Przypisy

Hetman — signifie général; la charge de Hetman des cosaques fut créée en 1576 par le roi Etienne Batory. [przypis redakcyjny]

hetman — tu: Jan Paweł Sapieha. [przypis redakcyjny]

Hibernia — dawna nazwa Irlandii. [przypis redakcyjny]

hibernorum (łac.) — zasług zimowych. [przypis redakcyjny]

hibernowe — danina od poddanych dóbr królewskich i duchownych na żołd dla wojska w zimie. [przypis redakcyjny]

hibernowe stanowisko — zimowe leże. [przypis redakcyjny]

hibernowy — zimowy; hibernowy chleb: świadczenia pieniężne i żywnościowe przysługujące wojsku w czasie leży zimowych, wypłacane z dóbr królewskich i duchownych. [przypis redakcyjny]

Hic abdera! — wyrażenie przysłowiowe, znaczy: oto najgłupszy z głupich. [przypis redakcyjny]

Hic est — Oto ten… Oto on… [przypis redakcyjny]

Hic est piscis, quem Sua Dominatio diabolum nominavit (łac.) — Oto ryba, którą Waszmość nazwał diabłem. [przypis redakcyjny]

hic et nunc (łac.) — niezwłocznie. [przypis redakcyjny]

hic labor juvabit (łac.) — praca ta zajmie. [przypis redakcyjny]

hidalgo (hiszp.) — szlachcic. [przypis redakcyjny]

Hidasp — a. Hydasp, rzeka w Indiach; dziś Dżilam. [przypis redakcyjny]

hidranga — roślina z gatunku skalnic. [przypis redakcyjny]

Hidraot — król Damaszku stryj Armidy, czarownik. [przypis redakcyjny]

hierarchia — władza duchowna. [przypis redakcyjny]

hieroglifik (z gr.) — napis hieroglificzny a. napis w ogóle. [przypis redakcyjny]

hier (z niem.) — dosłownie: tu. [przypis redakcyjny]

hilari fronte (łac.) — pogodnym czołem. [przypis redakcyjny]

hilari fronte (łac.) — z pogodnym czołem. [przypis redakcyjny]

Hilaryon — pustelnik w Palestynie. [przypis redakcyjny]

Hipalka — córka mamki Bradamanty. [przypis redakcyjny]

Hiperborejczyk (z gr.) — członek ludu mieszkającego na północy, autor najprawdopodobniej określa tak Rosjan, w sposób zawoalowany ze względu na cenzurę carską. [przypis redakcyjny]

Hiperborejska (…) Scytya — północna. Hiperboreowie, naród bajeczny, mieszkający na dalekiej północy. [przypis redakcyjny]

Hiperborskie — północne. [przypis redakcyjny]

Hiperion — Słońce. [przypis redakcyjny]

Hipermnestra — jedna z 50 Danaid, tj. córek Danaosa, króla Argos, sama jedna nie targnęła się na życie swego małżonka, Linceusza, podczas gdy wszystkie jej siostry pomordowały na rozkaz ojcowski swych mężów w noc poślubną. [przypis redakcyjny]

hipocentaur (mit., z gr.) — istota mityczna, pół człowiek, pół koń; centaur. [przypis redakcyjny]

hipogryf — wymyślone przez Ariosta uskrzydlone zwierzę z tułowiem konia i głową gryfa. [przypis redakcyjny]

hipogryf — zwierz bajeczny: pół gryfa a pół konia. [przypis redakcyjny]

Hipokrat — Hipokrates (ok. 460–ok. 380 r. p.n.e.), najwybitniejszy lekarz starożytnej Grecji, twórca medycyny naukowej, wiedzę lekarską opierał na doświadczeniu i obserwacji; „wódz lekarzów […]. Księgi jego dotąd są ozdobą i prawidłem lekarskiej nauki” — pisał Krasicki w Zbiorze potrzebnych wiadomości. [przypis redakcyjny]

Hipokreny — tu: pieśni (metafora pochodząca od źródła Pegaza). [przypis redakcyjny]

hipokryta — obłudnik. [przypis redakcyjny]

hipokryt — dziś popr. hipokryta. [przypis redakcyjny]

Hipolita — królowa Amazonek, mieszkających nad rzeką Termodon w Kapadocji (w Małej Azji). [przypis redakcyjny]

Hipolit — kardynał Hipolit d'Este, statysta, wojownik, niepospolity matematyk, mecenas Ariosta. [przypis redakcyjny]

Hipolit — kardynał Hipolit Este, statysta, wojownik, niepospolity matematyk, mecenas Ariosta. [przypis redakcyjny]

Hipolit — syn Alfonsa I d'Este, synowiec kardynała Hipolita. [przypis redakcyjny]

Hipolit — syn Juliana Medici, mecenas literatów i sam literat. [przypis redakcyjny]

Hipolit — syn Tezeusza, został wygnany z Aten za to, że nie chciał się godzić na występny zapał swojej macochy Fedry odpowiedzieć; a Fedra, mszcząc się obrazy miłości własnej, oskarżyła go przed swoim mężem, jakoby na jej cześć niewieścią nastawał. [przypis redakcyjny]

Hipolit (z Esteńskimi Herkulami) — kardynał Hipolit Este, statysta, wojownik, niepospolity matematyk, mecenas Ariosta. [przypis redakcyjny]

hipopotaurus, mastodont — nazwa dawno wymarłych zwierząt, tu przenośnie: człowiek niewspółczesny, zacofany. [przypis redakcyjny]

Hippolit — bohater głośnego w XVIII w. romansu fr. pani d'Aulnoy, wydanego po pol. w 1743 r. pt. Historia angielska politico-moralis, Hippolita, millorta z Duglas, z Julią, córką hrabi z Warwicka, awantury przyjaźni opisująca. [przypis redakcyjny]

Hippona — miasto w staroż. Numidii, dziś Bona w Algierze. [przypis redakcyjny]

hirkańska — Hirkania: kraina między Morzem Kaspijskim a Medią, północna Persja. [przypis redakcyjny]

Hirkańskie — należące do Hirkanji, kraju nad morzem Kaspijskiem. [przypis redakcyjny]

Hirkana — kraina między Morzem Kaspijskim a Medią, północna Persja. [przypis redakcyjny]

Historia kapitana Nemo została rzeczywiście ogłoszona pod tytułem Dwadzieścia tysięcy mil podmorskiej żeglugi. Tutaj także należy powtórzyć ostrzeżenie, już raz umieszczone przy okazji przygód Ayrtona, co do niezgodności niektórych dat. Czytelnicy zechcą łaskawie zajrzeć do powyższego przypisu. (Przypis wydawcy). [przypis redakcyjny]

historia konsulatu i cesarstwa — Rzecki czyta dzieło prawicowego polityka i historyka francuskiego Adolfa Thiersa (1797–1877) Historia konsulatu i cesarstwa, które ukazało się w latach 1845–1862. Konsulat — okres dyktatorskich rządów Napoleona Bonapartego w latach 1799–1804. [przypis redakcyjny]

historia pani Michelin mąciła sen księcia de Richelieu — młodziutka i cnotliwa żona rzemieślnika paryskiego, znalazłszy się na liście podbojów księcia i zmuszona dzielić jego serce ze swą przyjaciółką, przypłaciła to życiem. [przypis redakcyjny]

historia psychologii zacznie od niego nowy okres — w łączności z krytyką etyki Schopenhauera por. zajmujący artykuł Baucha Die Ethik w Philosophie des XX Jh, wyd. Windelband, gdzie przeciwstawiono (s. 54 i n.) dogmatycznej etyce „immoralistyczną etykę Nietzschego”, a tej ostatniej „etykę krytyczną”. [przypis redakcyjny]

historia tych obrad przedstawia się w sposób następujący (…) — Sprawa włościańska na sejmie 1831, Paryż (1859), s. 6 i nast. [przypis redakcyjny]

historię Gertrudy Komorowskiej słyszał prawdopodobnie w chłopięcych latach — Niewiele starszy od Malczewskiego Wołynianin Andrzejowski opowiada w Ramotach starego Detiuka (1, 10), że smutną tę powieść w dzieciństwie swoim, jako ciągle po kraju krążącą, wielokrotnie i rozmaicie słyszał opowiadaną. [przypis redakcyjny]

Historię miłości Zariadresa i Odaty podaje pisarz hellenistyczny, Ateneus, w XIII księdze encyklopedycznego dzieła Uczta mędrców (po r. 192 p.n.e.), stanowiącego kopalnię cytat, anegdot i szczegółów obyczajowych. [przypis redakcyjny]

historię Polski Rulhière'a — Claude de Rulhière jest autorem wydanej w 1807 r. 4-tomowej Histoire de l'anarchie polonaise. [przypis redakcyjny]

historyczny — o tyle słusznie nazywa Werter treść tego listu historyczną, że odzwierciedla on w mniejszej mierze przeżycia duchowe Wertera, a podaje wiele realnych danych. [przypis redakcyjny]

Histrjon — komedjant. [przypis redakcyjny]

Hiszpanie zawładnęli Mediolanem — faktycznie nastąpiło to w 1535 r. [przypis redakcyjny]

hiszpanka — tu: bródka przycięta spiczasto na sposób hiszpański. [przypis redakcyjny]

hiżop a. hizop (z gr.) — roślina lekarska, używana na Wschodzie jako lek. „Pokropisz mnie hiżopem, a będę oczyszczony”: formuła przy aspersji. [przypis redakcyjny]

hładysz — gliniany dzban bez ucha do zbierania mleka. [przypis redakcyjny]

hladon (daw.) — koń gładki (tj. piękny). [przypis redakcyjny]

hlak — (prowinc. z białorus.) dzbanek gliniany, pękaty, z wąską i krótką szyją. [przypis redakcyjny]

Hobbes, Tomasz (1588–1679) — przyjaciel Bacona, zwolennik absolutyzmu, gdyż bez silnego rządu nie ma (jak mówi) pokoju, bezpieczeństwa, bogactwa, towarzyskości, nauki, życzliwości. Stan natury, to stan wojny wszystkich przeciw wszystkim. Główne jego dzieła są: De cive 1642; Leviathan, or the matter, form and authority of government 1651 (po łacinie 1668); Quaestiones de libertate, nacessitate et casu 1656. [przypis redakcyjny]

hoc bonum (łac.) — to dobro. [przypis redakcyjny]

hoc mihi pietas, hoc pia lingua odit (łac.) — to mam za cnotę, tego wzdrygają się uczciwe usta. [przypis redakcyjny]

Hodie mihi, cras tibi (łac.) — dzisiaj mnie, jutro tobie. [przypis redakcyjny]

hody (ukr.) — chodź. [przypis redakcyjny]

hodża a. hodzia — kapłan turecki. [przypis redakcyjny]

hodża — kapłan turecki. [przypis redakcyjny]

Höchstes Glück der Erdenkinder Ist nur die Persönlichkeit!… (niem.) — Najwyższym szczęściem dziecka ziemi jest tylko osobowość!… [przypis redakcyjny]

Hödel strzelił do cesarza Wilhelma… — 11 maja 1878 anarchista Maks Hódel dokonał nieudanego zamachu na Wilhelma I (1797–1888; król pruski od 1861, cesarz niem. od 1871). [przypis redakcyjny]

Hoerning — w rękopisie Hurnum; wieś odległa o dwie mile na płd. zachód od Aarhusen. [przypis redakcyjny]

Hofer, Andreas (1767–1810) — bohater narodowy Tyrolu, dowódca powstania przeciw Francuzom (1809). [przypis redakcyjny]

Hoffmanowa, Klementyna z Tańskich (1798–1845) — autorka utworów dla młodzieży; zajmowała się zagadnieniami wychowania; jej poglądy pedagogiczne trąciły pod koniec XIX w. staroświecczyzną. [przypis redakcyjny]

Hogarth William (1697–1764) — angielski malarz i rytownik, uprawiał malarstwo rodzajowe o śmiałej tematyce obyczajowej. [przypis redakcyjny]

hołobla — dyszel poboczny. [przypis redakcyjny]

Hołowu Kisielowu (z ukr.) — głowę Kisiela. [przypis redakcyjny]

hołowu spasajete (ukr.) — (własną) głowę ratujecie. [przypis redakcyjny]

hołubić (z ukr.) — pieścić, pielęgnować. [przypis redakcyjny]

hołysz — [golec, ktoś biedny,] bez pieniędzy. [przypis redakcyjny]

hołysz (z ukr.) — golec, nędzarz. [przypis redakcyjny]

holendrzy — osadnicy sprowadzeni z Holandii. [przypis redakcyjny]

holik — hołysz, biedak. [przypis redakcyjny]

holik — (tym razem poeta napisał w rękopsie: helik), drab, pachołek. [przypis redakcyjny]

homary — jadalne raki morskie. [przypis redakcyjny]

homeopatyczny — tu: drobny, nikły. [przypis redakcyjny]

Homer mówi o jednym mieście: „Obok na rynku (…)” — [por.] Iliada, XVTII, 497–508, według tłumaczenia P. Popiela, Kraków 1880. [przypis redakcyjny]

hominem iniuriatum (łac.) — człowieka skrzywdzonego. [przypis redakcyjny]

Homo est (…) trutina (łac.) — Człowiek jest wzorem bezsilności, łupem czasu, igrzyskiem losu, obrazem niestateczności, szalą zawiści i niedoli. [przypis redakcyjny]

Homo proponit, Deus disponit — człowiek zamyśla, Bóg rozporządza; por. pol. przysłowie: „Chłop strzela, Pan Bóg kule nosi”. [przypis redakcyjny]

homo sapiens (łac.) — dosł. człowiek rozumny; łac. nazwa dla zoologicznego gatunku: człowiek; do utworów literackich wprowadzona wówczas przez tytuł trylogii powieściowej Przybyszewskiego. [przypis redakcyjny]

honoraria — wynagrodzenie. [przypis redakcyjny]

honorifice (łac.) — zaszczytnie, bez uszczerbku mej sławy. [przypis redakcyjny]

honorifice (łac.) — ze czcią, grzecznie, uprzejmie. [przypis redakcyjny]

honoris causa (łac.) — określenie honorowego tytułu naukowego bądź godności honorowej. [przypis redakcyjny]

honoris gratia (łac.) — dla oddania czci. [przypis redakcyjny]

honoris palmam (łac.) — klejnot czci. [przypis redakcyjny]

honoris palmam (łac.) — palmę sławy, cały zaszczyt. [przypis redakcyjny]