Tren III. (Wzgardziłaś mną, dziedziczko moja ucieszona...) → ← Tren I. (Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe)

Spis treści

Jan KochanowskiTrenyTren II. (Jeślim kiedy nad dziećmi piórko miał zabawić…)[1]

Jeslim kiedy nad dziećmi piórko [2] miał zabawić [3],

A kwoli temu wieku [4] lekkie [5] rymy [6] stawić [7],

Bodajżebych [8] był raczej kolebkę kołysał

I z drugiemi nieważne mamkom pieśni [9] pisał,

Któremi by dziecinki noworodne [10] spiły [11]

I swoich wychowańców [12] lamenty toliły [13].

Takie fraszki [14] mnie zbierać [15] pożyteczniej było,

Niżli, w co mię nieszczeście moje dziś wprawiło [16],

Płakać nad głuchym grobem [17] mej wdzięcznej dziewczyny

I skarżyć sie na srogość [18] ciężkiej [19] Prozerpiny [20].

Alem użyć w obojgu jednakiej wolności [21]

Nie mógł — owom ominął [22], jako w dordzałości [23]

Dowcipu [24] coś ranego [25], na to mię przygoda [26]

Gwałtem wbiła [27] i moja nienagrodna szkoda [28].

Ani mi teraz łacno [29] dowiadać sie o tym [30],

Jaka mię z płaczu [31] mego czeka cześć na potym [32].

Nie chciałem żywym śpiewać, dziś umarłym muszę,

A cudzej [33] śmierci płacząc, sam swe kości suszę [34].

Prózno to [35]; jakie szczeście [36] ludzi naszladuje [37],

Tak w nas albo dobrą myśl [38], albo złą sprawuje.

O prawo krzywdy pełne! O znikomych cieni [39]

Sroga, nieubłagana, nieużyta [40] ksieni [41]!

Tak li moja Orszula, jeszcze żyć na świecie

Nie umiawszy, musiała w ranym umrzeć lecie [42]?

I nie napatrzawszy sie jasności słonecznej,

Poszła nieboga widzieć krajów nocy wiecznej [43].

A bodaj ani była świata oglądała,

Co bowiem więcej, jedno ród [44] a śmierć poznała.

A miasto [45] pociech, które winna z czasem [46] była

Rodzicom swym, w ciężkim je [47] smutku zostawiła.

Przypisy

[1]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[2]

piórko — pióro (potoczny wariant tego wyrazu, a nie zdrobnienie). [przypis redakcyjny]

[3]

zabawić (daw.) — zatrudnić (się), strawić na czymś czas. [przypis redakcyjny]

[4]

kwoli temu (starop.) — z powodu tego, dla tego; temu wieku: chodzi tu o dzieci. [przypis redakcyjny]

[5]

lekki* (starop.) — mało ważny, posiadający małą wartość. [przypis redakcyjny]

[6]

rymy* (starop.) — wiersze. [przypis redakcyjny]

[7]

stawić — składać, układać. [przypis redakcyjny]

[8]

bodajżebych (starop.) — pochodzi od: Bóg daj, żebym, czyli: daj Boże, żebym. [przypis redakcyjny]

[9]

nieważne pieśni* — kołysanki; mamka: niańka, która karmi niemowlę. [przypis redakcyjny]

[10]

dziecinka — zdrobnienie od dziecina (dziecko); noworodne: nowonarodzone (por. współcz. wyraz: noworodek). [przypis redakcyjny]

[11]

spiły* (starop.) — usypiały. [przypis redakcyjny]

[12]

wychowańców — wychowanków. [przypis redakcyjny]

[13]

toliły (starop.) — tuliły, koiły, uspokajały; lamenty: płacze. [przypis redakcyjny]

[14]

fraszka (starop.) — błahostka, drobnostka, drobiazg (zob. w w. 2 „lekkie rymy”, w w. 4 „nieważne pieśni”) [przypis redakcyjny]

[15]

zbierać — gromadzić (tu chodzi o gromadzenie tekstów, fraszek). [przypis redakcyjny]

[16]

wprawić w coś — doprowadzić do czegoś, nauczyć czegoś. [przypis redakcyjny]

[17]

głuchy grób — który nie słyszy i nie słucha płaczu. [przypis redakcyjny]

[18]

srogi (starop.) — przykry, ciężki, okrutny (stąd srogość: okrucieństwo). [przypis redakcyjny]

[19]

ciężki* (starop.) — tu w znaczeniu: srogi. [przypis redakcyjny]

[20]

Prozerpina — władczyni śmierci w mit. rzym. (odpowiadająca Persefonie w mit. gr.), żona Plutona (Hadesa), boga podziemia, była często w poezji antycznej i renesansowej uosobieniem śmierci. [przypis redakcyjny]

[21]

użyć w obojgu jednakiej wolności — mieć w obu rzeczach jednakowo wolny wybór; w obojgu: tj. i w pisaniu kołysanek (zob. w. 4) i w pisaniu płaczów (zob. w. 9). [przypis redakcyjny]

[22]

owom ominął — owo (jedno) ominąłem. [przypis redakcyjny]

[23]

dordzałość (starop.) — dojrzałość. [przypis redakcyjny]

[24]

dowcip* (starop.) — rozum, inteligencja, talent, błyskotliwość. [przypis redakcyjny]

[25]

rany* (starop.) — wczesny, przedwczesny, niedojrzały (por. rano, wcześnie rano); coś ranego w dordzałości: coś przedwczesnego („niewczesnego”) w czasie dojrzałości. [przypis redakcyjny]

[26]

przygoda* (starop.) — złe zdarzenie, nieszczęście, nieszczęśliwy wypadek. [przypis redakcyjny]

[27]

gwałtem wbiła — powaliła, ugodziła, gwałtownie doprowadziła do czegoś. [przypis redakcyjny]

[28]

nienagrodny (starop.) — taki, który nie może być nagrodzony, wynagrodzony, naprawiony. [przypis redakcyjny]

[29]

łacno (starop.) — łatwo. [przypis redakcyjny]

[30]

dowiadać sie o tym (starop.) — dowiadywać się o to, zastanawiać się nad tym. [przypis redakcyjny]

[31]

płacz — tu: w znaczeniu planctus (łac. żal, opłakiwanie), chodzi tu bowiem o same Treny jako utwór literacki. [przypis redakcyjny]

[32]

cześć na potym (starop.) — późniejsze uznanie, sława u potomnych. [przypis redakcyjny]

[33]

cudzy* (starop.) — nie swój (odcień znaczeniowy nieco inny od współczesnego). [przypis redakcyjny]

[34]

suszyć kości (starop.) — zwrot przysłowiowy posiadający genezę biblijną, oznacza tęsknotę („usychanie” z tęsknoty). [przypis redakcyjny]

[35]

prózno (starop.) — na próżno (tzn. daremne są przestrogi, które zalecają zachowanie równowagi ducha w żałobie). [przypis redakcyjny]

[36]

szczeście* (starop.) — los, fortuna. [przypis redakcyjny]

[37]

naszladować* (starop.) — iść za kimś, iść śladem, tropić. [przypis redakcyjny]

[38]

dobra myśl* (starop.) — pogoda ducha, pogoda umysłu, dobre usposobienie, dobry nastrój. [przypis redakcyjny]

[39]

znikome cienie — cienie znikające, nieuchwytne; dusze zmarłych snujące się w podziemiach opisywanych w opowieściach mitologicznych. [przypis redakcyjny]

[40]

nieużyty (starop.) — nie dający się uprosić, nieubłagany. [przypis redakcyjny]

[41]

ksieni (starop.) — księżna, przełożona (Prozerpina). [przypis redakcyjny]

[42]

w ranym lecie (starop.) — we wczesnym wieku; rany: zob. w. 13; lato*: rok. [przypis redakcyjny]

[43]

poszła widzieć krajów — poszła, aby widzieć (aby zobaczyć, popatrzeć na) kraje; kraje nocy wiecznej: kraina śmierci, która jest krainą ciemności (jak noc). [przypis redakcyjny]

[44]

jedno ród* — tylko narodziny. [przypis redakcyjny]

[45]

miasto* (starop.) — zamiast. [przypis redakcyjny]

[46]

z czasem — po pewnym czasie, w późniejszym wieku. [przypis redakcyjny]

[47]

je — ich (rodziców). [przypis redakcyjny]

Jednorazowo Miesięcznie

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Inna kwota

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

Zamknij

Proszę czekać...

Czytaj w przypisie dolnym

Zaloguj się / Załóż konto

Słuchaj od tego miejsca

Inne wersje utworu

Zamknij drugą wersję

1,5% podatku - to nic nie kosztuje! Wpisz
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Wolne Lektury to biblioteka, która jest czynna 24 godziny na dobę i w dodatku można z niej korzystać bez wychodzenia z domu. No i można tam znaleźć mnóstwo klasycznych pozycji, również tych mniej oczywistych

Barbara Klicka

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Zapisz się na newsletter, a nie przegapisz naszych publikacji. Zawsze możesz zrezygnować. Kliknij i podaj adres email

Nie bądź wuj ponury, wspieraj Wolne Lektury!

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.

Regularnie dodajemy nowe książki. By ich nie przegapić, subskrybuj nasz kanał.

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Publiczne dotacje nigdy nie pokrywają wszystkich potrzeb biblioteki. Wsparcie czytelników jest niezbędne! Kliknij i dorzuć się!

Książka, którą czytasz, powstała dzięki darowiznom i dotacjom. Biblioteka potrzebuje stałego wsparcia. Tylko czytelnicy, tacy jak Ty, mogą uratować Wolne Lektury. Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.