Przypisy

desiderium (łac.) — żądanie. [przypis redakcyjny]

despekt (z łac.) — obraza. [przypis redakcyjny]

despekt (z łac.) — uchybienie, obelga. [przypis redakcyjny]

desperacja (z łac.) — rozpacz. [przypis redakcyjny]

desperatos in quieta Republica honores in turbido posse assequi arbitrantur (łac.) — mniemają, że w zamęcie mogą osiągnąć zaszczyty, o których czasu spokoju rzeczypospolitej zwątpili. [przypis redakcyjny]

de statu rerum (łac.) — o stan rzeczy. [przypis redakcyjny]

desudavit (łac.) — napociło się. [przypis redakcyjny]

desuper (łac.) — z góry. [przypis redakcyjny]

de tempore (łac.) — o czasie; tu: o terminie ślubu. [przypis redakcyjny]

detestabile scriptum (łac.) — przeklęte pismo. [przypis redakcyjny]

de throno (łac.) — z tronu. [przypis redakcyjny]

detrimenta (łac.) — szkody. [przypis redakcyjny]

detrimentum (łac.) — szkodę. [przypis redakcyjny]

detulit (łac.) — doniósł. [przypis redakcyjny]

deturbare (łac.) — strącić. [przypis redakcyjny]

de tutela (łac.) — z opieki. [przypis redakcyjny]

de uicissitudine fortunae (łac.) — o zmienności losu. [przypis redakcyjny]

de ulterioribus (łac.) — o dalszych rzeczach. [przypis redakcyjny]

Deus avertat (…) nostra civitas (łac.) — Boże uchowaj, by się nam po lewej ukazało; po prawej powinno być nasze miasto. [przypis redakcyjny]

Deus ex machina (łac.) — Bóg z maszynerii. [przypis redakcyjny]

deus ex machina (łac.) — nagłe i niespodziewane rozwiązanie (określenie zaczerpnięte z dziejów dramatu i teatru greckiego). [przypis redakcyjny]

de verbum (łac.) — poprawnie: de verbo; ale to mówi nieuk. [przypis redakcyjny]

De vestra (…) loqui (łac.) — O waszej sławie lepiej zamilczeć, niż za mało powiedzieć. Cytat z pamięci, niedokładny z Sallustiusza Bellum Iugurthinum XIX: „De Carthagine silere melius puto, quam parum dicere”. [przypis redakcyjny]

de vita et moribus (łac.) — o życie i obyczaje. [przypis redakcyjny]

de vita et moribus spiritualium (łac.) — o życie i obyczaje duchowieństwa. [przypis redakcyjny]

devotissime (łac.) — jak najpobożniej. [przypis redakcyjny]

dextram porrigere (łac.) — prawicę podać. [przypis redakcyjny]

dextre (łac.) — zręcznie. [przypis redakcyjny]

Dicas (…) piscatores (łac.) — Powiedz, że jesteśmy rybakami. [przypis redakcyjny]

dictabat (łac.) — dyktował. [przypis redakcyjny]

dicterium (łac.) — przysłowie. [przypis redakcyjny]

dictum acerbum (łac.) — przykre powiedzenie. [przypis redakcyjny]

die 16 Augusti (łac.) — dnia 16 sierpnia. [przypis redakcyjny]

die Ianuarii futuri (łac.) — dnia przyszłego stycznia. [przypis redakcyjny]

dies exspirationis (łac.) — dzień skończenia dzierżawy. [przypis redakcyjny]

Dies illa, dies irae (łac.) — Dzień ów, dzień gniewu; początkowe słowa (w porządku przestawionym) średniowiecznego (XIII w.) hymnu kościelnego o Sądzie Ostatecznym; w liturgii katolickiej hymn pogrzebowy. [przypis redakcyjny]

Dies irae, dies illa… (łac.) — początkowe i środkowe wiersze hymnu Tomasza z Cellano (XII w.) Dies irae [tj. Dzień gniewu]: [przypis redakcyjny]

dieta (z łac.) — tutaj: ograniczenie pokarmów, miara w jedzeniu i piciu. [przypis redakcyjny]

difficile est ex animo resipiscere (łac.) — trudno szczerze się opamiętać. [przypis redakcyjny]

diffidebant (łac.) — nie ufali mu. [przypis redakcyjny]

diffidis et maiestatem laedis (łac.) — nie dowierzasz słuszności swej sprawy i króla obrażasz. [przypis redakcyjny]

dignissima gesta (łac.) — najgodniejsze czyny. [przypis redakcyjny]

dignitas (łac.) — godność, dostojeństwo. [przypis redakcyjny]

dignitatem (łac.) — godność. [przypis redakcyjny]

dignitatem, proponendo laesionem maiestatis (łac.) — godność, przedstawiając obrazę majestatu. [przypis redakcyjny]

Dii, avertite omen (łac.) — bogowie, oddalcie złą wróżbę. [przypis redakcyjny]

diligenter (łac.) — pilnie. [przypis redakcyjny]

diligentissime (łac.) — jak najbaczniej. [przypis redakcyjny]

diligentissime (łac.) — jak najuważniej. [przypis redakcyjny]

Diligite justitiam qui judicatis terram (łac.) — Kochajcie sprawiedliwość, wy, którzy sądzicie ziemię. [przypis redakcyjny]

dimittere (łac.) — puścić. [przypis redakcyjny]

directe (łac.) — na wprost. [przypis redakcyjny]

directe (łac.) — wprost. [przypis redakcyjny]

director monoculus (łac.) — dyrektor jednooki; tu: Prażmowski, interrex w czasie bezkrólewia. [przypis redakcyjny]

discernere (łac.) — rozróżnić. [przypis redakcyjny]

disiecta membra (łac.) — rozrzucone członki. [przypis redakcyjny]

displicere (łac.) — nie podobać się. [przypis redakcyjny]

dispositae (łac.) — po przygotowaniu. [przypis redakcyjny]

dissensioni inter cives (łac.) — do niezgody wśród obywateli. [przypis redakcyjny]

distulerunt jurament (łac.) — odłożyli przysięgę. [przypis redakcyjny]

ditescant (łac.) — bogacili się. [przypis redakcyjny]

ditiones Imperii et consequenter (łac.) — kraje cesarstwa, a w następstwie. [przypis redakcyjny]

diutius (…) possumus (łac.) — długo na los skarżyć się możemy, zmienić go nie możemy. [przypis redakcyjny]

divertere (łac.) — wstąpić. [przypis redakcyjny]

Divide et impera (łac.) — rozdzielaj i panuj; [dziel i rządź; red. WL]. [przypis redakcyjny]

divinae particula aurae (łac.) — cząstką ducha boskiego. [przypis redakcyjny]

divinitus (łac.) — z natchnienia Bożego. [przypis redakcyjny]

dla agitacji (z łac.) — dla ruchu. [przypis redakcyjny]

docebit (łac.) — pouczy. [przypis redakcyjny]

docet (łac.) — poucza. [przypis redakcyjny]

doctor bullatus, asinus coronatus (łac.) — doktor według bulli, osioł koronny. [przypis redakcyjny]

dolor artriticus ambiens et volalilis (łac.) — ból artretyczny latający i przejściowy. [przypis redakcyjny]

domicilium (łac.) — siedziba. [przypis redakcyjny]

domi leones, foris vulpeculae (łac.) — u siebie lwy, za granicą lisy (Petronius, Satyricon, 44,14). [przypis redakcyjny]

dominari (łac.) — owładnąć, zbić z tropu. [przypis redakcyjny]

dominatio (łac.) — panowanie. [przypis redakcyjny]

dominationis primitias furibundi (…) (łac.) — początki panowania szalejący… niepokoić niezgodą wewnętrzną Eolowie. [przypis redakcyjny]

dominium (łac.) — panowanie; tu: opanowany teren. [przypis redakcyjny]

Dominus dedit, Dominus abstulit (łac.) — Pan dał, Pan wziął. [przypis redakcyjny]

dominus (łac.) — pan, gospodarz, zwierzchnik, tu forma W. lp: domine. [przypis redakcyjny]

Dominus Wolski (…) gratiam Magnificentiae (łac.) — „Pan Wolski spodziewa się przy tej sposobności upaść do nóg W. Pana i przebłagać W. M., a my też wszyscy razem instancją za nim wnosimy”. [przypis redakcyjny]

donatywa (z łac.) — rodzaj podatku. [przypis redakcyjny]

donatywy (daw., z łac.) — żołd obiecany w darze, dodatkowy. [przypis redakcyjny]

donec eadem hominum natura, similia evenient omnia (łac.) — póki jednaka natura ludzi, póty wszystko podobne będzie. [przypis redakcyjny]

dubiae fidei (łac.) — znak powątpiewania. [przypis redakcyjny]

duk (z łac. dux) — wódz, książę. [przypis redakcyjny]

dulcedine (łac.) — ujęci słodyczą. [przypis redakcyjny]

dulcedo (łac.) — słodycz, ponęta. [przypis redakcyjny]

dulcem recordationem (łac.) — dosł.: w słodkiej pamięci; w miłym wspomnieniu. [przypis redakcyjny]

dulcis locus patriae (łac.) — słodka ziemia ojczysta. [przypis redakcyjny]

dulcis recordatio (łac.) — słodka pamięć. [przypis redakcyjny]

Dum annus (…) ingeminabit (łac.) — Gdy z trzech szóstek rok się składa,/ A Marek święcone śniada,/ W Boże Ciało Jan przypada,/ Jan Kazimierz tron zasiada,/ Wtedy Polsce biada, biada! [przypis redakcyjny]

duorum cognominum (łac.) — dwóch nazwisk. [przypis redakcyjny]

duplici lingua praeditus mel et virus uno spirans ore et halitu (łac.) — dwoisty język mający, miód i truciznę jedną paszczą i tchnieniem zionący. [przypis redakcyjny]

dura lex, sed lex (łac.) — twarde prawo, lecz prawo. [przypis redakcyjny]

durum contra durum (łac.) — upór na upór. [przypis redakcyjny]

dux Parmensis, contra Belgas foederatos (łac.) — książę parmeński, przeciw sprzymierzonym Belgom. [przypis redakcyjny]

dyfamacja (z łac.) — zniesławienie. [przypis redakcyjny]

dyferencja (z łac.) — różnice. [przypis redakcyjny]

dyfidencja (z łac. diffidentia) — nieufność, niedowierzanie. [przypis redakcyjny]