- Ur.
-
28 czerwca 1712
w
Genewa
- Zm.
-
2 lipca 1778
w
Ermenonville
- Najważniejsze dzieła:
- Nowa Heloiza (1761), Umowa społeczna (1762), Emil, czyli o wychowaniu (1762), Wyznania (1770)
Pochodzący z Genewy czołowy myśliciel oświecenia filozof, pisarz i kompozytor, tworzący w języku francuskim. Wcześnie osierocony przez matkę, w wieku 10 lat oddany na wychowanie wujowi. Jako 16-latek porzucił naukę zawodu grawera, opuścił rodzinne miasto i udał się na wędrówkę. Po przejściu
na katolicyzm podejmował się różnych prac i podejmował pierwsze próby literackie. W latach 1742-1744 był sekretarzem ambasady francuskiej w Wenecji. Po powrocie do Paryża zaprzyjaźnił się z Diderotem, pisząc do Encyklopedii artykuły o muzyce. Sławę przyniosły mu konkursowe prace
Rozprawa o naukach i sztukach (1750), O początku i zasadach nierówności między ludźmi (1755) oraz opera Le devin du village (1752). Odwiedziwszy w 1754 rodzinną Genewę wrócił do kalwinizmu. W latach 1756-1757 na zaproszenie pani d'Epinay mieszkał w tzw. Pustelni, willi pod Montmorency. Poróżniwszy się z najbliższymi przyjaciółmi, skorzystał z
opieki księcia Luxemburg i zamieszkał w Montmorency (1758-1782). W tym czasie napisał sentymentalną powieść epistolograficzną Nowa Heloiza (1761), która zdobyła sobie popularność w całej Europie i wywarła wielki wpływ na kształtowanie się sentymentalizmu i preromantyzmu. W pracy Umowa społeczna (1762) dowodził, iż lud jest suwerenny, zaś państwa powstały w wyniku dobrowolnej umowy społecznej. W powieści Emil (1762) nakreślał obraz wychowania zgodnego z naturą i z zasadami religii przyrodzonej. Tezy tej książki, przeciwstawiające się podstawom katolicyzmu i protestantyzmu, spowodowały jej potępienie we Francji i w Genewie oraz nakaz aresztowania autora. Rousseau uciekł pod opiekę króla Fryderyka II i zamieszkał w podległym Prusom szwajcarskim Môtiers. Prześladowany przez miejscową ludność, w 1766 na zaproszenie Hume'a wyjechał do Anglii, gdzie zaczął pisać swoje Wyznania. Mimo ciążącego na nim formalnie wyroku w 1767 powrócił do Francji, od 1770 osiadł w Paryżu. Zmarł w 1778 w Ermenonville koło Paryża. W 1794 zwłoki Rousseau zostały przeniesione do Panteonu.
