Po czym rozwinął dokument i jął go czytać. Jurand zapisywał wszystkie swe ziemie i całą...
— Którą to wolę moją spisał ksiądz Kaleb, a pod pismem pieczęć się moja na wosku...
Po pogrzebie otwarto testament nieboszczyka, z którego pokazało się, iż stary pułkownik dziedziczką całej fortuny...
Testament przeznaczał ją na żonę człowieka, którego nie widziała od lat dziesięciu, a że dobiegała...
Ostatnia wola, wyrażona słownie (w formie przesłania dla potomków lub późniejszych pokoleń) lub pisemnie (jako dokument) stanowi niekiedy istotny element fabuły, jako że jest to bardzo ważną instytucję naszej kultury. Motyw związany niekiedy z motywem dziedzictwem, jednakże ten akt rozrachunku ze światem może przybierać różne ciekawe formy (por. testament Papkina; czy zwierzenia w wierszu Testament mój Słowackiego).
