Przypisy

luśnia (gw.) — drążek służący do podtrzymania drabiny wozu. [przypis edytorski]

Lusławice — wieś w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]

Lusoi — staroż. miasto greckie w Arkadii na Peloponezie. [przypis edytorski]

Lust am Trug (niem.) — przyjemność z oszustwa. [przypis edytorski]

lustavoti — linksmintis, pramogauti. [przypis edytorski]

lustige Bursche (niem.) — młodzi żartownisie. [przypis edytorski]

lustmörder (niem.) — morderca na tle seksualnym, zboczeniec. [przypis edytorski]

lustmord (z niem) — morderstwo popełnione z nadmiaru pożądania. [przypis edytorski]

lustracja — przegląd. [przypis edytorski]

lustr (daw.) — blask. [przypis edytorski]

lustr — dziś D.lm raczej: luster. [przypis edytorski]

lustrynowy (daw.) — wykonany z lustryny, tj. lśniącej, cienkiej tkaniny z wełny lub z bawełny. [przypis edytorski]

lustrynowy — wykonany z lustryny (fr. lustrine), tj. cienkiej, lśniącej tkaniny wełnianej a. bawełnianej. [przypis edytorski]

lustrzyć się (daw.) — błyszczeć. [przypis edytorski]

lustyk a. lusztyk (daw., z niem. lustig: wesoły) — biesiada, zabawa, hulanka. [przypis edytorski]

lustykować a. lusztykować (daw.) — bawić się, hulać; od: lustyk a. lusztyk (daw., z niem. lustig: wesoły) — biesiada, zabawa, hulanka. [przypis edytorski]

lusztyk (daw., z niem.) — bankiet, wesele, radość, hulanka. [przypis edytorski]

lusztyk (daw., z niem. lustig: wesoły) — biesiada, wesoła hulanka. [przypis edytorski]

lusztyk (z niem.) — biesiada, uczta. [przypis edytorski]

luta — sroga. [przypis edytorski]

lutenizacja (biol.) — następujące po owulacji przekształcenie pęcherzyka jajnikowego w ciałko żółte, które produkuje progesteron, hormon przygotowujący błonę śluzową macicy do przyjęcia zarodka powstałego z zapłodnionej komórki jajowej i umożliwienia jego rozwoju. [przypis edytorski]

luter (daw. pot.) — wyznawca luteranizmu, protestant, heretyk. [przypis edytorski]

Luter (…) djabłem się chlubi, iż od niego na zburzenie Mszej ś. rozumu dostał — zob. Luter, De Missa Privata and Sacerdotum Unctione; tekst ten Luter skierował do swoich rzymskokatolickich krytyków, zachowały się jego trzy kolejne wersje robocze, dyskusja z diabłem pojawia się dopiero w ostatniej z nich i jest najwyraźniej zabiegiem literackim. [przypis edytorski]

Luter, Marcin (1483–1546) — niemiecki reformator religijny, współtwórca luteranizmu, jednego z nurtów protestantyzmu, doktor teologii. [przypis edytorski]

Luter, Marcin (1483–1546) — niemiecki reformator religijny, współtwórca luteranizmu, jednego z nurtów protestantyzmu, doktor teologii. Pierwszy tłumacz Biblii na język niemiecki, autor dzieł Mały katechizm, Duży katechizm, Wyznanie o wieczerzy Pańskiej. Początek działalności reformacyjnej Lutra związany jest z ogłoszeniem 95 tez krytykujących sprzedawanie odpustów na rzecz budowy Bazyliki św. Piotra zainicjowane przez papieża Leona X. [przypis edytorski]

Luter, Marcin (1483–1546) — niemiecki teolog i reformator religijny, inicjator reformacji, współtwórca luteranizmu. [przypis edytorski]

Luter, Marcin (1483–1546) — niemiecki teolog i reformator religijny, współtwórca luteranizmu. [przypis edytorski]

Luter, Marcin, właśc. Martin Luther (1483–1546) — niemiecki reformator religijny, teolog, współtwórca luteranizmu; jako jeden z momentów wyznaczających początek reformacji wskazywany jest jego sławny akt przybicia na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez potępiających sprzedaż odpustów przez Kościół katolicki (31 października 1517). [przypis edytorski]

Luter, Marcin, właśc. Martin Luther (1483–1546) — niem. reformator religijny, teolog, współtwórca luteranizmu; jako jeden z momentów wyznaczających początek reformacji wskazywany jest jego sławny akt przybicia na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez potępiających sprzedaż odpustów przez Kościół katolicki (31 października 1517). [przypis edytorski]

Luter, Martin (1483–1546) — doktor teologii, ideolog i inicjator reformacji (jego pierwsze wystąpienie było skierowane przeciw odpustom); przełożył Biblię na niem., jest autorem wielu tekstów (m.in. katechizmu) i pieśni religijnych kościoła ewangelickiego. [przypis edytorski]

Luter, Martin (1483–1546) — niemiecki reformator religijny i teolog. [przypis edytorski]

Luter, Martin (1483–1546) — niemiecki reformator religijny, teolog i inicjator reformacji. [przypis edytorski]

Luter, Martin (1483–1546) — niemiecki teolog, inicjator reformacji, tłumacz Biblii. [przypis edytorski]

luter (pot.) — chrześcijanin wyznania ewangelicko-augsburskiego, założonego przez Marcina Lutra. [przypis edytorski]

luter — pot. wyznawca luteranizmu, heretyk. [przypis edytorski]

Luther, Martin (1483–1546) — niem. teolog, mnich augustiański, reformator religijny; jako autor 95 tez potępiających praktykę sprzedaży odpustów przez kościół rzymski i odrzucających możliwość kupienia łaski Bożej, a także autor licznych polemik i katechez, stał się współtwórcą luteranizmu, a także skupił wokół siebie zróżnicowaną opozycję wobec kościoła katolickiego. Naukę Lutra streszczają hasła: sola fide (tylko wiara), sola gratia (tylko łaska), solus Christus (tylko Chrystus), solum Verbum (tylko Słowo), sola Scriptura (tylko Pismo); z jego inicjatywy powstał pierwszy przekład Biblii na język narodowy (niemiecki). Kościoły anglikańskie uznają Lutra za świętego (czczonego 18 lutego). [przypis edytorski]

lutnią — dziś popr. forma B. lp: lutnię. [przypis edytorski]

lutnia — dawny instrument strunowy. [przypis edytorski]

lutnia — instrument strunowy. [przypis edytorski]

lutnia — instrument strunowy szarpany. [przypis edytorski]

lutnia (muz.) — dawny instrument strunowy szarpany. [przypis edytorski]

lutnia — tu: symbol poezji, sztuki poetyckiej. [przypis edytorski]

„Lutnia” — warszawskie towarzystwo śpiewacze, założone w 1887 r. przez Piotra Maszyńskiego. [przypis edytorski]

lutnię — w oryginale niem. Leyer [dziś: Leier]: lirę; lutnia: niem. Laute występuje wcześniej w tekście. [przypis edytorski]

lutniej — dziś popr. forma D. lp: lutni; lutnia: daw. instrument strunowy, popularny zwłaszcza w XV-XVII w. [przypis edytorski]

luto (daw.) — srodze. [przypis edytorski]

luto (daw.) — srogo. [przypis edytorski]

lutość (daw., gw.) — surowość. [przypis edytorski]

lutość (starop.) — litość. [przypis edytorski]

Lutosławski, Wincenty (1863–1954) — polski filozof, filolog i publicysta, działacz społeczny i narodowy; wykładowca na licznych uniwersytetach zagranicznych i polskich; usiłował stworzyć polski narodowy system filozoficzny łączący platoński idealizm z mesjanizmem polskiego romantyzmu. [przypis edytorski]

Lutosławski, Wincenty (1863–1954) — polski filozof, profesor, działacz społeczny, założyciel Eleuterii — towarzystwa do walki z alkoholizmem. [przypis edytorski]

Lutosławski, Wincenty (1863–1955) — idealistyczny filozof-mistyk, tzw. neomesjanista; pisał w wielu językach, o przybyszewszczyźnie — w Bańkach mydlanych (wyd. książkowe Kraków 1899, prwdr. w „Czasie” krakowskim, cykl artykułów w 1898 r.), rozczarowany bliższym poznaniem Przybyszewskiego, którego wraz z żoną Dagny gościł w Hiszpanii w r. 1898. [przypis edytorski]

luto — surowo, srodze, okrutnie; od przym. luty: srogi. [przypis edytorski]

lutować (daw.) — litować. [przypis edytorski]

luty (daw.) — groźny, srogi. [przypis edytorski]

luty (daw., gw.) — surowy, ostry. [przypis edytorski]

luty (daw.) — okrutny, dziki. [przypis edytorski]

luty (daw.) — okrutny. [przypis edytorski]

luty (daw.) — srogi, groźny. [przypis edytorski]

luty (daw.) — srogi, okrutny. [przypis edytorski]

luty (daw.) — srogi. [przypis edytorski]

luty (daw.) — surowy. [przypis edytorski]

luty (daw.) — surowy, srogi. [przypis edytorski]

luty — okrutny, srogi. [przypis edytorski]

Lutze, Viktor (1890–1943) — szef sztabu SA po zamordowaniu przez hitlerowców Ernsta Röhma. [przypis edytorski]

Luwr — dawny pałac królewski w Paryżu, obecnie jedno z największych muzeów sztuki na świecie; w ostatnich dniach Komuny Paryskiej rewolucjoniści planowali zniszczenie muzeum, zbiory udało się uratować, jednak doszczętnie spalono pałac Tuileries. [przypis edytorski]

Luxembourg-Garten — Jardin du Luxembourg, Park in Paris. [przypis edytorski]

Luxemburg — tu: Ogród Luksemburski w Paryżu, park miejski przy pałacu księcia de Luxemburg. [przypis edytorski]

lux ex oriente (łac.) — światło ze Wschodu. [przypis edytorski]

lux ex oriente (łac.) — światło ze Wschodu. [przypis edytorski]

lux (łac.) — światło; tu przen.: sława. [przypis edytorski]

lux perpetua (łac.) — nieustające światło. [przypis edytorski]

Luyten, Willem Jacob (1899–1994) — holendersko-amerykański astronom, odkrywca i badacz gwiazd, pracował w obserwatoriach: Licka i Harvard College Observatory; wykładowca University of Minnesota, za swą pracę naukową odznaczony medalami (Medal Jamesa Craiga Watsona 1964, Bruce Medal 1968), jego imieniem nazwana została asteroida (1964) i gwiazda (gwiazda Luytena należy do najbliższych sąsiadów Słońca). [przypis edytorski]

luźne rozpinał wniki i poszerzał oka — odpuszczał, przymykał oko, patrzył przez palce itp. [przypis edytorski]

luźny burlesk — określenie konstrukcji rytmicznej niemieckiego oryginału. [przypis edytorski]

Luzacja — Łużyce. [przypis edytorski]

luzak — niezaprzężony, idący luzem koń. [przypis edytorski]

luzak — sługa obozowy. [przypis edytorski]

luzować się — tu: zmieniać się (szczególnie: na warcie). [przypis edytorski]

luzować — tu: zastępować na służbie. [przypis edytorski]

luzować — tu: zastępować. [przypis edytorski]

L. Weill w niedużej swej pracy… — L. Weill, Über die kinetische Korrelation der beiden Generationszellen (O korelacji kinetycznej między dwiema komórkami reprodukcyjnymi) w „Archiv für Entwicklungsmechanik der Organismen”, 11, 222–224 (1901). [przypis edytorski]

lwem na bawołu — archaiczna forma porównania, dziś powiedziano by: jak lew na bawoła. [przypis edytorski]

Lwiątko — chodzi o sztukę Lejonets unge, którą pod pseudonimem Harald Gote opublikowała Helga Frideborg Maria Stéenhoff (1865–1945), szwedzka pisarka i działaczka na rzecz praw kobiet. [przypis edytorski]

lwica hirkańska — kiedy Eneasz, bohater Eneidy Wergiliusza, porzuca swoją kochankę, królową Dydonę, ta porównuje jego okrucieństwo do obyczajów hirkańskich tygrysic. Zwrotu tego użył także Ariosto, a w polskiej literaturze J.A. Morsztyn; Hirkania — kraj położony na Wyżynie Irańskiej. [przypis edytorski]

Lwi Gród — Lwów. [przypis edytorski]

lwi łupież — skóra złupiona z lwa. [przypis edytorski]

lwów — dziś popr. forma B. lm: lwy. [przypis edytorski]

Lwów — miasto na Ukrainie, ośrodek administracyjny obwodu lwowskiego i rejonu lwowskiego. [przypis edytorski]

Lwów — miasto na Ukrainie, ośrodek administracyjny obwodu lwowskiego i rejonu lwowskiego. [przypis edytorski]

Lwów — miasto ukraińskie, ośrodek administracyjny rejonu lwowskiego. [przypis edytorski]

Lwów — miasto w zach. części Ukrainy, ośrodek administracyjny obwodu lwowskiego i rejonu lwowskiego. [przypis edytorski]

lwów swoich (daw. forma) — dziś: lwy swoje. [przypis edytorski]

lwy i lilije — terminy alchemiczne; czerwony lew miał oznaczać tlenek rtęci, a lilia kwas solny. [przypis edytorski]

Lyaeus (mit. gr.) — przydomek Dionizosa, boga wina. [przypis edytorski]

Lyautey, Louis Hubert (1854–1934) — francuski wojskowy i administrator kolonialny, marszałek Francji; czołowy realizator francuskiej polityki kolonialnej na przełomie XIX i XX w. [przypis edytorski]

Lyceum Theatre — teatr na West Endzie, tuż przy ulicy Strand w centrum Londynu. [przypis edytorski]

Lydias — rzeka w płn. Grecji. [przypis edytorski]

lydinės — Lydos. [przypis edytorski]

lygsvarę — pusiausvyrą. [przypis edytorski]