Legendy polskie

Legendy polskie to zbiór najważniejszych legend opisujących mityczne początki państwa polskiego. Cecylia Niewiadomska napisała je z myślą o najmłodszych czytelniczkach i czytelnikach. Dziś wybrane podania i legendy polskie, w tym o Lechu, o Piaście, o Kraku i Wandzie są lekturą szkolną.

W kolejnych rozdziałach poznacie legendy o trzech braciach: Lechu, Czechu i Rusie, o Kraku i wawelskim smoku, o córce Kraka, Wandzie, o złym księciu Popielu, o Piaście kołodzieju, który został pierwszym księciem z rodu kolejnych władców późniejszej Polski. Książka napisana jest prostym językiem, więc nadaje się doskonale do samodzielnego czytania przez uczennice i uczniów. Część opowiadań przywołuje wiersze i piosenki związane z przedstawianymi wydarzeniami. Zbiór, oprócz samych legend, zawiera krótkie wprowadzenie autorki, wyjaśniające, czym jest historia, jak powstały podania historyczne i czym się od niej różnią.

Źródłami dla najpopularniejszych legend polskich są pisane po łacinie kroniki średniowieczne. Na przykład legenda o Popielu i legenda o Piaście pochodzą z Kroniki polskiej Galla Anonima z początku XII w. Założyciel pierwszej dynastii władców Polski nie nosił jednak w tej najstarszej wersji legendy przydomka „kołodziej” (miał być jedynie ubogim oraczem), to określenie pierwszego Piasta utrwaliło się dopiero za sprawą pisanej po polsku, renesansowej Kroniki wszytkiego świata Marcina Bielskiego wydanej w 1551 r. Legendę o Wandzie spisał w wieku XIII w Kronice polskiej mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem, natomiast w XV stuleciu rozwinął ją i wzbogacił o nowe szczegóły Jan Długosz w swych Rocznikach. Legendę o Lechu, Czechu i Rusie zapisał autor Kroniki Wielkopolskiej (prawdopodobnie był nim Janko z Czarnkowa), inną wersję tej opowieści (mówiącą tylko o dwóch braciach, bez Rusa) znajdujemy u Długosza. Zapisana przez Wincentego Kadłubka legenda o smoku wawelskim mogła być inspirowana opowiadaniem z Księgi Daniela (Dn 14, 23–27) o potworze (wężu), który zginął przez swą żarłoczność. W wersji Kadłubka smoka pokonali podstępem synowie Kraka, a następnie młodszy z synów zabił starszego z żądzy władzy i jako bratobójca został wygnany z królestwa. Długosz, pierwszy polski historyk, nauczyciel synów Kazimierza Jagiellończyka, pokonanie smoka przypisuje samemu Krakowi i wiąże ten fakt z założeniem grodu Krakowa, nie wspominając o morderstwach w rodzinie. Następnie renesansowy kronikarz Marcin Kromer wspomina o smoczej jamie w jednej z wielu grot pod Wawelem, zaś wspominany już Marcin Bielski zapisał funkcjonujący do dziś wariant śmierci smoka, który po nażarciu się siarki ukrytej w skórze baraniej rzucił się do Wisły, aby ugasić pieczenie w brzuchu i pękł z przepicia się wodą. Na koniec wkładem Joachima Bielskiego, syna Marcina, jest szczegół o sprytnym szewcu (imieniem a Skuba), który znalazł sposób na przechytrzenie smoka. Znane dziś legendy kształtowały się i wzbogacały przez wieki, posiadają też wiele wersji.

Same legendy, choć badacze nie potwierdzają ich prawdziwości, na dobre wrosły w polską kulturę i jej imaginarium. Opowieści o Wandzie, Piaście czy Popielu były wielokrotnie spisywane i interpretowane, także w postaci dramatów czy scenariuszy przedstawień szkolnych. Niniejsza książka opublikowana jest na wolnej licencji, co umożliwia szerokie wykorzystanie przez nauczycielki, edukatorów, animatorki kultury, czy twórców spektakli dla młodych widzów.