ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?

 
Wpłać
Strona główna Katalog Motyw Szaleniec

Motyw: Szaleniec

Epika ✖

Epika

powieść psychologiczna powieść grozy powieść fantastyczna Średniowiecze Barok Romantyzm Pozytywizm Modernizm Dwudziestolecie międzywojenne Współczesność Aforyzm Artykuł Autor nieznany Baśń Charlotte Brontë Stanisław Brzozowski Miguel de Cervantes Saavedra Joseph Conrad James Oliver Curwood Zofia Daszyńska-Golińska Deotyma Charles Dickens Tadeusz Dołęga-Mostowicz Dramat współczesny Dziennik Esej Felieton Aleksander Fredro Johann Wolfgang von Goethe Wiktor Gomulicki Seweryn Goszczyński Stefan Grabiński Fryderyk Hebbel Paul Heyse E. T. A. Hoffmann Bruno Jasieński Andrzej Kijowski Janusz Korczak Agnes von Krusenstjerna Selma Lagerlöf Gustav Meyrink Urke Nachalnik Friedrich Nietzsche Nowela Opowiadanie George Orwell Eliza Orzeszkowa Pamiętnik Jan Chryzostom Pasek Edgar Allan Poe Pogadanka Powieść powieść dla dzieci i młodzieży powieść dworna Powieść epistolarna powieść historyczna powieść obyczajowa Proza poetycka Bolesław Prus Stanisław Przybyszewski Władysław Stanisław Reymont Rozprawa Bruno Schulz Henryk Sienkiewicz Traktat Mark Twain Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) Władysław Witwicki Stefan Żeromski Jerzy Żuławski

Motyw: Szaleniec

Kochanowski pisał w Pieśni świętojańskiej o sobótce, że szaleńcem jest ten, kto lekceważy dary Boże — i zalecał korzystanie z daru śmiechu. Wśród literackich szaleńców mamy szalonego z miłości Gustawa z Dziadów Mickiewicza — miarą jego szaleństwa jest to, że zdolny jest posunąć się aż do samobójstwa. Mamy też Hamleta, którego szaleństwo jest jednakże podejrzane; nurtująca go tajemnica dotycząca śmierci jego ojca sprawia, że, całkowicie pochłonięty swoimi problemami, odpowiada pozornie bez związku na pytania innych. Wszystkie jego wypowiedzi są jakby monologiem, wyjaśnianiem sobie samemu otaczającego go świata. Właśnie oderwanie od rzeczywistości może być istotnie uznane za cechę szaleńca. W romantyzmie szaleniec był figurą osoby nadwrażliwej i przez to nieprzystosowanej do świata, ale też uważano, że właściwe rozpoznanie istoty świata i praw w nim rządzących, czyni ów świat niemożliwym do przyjęcia. A więc szaleniec był tym, który posiadał trudną wiedzę o kondycji ludzkiej, przemieniając się w mędrca. Metaforę świata jako domu wariatów odnajdziemy w Nie-Boskiej komedii Krasińskiego (tam szaleńcami są ludzie opętani jedną ideą, zapatrzeni w prawdę cząstkową i niebędący w stanie spostrzec całości, istoty spraw). Nie oddzieliliśmy na naszej liście motywu szalonej, tym samym motyw szaleńca obejmuje również fragmenty dotyczące szalonych kobiet. Tymczasem określenie szalonej zyskiwała sobie właściwie każda kobieta, która nie przystosowała się do rygorystycznych wymagań związanych z przewidzianymi dla niej rolami społecznymi. Odmianą szalonej jest czarownica. Z drugiej strony ścisłe przyjęcie i uwewnętrznienie tych wymagań również prowadzi do szaleństwa (przykładem Ofelia z Hamleta) albo przynajmniej do melancholii (jak widać na przykładzie tytułowej postaci z Marii Malczewskiego).

  • NIP: 952-187-70-87
  • KRS: 0000070056
  • REGON: 017423865
  • Numer konta: 75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
Wolne Lektury to projekt prowadzony przez fundację Wolne Lektury.
MKiDN
Strona biblioteki Wolne Lektury powstała dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.