Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 24072 przypisów.
pokład (daw.) — skarb. [przypis redakcyjny]
pokój san-stefański — traktat zawarty między Rosją a Turcją dn. 3 marca 1878 r. w San Stefano (pod Konstantynopolem). Turcja, pokonana uprzednio w wojnie z Rosją (1877–1878), musiała uznać niepodległość swych dotychczasowych państw lenniczych: Rumunii, Serbii i Czarnogórza, przy czym granice tych dwóch ostatnich zostały znacznie rozszerzone. Jednocześnie utworzono rozległe Księstwo Bułgarskie z dostępem do Morza Egejskiego (obejmujące Macedonię). Poza tym Turcja została zmuszona do ustępstw terytorialnych na rzecz Rosji w Azji i do zapłaty wysokiej kontrybucji. [przypis redakcyjny]
„Pokojowi była to służba pałacowa, jednakowo ubrana, zawsze przy pałaszach, stojąca za panem, panią i gośćmi z talerzami u stołu; tym się często trafiało leżeć na kobiercach”. (J. D. Ochocki, Pamiętniki, s. 93). Chłostę na kobiercu odbierali pokojowi w odróżnieniu od chłopów, którym taki przywilej nie przysługiwał. [przypis redakcyjny]
po komplemencie — po grzecznym słowie. [przypis redakcyjny]
pokomponowane — ułożone, obmyślone. [przypis redakcyjny]
pokonić — osadzić końmi. [przypis redakcyjny]
pokora i submisja (łac.) — poddanie się, uległość. [przypis redakcyjny]
pokornie (…) jak gdy uściska sługa swego pana — Sordello zapomina o swojej dumie poetycznej w chwili, kiedy widzi stojący wobec siebie cień Wergiliusza. [przypis redakcyjny]
pokosztować się z kimś — spróbować się, zmierzyć się. [przypis redakcyjny]
pokotem — hurmem. [przypis redakcyjny]
pokrwawa — krwawy odblask; jest to neologizm utworzony przez Krasińskiego analogicznie do formy „poświata”. [przypis redakcyjny]
pokryć — tu: ukryć. [przypis redakcyjny]
pokryty (daw.) — obłudny. [przypis redakcyjny]
pokrzyk — mandragora; to roślina o działaniu usypiającym. [przypis redakcyjny]
pokum — kum, znajomy. [przypis redakcyjny]
pokusa (daw.) — duch piekielny, mara. [przypis redakcyjny]
pokusa piekielna — [tu:] zły duch. [przypis redakcyjny]
pokusa (starop.) — tu: zły duch. [przypis redakcyjny]
pokusa — [tu:] duch piekielny, mara. [przypis redakcyjny]
pokusić (starop.) — [zakąsić, spróbować; tu:] doświadczyć. [przypis redakcyjny]
Pokusimy, da-li się, miru w rozhoworze — spróbujemy, jeśli to możliwe, uzyskania pokoju w rozmowie. [przypis redakcyjny]
pokusy — diabelskie. [przypis redakcyjny]
pokuszać (starop.) — doświadczać; [wodzić na pokuszenie]. [przypis redakcyjny]
pokwapić (daw.) — pospieszyć się. [przypis redakcyjny]
Połonka — w wojew. nowogrodzkim między Słonimem a Lachowiczami. [przypis redakcyjny]
położenie nowe mego ojca — po śmierci Paszkiewicza jen. Wincenty Krasiński pełnił przez czas krótki obowiązki namiestnika Królestwa Polskiego. [przypis redakcyjny]
połozy — groźne węże, potwornej długości, które według ludowych wyobrażeń lęgły się na stepach ukraińskich. Mówi o nich Trembecki w początkowych wierszach Zofjówki: „a trawa bez kosy — Pokrewne Pytonowi mnożyła połosy”. [przypis redakcyjny]
Połubiński, Aleksander Hilary (1626–1679) — marszałek wielki litewskiego, odznaczył się w wojnie ze Szwedami. [przypis redakcyjny]
poły (daw.) — sieć podwójna na ptaki. [przypis redakcyjny]
poły — połowy dolnej części ubrania rozpinającego się z przodu. [przypis redakcyjny]
Polacy, Tatarzy, w bezczynnym zachwyceniu — Źródłem ogólnym takich pojedynków jest monomachia Aleksandrowa z Menelausem w III ks. Iliady Homera. [przypis redakcyjny]
Pola Elizejskie — olbrzymia, szeroka aleja, łącząca plac Gwiazdy z placem Zgody, jedna z najpiękniejszych w Paryżu, wówczas ulubione miejsce spacerów eleganckiego świata. [przypis redakcyjny]
Polaka-Rusina — tj. zaprzedanego Rosji. [przypis redakcyjny]
Polanie — Polacy. [przypis redakcyjny]
Polanowski, Aleksander — porucznik chorągwi pancernej Adama Działyńskiego w Danii w wojsku Czarnieckiego, później pułkownik, walczył z Sobieskim pod Chocimiem; pod koniec życia kasztelan lubelski. [przypis redakcyjny]
polarny Beota — Gwiazda polarna. [przypis redakcyjny]
pola stawić (daw.) — walczyć. [przypis redakcyjny]
Polcia (…) przypomina poniesioną stratę — śmierć Jakuba Lewińskiego. [przypis redakcyjny]
pol (daw.) — biegun. [przypis redakcyjny]
poległ żelazem (starop. konstrukcja) — poległ od żelaza (ablativus instrumienti). [przypis redakcyjny]
Pole Marsowe — ogromny plac na lewym brzegu Sekwany, miejsce uroczystości narodowych, ćwiczeń wojskowych, od r. 1900 park. W r. 1878 na Polu Marsowym mieściła się wystawa światowa. [przypis redakcyjny]
pole — podle, obok. [przypis redakcyjny]
pole — pole do walki. [przypis redakcyjny]
polerowańszego — gładszego, oświeceńszego. [przypis redakcyjny]
pole rozmierzone — pole wyścigowe. [przypis redakcyjny]
polerunkiem — ćwiczeniem. [przypis redakcyjny]
pole — tu: polowanie. [przypis redakcyjny]
pole — walka w otwartym polu. [przypis redakcyjny]
polewka (starop.) — dziś: zupa. Tu chodzi zapewne o polewkę winną, spożywaną zazwyczaj przy śniadaniu. [przypis redakcyjny]
Poliandria — wspólne grobowce albo cmentarze. [przypis redakcyjny]
polica — półka. [przypis redakcyjny]
police — półki. [przypis redakcyjny]
policmajster (niem.) — policjant. [przypis redakcyjny]
policyjne draby w swoją go straż biorą — rząd austriacki, w ogóle podejrzliwy względem polskich magnatów jako naturalnych przywódców narodowych, wzmógł czujność w końcu r. 1789, podejrzewając ich o zamierzenia powstańcze. [przypis redakcyjny]
Poligamja — wielożeństwo. [przypis redakcyjny]
Polignotus — sławny malarz grecki, z Tasos rodem, żyjący w V w. przed Chr. w Atenach. [przypis redakcyjny]
Polikrates — potężny władca wyspy Samos, dał się zwabić perskiemu satrapie Orojtesowi do Magnezy i tam stracił życie. [przypis redakcyjny]
Polikrates (VI w. p.n.e.) — tyran Samos, górzystej wyspy gr. u brzegów Azji Mniejszej. [przypis redakcyjny]
polip — ogólna nazwa morskich zwierzątek niższego typu, tzw. jamochłonów, opatrzonych znaczną ilością kończyn, służących im za narzędzia do zdobywania sobie pokarmu. Przytwierdzone do jednego miejsca, bezustannie poruszają długimi mackami i chwytają nimi drobne żyjątka, które pochłaniają. [przypis redakcyjny]
poliszynel — bohater komiczny francuskiego teatru lalek i parad (widowisk jarmarcznych); słynne powiedzenie: tajemnica Poliszynela — w znaczeniu rzekomej tajemnicy. [przypis redakcyjny]
poliszynel (z fr. polichinelle) — pajac, od włos. pulcinella — kogucik. Jedna ze stałych postaci komicznych włoskiej komedii ludowej (commedia dell'arte). [przypis redakcyjny]
politechnika — w Królestwie wówczas nie istniała. [przypis redakcyjny]
politeizm — wiara w wielu bogów, w przeciwieństwie do monoteizmu, wiary w jednego Boga. [przypis redakcyjny]
politius (łac.) — polityczniej, przyzwoiciej. [przypis redakcyjny]
polityczną — upozorowaną. [przypis redakcyjny]
politycznie — grzecznie, uprzejmie. [przypis redakcyjny]
polityczniej — tu: przyzwoiciej. [przypis redakcyjny]
polityczny (daw.) — grzeczny, nie prostak, mający obycie. [przypis redakcyjny]
polityczny (daw.) — kulturalny, pełen ogłady. [przypis redakcyjny]
polityczny (z łac. politicus) — tu: obyczajny, cywilizowany. [przypis redakcyjny]
polityczny (z łac. politicus) — uprzejmy, cywilizowany. [przypis redakcyjny]
polityczny (z łac.) — tu: cywilizowany, przestrzegający prawa. [przypis redakcyjny]
polityczny (z łac.) — uprzejmy, cywilizowany. [przypis redakcyjny]
polityka (z łac.) — tu: uprzejmość, obyczajność. [przypis redakcyjny]
polityka (z łac.) — uprzejmość, dobry obyczaj. [przypis redakcyjny]
polityk — grzeczny człowiek. [przypis redakcyjny]
pollicitationes (łac.) — obietnice. [przypis redakcyjny]
pollicitationibus (łac. forma N.) — obietnicami. [przypis redakcyjny]
Pollinctor — ten, który ciało martwe myje i namaszcza. [przypis redakcyjny]
Polluks — jeden z braci bliźniaków, zwanych Dioskurami, śmiertelników obdarzonych nieśmiertelnością (por. gwiazdy konstelacji Bliźniąt, zodiakalne Bliźnięta). [przypis redakcyjny]
polnych Tatarów — koczowniczych Tatarów, którzy są tu odpowiednikami Scytów z pieśni Horacego. [przypis redakcyjny]
polonia rosyjska — tj. emigracja polska w Rosji. [przypis redakcyjny]
Poloni sunt genitores Germaniae (łac.) — Polacy urodzili (tj. ocalili) Niemców. [przypis redakcyjny]
poloru — ogłady towarzyskiej. [przypis redakcyjny]
polor (z łac. polire: polerować, wygładzać) — przen. ogłada towarzyska, dobre maniery. [przypis redakcyjny]
Polotu ognia (…) wbrew swojej natury — Ogień z natury swojej podnosi się w górę, ale w błyskawicy piorunowej wbrew swojej naturze na dół spada. [przypis redakcyjny]
Pol — świat, własc. biegun ziemski lub niebieski. [przypis redakcyjny]
Polska Chrystusowa — pismo poświęcone zasadom społecznym, wydawane staraniem L. Królikowskiego, tomów 2, Paryż 1843. [przypis redakcyjny]
Polska jeszcze mało ma podatków i wojska — potrzeba było 48,5 miliona złotych polskich, według obliczeń Moszyńskiego, na opędzenie potrzeb Rzeczypospolitej przy wojsku stutysięcznym, nie licząc kosztów polityki zagranicznej; wpływy w r. 1789 wyniosły tylko 28,6 miliona mimo bardzo znacznego wysiłku; wojsko wzrosło do 45 tys. [przypis redakcyjny]
Polska (…) waży się jeszcze domagać rządu i praw (…) Jest w okowach, a przemyśliwa o sposobach zachowania wolności… — por. w Umowie społecznej III, 11: „Zasada życia państwowego tkwi we władzy zwierzchniej. Władza ustawodawcza jest sercem państwa, władza wykonawcza jest jego mózgiem, wprawiającym w ruch wszystkie części. Mózg może popaść w paraliż, a mimo to osobnik może żyć jeszcze. Człowiek zostaje idiotą, lecz żyje; ale gdy tylko serce przestanie funkcjonować, zwierzę umiera”. [przypis redakcyjny]
polskie posty dusz do polskich świętych — nie chodzi tu o autentycznych świętych, lecz raczej o rozpowszechniony wówczas kult „wieszczów”, stosowane wobec nich (w szczególności A. Mickiewicza) „brązownictwo”, z podkreślaniem i rozwijaniem elementów mistycznych (towianizm). Być może jest tu aluzja do działalności Wincentego Lutosławskiego, który nawiązywał do mesjanizmu romantycznego i głosił odrodzenie duchowe poprzez rodzaj ascezy i kult „wieszczów”. [przypis redakcyjny]
polubowym — wyd. lwów, ma: polubownym. [przypis redakcyjny]
poluje na dzikie gęsi — w oryg. run the wild–goose chase, rodzaj wyścigów konnych przypominający lot dzikich gęsi; jeden z dwóch ścigających się wyznaczał drugiemu bieg kursu i mógł go wodzić, gdzie chciał. Obecnie popularny ten zwrot oznacza: szukać wiatru w polu, wrócić z niczym. [przypis redakcyjny]
Polymetis — pierwsze wydanie z r. 1747, drugie z 1755 pt. Polymelis or an Enquiry concerning the Agreement between the Works of the Roman Poets and the Remains of the ancient Artists, being an Attempt to illustrate them mutually from one another. In ten Books, by the Revd. Mr. Spence (London); także parę razy już drukowany wyciąg, który R. Tindal zrobił z tego dzieła. [przypis redakcyjny]
Polymnia a. Polihymnia — Muza poezji lirycznej i muzyki, wynalazczyni liry. Przedstawiano ją w pozie pełnej zadumy, często okrytą welonem. Jest rysunek Wyspiańskiego tak właśnie przedstawiający Polihymnię (z 1897 r.). [przypis redakcyjny]
poma agrestia (łac.) — Kitowicz mylnie rozumie poma jako kartofle, nie wiedząc, że te Tacytowi nie były znane, bo sprowadzono je dopiero z Ameryki; już przed Augustem III jadał je Jan Sobieski. [przypis redakcyjny]
po macierzy (starop.) — po matce. [przypis redakcyjny]
pomagać za kim (starop. konstrukcja) — dziś: pomagać komu. [przypis redakcyjny]
Pomarańczarnia — mowa tu o Pomarańczarni Nowej, zbudowanej w latach 1869–1870, zawierającej wiele odmian drzew pomarańczowych przeflancowanych wtedy z ogrodu w Nieborowie. [przypis redakcyjny]
pomiara (starop.) — umiarkowanie. [przypis redakcyjny]
