Dlatego odnajdziemy go w opowieściach o miłości, szczególnie takiej, której towarzyszy rozstanie kochanków. Werter maluje portret Loty. Gustaw czci niby obraz Matki Boskiej — portret swej ukochanej i żałuje, że pokazał go swym znajomym, narażając uświęcony miłością wizerunek na świętokradcze spojrzenia i komentarze. Ponadto motyw portretu pojawia się w kontekście pamięci rodowej (np. w Potopie czy w Nie-Boskiej komedii) lub narodowej, a wówczas łączy się z motywem dziedzictwa. Portret (podobnie jak lustro) może też wiązać się z niepokojącym, szczególnie dla romantyków, istnieniem sobowtórowym (pogłos tego fantazmatu odnajdziemy jeszcze w Potrecie Doriana Gray’a Oscara Wilde'a).
