Przypisy

subalterni — podwładni. [przypis redakcyjny]

subdelegatów — pełnomocników niższego stopnia. [przypis redakcyjny]

subicimus (łac.) — poddajemy. [przypis redakcyjny]

subiectum (łac.) — osoba. [przypis redakcyjny]

subiekcją — niewygodę, kłopot. [przypis redakcyjny]

subiekta — osoby, jednostki. [przypis redakcyjny]

subiektom — [C.lm] osobom. [przypis redakcyjny]

subit inertiae dulcedo animos, et invisa primo desidia, postremo amator (łac.) — opanowuje umysły słodycz gnuśności, a niecierpiana z początku bezczynność, staje się w końcu ulubioną. [przypis redakcyjny]

subiungam (łac.) — załączę. [przypis redakcyjny]

Subjectivität, Objectivität, Idee, Begriff, Selbstbewusstsein (niem.) — podmiotowość, przedmiotowość, idea, pojęcie, świadomość. [przypis redakcyjny]

sub Jove (łac.) — pod Jowiszem, tj. pod gwiazdami. [przypis redakcyjny]

sublime! (fr.) — podniosły, wspaniały. [przypis redakcyjny]

subministrowana — podawana. [przypis redakcyjny]

submisja — uległość, pokora. [przypis redakcyjny]

submisja — uniżoność. [przypis redakcyjny]

submisyja — uległość. [przypis redakcyjny]

submitować — zaręczać. [przypis redakcyjny]

subordinatas personas (łac.) — nasłanych ludzi. [przypis redakcyjny]

subordynacja — podporządkowanie, posłuszeństwo. [przypis redakcyjny]

subordynowane — podstawione. [przypis redakcyjny]

sub poenas criminales (łac.) — pod surowe kary. [przypis redakcyjny]

sub poenis criminalibus (łac.) — pod surowymi karami. [przypis redakcyjny]

sub praetextu (łac.) — pod pozorem. [przypis redakcyjny]

sub propria specie — pod własnym kątem widzenia. [przypis redakcyjny]

sub regimine (łac.) — pod dowództwem. [przypis redakcyjny]

sub regimine — pod dowództwem. [przypis redakcyjny]

Subreptionen — subreptio znaczy dosłownie: wpełznięcie, wciśnięcie się (Erschleichung). W logice vitium subreptionis jest to jedna z form mylników (fałszywych wniosków). Trentowski nazwał ją „wychopniem” i tak opisał: „Wychopień podaje nam coś takiego, co wymyśliliśmy sami swym umem [tj. fantazją] lub umysłem apriorycznym [=Vernunft Kanta], za rzeczywistość; czystą podmiotowość za przedmiotowość; ideał lub ideę za rzecz samą; a więc niekonieczność za konieczność; jest to chleb niedopieczony myślenia, który przedwcześnie wydobywamy z pieca głowy naszej; jest to głowy naszej chimera, roszcząca prawo do imienia prawdy i ani marząca, iż jest wychopioną mylną myślą; u poetów natrafiasz tyle wychopni, ile piękności!” (Myślini II, 418, 419). Nie mogłem zatrzymać „wychopnia”, bo jest równie dla ogółu niezrozumiały jak „subreptio”; wziąłem więc jego synonim: „mrzonkę”, wyrażającą właśnie to, co, nie etymologicznie wprawdzie, lecz pojęciowo, mieści się w wyrazie subreptio. O tej „mrzonce” mówi Kant obszernie w Dialektyce czystego rozumu. Dodać wreszcie trzeba, że subreptio nazywa się także w logikach: fallacia falsi medii, oraz quaternio terminorum, tj. wprowadzeniem 4 „wyrazów” w sylogizmie zamiast trzech […] oznaczanych w logice literami S (subiectum in conclusione), P (praedicatum in conclusione), M (medius terminus). Ponieważ wyrażenie quaternio terminorum powtórzy się jeszcze […], może nie będzie zbytecznym dokładniejsze opisanie tego błędu rozumowania słowami ścisłymi, wziętymi z Nowego wykładu logiki J. Kremera (str. 158): „Gdyby premisy [przesłanki] zamykały w sobie cztery pojęcia, wtedy obejmowałyby dwa pojęcia średnie, dwa M; a wtedy pojęcie P odnosiłoby się do jednego M, a pojęcie S odnosiłoby się do drugiego M, a więc do innego M; a tym sposobem nie zachodziłby związek ani stosunek między S i P. W takim razie każdy z tych sądów wyrażałby osobną, samoistną całość. Z tego też powodu niektórzy logicy wyrażają to niniejsze prawidło [wniosek ma obejmować w sobie trzy pojęcia tj. wyrazy główne] w tej formie, że oba sądy zasadniczo nie powinny być dwoma ogólnymi, odrębnymi, samoistnymi sądami (…) Quaternio terminorum najczęściej wtedy wkrada się do wniosku, gdy jeden i ten sam wyraz bierzemy w dwojakim znaczeniu”. [przypis redakcyjny]

subsecutum (łac.) — nastąpiło. [przypis redakcyjny]

subselia (z łac.) — urzędy, kancelarie. [przypis redakcyjny]

subsellia (łac.) — dostojeństwa. [przypis redakcyjny]

subsellia (łac.) — sądy. [przypis redakcyjny]

subsequentur (łac.) — nastąpić mają. [przypis redakcyjny]

subsequetur (łac.) — nastąpi. [przypis redakcyjny]

subsequi in silentio (łac.) — nastąpić w milczeniu. [przypis redakcyjny]

subsequi (łac.) — nastąpić. [przypis redakcyjny]

sub sigillo confessionis (łac.) — pod pieczęcią spowiedzi. [przypis redakcyjny]

sub Sigismundo, Vladislao, Casimiro unius familiae quasi haereditas fuimus, loco libertatis erit, quando eligere coepimns (łac.) — za Zygmunta, Władysława, Kazimierza byliśmy jakoby dziedzictwem jednej rodziny, przyjdzie wolność, gdyśmy obierać królów zaczęli. [przypis redakcyjny]

subsistere (łac.) — wytrwać. [przypis redakcyjny]

subsistirend, inhärirend — co do pojęć, oznaczonych wyrazami: subsistirend, inhärirend, trzeba zajrzeć do rozbioru pierwszej „analogii doświadczenia” […]. [przypis redakcyjny]

subsit (łac.) — niech to podlega. [przypis redakcyjny]

subsolanea (łac.) — świat podsłoneczny. [przypis redakcyjny]

sub specie (łac.) — pod pozorem. [przypis redakcyjny]

substancją — [daw. B.lp r.ż.] majątek. [przypis redakcyjny]

substancjacji — zastępstwa, podstawienia. [przypis redakcyjny]

substancja — tu: majętność. [przypis redakcyjny]

substancja (z łac.) — majątek, dobra materialne. [przypis redakcyjny]

substancja (z łac.) — rzecz, przedmiot, obiekt materialny; tu: majątek. [przypis redakcyjny]

substancji — mienia, majątku. [przypis redakcyjny]

substancyj — majątków. [przypis redakcyjny]

substancyj — majątku, posiadłości. [przypis redakcyjny]

substytut — zastępca. [przypis redakcyjny]

subterfugiebam (łac.) — wymigiwałem się. [przypis redakcyjny]

sub titulo (łac.) — pod tytułem. [przypis redakcyjny]

sub tutela (łac.) — pod opieką. [przypis redakcyjny]

Sub tuum praesidium (łac.) — Pod Twoją obronę… (początek pieśni do N. Panny). [przypis redakcyjny]

sub umbra (łac.) — pod pozorem. [przypis redakcyjny]

Suburra — osławiona dzielnica Rzymu. [przypis redakcyjny]

suburra — przedmieście. [przypis redakcyjny]

subvenire oppresso (łac.) — dopomóc uciśnionemu. [przypis redakcyjny]

suć (daw.) — sypać. [przypis redakcyjny]

succambam (łac.) — ulegnę, dam za wygraną. [przypis redakcyjny]

succedaneus (łac.) — następca. [przypis redakcyjny]

successores (łac.) — spadkobiercy. [przypis redakcyjny]

succincte (łac.) — zwięźle. [przypis redakcyjny]

succumbam (łac.) — ulegnę. [przypis redakcyjny]

Suchodolski, poseł chełmski, nie omieszkał zaraz domagać się, aby Naród (…) kazał natychmiast, jeszcze na otwartym występku imać żadnej własności nie mającego zbrodnia — Suchodolski wystąpił z wnioskiem 5 czerwca 1789; Poniński był od r. 1784 bankrutem; żył wyłącznie z żołdu obcego i z pensji podskarbińskiej; można go więc było uwięzić, mimo że nie był jeszcze przekonany sądownie, gdyż prawo neminem captivabimus dotyczyło tylko obwinionych, odpowiadających majątkowo za niestawiennictwo (wyjaśnił to poseł Morski, na posiedzeniu Sejmu 8 czerwca). [przypis redakcyjny]

suchotnik — gruźlik. [przypis redakcyjny]

Such reconstructions are legitimate for an Ethnographer, as well as for a historian. But it is a duty of the former as well as of the latter to show his sources as well as to explain how he has manipulated them. In one of the next chapters, Chapter XVIII, Divisions XIV-XVII, a sample of this methodological aspect of the work will be given, although the full elaboration of sources and methods must be postponed to another publication. [przypis redakcyjny]

sudanne — zgrabne, nadobne. [przypis redakcyjny]

sudanny (daw.) — smukły. [przypis redakcyjny]

sudarium — chustka do otarcia potu. [przypis redakcyjny]

Suder-Jutlant — południowa Jutlandia. [przypis redakcyjny]

sudno (daw.) — łódź. [przypis redakcyjny]

sudowski kąt na Samii — w kącie tym przetrwali Sudowie do XVI wieku. Tłumacz pruskiego katechizmu z r. 1545 zaręcza, że „Sudowie, chociaż mowa ich nieco grubsza (etwas nyderigen), wkładają się dobrze w pruszczyznę samijską tego katechizmu i rozumieją wszystkie słowa”. O ich ofiarowaniu kozła i o innych obrzędach, pogrzebowych i weselnych, pomówimy niżej. [przypis redakcyjny]

sudunėjo — sudundėjo. [przypis redakcyjny]

sudy (z ros.) — tu; bywaj tu; chodź tu. [przypis redakcyjny]

suffecit tanto oneri caput (łac.) — wybrał głowę do takiego brzemienia. [przypis redakcyjny]

sufficere (łac.) — podołać. [przypis redakcyjny]

sufficere (łac.) — wystarczyć. [przypis redakcyjny]

sufficit (łac.) — dość (powiedzieć). [przypis redakcyjny]

sufficit (łac.) — dość. [przypis redakcyjny]

suffragari (łac.) — dopomóc. [przypis redakcyjny]

suffragia (łac.) — pomoc. [przypis redakcyjny]

suffragium (łac.) — głos w wyborach, prawo głosu, tu B. lm: suffragia: głosy. [przypis redakcyjny]

suffragium (łac.) — głos w wyborach, prawo głosu, tu B. lm suffragia: głosy. [przypis redakcyjny]

suffragium (łac.) — prawo głosu; tu B. lm suffragia. [przypis redakcyjny]

sufolckie (książę) — z Suffolk. [przypis redakcyjny]

sufragan — namiestnik biskupi. [przypis redakcyjny]

suggessit (łac.) — poduszczył, namówił. [przypis redakcyjny]

sui generis (łac.) — w swoim rodzaju, oryginalny. [przypis redakcyjny]

sukcesja — następstwo tronu (odróżniać od dziedzictwa, które jest następstwem własności lub posiadania); sukcesją — dziś popr. forma B. lp: sukcesję. [przypis redakcyjny]

sukcesjonalny — z ustalonym następstwem; [dziedziczny; Red. WL]. [przypis redakcyjny]

sukcesora — dziedzica, następcy. [przypis redakcyjny]

sukcesorami — spadkobiercami. [przypis redakcyjny]

sukienkę — wymawiał Mickiewicz: sukiękę; dlatego rymuje z rękę. [przypis redakcyjny]

suknią szachowaną — tzw. domino, szata błaznów. [przypis redakcyjny]

sukurs — pomoc. [przypis redakcyjny]

„Sułkowskiego Żeromskiego przeczytałem po raz drugi i zostałem istotnie przytłoczony rzeczywistością, że to jest rzecz nieusprawiedliwiona i w przykry sposób słaba. Ale i Kamień filozoficzny Lemańskiego mnie nie zachwycił”.

(Lekki przytyk do mnie jako referenta działu wydawniczego księgarni, której nakładem ta książka Lemańskiego wydana została). [red. WL].

[przypis redakcyjny]

Sułkowski, Wojciech — podwojewodzi rawski. [przypis redakcyjny]

sułtan — tytuł nadawany synom chana. [przypis redakcyjny]