Z obrazu na stole uśmiechała się do mnie twarz młodej kobiety. Więc to znaczy: matka...
Bardzo wczesnym rankiem znalazł się nasz przyjaciel sam w galerii i lubował się niejedną znaną...
Służący przywykł był zabawiać obcych i pokazywać to i owo w domu. Zaprowadził też przyjaciela...
W sali panował zmierzch wieczorny. Pawełek przystąpił do okien, zatrzasnął w nich okiennice, tak że...
Delikatne ramiona wzdłuż zgrabnej kibici opuściła i stała chwilę pośród pracowni, wahająca się, nieśmiała, rozkochana...
Na komodzie pojawiała się fotografia Mojsze, oprawiona w ramkę. Na tej fotografii Mojsze nie miał...
Niedawno Charlus był na obiedzie u księżnej Marii de Guermantes; nie wiem skąd, rozmowa zeszła...
— Czy spotkałeś kiedy, kuzynie — odparł — prefekta lub marszałka z takim wyrazem majestatu, jaki widujemy na...
Ukończywszy mszę, Homenas wydobył ze skrzynki koło wielkiego ołtarza wielki pęk kluczy, za pomocą których...
przypatrywał się szeregowi portretów familijnych, tym wielkim głowom szlachciców z XVIII wieku, które spod wygolonych...
Motyw ten ma wielkie znaczenie w kontekście pamięci o konkretnej osobie. Dlatego odnajdziemy go w opowieściach o miłości, szczególnie takiej, której towarzyszy rozstanie kochanków. Werter maluje portret Loty. Gustaw czci niby obraz Matki Boskiej — portret swej ukochanej i żałuje, że pokazał go swym znajomym, narażając uświęcony miłością wizerunek na świętokradcze spojrzenia i komentarze. Ponadto motyw portretu pojawia się w kontekście pamięci rodowej (np. w Potopie czy w Nie-Boskiej komedii) lub narodowej, a wówczas łączy się z motywem dziedzictwa. Portret (podobnie jak lustro) może też wiązać się z niepokojącym, szczególnie dla romantyków, istnieniem sobowtórowym (pogłos tego fantazmatu odnajdziemy jeszcze w Potrecie Doriana Gray’a Oscara Wilde'a).
