Przypisy

10–12° R. — autor podaje temperaturę w dość egzotycznej dziś skali Römera, dla której topnienie lodu ustalone jest na 7,5° Rø (0°C), a temperatura wrzenia wody na 60° Rø, co daje dość skomplikowany przelicznik: T [°C] = 40/21 (T[°Rø] - 7,5); w uproszczeniu można przyjąć T [°C] = 2 (T[°Rø] - 7,5), co pozwala określić temperaturę 10–12°Rø jako odpowiadającą 5–9 °C. [przypis edytorski]

104 kompania syndykalistów polskich — 104 Kompania Związku Syndykalistów Polskich powstała w 1943 roku. Jej dowódcą 1 sierpnia 1944 był por. Kazimierz Puczyński ps. „Wroński”. W powstaniu walczyła na Starym Mieście, w Śródmieściu i na Czerniakowie. [przypis edytorski]

106° ciepła — w skali Fahrenheita, używanej w Skanach Zjednoczonych, co odpowiada 41 °C. [przypis edytorski]

” 10 ” 7 ” — oznaczenie powtórzenia wyrazów z poprzedniej linii: sekund. [przypis edytorski]

10 Julii (łac.) — 10 lipca. [przypis edytorski]

10 sierpnia — data powstania wiersza; Korczak udał się do Treblinki z pozostającymi pod jego opieką sierotami prawdopodobnie 5 sierpnia 1942 roku. [przypis edytorski]

” 12 ” 10 ” — oznaczenie powtórzenia wyrazów z poprzedniej linii: sekund. [przypis edytorski]

12 maja 1832 — prawdopodobnie pomyłka autora, ponieważ data zaburza porządek chronologiczny dziennika. [przypis edytorski]

12. stycznia 1848 — pod tą datą pojawia się ostatnia notatka z Dziennika: właśnie mówiąca (zapewne pochlebnie w przekonaniu piszącego) o Mickiewiczu jako o tym, któremu Bóg jest milszy niż reputacja rozumnego człowieka. Słowacki zmarł 3 kwietnia 1849r. w Paryżu. [przypis edytorski]

13 punkt Wilsona — jeden z 14 punktów programu pokojowego, który prezydent Thomas Woodrow Wilson przedstawił w orędziu do amerykańskiego Kongresu 8 stycznia 1918 roku. [przypis edytorski]

14 lipca — dzień najważniejszego święta narodowego w Republice Francuskiej, upamiętniający zdobycie Bastylii przez ludność Paryża (14 lipca 1789), co uznaje się za symboliczny początek Wielkiej Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]

14 lutego (…) wypadała niedziela — 14 lutego 1868 roku wypadał wtorek. 14 lutego była niedziela w roku 1869. [przypis edytorski]

15 dnia księżyca Chahban, 1712 — w wersji fr.: 5 dnia. [przypis edytorski]

16 germinala — czyli 5 kwietnia; podczas rewolucji francuskiej został stworzony i wprowadzony w życie nowy kalendarz. Nazwy miesięcy zostały zmienione tak, by usunąć odniesienia religijne czy imperialne. W nowej wersji odnosiły się do cyklu wegetacyjnego i kalendarza rolniczego, np. zaczynający się 20 lub 21 marca Germinal wywodzi się od fr. germination, czyli kiełkowanie. Natomiast podział miesięcy na trzy dekady (dziesięciodniowe równe części) stanowił element szerszego planu mającego na celu konsekwentne wprowadzenie w republice systemu dziesiętnego. Dzień w kalendarzu republikańskim został podzielony na dziesięć godzin, każda godzina na 100 minut, a każda minuta na 100 sekund. [przypis edytorski]

(1712–1719) — daty przed akapitami zostały wprowadzone przez wydawców. [przypis edytorski]

1750' — 1750 stóp. [przypis edytorski]

17 dnia księżyca Chahban, 1719 — w wersji fr.: 19 dnia. [przypis edytorski]

17 Junii (łac.) — 17 czerwca. [przypis edytorski]

17 kwietnia 1942 — w nocy z 17 na 18 kwietnia 1942 Gestapo zamordowało na ulicach getta warszawskiego 52 osoby; była to pierwsza zorganizowana akcja terroru na terenie tego getta. [przypis edytorski]

17 — w tłumaczeniu Tadeusza Boy'a Żeleńskiego fragment 16. został opuszczony. [przypis edytorski]

1859, rok działań smutnej pamięci Ekspedycji Nigru (Niger Expedition) — być może chodzi jednak o znaną brytyjską wyprawę do Nigru z lat 1841–1842, noszącą oficjalną nazwę Afrykańska Ekspedycja Kolonizacyjna. Została zapoczątkowana 1 czerwca 1840 na wielkim zebraniu Stowarzyszenia na rzecz Likwidacji Handlu Niewolnikami i Ucywilizowania Afryki w Exeter Hall, pod przewodnictwem księcia Alberta. Miała na w celu zawarcie traktatów z miejscowymi ludami, wprowadzenie chrześcijaństwa i promowanie zwiększenia handlu. W sponsorowanej przez rząd wyprawie na trzech parowcach wzięło udział 150 osób, z czego 130 zachorowały na febrę, 42 zmarły, co spowodowało, że dowódcy statków przerwali ekspedycję. [przypis edytorski]

18 Brumaire'a — dzień, w którym, wg ówczesnego kalendarza Rewolucji Francuskiej, gen. Napoleon Bonaparte dokonał zamachu stanu (9 listopada 1799) i objął władzę jako pierwszy konsul. [przypis edytorski]

18. brumaire — data wg kalendarza rewolucyjnego odpowiadająca 9 XI 1799 r.; w tym dniu gen. Napoleon Bonaparte dokonał zamachu stanu i objął władzę jako pierwszy konsul. [przypis edytorski]

18 Brumaire — dokonany 9 listopada 1799 r. przez Napoleona Bonaparte zamach stanu, który doprowadził do zajęcia przez niego kluczowej pozycji w strukturze władzy w roli pierwszego konsula i zakończył w istocie okres rewolucji francuskiej, prowadząc do ustanowienia władzy autokratycznej; w kalendarzu i terminologii rewolucyjnej dacie 9 listopada odpowiadał 18 dzień miesiąca Brumaire (tj. „mglistego”). [przypis edytorski]

18° Reaumura — autor używa tutaj dawnej skali termometrycznej wprowadzonej w 1731 przez francuskiego fizyka Réaumura i używanej w Europie Środkowej jeszcze na początku XX w.; 18° Réaumura odpowiada 22,5° Celsjusza. [przypis edytorski]

19 dnia księżyca Chahban, 1718 — w wersji fr.: 26 dnia. [przypis edytorski]

19 Junii (łac.) — 19 czerwca. [przypis edytorski]

19 ventóse, An CXXXVII, 13 h. — Przybyszewska podała datę ukończenia czwartej redakcji Sprawy Dantona według francuskiego kalendarza republikańskiego, obowiązującego we Francji w latach 1793–1806, a obliczającego czas od proklamowania republiki 22 września 1792 r.: 19 ventôse'a, 137 roku to 9 marca 1929 r. [przypis edytorski]

1 Junii (łac.) — 1 czerwca. [przypis edytorski]

1-mo — skrót od łac. primo: po pierwsze. [przypis edytorski]

1-o, 2-o, 3-o — skrót od łac. primo: po pierwsze, secundo: po drugie, tertio: po trzecie. [przypis edytorski]

1-o (…) 2-o (…) 3-o — skróty od łac. primo, secundo, tertio: po pierwsze, po drugie, po trzecie. [przypis edytorski]

1-o — skrót od łac. primo; po pierwsze. [przypis edytorski]

1 Polska Dywizja Pancerna — formacja pancerna Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie utworzona 25 lutego 1942 roku, od sierpnia 1944 do maja 1945 brała udział w kampanii zachodnioeuropejskiej, szczególne uznanie zyskując swoimi działania w bitwie pod Falaise w dniach 14–21 sierpnia 1944. [przypis edytorski]

[1] [przypis edytorski]

1 rs. 50 kop. — 1 rubel 50 kopiejek (waluta rosyjska; 1 rubel równał się 100 kopiejek). [przypis edytorski]

1 sierpnia 1914 r. cywilizacja zakończyła życie swoje — w tym dniu Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji, co bywa uznawane za początek pierwszej wojny światowej. [przypis edytorski]

200 °Ré — 200 °Ré odpowiada 250 °C, a 80 °Ré odpowiada 100 °C. Skala termometryczna Réaumura została opisana w 1731 roku przez francuskiego fizyka R. A. F. de Réaumura (1683–1757) i była używana w Europie Środkowej jeszcze na początku XX w. [przypis edytorski]

200 r. — skrót od: 200 rubli. [przypis edytorski]

§. 209. C — Platon, Uczta, §. 209. C. [przypis edytorski]

21 Junii (łac.) — 21 czerwca. [przypis edytorski]

2345 — nieścisłość, w tekście mowa o w. XXI. [przypis edytorski]

23° R — autor używa tutaj dawnej skali termometrycznej wprowadzonej w 1731 roku przez francuskiego fizyka Réaumura; 23° Réaumura to prawie 29° Celsjusza. [przypis edytorski]

23 ulica — 23rd Street, szeroka arteria w nowojorskiej dzielnicy Manhattan, jedna z głównych ulic w kierunku wschód-zachód. [przypis edytorski]

24 godzin — dziś popr.: 24 godziny. [przypis edytorski]

25 dnia księżyca Zilkade, 1712 — w wydaniach fr. figuruje tu rok 1713. [przypis edytorski]

26° R — 32,5° Celsjusza. [przypis edytorski]

2 dnia księżyca Maharram, 1720 — w wersji fr.: 4 dnia. [przypis edytorski]

2 dnia księżyca Rebiab I, 1720 — w wersji fr.: 8 dnia. [przypis edytorski]

2-do — skrót od łac. secundo: po drugie. [przypis edytorski]

2 Junii (łac.) — 2 czerwca. [przypis edytorski]

2 Novembra — 2 listopada (łac. z polską końcówką). [przypis edytorski]

30° Réaumura — 30° w skali Réaumura, czyli ok. 37° w skali Celsjusza. [przypis edytorski]

32 °R — autor używa tutaj dawnej skali termometrycznej wprowadzonej w 1731 przez francuskiego fizyka Réaumura i używanej w Europie Środkowej jeszcze na początku XX w.; 32 °Ré odpowiada 40 °C. [przypis edytorski]

365 obiadów — słynna książka kucharska napisana przez Lucynę Ćwierciakiewiczową, wydana po raz pierwszy w 1860. [przypis edytorski]

3 arroby — tak w źródle, mimo że rachunkowo 1/4 beczki powinna mieścić 2 arroby. [przypis edytorski]

3 dnia księżyca Zilhage, 1716 — w wersji fr.: 4 dnia. [przypis edytorski]

3 dnia księżyca Zilhage, 1716 — w wersji fr.: 8 dnia. [przypis edytorski]

3 Dywizji Piechoty imienia Romualda Traugutta — 3 Dywizja Piechoty im. Romualda Traugutta wchodziła w owym czasie w skład 1 Armii Wojska Polskiego. [przypis edytorski]

45 królów Persji i Medii — anachronizm: w czasach Jozuego Persja i Media nie były jeszcze potęgami. Odwołano się do nazw tych państw, by wyolbrzymić zagrożenie, na jakie narażony był Jozue. [przypis edytorski]

45 przedstawiam tu w podobiźnie — nie uwzględniono rycin z wydania źródłowego. [przypis edytorski]

45° Réamura (poprawnie: 45° Réaumura) — 45 °Ré odpowiada 56,25 °C. Skala termometryczna Réaumura została opisana w 1731 roku przez francuskiego fizyka R. A. F. de Réaumura (1683-1757) i była używana w Europie Środkowej jeszcze na początku XX w.). [przypis edytorski]

48 państw związkowych — tj. stanów, wchodzących w skład federacyjnego państwa Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej; obecnie państwo tworzy 50 stanów: w 1959 status stanów otrzymały Hawaje oraz Alaska, wcześniej będące tzw. terytoriami inkorporowanymi USA. [przypis edytorski]

4 Sept[embris] (łac.) — 4 września. [przypis edytorski]

4 st. Réaumura — 5 st. Celsjusza. [przypis edytorski]

50 stopni Fahrenheita — w skali pomiaru temperatury używanej w Skanach Zjednoczonych, co odpowiada 10 stopniom Celsjusza. [przypis edytorski]

52 stopnie Celsjusza — w pełnej wersji niemieckiej figuruje w tym miejscu liczba 50,2. [przypis edytorski]

5 and 10 Cents Store (ang.) — sklep [z towarami] za 5 i 10 centów. [przypis edytorski]

5 Junii (łac.) — 5 czerwca. [przypis edytorski]

5 listopada 1916 roku Austria i Prusy ogłosiły niepodległość Królestwa Polskiego — nie był to akt ogłoszenia niepodległości Królestwa Polskiego: proklamacja ogłoszona 15 X 1916 przez władze niemieckie i austro-węgierskie zawierała ogólnikową obietnicę utworzenia „samodzielnego” (zamiast: niepodległego) Królestwa Polskiego, pozostającego w niesprecyzowanej „łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami”, bez określenia granic przyszłego państwa. [przypis edytorski]

5 marca 1933 r. — dzień zwycięstwa NSDAP w wyborach parlamentarnych, przeprowadzonych w warunkach terroru bojówek SA. NSDAP otrzymała 44% głosów. [przypis edytorski]

5 rb. — 5 rubli. [przypis edytorski]

604 — Fragment 603 został opuszczony przez tłumacza. [przypis edytorski]

6 dnia księżyca Chahban, 1718 — w wersji fr.: 16 dnia. [przypis edytorski]

6 dnia księżyca Chahban, 1718 — w wersji fr.: 8 dnia. [przypis edytorski]

6 Maii (łac.) — 6 maja. [przypis edytorski]

6 Martii (łac.) — 6 marca. [przypis edytorski]

70 stopni Fahrenheita (25 Ré) — temperatura podana w dawnych skalach termometrycznych (Fahrenheita, używanej w krajach anglosaskich, oraz Réaumura, często używanej w Europie Środkowej do początków XX w.); 70 °F = 21 °C, natomiast 25 °Ré = 31 °C. [przypis edytorski]

7 Junii (łac.) — 7 czerwca. [przypis edytorski]

7ma — septima (łac.): siódmego. [przypis edytorski]

8bris — skrócone za pomocą cyfry: Octobris, października. [przypis edytorski]

9 dnia księżyca Chalwal, 1718 — w wersji fr.: 3 dnia. [przypis edytorski]

9 Febr[uarii] (łac.) — 9 lutego. [przypis edytorski]

9 Novemb[ris] (łac.) — 9 listopada. [przypis edytorski]

9 termidora oraz 4 kwietnia 1814 — 9 termidora, tj. 27 lipca 1794 r. w wyniku przewrotu odsunięto od rządów Maksymiliana Robespierre'a i jego zwolenników; 4 kwietnia 1814 r. abdykował Napoleon Bonaparte. [przypis edytorski]

à bas le roi (fr.) — precz z królem. [przypis edytorski]

à bas le soleil (fr.) — w dół słońce; na dół ze słońcem; por. à bas les tyrans: precz z tyranami, obalić tyranów. [przypis edytorski]

À bon entendeur, salut (fr.) — pozdrowienia dla uważnego słuchacza; w znaczeniu: mądrej głowie dość dwie słowie. [przypis edytorski]

à bout de mes forces vitales (fr.) — u kresu moich sił życiowych; por. też: être à bout: być wykończonym. [przypis edytorski]

à bout portant (fr.) — z bliska. [przypis edytorski]

à chacun selon ses besoins (fr.) — każdemu według (jego) potrzeb. [przypis edytorski]

à chacun selon ses oeuvres (fr.) — każdemu według (jego) zasług (dosł. „dzieł”). [przypis edytorski]

à côté (fr.) — obok. [przypis edytorski]

à coup sur (fr.) — z całą pewnością, na pewno. [przypis edytorski]

ἀδιαφορία (gr.) — adiafora; obojętność, zobojętnienie (wobec świata zewnętrznego a. wartości moralnych: dobra i zła). [przypis edytorski]

à des aquisitions (fr.) — o nabytkach. [przypis edytorski]

à deux battants (fr.) — na oścież. [przypis edytorski]

à discrétion (fr.) — według własnego uznania. [przypis edytorski]

à fonds perdu (fr.) — na przepadłe; na marne. [przypis edytorski]

ágrafoj nomoj, właśc. agraphoi nomoi (gr. ἄγραφοι νόμοι) — prawa boskie mające wyższość nad ludzkimi. [przypis edytorski]