Zaczarowana dorożka to jeden z najbardziej znanych wierszy Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, oddający niezwykłą, magiczną atmosferę Krakowa nocą, mistrzowsko łączący nastrojowy liryzm i żartobliwą groteskę.
Po zakończeniu wojny, uwolniony z niemieckiego obozu jenieckiego, Konstanty Ildefons Gałczyński powrócił do Polski i zamieszkał w Krakowie. Tu powstały i po raz pierwszy ukazały się — na łamach „Przekroju” — dwa najpowszechniej rozpoznawalne z jego dzieł: poemat Zaczarowana dorożka (1946), najbardziej krakowski ze wszystkich utworów Gałczyńskiego, oraz publikowane co tydzień groteskowe miniatury dramatyczne cyklu Teatrzyk „Zielona Gęś” (1946–1950).
Do napisania Zaczarowanej dorożki poetę zainspirowała jedna urzekająca chwila. Pewnej księżycowej letniej nocy przyjaciele wyszli z nocnego lokalu, wsiedli do dorożki i wędrowali po mieście. Pod Wawelem dorożkarz zatrzymał pojazd, wszyscy wysiedli, a puszczony samopas koń podreptał na skarpę, ciągnąc za sobą dorożkę. Na widok konia we mgle, jakby unoszącego się w powietrzu, Gałczyński powiedział: „Zaczarowany koń, zaczarowana dorożka”.
Poemat to szczególna forma wiersza — nie tylko dłuższa, ale również zawierająca takie elementy jak rozbudowane opisy, poetyckie przedstawienie ciągu zdarzeń czy dialogi. Odnajdujemy je i w Zaczarowanej dorożce Gałczyńskiego: wpleciona jest w nią romantyczno-żartobliwa ballada o marynarzu i jego porzuconej dziewczynie, dialog telefoniczny z Benem Alim, „czarnomistrzem Krakowa”, scenkę rodzajową w dorożkarskiej knajpie, a także nocny spacer przez miasto, z jego szyldami, reklamami i plakatami, które, inaczej niż za dnia, zdają się odsyłać do głębszych, zmienionych w księżycowym blasku sensów.
Ponadto muzyczna wrażliwość Gałczyńskiego odcisnęła się w zapisie muzycznego tempa dla poszczególnych sześciu części poematu — i warto wziąć je pod uwagę przy głośnym odczytywaniu utworu. Całość jest prowadzona dość żwawo, w rytmie krótkiego, liczącego na ogół 7–8 sylab wersu; jednak część balladowa jest bardziej śpiewna i wydłuża wers, w innych zaś miejscach zwięzłość przekazu i kumulacja sensów bywa telegraficzna („Niedobrze. Serce. Głowa”). Muzyczność utworu podkreślona jest dodatkowo przez powracający refren, podkreślający powtórzeniami czarowność sytuacji.
Poemat Zaczarowana dorożka Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego stanowi lekturę dla starszych klas szkół podstawowych i dostępny jest jako e-book w formacie EPUB i MOBI oraz jako PDF.
