Przypisy

Do powiatu przybyła lotna kompania żandarmerii (…) i tu tak długo pozostawała, aż doprowadzono do porządku i spokoju… — podnoszono skargi, że prowadzona żandarmeria i wojsko dokonywała egzekucji bezwzględnie, bijąc jednych za rabunki, innych, by wydali broń i wyjawiali winnych, oraz rekwirując żywność dla siebie. Opowiadano, że w ten sposób zostało ukaranych 4000 chłopów, a kilkunastu zabito. Trudno sprawdzić, ile w tych zarzutach jest prawdy. [przypis autorski]

do poznawania siebie samych oprócz czynności myślenia (…) potrzebny jest jeszcze pewien określony sposób oglądania — to zdanie: „Ja myślę” wyraża czynność, zmierzającą do określenia istnienia mego; przez to już jest danym istnienie, ale nie jest jeszcze dany sposób, w jaki mam je określić, tj. ułożyć w sobie rozmaite szczegóły, do niego należące. Do tego trzeba oglądu samego siebie [Selbstanschauung], którego podstawę stanowi forma dana a priori tj. czas, będąca zmysłową i należąca do wrażliwości czynnika określonego. Ale jeżeli nie mam innego jeszcze samooglądu, co mi daje przed aktem określenia ten czynnik we mnie określający, którego samorzutności tylko jestem świadom, tak samo, jak czas daje czynnik określany: to nie mogę określić mego istnienia jako samodzielnej istoty, lecz tylko wyobrażam sobie samorzutność mego myślenia, tj. określania, a istnienie moje pozostaje wciąż tylko zmysłowym tj. dającym się określić jako istnienie zjawiska. Atoli ta samorzutność sprawia, że nazywam siebie umysłowością [Intelligenz]. [przypis autorski]

Do pracy! naprzód — z głową podniesioną! (…) Do twardej pracy — jutro do terminu! — Miriam, Z boleści życia, „Życie” 1887, nr 28. [przypis autorski]

doprowadzić je do Anglii — pobytu w Anglii dowodził Gladstone. [przypis autorski]

Do przemysłów kreatywnych zalicza się m.in. branże: muzyczną, filmową, wydawniczą oraz nadawczą. Por. szerzej: R. Towse, Ekonomia kultury. Kompendium Warszawa 2011. [przypis autorski]

dopuścić do głosu swoje Ja w wykładzie dogmatycznym — w wykładzie dogmatyczno-praktycznym zaś np. o takiej autoobserwacji, w której idzie o obowiązki obchodzące każdego, kaznodzieja przemawia nie przez „ja”, tylko przez „my”. W wykładzie jednak opowiadającym o odczuwaniu osobistym (w zwierzeniach, które pacjent lekarzowi swemu czyni) lub o własnych swoich doświadczeniach musi się przemawiać przez „ja”. [przypis autorski]

dopuszczać (z ros.) — przypuszczać. [przypis autorski]

Do rąk pana Ludwika Crozet, inżyniera dróg i mostów w Grenobli (dep. Izery), albo, if dead [ang. gdyby już nie żył; Red. WL.], pana de Mareste w Paryżu, Hotel Brukselski, ul. Richelieu nr 45 (life of Dominik) [ang. życie Dominika; Red. WL.]. [przypis autorski]

dormitarzy — sypialń. [przypis autorski]

Dorn [zauważył podobne odchylenie promieni β w polu elektrycznym] — [por.] „Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft”, Halle 22, 44 (1900). [przypis autorski]

dorzeczny (gw., daw.) — dogodny dla siebie. [przypis autorski]

dośpiem (gw.) — dośpię. [przypis autorski]

doświadczenia Rutherforda potwierdził Becquerel — [por.] „Comptes rendus” 136, 199, 431 (1903). [przypis autorski]

doświadczenia ze związkami torowymi — [por.] M. Curie, „Comptes rendus”, kwiecień 1898. [przypis autorski]

do samego zdechu — do ostatniego tchu. [przypis autorski]

do samice (gw., daw.) — do samicy. [przypis autorski]

doskonała naturalność, szczęście dwojga istot stapia się w jedno — tak iż mieści się ściśle w tych samych uczynkach. [przypis autorski]

doskonałe rzuty socjologiczne [dla problemu pokoleń] dał Günther Gründel — G. Gründel, Die Sendung der jungen Generation. Versuch einer umfassenden revolutionären Sinndeutung der Krise, München 1933. [przypis autorski]

doskulić — dokuczyć. [przypis autorski]

doskwierny — dokuczliwy. [przypis autorski]

Do spopularyzowania nazwy przyczyniła się także antologia Czesława Jankowskiego (…) — Młoda Polska w pieśni. Wybór celniejszych poezji ostatniej doby. Ułożył Czesław Jankowski, Warszawa 1898; data cenzury: 14 czerwca 1897. [przypis autorski]

do staromodnego zegarka dołączano zawsze kluczyk (…) twórca dodał nam (…) pilniki, obcążki, młoteczki, śrubki i kółeczka — K. Troczyński, Od formizmu do moralizmu, Poznań 1935, s. 17–18. [przypis autorski]

Dostojewski (…) przedstawił w „Legendzie” — w powieści Bracia Karamazow. [przypis autorski]

do studnie (gw., daw.) — do studni. [przypis autorski]

do studnie (gw., daw.) — do studni. [przypis autorski]

Do swojego własnego wewnętrznego życia dochodzi francuski pisarz najczęściej poprzez styl (…) zagadnienie jest rozwiązane — S. Brzozowski, Legenda Młodej Polski, Lwów 1909, s. 340. W podobny sposób interpretuje Brzozowski literaturę francuską w Głosach wśród nocy, . Lwów 1912, s. 238–239. [przypis autorski]

dosyć to powietrze kosztuje — Autentyczne (przyp. autorki). [przypis autorski]

doszło do tego, że przyczyny naturalne zjawisk jakby przestały istnieć, a wszystko zło zwalano na sztuki czarownic — J. Tuwim, Czary i czarty polskie, 1924. [przypis autorski]

Do Tarnobrzega wybudowano kolej z Dębicy dopiero w 1887 roku — pierwsza lokomotywa stanęła na dworcu kolejowym w Tarnobrzegu dnia 6 czerwca 1887 r. o godz. 11 przed południem. (Kronika parafialna w Miechocinie). [przypis autorski]

Do tego wystarcza w zupełności, pomimo barokowej nieco francuszczyzny, talent jego i artyzm — Nie jestem zwolennikiem uwag i przypieków, a tym mniej polemiki. Sprawiedliwość nakazuje mi wszelako zaznaczyć na tym miejscu, że do dnia dzisiejszego brak do wyczerpującej oceny prozatorskiego talentu Casanovy podstawy decydującej: oryginalnego tekstu jego memuarów. To, co znamy z nich, jest niestety dowolną jeno i najzupełniej na własną rękę dokonaną przeróbką, jakiej dla firmy F. A. Brockhaus podjął się przed stu laty jakiś nauczyciel francuskiego języka. Cóż byłoby w tych warunkach naturalniejszego nad umożliwienie przedstawicielom nauki dostępu do autentycznego tekstu? Uczeni z całego świata, członkowie akademii, domagali się w sposób jak najbardziej kategoryczny dania im tego dostępu! Z Brockhausami wszelako i walka bogów okazuje się nadaremna. Rękopis pamiętników Casanovy pozostał, mocą samowolnej decyzji firmy, niewidzialnie dla wszystkich oczu zamknięty w żelaznym skarbcu. Jesteśmy wskutek tego świadkami szczególnego zjawiska, że przez upór i kaprys jednostek znane jest ogółowi jedno z najbardziej interesujących dzieł literatury powszechnej w prostaczym jeno zniekształceniu i w tej formie czytane staje się podstawą krytycznej jego oceny. Firma Brockhaus nie raczyła nawet usprawiedliwić się dostatecznie ważkimi argumentami ze swojego wrogiego sztuce stanowiska, pozostając wciąż jeszcze dłużną to usprawiedliwienie czytającemu ogółowi. S. Z. [Pierwsze pełne wydanie oryginalnego tekstu pamiętników Casanovy, powstałe w wyniku współpracy wydawnictw Brockhaus i Plon, ukazało się dopiero w latach 1960–1962; red. WL]. [przypis autorski]

do tej instancji dochodzi każda sprawa jeśli się ją na serio bada — [Komentarz autora z Uwag.] To jest jeden z najważniejszych rezultatów Pałuby. Być może, że aparat naukowy, który przykładam do faktów w niej skreślonych, jest błędny, ale jeżeli mi się udało choćby raz jeden wydobyć dowód, że fakty dopiero wtedy stają się doniosłymi w życiu duchowym człowieka i w poezji, gdy wejdą w alembik gruntownego vulgo naukowego badania lub przejdą przezeń, jeżeli mi się to udało, to zadanie moje spełnione. Żeby mi zaś nie zarzucono, iż w Pałubie użyłem przykładów umyślnie do tego celu skonstruowanych, podejmę się wykazać na dziełach różnych naszych znakomitości, ile tam popełniono zaniedbań intelektualnych i jaka wskutek tego powstała kołowacizna. I cóż mi po wszelkich fajerwerkach poetyckich, jeżeli odczuwam na każdym kroku, że poeta intelektualnie kompromituje się przede mną! Poezja jeżeli ma być czymś, to koroną myślenia, a nie azylum dla ubogich duchem. [przypis autorski]

dotis — miara zbliżona do polskiego łokcia [czyli ok. 60 cm; red. W.L.]. [przypis autorski]

Dotychczas człowiekowi stawiano zagadnienia; dzisiaj on sam je sobie stawia.(…)zestraja w nowy akord: wolność człowieka, królestwo człowieka, samowładza człowieka — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 38. [przypis autorski]

D'où date la sorcière?… — [Jules Michelet], La Sorcière, s. II. [przypis autorski]

douka — mgła. [przypis autorski]

doukowaty — mglisty. [przypis autorski]

Do wiedzy absolutnej szedł on [Cziczerin] drogą rozumu i wierzył tylko w naukę i w stanowiącą jej szczyt dialektykę Hegla — Filozofię Cziczerina wyłożyłem w Opoce mesjanizmu, Lwów 1912. [przypis autorski]

dowiódł także, że sam uran jest bardziej aktywny niż jego sole — Becquerel, „Comptes rendus”, t. CXXII, s. 1086. [przypis autorski]

Do wody mętnej, wody szarej (…) w bór ciemny, w oddal, w otchłań świata… — K. Tetmajer, Poezje, S. III, s. 193. [przypis autorski]

do wpakowania ambony w romans — oto jest, w zakresie sztuk pięknych, wielka wada racjonalnego rządu, jak również jedyna istotna zaleta monarchii w stylu Ludwika XIV. Obacz bezpłodność literacką Ameryki. Ani jednej romancy takiej jak Roberta Burnsa lub Hiszpanów w trzynastym wieku. Obacz cudowne romance nowoczesnych Greków, także Hiszpanów i Duńczyków z trzynastego wieku, a jeszcze lepiej poezje arabskie z siódmego stulecia. [przypis autorski]

do wsie (gw., daw.) — do wsi. [przypis autorski]

Do you know something about painter-medium Luigi Bellotti (ang.) — Czy wie pan o malarzu medium Luigi Bellotti? [przypis autorski]

do źródła Egeryi (…) zaopatrywanie świątyni w wodę jest jej świętą powinnością — świątynia Westy powinna była codziennie być skrapiana wodą, czerpaną ze źródła Egeryi, znajdującego się w lasku tegoż imienia, w pobliżu Rzymu. Guhl i Koner, str. 723. [przypis autorski]

dożera — troska, męka. [przypis autorski]

Doznaję wrażenia, że pojmujesz tę twórczość jako jakiś absolutny początek — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 20. [przypis autorski]

doznaje rozkoszy fizycznej jedynie z mężczyzną, którego kocha — jeżeli u mężczyzny nie spotykamy tej właściwości, to stąd że nie musi on czynić doraźnej ofiary ze swego wstydu. [przypis autorski]

do zwyczaju należało (…) pokpiwać sobie z arystokracji rodowej — [Komentarz autora z Uwag.] Zwyczaj ten był asekuracją kłamstwa, opisanego w poprzednim zdaniu. Dla dobrobytu swego życia intelektualnego człowiek zwykle obiera lub tworzy sobie jakichś przeciwników, nad których się wywyższa, na których zwala różne winy, których skutecznie zbija. Najgorszy literat ma kogoś lub coś, z czym walczy, co mu daje złudę, że on jest potrzebny na świecie, co stanowi tło korzystne dla jego osoby. Tak samo jest i w innych dziedzinach życia publicznego i prywatnego. Ale każdy z takich antagonizmów, chociaż ma rację bytu na pewien promień, w większym kole nic nie znaczy. [przypis autorski]

D. Pokitko, Własność w konstytucji III Rzeczypospolitej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, zeszyt 2, 2002 r., s. 188. [przypis autorski]

Drab, ein Fußsoldat. (Malczewski) [przypis autorski]

drałas — pędziwiatr. [przypis autorski]

drapacha — stara wiedźma. [przypis autorski]

Draper, tom II, str. 226–27 [przyp. WL: John William Draper, History of the Conflict between Religion and Science, 1874, wyd. polskie: Dzieje stosunku wiary do rozumu, tł. Jan Karłowicz, 1882)]. [przypis autorski]

drapoty — szamotanie się. [przypis autorski]

draźnięta — piersi kobiece. [przypis autorski]

Dręczą mnie wasze niebiosa (…) Duszą! — Miriam Ronda smętku i nadziei, „Świat” 1894, s. 246. [przypis autorski]

drguba — rodzaj sieci. [przypis autorski]

drobną cegiełkę do tego Skarbu dołożyłem — order przesłany został z Tarnobrzega już po powstaniu Państwa Polskiego do Narodowej Organizacji Kobiet we Lwowie (Sekcja zbiórki złota i srebra), ta zaś oddała go na Skarb Narodowy na podkład waluty polskiej za pokwitowaniem następującej treści:

„Wdzięczna Ojczyzna Ofiarodawcom”. Nr 2977. Lwów 22 IV 1922, Ministerstwo Skarbu. Komitet zbierania ofiar na Skarb Narodowy. Jan Słomka nacz. gminy Dzikowa powiat Tarnobrzeg ofiarował na Skarb Narodowy 1 austr. srebrny krzyż zasługi z koroną. Delegat Skarbu: Maria Demelówna.

[przypis autorski]

drobna jakaś rzeczka —Retrone (przyp. z wydania z 1884 r.) [przypis autorski]

D. Rodrik, Jedna ekonomia…, s. 283. [przypis autorski]

D. Rodrik, Jedna ekonomia…, s. 284. [przypis autorski]

drogą rozwidnień i oświeceń — Genesis z Ducha. [przypis autorski]

Droga przyjaciółko (…) a ja tobie jutro — Pamiętniki pani d'Epinay, Geliotte. Praga, Celowiec, całe Morawy etc. Kobiety są tam bardzo sprytne, a mężczyźni wielcy myśliwi. Przyjaźń między kobietami jest tutaj bardzo częsta. Najpiękniejszą porą roku jest tu zima: urządza się kolejno polowania trwające po dwa tygodnie i dłużej w dobrach okolicznych magnatów. Jeden z najinteligentniejszych mężczyzn powiadał mi raz, że Karol V władał prawnie całą Italią i że tym samym na próżno Włosi chcieliby się buntować. Żona tego zacnego człowieka czytywała Listy panny de Lespinasse. Znaym 1816. [przypis autorski]

Druga carowa pamiętnik stawiała — na pomniku Piotra jest napis: Petro primo Catharina secunda. [przypis autorski]

druga krystalizacja (…) ile że towarzyszy jej obawa (…) o wiele silniejsza. — Tej drugiej krystalizacji brak jest u kobiet łatwych, obcych tym wszystkim romansowym pojęciom. [przypis autorski]

druga połowa rodziny po wsiach: Radowężu, Sośniczanach, Łukowcu i Krzcinie — Walenty Słomka urodził się w Dzikowie 14 lutego 1785 r., nr domu 27. Rodzicami jego byli Michał Słomka i Magdalena z Mortków z Dzikowa. Pochodzi więc z tej wsi. W r. 1807 ożenił się za Wisłą w Radowężu z Marią Janoszanką (wówczas od r. 1795–18 oba brzegi Wisły były pod panowaniem Austrii, więc przesiedlania się za Wisłę nie utrudniała granica polityczna). Umarł 19 marca 1863 r. Młodszy z synów Michała Słomki, Maciej, ożenił się w sąsiednim Mokrzyszowie, gdzie również jest po nim rodzina. Daty powyższe wynotowane z metryk parafialnych w Miechocinie i Koprzywnicy. [przypis autorski]

Druga tak potępiona, iż nigdy właściciela mieć nie może — starostwa, dobra stołowe, dobra duchowne, dobra maltańskie etc., etc. [oddawane były tylko w użytkowanie dożywotnie; S.Cz. i Red. WL]. [przypis autorski]

drugiego Mojżesza — Majmonidesa. [przypis autorski]

drukowany właśnie na łamach „Prawdy” przekład „Głodu” Hamsuna — K. R. Ż. Z Niemiec, s. 521: „Społeczeństwo ze swoimi stosunkami znikło i zostaje jedynie cierpiąca głód jednostka. Reszta postaci to tylko przydatki do owego »ja«, świadkowie męczarni, dekoracje teatralne”. — Polska recepcja Hamsuna przypada głównie na dziesięciolecia 1900–1930, stąd w omawianym okresie niewiele jej świadectw można przytoczyć. Pierwszym prawdopodobnie przekładem polskim Hamsuna był szkic psychologiczny Na lawach Newfoundandu („Myśl” 1891, nr 11–12). Ta sama tłumaczka, M. Posner-Garfeinowa, przełożyła z kolei Głód, publikowany w r. 1891 przez „Prawdę”, oraz Hazard („Prawda” 1892). (Najdawniejsza wzmianka o Głodzie — Ed. Dut. Romans o głodzie, „Przegląd Tygodniowy” 1890, s. 589). Na wydanie książkowe Głodu trzeba było czekać aż do r. 1906 (Lwów, „Biblioteka Powieściowa Księgarni Narodowej”. T. III). Kilka czasopism podało obszerniejsze streszczenie odczytu Hamsuna o ruchu literackim w Norwegii, ogłoszonego w paryskiej „Revue des Revues” („Tydzień” 1893, s. 410–412; „Wędrowiec” 1893, s. 841–842; 1894, s. 116–117); ponadto M. Mutermilch (Droga sztuki, „Ateneum” 1901, s. 326–333). Ta dosyć nikła recepcja Hamsuna pozostaje w oczywistej zgodzie z charakterem jego pisarstwa, dalekim od modernistycznej nastrojowości i liryzmu dziesięciolecia 1890–1900. [przypis autorski]

drwić z nich po prostu i uniewinniać Eulera „ciasnymi pojęciami jego czasów” to mi się bynajmniej nie wydaje rzeczą uzasadnioną — Autor zwalcza tu poglądy Macha wypowiedziane w dziele pt. Die Mechanik, 4 Aufl., Leipzig 1901, str. 478 n. [przypis autorski]

drygant — rączy ogier. [przypis autorski]

drygotka — bicie serca. [przypis autorski]

dryndać — tańczyć. [przypis autorski]

Drzewa odarte z liści, nagie już (…) Zawiesza niebu złoty krzyż zasługi — L. Staff, Pisma, Warszawa 1931, VIII, s. 61–62 (Gałąź kwitnąca). [przypis autorski]

drzew gumowych — Eukaliptów. [przypis autorski]

drzewianka – tzw. kurze ziele. [przypis autorski]

drzewiej (daw.) — dawniéj. [przypis autorski]

Drzewo genealogiczne jednego bywało drzewem genealogicznym wszystkich — kto ciekawy, może dziś jeszcze odczytać ryte w marmurze słów tych potwierdzenie. Znajduje je w rynku staromiejskim, na tablicy wmurowanej we front domu ongi baryczkowskiego. Spotka tam powiązane w jednym napisie nazwiska i rody: Baryczków, Marianów, Kulskich, Fukierów, Bartolów i innych. Jak w gąszczy leśnej, konary rodów zaplątują się tak mocno, że drzewa od drzewa nie odróżnisz. [przypis autorski]

drzewo nabaku — sisyphus spina christi [krzew kolczasty z rodziny szakłakowatych rosnący w Azji, Afryce, Australii; jujuba, szydlica, nabak; red. W.L.]. [przypis autorski]

drzony — ciernie. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 105. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 107, F. Kawohl, M. Kretschmer, Abstraction and registration: conceptual innovations and supply effects in Prussian and British Copyright (1820–50). „Intellectual Property Quarterly”, 2 (2) 2003, s. 5. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 108. Pierwszy generalny zakaz przedruków pojawił się na terytorium niemieckim dopiero w 1766 roku za sprawą Zarządzenia Rządu Pruskiego (ang. Prussian Cabinet Order, niem. Cabinets-Ordre), zob. Prussian Cabinet Order, Potsdam or Berlin (1766), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), wyd. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 112. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 114. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 115. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 152; jedynie dla porządku można powiedzieć, że wyrok nie zapadł jednomyślnie, zaś zdanie odrębne sędziego Thomsona odwoływało się w swojej istocie do teorii zawłaszczania przez pracę Locke'a . Zdaniem J. Ginsburg (A tale of two copyrights: Literary property in revolutionary France and America, [w:] B. Sherman, A. Strowel, Of authors and origins. Essays on copyright law, Oxford 1994) w ówczesnym prawie amerykańskim współwystępowały zarówno uzasadnienia odwołujące się do kategorii interesu publicznego, jak i wprost do interesu samego autora, por. w szczególności The Machusetts Act (od 1783), który w swojej preambule powołuje się na obie te wartości. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 152. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 156, B. Balazs, Coda: A Short History of Book Piracy [w:] Media Piracy in Emerging Economies, red. J. Karaganis, Social Science Research Council 2011, s. 408. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 156. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 158, C. Hesse, The Rise of Intellectual Property, 700B.C. — A.D. 2000: An Idea in the Balance, „Daedalus”, 131, no. 2 (March 22, 2002), s. 41. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 159. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 160. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 169. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 169, S. Ricketson, cytuję za: D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 180. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 170. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 171. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 175. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 178-179. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 45. [przypis autorski]

D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 49–51, R. Deazley, (2008) Commentary on the Stationers' Royal Charter 1557, [w:] Primary Sources on Copyright…, J. Loewenstein, The author's due…, s. 59, M. Rose, Authors and Owners. The invention of copyright, London 1994, s. 22. [przypis autorski]