Przypisy

emul (daw., z łac.) — współzawodnik. [przypis redakcyjny]

en abbé (z fr.) — na księży sposób. [przypis redakcyjny]

Encelad — Jeden z Gigantów, którego Zeus strącił piorunem i Etną przywalił. [przypis redakcyjny]

Encelad — jeden z Gigantów, olbrzymów z wężowymi ogonami zamiast nóg. Encelad, zbuntowany przeciw Zeusowi, został przez tegoż przywalony górą Etną. [przypis redakcyjny]

Encelad — jeden z Gigantów tj. olbrzymów, u których miejsce nóg zastępowały smoki. [przypis redakcyjny]

encomia (z gr.) — pochwały. [przypis redakcyjny]

encore une fois (fr.) — jeszcze raz. [przypis redakcyjny]

„Encyklopedia większa” Orgelbranda — dwudziestoośmiotomowa encyklopedia wydana w latach 1859–1868 przez S. Orgelbranda w Warszawie. [przypis redakcyjny]

Endymion — piękny pasterz, kochanek Seleny czyli Diany (Latonówny, tj. córki Latony). [przypis redakcyjny]

enigmatyczne — zagadkowe. [przypis redakcyjny]

Enoch — ojciec Matuzala, miał się za życia dostać do raju. [przypis redakcyjny]

Enotryskie włości — włoskie; Enotria: inna nazwa Italii. [przypis redakcyjny]

en pature spirituelle (fr.) — na pokarm duchowy. [przypis redakcyjny]

entelechia (z gr.) — u filozofa Arystotelesa przemiana zawartych w kimś lub czemś możliwości w rzeczywistość. [przypis redakcyjny]

entrechat (fr.) — figura taneczna; skok ze skrzyżowaniem nóg. [przypis redakcyjny]

entre nous (fr.) — między nami (mówiąc). [przypis redakcyjny]

enuncjacja — wypowiedź. [przypis redakcyjny]

eodem anno (łac.) — tegoż roku. [przypis redakcyjny]

eodem anno (łac.) — w tymże roku. [przypis redakcyjny]

eo fine (łac.) — w tym celu. [przypis redakcyjny]

eo ipso (łac.) — tym samym. [przypis redakcyjny]

Eojskie [brzegi] — wschodnie, od Eos, jutrzenka. [przypis redakcyjny]

Epicko-liryczne partie Nie-Boskiej komedii porównywane były często przez badaczy utworu do uwertur muzycznych. Pełnią one jakby funkcję komentarza do części dramatycznych. Cytowany już Alexander Jung pisał: „(…) jak powabnie rzuca poeta między opadającą a wznoszącą się kurtyną ciągle nową harmonię tonów, która wprowadza nas w to, co nadchodzi. Te poetyczne intermezza godne są najwyższej uwagi. Ich istota jest całkowicie muzycznej natury, a za każdym razem stanowią uwerturę do tego, co ma nastąpić” (s. 25–26). [przypis redakcyjny]

epigeneza (dosł. powstanie, zrodzenie się późniejsze) — służy tu do oznaczenia szeregu pojęć pochodzących z pewnego źródła (z czystego rozumu), a więc oczywiście późniejszych od niego w czasie i jemu byt zawdzięczających. [przypis redakcyjny]

epigoni (z gr.) — pogrobowcy, potomkowie daremnie naśladujący wielkich poprzedników. [przypis redakcyjny]

epigrama — [tu:] napis. [przypis redakcyjny]

epikurejczyk — wyznawca szkoły filozoficznej greckiej, której założycielem był filozof Epikur (341–270). [przypis redakcyjny]

Epimenidów sen — wiersz zaczyna powieścią o Epimenidzie, co 75 lat przespał i po zbudzeniu nikogo nie poznał; tak i autor 75 lat (nie ściśle licząc!), przespawszy (bo życie snem), budzi się, nie poznaje świata i ludzi i słońce mu zaraz po świtaniu zachodzi. [przypis redakcyjny]

epitafium — napis nagrobkowy. [przypis redakcyjny]

epitaphium (łac., z gr.) — napis na nagrobku. [przypis redakcyjny]

epithalamium (łac.) — pieśń na cześć nowożeńców. [przypis redakcyjny]

epoka krzemienna — okres, w którym człowiek używał narzędzi sporządzonych z kamieni, głównie z krzemienia. [przypis redakcyjny]

epoka młodości Bismarcka — a więc pierwsza poł. XIX w. [przypis redakcyjny]

epolet — naramiennik, pagon. Pasek materiału naszyty na ramieniu kurtki mundurowej; często umieszcza się na nim różne naszywki oznaczające stopień w wojsku, marynarce czy harcerstwie; dawniej bogato zdobiony element munduru. [przypis redakcyjny]

Eponina — żona wodza Galów Juliusza Sabinusa (I w.), który upozorowawszy swą śmierć ukrywał się długie lata w jaskini; Eponina towarzyszyła mężowi na wygnaniu, a po wykryciu kryjówki i skazaniu Sabinusa na śmierć dobrowolnie podzieliła jego los. [przypis redakcyjny]

epruwetka — probówka. [przypis redakcyjny]

E pur si muove! (wł.) — „A jednak się porusza”, słowa przypisane Galileuszowi przez późniejszą legendę. [przypis redakcyjny]

epuzer — kandydat do małżeństwa. [przypis redakcyjny]

eques romanus — rycerz rzymski. [przypis redakcyjny]

era fajkowa — K. Gaszyński tak to słowo wyjaśnia: „Zygmunt Krasiński w młodym bardzo wieku zaczął palić tytoń, a gdy ojciec surowo mu to zakazywał, palenie odbywało się potajemnie, w ogrodzie, godzinami wieczornemi. Ojciec to wyśledził, a przekonawszy się, że namiętność do palenia silniejsza jest nad zakaz jego, pozwolenie swe udzielił. Tegoż dnia Gaszyński, wchodząc wieczorem do Zygmunta, zastał go siedzącego przy kominku i palącego fajkę na długim cybuchu. Zdziwiony, pyta: — »Jak to? Nie boisz się ojca?« — »Nie boję się, ojciec pozwolił« odpowiedział Zygmunt. Wtedy Gaszyński w uniesieniu porwał kawałek węgla i napisał na kominku: »Żyj, ero fajkowa!«. Stąd na listach do Gaszyńskiego podpis zwykły jest: »Twój Erofajkowy« albo »Ero«”. [przypis redakcyjny]

erat (łac.) — było (dalej fragment rękopisu obcięty). [przypis redakcyjny]

Erato — jedna z dziewięciu Muz, Muza poezji miłosnej zazwyczaj przedstawiana z lirą. [przypis redakcyjny]

Erazm Kroczewski (zm. ok. 1570) — kuchmistrz koronny za Zygmunta Augusta. [przypis redakcyjny]

ereb (mit. gr.) — świat podziemny, otchłań. [przypis redakcyjny]

Erechtydzi — Ateńczycy; nazwa ta pochodzi od Erechteusa, bohatera ateńskiego rodu. [przypis redakcyjny]

eremitorium (łac.) — pustelni. [przypis redakcyjny]

erem (z gr.) — pustelnia, samotnia. [przypis redakcyjny]

ergo (łac.) — więc; spójnik używany tradycyjnie przy budowaniu dowodu filozoficznego. [przypis redakcyjny]

Ermitaż (z fr. ermitage) — pustelnia. [przypis redakcyjny]

ernestyńskie wydanie — znakomity filolog I. A. Ernesti (1707–1784) wydał w latach 1759–1764 dzieła Homera w 5 wielkich tomach. [przypis redakcyjny]

Erof — Erofajkowy; Krasiński. [przypis redakcyjny]

Erof — Krasiński. [przypis redakcyjny]

Erof — Krasiński. [przypis redakcyjny]

erogowany (przym.) — wydany. [przypis redakcyjny]

Eros (mit. gr.) — bóg miłości, przedstawiany zwykle jako skrzydlate dziecko, uzbrojone w łuk i strzały. [przypis redakcyjny]

Eros — to samo po grecku. [przypis redakcyjny]

errores (łac.) — błędy. [przypis redakcyjny]

error (łac.) — błąd, omyłka. [przypis redakcyjny]

error (łac.) — błąd. [przypis redakcyjny]

error (z łac.) — błąd. [przypis redakcyjny]

ersatz (niem.) — namiastka. [przypis redakcyjny]

erupcja — wybuch. [przypis redakcyjny]

Erycyny plemię — bożek miłości, Kupido (Eros), syn Erycyny, tj. syn Wenery (Afrodyty), czczonej osobliwie na górze Eryks w Sycylii. [przypis redakcyjny]

Erydan — w starożytności mityczna rzeka, później uważano Pad za Er. [przypis redakcyjny]

erygować (z łac. erigo) — tu: sporządzić, zbudować. [przypis redakcyjny]

erygował — zakładał. [przypis redakcyjny]

Erymant — góry w Arkadii; jedną z prac Herkulesa było złapanie żywcem potężnego odyńca, grasującego w tych górach. [przypis redakcyjny]

Erynie — dziewice zemsty ścigające zbrodniarzy. [przypis redakcyjny]

Erynie (mit. gr.) — boginie podziemi, mszczące zbrodnie ludzi. [przypis redakcyjny]

Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty, pilnujące moralnego porządku świata. [przypis redakcyjny]

erytrejskie państwa — kraje nad Morzem Czerwonym. [przypis redakcyjny]

erytromania (z gr.) — maniackie upodobanie w barwie czerwonej. [przypis redakcyjny]

esami — kształt litery S, ozdobami w różne linije. [przypis redakcyjny]

esauł — oficer kozacki. [przypis redakcyjny]

Eschylesowa scena — chodzi o twórczość Ajschylosa (525–456 p. n. e.), uznawanego za jednego z trzech, obok Sofoklesa i Eurypidesa, największych dramaturgów stroż. Grecji. [przypis redakcyjny]

Esencja zowie się «wszech-wyskokiem» — Sędzia stara się zastępować słowa obce polskimi neologizmami. [przypis redakcyjny]

eskapada — wybryk, swawola, awanturnicza wyprawa. [przypis redakcyjny]

Esna — hrabstwo Essex w Anglii. [przypis redakcyjny]

Esperya — w starożytności insulae Hesperides — Wyspy Kapwerdyjskie [Wyspy Zielonego Przylądka]. [przypis redakcyjny]

esprit d'escalier (fr.) — odpowiedź przychodząca poniewczasie (dosł. „na schodach”); spóźniony dowcip. [przypis redakcyjny]

essentiam — istotną treść. [przypis redakcyjny]

essentiam (łac. forma B.lp) — istotną treść, rdzeń. [przypis redakcyjny]

essentiam (łac.) — treść. [przypis redakcyjny]

Este — miasto w płn. Włoszech, które dało nazwę rodzinie panującej w Ferrarze. [przypis redakcyjny]

Esteńscy Herkulowie dwaj — Herkules I d'Este, książę Ferrary, i wnuk jego, Herkules II. [przypis redakcyjny]

estetyki, którą się Schopenhauer zajmuje w trzeciej księdze — Die Vorstellung, unabhängig vom Satze des Grundes: D. Platonische Idee: D. Objekt der Kunst I, 231. [przypis redakcyjny]

Est in Carpathio Neptuni gurgite vates coeruleus Proteus — jest na Morzu Karpackim wieszcz Neptuna, modrooki Proteusz. [przypis redakcyjny]

Estote parati quia nescitis diem nec horam (łac.) — Bądźcie gotowi, gdyż nie wiecie dnia ani godziny [Mt 25, 13]. [przypis redakcyjny]

estymacją — poważanie, wziętość. [przypis redakcyjny]

estyma — poważanie. [przypis redakcyjny]

estyma — poważanie, szacunek. [przypis redakcyjny]

estymowaną — cenioną, poważaną. [przypis redakcyjny]

estymowany — ceniony. [przypis redakcyjny]

estymujący — ceniący, szanujący. [przypis redakcyjny]

eszelon — pociąg (w transporcie wojskowym). [przypis redakcyjny]

es (z łac. as) — jedno oko na kostce i na karcie do gry, najmniejszy ciężarek; lm: esy a. essy, kilką esami: o kilka punktów. [przypis redakcyjny]

et 3tio in obsequio (łac.) — i trzecim w posłuszeństwie. [przypis redakcyjny]

et ad forum et ad corum (łac.) — do rady i do zwady. [przypis redakcyjny]

et ad ultimam egestatem (łac.) — i do ostatniej nędzy. [przypis redakcyjny]

et alacritate (łac.) — i z ochotą. [przypis redakcyjny]