Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 452 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | niemiecki | potocznie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski
Według języka: wszystkie | français | lietuvių | polski
Znaleziono 1283 przypisów.
despekt (z łac.) — obraza. [przypis redakcyjny]
despekt (z łac.) — uchybienie, obelga. [przypis redakcyjny]
desperacja (z łac.) — rozpacz. [przypis redakcyjny]
desperatos in quieta Republica honores in turbido posse assequi arbitrantur (łac.) — mniemają, że w zamęcie mogą osiągnąć zaszczyty, o których czasu spokoju rzeczypospolitej zwątpili. [przypis redakcyjny]
despotyczną władzą — dla Staszica cechą despotyczną w ustroju ang. są prawa króla w stosunku do Parlamentu (prawo odmowy zatwierdzenia uchwał, prawo zwoływania i rozwiązywania Izby); por. Monteskiusza, Duch Praw XI 6, który właśnie w tym upatruje rękojmię praworządności trwałej. [przypis redakcyjny]
despotyzm — chodzi o wszelkie jedynowładztwo nieograniczone, zarówno oświecone, ożywione poczuciem prawa i ceniące godność poddanych („monarchia” Monteskiusza), jak to, w którym samowola władcy starczy za prawo („despotyzm” Monteskiusza). [przypis redakcyjny]
dessous (fr.) — spodnia bielizna. [przypis redakcyjny]
de statu rerum (łac.) — o stan rzeczy. [przypis redakcyjny]
d'Estrées, Gabrielle (1570/1573–1599) — księżna Beaufort i Verneuil, markiza Monceaux, kochanka króla fr. Henryka IV (1553–1610). [przypis redakcyjny]
destynowany — wyznaczony. [przypis redakcyjny]
desudavit (łac.) — napociło się. [przypis redakcyjny]
desuper (łac.) — z góry. [przypis redakcyjny]
deszczarnia — studnia z wodą deszczową. [przypis redakcyjny]
de tempore (łac.) — o czasie; tu: o terminie ślubu. [przypis redakcyjny]
determinizm jest w tym wypadku określony motywacją (…) — zob. niniejszą rozprawę, ustęp 64. [przypis redakcyjny]
determinował — naznaczył. [przypis redakcyjny]
determinowano — określano, oznaczano. [przypis redakcyjny]
determinują — ograniczają, skłaniają. [przypis redakcyjny]
detestabile scriptum (łac.) — przeklęte pismo. [przypis redakcyjny]
de throno (łac.) — z tronu. [przypis redakcyjny]
De tribus impostoribus — książka z XVI wieku ogłaszająca Mojżesza, Jezusa i Mahometa za oszustów; wedle Grzegorza IX miał ją napisać Fryderyk II. [przypis redakcyjny]
detrimenta (łac.) — szkody. [przypis redakcyjny]
detrimentum (łac.) — szkodę. [przypis redakcyjny]
detulit (łac.) — doniósł. [przypis redakcyjny]
deturbare (łac.) — strącić. [przypis redakcyjny]
de tutela (łac.) — z opieki. [przypis redakcyjny]
detyna (ukr.) — dziecko. [przypis redakcyjny]
detyna (z ukr.) — dziecko. [przypis redakcyjny]
de uicissitudine fortunae (łac.) — o zmienności losu. [przypis redakcyjny]
de ulterioribus (łac.) — o dalszych rzeczach. [przypis redakcyjny]
Deus avertat (…) nostra civitas (łac.) — Boże uchowaj, by się nam po lewej ukazało; po prawej powinno być nasze miasto. [przypis redakcyjny]
Deus ex machina (łac.) — Bóg z maszynerii. [przypis redakcyjny]
deus ex machina (łac.) — nagłe i niespodziewane rozwiązanie (określenie zaczerpnięte z dziejów dramatu i teatru greckiego). [przypis redakcyjny]
Deus, venerunt gentes (…) psalmodyję słodką — Psalm 79, poczynający się od słów: „Boże, poganie weszli w dziedzictwo twoje”. Słowa te w tekście jak i w przekładzie są po łacinie napisane. [przypis redakcyjny]
de verbum (łac.) — poprawnie: de verbo; ale to mówi nieuk. [przypis redakcyjny]
De vestra (…) loqui (łac.) — O waszej sławie lepiej zamilczeć, niż za mało powiedzieć. Cytat z pamięci, niedokładny z Sallustiusza Bellum Iugurthinum XIX: „De Carthagine silere melius puto, quam parum dicere”. [przypis redakcyjny]
de vita et moribus (łac.) — o życie i obyczaje. [przypis redakcyjny]
de vita et moribus spiritualium (łac.) — o życie i obyczaje duchowieństwa. [przypis redakcyjny]
devoré d'ambition — pożerany ambicją, pragnieniem sławy. [przypis redakcyjny]
devotissime (łac.) — jak najpobożniej. [przypis redakcyjny]
dewizka — łańcuszek przy zegarku wraz z jakąś ozdobą czy figurką. [przypis redakcyjny]
dewizki — krótkie łańcuszki do zegarka. [przypis redakcyjny]
dewocji — gorliwości. [przypis redakcyjny]
Dewona — hrabstwo Devonshire w Anglii. [przypis redakcyjny]
dewotom i dewotkom — pobożnisiom. [przypis redakcyjny]
dextram porrigere (łac.) — prawicę podać. [przypis redakcyjny]
dextre (łac.) — zręcznie. [przypis redakcyjny]
dezabil (z fr.) — ranny albo nocny strój. [przypis redakcyjny]
dezolacja — spustoszenie. [przypis redakcyjny]
Dezorganizacja nie może się zreorganizować — w korespondencji Krasiński często stosował tę formułę zarówno do stanu własnego zdrowia, jak do współczesnego mu stanu stosunków społecznych. [przypis redakcyjny]
diabła Bohomolec dał w swojej postaci — mowa o dziele Jana Bohomolca Diabeł w swojej postaci z okazji pytania, jeśli są upiory (Warszawa 1772), zwalczającym powszechne jeszcze wówczas przesądy i zabobony. [przypis redakcyjny]
diable — tu w znaczeniu: diablo, diabelnie. [przypis redakcyjny]
diaboł po niemiecku — diabła wyobrażano sobie często w obcisłym stroju niemieckim. [przypis redakcyjny]
dialektyk — tu: biegły w sztuce dyskutowania. [przypis redakcyjny]
diallela (διαλληλος τρόπος) — znaczy tyle co kołowanie w dowodzeniu, circulus in probando. Trentowski nazwał ją błażkiem i tak określił: „Wszędzie tam rodzi się nieloiczne kółko, czyli błażek, gdzie dowodzimy rzeczy naszej tym, co było właśnie do dowiedzenia; gdzie ogólnikiem robimy będący celem wyniknik, wyraziwszy go inaczej, gdzie np. m opieramy na r, a znowu r na m, czyli, jak mówią, gdzie cygan daje świadectwo żydowi a żyd cyganowi. Nieraz największy filozof może się zaplątać w błażek, rozwijając całokształt swej nauki. Grecy mianowali go diallele i uważali za głównego sprawcę Dialektyki” (Myślini II, 423, 424). [przypis redakcyjny]
dialogi a là Lukian — Lukian z Samosaty (II w.n.e.), gr. pisarz i filozof, był autorem dzieł: Dialogi bogów i Dialogi umarłych. [przypis redakcyjny]
dialog — prosta forma sceniczna do poł. XVIII w. uprawiana w teatrach konwiktów zakonnych. [przypis redakcyjny]
diametru — średnicy. [przypis redakcyjny]
Diana de Cadignan — bohaterka opowiadania Balzaka, do którego p. de Charlus robi aluzję (Sekrety księżnej de Cadignan). [przypis redakcyjny]
Diana — starorzymska bogini łowów i lasów, przedstawiana w sztuce starożytnej jako kobieta będąca uosobieniem piękna i zdrowia. [przypis redakcyjny]
Diana — w mit. rzym. dziewicza bogini księżyca i śmierci, opiekunka lasów i myślistwa (odpowiedniczka gr. Artemidy), siostra Apollina. Słynęła z urody; przedstawiano ją z łukiem i pękiem strzał w kołczanie, w krótkiej do kolan tunice przepasanej szarfą. [przypis redakcyjny]
Diana z gajów wygnała Helicę — Diana w mitologii starożytnej była symbolem czystości. Spostrzegłszy ta bogini, że jej nimfa Halice nie dość pilnie strzegła tej cnoty, ze swoich świętych gajów ją wygnała. [przypis redakcyjny]
diariusze — dzienniki, protokoły. [przypis redakcyjny]
Diatryba — krytyka gorzka i gwałtowna. [przypis redakcyjny]
Diavolo maledetto del Christo! (wł.) — Diabeł przeklęty przez Chrystusa. [przypis redakcyjny]
Dicas (…) piscatores (łac.) — Powiedz, że jesteśmy rybakami. [przypis redakcyjny]
Dicebant mihi sodales (…) levatas — Mówili mi towarzysze, że, gdybym odwiedził mogiłę kochanki, ulżyłbym nieco mym smutkom. [przypis redakcyjny]
dictabat (łac.) — dyktował. [przypis redakcyjny]
dicterium (łac.) — przysłowie. [przypis redakcyjny]
dictum acerbum (łac.) — przykre powiedzenie. [przypis redakcyjny]
did like — naprawdę kochałem. [przypis redakcyjny]
die 16 Augusti (łac.) — dnia 16 sierpnia. [przypis redakcyjny]
diecezjalny (z gr.) — znajdujący się na obszarze zarządu jakiegoś biskupa. [przypis redakcyjny]
„Die Dame” (niem.) — „Pani”, niemieckie czasopismo ilustrowane. [przypis redakcyjny]
„Die Disciplin der reinen Vernunft” — tę część dzieła Kanta nazwał Trentowski (Myślini II, 436) „ćwiczeniem czystego umysłu”; ale ponieważ Kant ma na oznaczenie „ćwiczenia” inny wyraz, mianowicie: „Unterweisung”, wypadło mi więc „Disciplin” przetłumaczyć słowem: „karność”, bo jest ona równoznaczną z „Zucht”. [przypis redakcyjny]
die Ianuarii futuri (łac.) — dnia przyszłego stycznia. [przypis redakcyjny]
dies exspirationis (łac.) — dzień skończenia dzierżawy. [przypis redakcyjny]
Dies illa, dies irae (łac.) — Dzień ów, dzień gniewu; początkowe słowa (w porządku przestawionym) średniowiecznego (XIII w.) hymnu kościelnego o Sądzie Ostatecznym; w liturgii katolickiej hymn pogrzebowy. [przypis redakcyjny]
Dies irae, dies illa… (łac.) — początkowe i środkowe wiersze hymnu Tomasza z Cellano (XII w.) Dies irae [tj. Dzień gniewu]: [przypis redakcyjny]
dieta — tu: przepis lekarski. [przypis redakcyjny]
dieta (z łac.) — tutaj: ograniczenie pokarmów, miara w jedzeniu i piciu. [przypis redakcyjny]
Dieu dispose (fr.) — Bóg rozporządza. [przypis redakcyjny]
Dieu merci (fr.) — Bogu dzięki. [przypis redakcyjny]
die unglücklichen Polen (niem.) — nieszczęśliwi Polacy. [przypis redakcyjny]
difficile est ex animo resipiscere (łac.) — trudno szczerze się opamiętać. [przypis redakcyjny]
diffidebant (łac.) — nie ufali mu. [przypis redakcyjny]
diffidis et maiestatem laedis (łac.) — nie dowierzasz słuszności swej sprawy i króla obrażasz. [przypis redakcyjny]
dignissima gesta (łac.) — najgodniejsze czyny. [przypis redakcyjny]
dignitas (łac.) — godność, dostojeństwo. [przypis redakcyjny]
dignitatem (łac.) — godność. [przypis redakcyjny]
dignitatem, proponendo laesionem maiestatis (łac.) — godność, przedstawiając obrazę majestatu. [przypis redakcyjny]
Dii, avertite omen (łac.) — bogowie, oddalcie złą wróżbę. [przypis redakcyjny]
Dike — bogini sprawiedliwości. [przypis redakcyjny]
Dike (mit. gr.) — uosobienie sprawiedliwości. [przypis redakcyjny]
diligenter (łac.) — pilnie. [przypis redakcyjny]
diligentissime (łac.) — jak najbaczniej. [przypis redakcyjny]
diligentissime (łac.) — jak najuważniej. [przypis redakcyjny]
Diligite justitiam qui judicatis terram (łac.) — Kochajcie sprawiedliwość, wy, którzy sądzicie ziemię. [przypis redakcyjny]
dimittere (łac.) — puścić. [przypis redakcyjny]
Diogenes (413–323 p.n.e.) — filozof grecki pogardzający bogactwami i wszelkimi wygodami życia. Sypiał w beczce pod arkadami świątyń ateńskich. Zapytany pewnego razu przez Aleksandra Wielkiego, czy ma jakieś pragnienie, odpowiedział: „Zejdź z mego słońca”. [przypis redakcyjny]
