Spis treści
- Anioł: 1 2
- Bóg: 1
- Chłop: 1
- Ciało: 1
- Cierpienie: 1
- Duch: 1 2 3 4
- Dziecko: 1 2
- Głód: 1
- Gotycyzm: 1
- Jabłko: 1
- Kara: 1 2
- Kobieta: 1 2 3 4
- Kochanek romantyczny: 1
- Kondycja ludzka: 1 2 3 4
- Kradzież: 1
- Matka Boska: 1
- Miłosierdzie: 1 2 3
- Miłość: 1
- Miłość romantyczna: 1
- Miłość silniejsza niż śmierć: 1
- Młodość: 1
- Nauka: 1
- Noc: 1 2
- Nuda: 1
- Obrzędy: 1 2 3 4 5
- Obyczaje: 1
- Ogień: 1
- Oko: 1
- Pan: 1 2
- Próżność: 1
- Przekleństwo: 1
- Przemoc: 1
- Ptak: 1
- Pycha: 1
- Sąd: 1
- Serce: 1
- Sielanka: 1
- Sprawiedliwość: 1
- Szczęście: 1
- Szlachcic: 1
- Upiór: 1 2 3
- Wdowa: 1
- Wiatr: 1
- Wierzenia: 1 2 3
- Wizja: 1
- Własność: 1
- Wspomnienia: 1
- Wyrzuty sumienia: 1
- Wzrok: 1
- Zaświaty: 1 2 3 4
- Zemsta: 1
- Żałoba: 1
- Żebrak: 1
Dziady. PoemaDziady, część II
1DZIADY. Jest to nazwisko uroczystości obchodzonej dotąd między pospólstwem w wielu powiatach Litwy, Prus i Kurlandii, na pamiątkę dziadów, czyli w ogólności zmarłych przodków. Uroczystość ta początkiem swoim zasięga czasów pogańskich i zwała się niegdyś ucztą kozła[1], na której przewodniczył Koźlarz, Huslar, Guślarz, razem kapłan i poeta (gęślarz[2]).
2W teraźniejszych czasach, ponieważ światłe duchowieństwo i właściciele usiłowali wykorzenić zwyczaj połączony z zabobonnymi praktykami i zbytkiem częstokroć nagannym, pospólstwo więc święci Dziady tajemnie w kaplicach lub pustych domach niedaleko cmentarza. Zastawia się tam pospolicie uczta z rozmaitego jadła, trunków, owoców i wywołują się dusze nieboszczyków. Godna uwagi, iż zwyczaj częstowania zmarłych zdaje się być wspólny wszystkim ludom pogańskim, w dawnej Grecji za czasów homerycznych, w Skandynawii, na Wschodzie i dotąd po wyspach Nowego Świata. Dziady nasze mają to szczególnie, iż obrzędy pogańskie pomieszane są z wyobrażeniami religii chrześcijańskiej, zwłaszcza iż dzień zaduszny przypada około czasu tej uroczystości. Pospólstwo rozumie, iż potrawami, napojem i śpiewami przynosi ulgę duszom czyscowym[3].
3Cel tak pobożny święta, miejsca samotne, czas nocny, obrzędy fantastyczne przemawiały niegdyś silnie do mojej imaginacji; słuchałem bajek, powieści i pieśni o nieboszczykach powracających z prośbami lub przestrogami; a we wszystkich zmyśleniach poczwarnych można było dostrzec pewne dążenie moralne i pewne nauki, gminnym sposobem zmysłowie[4] przedstawiane.
4Poema niniejsze przedstawi obrazy w podobnym duchu, śpiewy zaś obrzędowe, gusła i inkantacje[5] są po większej części wiernie, a niekiedy dosłownie z gminnej poezji wzięte.
Shakespeare
NocCHÓR
GUŚLARZ
STARZEC
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
Dziecko, Kondycja ludzka, Duch, ZaświatyGUŚLARZ
GUŚLARZ I STARZEC
AniołANIOŁEK
CHÓR
GUŚLARZ
ANIOŁEK
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
Obrzędy, WierzeniaGUŚLARZ
STARZEC
GUŚLARZ
STARZEC
CHÓR
Duch, ZaświatyGUŚLARZ
CHÓR
GŁOS
Upiór, OgieńGUŚLARZ
GUŚLARZ I STARZEC
Pan, Szlachcic, UpiórWIDMO
CHÓR
GUŚLARZ
WIDMO
CHÓR
Chłop, Pan, Ptak, Zemsta, GotycyzmCHÓR PTAKÓW NOCNYCH
Kradzież, Przemoc, Własność, JabłkoKRUK
CHÓR PTAKÓW
Wdowa, Kobieta, DzieckoSOWA
CHÓR PTAKÓW
WIDMO
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
Obrzędy, WierzeniaGUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
Duch, Kobieta, Kondycja ludzka, MiłośćGUŚLARZ I STARZEC
SielankaGUŚLARZ I DZIEWCZYNA
GUŚLARZ
DZIEWCZYNA
DZIEWCZYNA
CHÓR
GUŚLARZ
CiałoDZIEWCZYNA
CHÓR
WizjaGUŚLARZ
CHÓR
Obrzędy, WierzeniaGUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
Kochanek romantyczny, Upiór, ObrzędyGUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
GUŚLARZ
CHÓR
Przypisy
uczta kozła — pogański obrzęd uczty kozła utrzymał się długo, do wieku XVI, u Prusów i na Żmudzi; odbywał się on w jesieni, po żniwach. W ofierze za wyznane grzechy gromady zabijano kozła, spożywano go, a resztki biesiady zakopywano, przeznaczając je duchom przodków, zarazem bóstwom ziemnym. Obrzędowi towarzyszył kapłan, wajdelota. [przypis edytorski]
gęślarz — grający na gęślach, tj. instrumencie strunowym używanym w Słowiańszczyźnie (po białorusku: husli). [przypis edytorski]
There are more things in Heaven and Earth (…) Są dziwy w niebie i na ziemi (…) — cytat z Hamleta Shakespeare'a (akt I, scena 5); w rozmowie z Horacym Hamlet tymi słowami komentuje pojawienie się ducha swego zmarłego ojca. [przypis edytorski]
kądziel — pęk włókien do przędzenia; najczęściej włókna lnu, konopii lub wełny, które następnie przędzie się, skręcając z nich nić. [przypis edytorski]
Przywiązano… do sochy — sochą nazywał się w staropolszczyźnie słup, tu mowa o słupie specjalnie przysposobionym do kaźni na dziedzińcu dworskim; przywiązywano doń skazańca i wymierzano mu chłostę. [przypis edytorski]
w kucyją — w dzień Wigilii świąt Bożego Narodzenia (kucja to nazwa potrawy wigilijnej ludów ruskich, sporządzonej z pszenicy, miodu i maku). [przypis edytorski]
Na głowie ma kraśny wianek… (odnośnie wersów 386–405 i 406–417) — w wydaniu z roku 1823 poeta zaznacza, że zwrotki te mają być śpiewane jako duet (Duo), zaś od wiersza 406 śpiewa sama Dziewczyna, co w powyższym wydaniu było oznaczone napisem Aria. [przypis edytorski]
ku pasterce — jeżeli Widmo jest tąż samą postacią, co Pustelnik z cz. IV, to Pasterka jest ukochaną jego, wymienioną tam nawet po imieniu: Maria. Miejsce to, w związku ze wskazówką podaną później w sc. IX Części III, pozwoliłoby oznaczyć czas akcji cz. II, a zapewne i IV może na Zaduszki r. 1821. [przypis edytorski]
pąsowa pręga — wyjaśni się dopiero w cz. IV, że to znak śmierci samobójczej. [przypis edytorski]