Przypisy

pagórkami plac między gęstemi (starop.) — szyk przestawny; inaczej: plac między gęstymi pagórkami. [przypis edytorski]

paisz, właśc. paiż a. paiża (starop.) — krótka tarcza metalowa używana przez rycerzy konnych. [przypis edytorski]

paiż a. paiża (starop.) — krótka tarcza metalowa używana przez rycerzy konnych. [przypis edytorski]

paliwoda (starop.) — zawadiaka; człowiek gwałtowny, nerwowy, niepohamowany w swych reakcjach. [przypis edytorski]

panosza (starop.) — drobny szlachcic; dworzanin, giermek. [przypis edytorski]

para (starop.) — opary, zapach. [przypis edytorski]

paszczeka (starop.; tu forma Msc, lp, r.ż.: w paszczece) — szczęka. [przypis edytorski]

pczoła (starop.) — pszczoła. [przypis edytorski]

pełna jeś (starop.) — jesteś pełna. [przypis edytorski]

pewnie (starop.) — z pewnością, nieomylnie. [przypis edytorski]

piciać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; piciać bych ci dała: dałabym ci picia. [przypis edytorski]

pięć set (starop.) — dziś: pięćset. [przypis edytorski]

piędzią nigdziej nie chodziła (starop.) — ani na piędź nigdzie nie wychodziła; ani na krok nigdzie nie wychodziła; piędź: daw. miara długości, równa ok. 20 cm. [przypis edytorski]

piędzią wyniść (starop.) — wyjść na piędź; wyjść na krok. [przypis edytorski]

piec (starop.) — tu: loch. [przypis edytorski]

pierwej niż (starop.) — tu: zanim. [przypis edytorski]

pierwey był (…) nie bił (starop.) — nie biłbyś się wcześniej. [przypis edytorski]

pierwszą drogą (starop.) — drogą, którą przyszli wcześniej. [przypis edytorski]

pierwsza krew (starop.) — tu: młodość, dawna krewkość. [przypis edytorski]

pierwszej siły teraz nie zna (starop.) — już nie czuje poprzedniej siły. [przypis edytorski]

pierzchliwe ukazować tyły (starop.) — prędko uciekać. [przypis edytorski]

pierzchliwy (starop.) — szybki. [przypis edytorski]

pieszczony [strój] (starop.) — delikatny, wykwintny. [przypis edytorski]

pieszy (starop.) — piesi; piechota. [przypis edytorski]

pilno (starop.) — pilnie; uważnie. [przypis edytorski]

pilśnianki (starop.) — buty filcowe (z pilśni). [przypis edytorski]

pirwego (starop.) — pierwszego. [przypis edytorski]

pisać się (starop.) — stawać do popisu; prezentować się. [przypis edytorski]

piskać (starop.) — tu: grać. [przypis edytorski]

pławić się (starop.) — tu: płynąć. [przypis edytorski]

płochy (starop.) — płochliwy, ostrożny; tu: marny, znikomy, nietrwały, lichy. [przypis edytorski]

płodnemu tylko bliskich Egiptowi zebrał do kupy (starop.) — szyk przestawny; inaczej: zebrał do kupy tylko [ludzi] bliskich płodnemu Egiptowi. [przypis edytorski]

płod (starop.) — tu: dziecko, potomek. [przypis edytorski]

płonny a. płony (starop.) — jałowy, bezowocny, bezpłodny, daremny, zbyteczny; próżny, pusty; tu: nieprawdziwy, niepotwierdzający się w rzeczywistości. [przypis edytorski]

płonny (starop.) — próżny; tu: bezpodstawny. [przypis edytorski]

płony a. płonny (starop.) — jałowy, bezpłodny, bezowocny, daremny, zbyteczny, próżny, pusty (przeciwieństwo: plenny, płodny). [przypis edytorski]

płony (starop.) — jałowy; tu: błahy, nieważny, bez wartości. [przypis edytorski]

plemię (starop.) — dziecko, potomek. [przypis edytorski]

plemię (starop.) — potomstwo. [przypis edytorski]

plemię (starop.) — tu: potomek; dziecko. [przypis edytorski]

pleura (starop.) — zapalenie opłucnej. [przypis edytorski]

pójdę odważony (starop.) — pójdę odważnie. [przypis edytorski]

pół łokcia (starop.) — daw. miara długości; łokieć dzielił się na dwie stopy, zatem pół łokcia to stopa (ok. 28–30 cm). [przypis edytorski]

półtrzecia (starop.) — dwa i pół. [przypis edytorski]

pobierzę k sobie (starop.) — zabiorę do siebie. [przypis edytorski]

pochyły (starop.) — osłabiony, wątły; pochylony. [przypis edytorski]

pochylony (starop.) — tu: osłabiony, nadwątlony. [przypis edytorski]

po coście go (…) kładli (starop.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: po co go kładliście. [przypis edytorski]

począć (starop.) — zacząć. [przypis edytorski]

poczciwość (starop.) — postawa godna czci, szacunku; dziś raczej: czcigodność, szacowność. [przypis edytorski]

poczpuła (starop.) — cios, uderzenie. [przypis edytorski]

poczty (starop.) — ofiary, dary. [przypis edytorski]

poczwa (starop.) — figiel, wybryk; por. poczwarny, poczwara; swe poczwy nad ludźmi stroję: robię ludziom swoje figle. [przypis edytorski]

poczytać za stratę (starop.) — uznać za stratę. [przypis edytorski]

podać tyły (starop.) — uciekać, być w odwrocie. [przypis edytorski]

podał mu szafarza swego (starop.) — tu: oddał go w opiekę swego szafarza, rządcy. [przypis edytorski]

podbieżać (starop.) — podejść. [przypis edytorski]

poddymacz (starop.) — pochlebca. [przypis edytorski]

podejźrzenie (starop.) — podejrzenie. [przypis edytorski]

podemgłę (starop.) — przez mgłę. [przypis edytorski]

podeń (starop.) — skrót od: pod nim. [przypis edytorski]

podeszli [ludzie] (starop.) — ludzie w podeszłym wieku. [przypis edytorski]

podgardłki (starop.) — podbródki. [przypis edytorski]

podjąć śmierć (starop.) — ponieść śmierć. [przypis edytorski]

podle czego (starop.) — obok czego. [przypis edytorski]

podle (starop.) — obok. [przypis edytorski]

podle (starop.) — obok, przy. [przypis edytorski]

podle (starop.) — pod, u (progu). [przypis edytorski]

podmykać (starop.) — podchodzić. [przypis edytorski]

pod namiotem żywym (starop.) — pod ludzkim ciałem. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie, pewnie. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie, zapewne. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — prawdopodobnie; zapewne. [przypis edytorski]

podobno (starop.) — tu: prawdopodobnie, zapewne. [przypis edytorski]

pod tysiąc (starop.) — około tysiąc. [przypis edytorski]

podwika (daw., starop.) — dziewczyna, kobieta, panna. [przypis edytorski]

podwika (starop.) — dziewczyna; kobieta. [przypis edytorski]

podwika (starop.) — dziewczyna, panna. [przypis edytorski]

podwika (starop.) — kobieta; od chusty osłaniającej głowę i szyję, noszonej przez kobiety. [przypis edytorski]

podwika (starop.) — kobieta. [przypis edytorski]

podwodzić (starop.) — tu: podżegać. [przypis edytorski]

pod wschodem (starop.) — pod schodami. [przypis edytorski]

podziż (starop.) — pójdźże (forma z partykułą wzmacniającą -że, skracanej niekiedy do -ż; znaczenie: pójdź koniecznie). [przypis edytorski]

pogany szkodzili (starop.) — atakowali pogan, bili pogan. [przypis edytorski]

pogoda (starop.) — okazja, sposobność. [przypis edytorski]

pogoda (starop.) — sposobność, stosowna pora. [przypis edytorski]

pogoda (starop.) — tu: sposobność; porwał pogodę, która się podała: nadarzającą się okazję. [przypis edytorski]

pogodny (starop.) — dogodny, sposobny. [przypis edytorski]

pogodny (starop.) — tu: dogodny, sposobny. [przypis edytorski]

pogonią (starop.) — dziś B.lp r.ż.: (w) pogoń. [przypis edytorski]

pogrązić (starop.) — pogrążyć; pogrąził w milczenie: pogrążył w milczeniu. [przypis edytorski]

pohańce (starop.) — pohańcze, pohańcu; poganinie. [przypis edytorski]

pohaniec (starop., z ukr.) — wyznawca islamu. [przypis edytorski]

poimać (starop.) — pojmać; uwięzić. [przypis edytorski]

poimany a. pojmany (starop.) — uwięziony; przytrzymany. [przypis edytorski]

pojmać (starop.) — oboczna forma pisowni występująca w staropolszczyźnie XVI w. u Reja: poimać. [przypis edytorski]

pojrzeć (starop.) — dziś: spojrzeć. [przypis edytorski]

pojźrzawszy (starop.) — spojrzawszy. [przypis edytorski]

pokazować (starop.) — pokazywać; tu: okazywać. [przypis edytorski]