Hezjod

Ur.

VII w. p.n.e. w Askrze

Najważniejsze dzieła:

Teogonia, Prace i dnie

Jeden z najdawniejszych poetów greckich, twórca poematów epickich, przez starożytnych uważany za najwybitniejszego po Homerze. Pierwszy z autorów literatury europejskiej, który pisał o sobie i przekazał swoje imię w twórczości.

W najstarszej tradycji imię Hezjoda wymieniano po poetach mitycznych, a przed Homerem, najwyraźniej uznając, że tworzył przed nim. Późniejsi komentatorzy antyczni uważali go za późniejszego od autora Iliady i Odysei. Wszystkie pewne informacje o życiu Hezjoda pochodzą z jego poematu Prace i dnie. Jego ojciec mieszkał w portowym mieście Kyme, na wybrzeżu Azji Mniejszej. Zajmował się handlem morskim; trudna sytuacja finansowa zmusiła go do przepłynięcia na drugi brzeg Morza Egejskiego i osiedlenia się w wiosce Askra w Beocji, gdzie prowadził gospodarstwo rolne. Po jego śmierci majątek został podzielony pomiędzy dwóch jego synów: Hezjoda i Persesa. Niezadowolony z podziału Perses wytoczył bratu proces sądowy, który wygrał. Po pewnym czasie Perses zubożał, poprosił Hezjoda o wsparcie, a później znowu się z nim procesował. W przeciwieństwie do swojego ojca Hezjod, jak się wydaje, spędził całe życie na gospodarstwie w Beocji, tylko raz wsiadł na statek, by wziąć udział w konkursie poetyckim na pobliskiej wyspie Eubei. Tradycje na temat okoliczności i miejsca jego śmierci są sprzeczne.

Napisane heksametrem epickim, utwory Hezjoda wywodzą się z tej samej ustnej tradycji co poematy Homera, jednak są znacznie krótsze i nie skupiają się na tematach heroicznych.

W kosmologicznym poemacie Teogonia Hezjod ujął w uporządkowany system wierzenia o powstaniu świata i pochodzeniu kolejnych pokoleń bogów, począwszy od bóstw pierwotnych, które wyłoniły się z Chaosu. Teogonia, obok Iliady i Odysei, stanowi najważniejsze źródło poznania religii greckiej.

Drugi utwór Hezjoda, Prace i dnie, którego głównym tematem jest sprawiedliwość i pochwała pracy, powstał w wyniku doświadczeń życiowych autora. Po pierwszej części, mającej charakter bardziej osobisty i moralizatorski, następują praktyczne porady na temat prowadzenia gospodarstwa i prac polowych w odpowiednim dla nich czasie oraz różnorodne wskazania życiowe. Prace i dnie zapoczątkowały w literaturze gatunek zwany georgikami, od tytułu inspirowanego nimi, napisanego przez Wergiliusza poematu dydaktycznego o tematyce rolniczej. Stanowią również ważne źródło informacji o wiedzy astronomicznej, pomiarach czasu i uprawie roli w czasach archaicznych.

Oprócz Teogonii oraz Prac i dni Hezjodowi przypisywano w starożytności różne inne utwory pisane heksametrem (m.in. Katalog niewiast oraz Tarczę Heraklesa), których autentyczność jest wątpliwa.