Pieśń II (Serce roście patrząc na te czasy!) → ← [Pieśni - Dedykacja]

Spis treści

Jan KochanowskiPieśni, Księgi pierwszePieśń I [1]Intactis opulentior [2]

Byś [3] wszystko złoto posiadł, które — powiadają —

Gdzieś daleko gryfowie i mrówki [4] kopają [5];

Byś pałace rozwodził [6] nie tylko na ziemi,

Lecz i morza kamieńmi zabudował [7] swemi;

Jesli [8] dyjamentowe goździe [9] Mus [10] ma w ręku,

Któremi natwardszego umie pożyć [11] sęku [12],

Ani ty wyswobodzisz serca z ciężkiej trwogi,

Ani z okrutnej śmierci sideł wyrwiesz nogi [13].

Lepiej polnych Tatarów [14] dawny zwyczaj niesie,

U których każdy swój dom wozi na kolesie [15];

Lepszego rządu Gete grubi używają [16],

Gdzie niwy [17] nie mierzone [18] wolne zboża dają [19].

Tam niewinna [20] macocha dziatek pierwszej żony,

Sirót nędznych [21], przestrzega wczasu [22] z każdej strony [23];

Ani z wielkim posagiem męża rządzi [24], ani

Nadzieje kładzie w gładkim [25] miłosniku [26] pani.

Wielki posag rodziców postępki uczciwe,

A k temu obyczaje skromne i wstydliwe;

Występnych tam nie cierpią, lecz kto będzie krzywy,

Niech sie wierci, jako chce, nie zostanie żywy.

O, ktokolwiek będzie chciał mordy niecnotliwe

I domowe okrócić [27] najazdy krwie [28] chciwe,

Jesli pragnie ojczyzny ojcem być nazwany

I tymże na wysokich kolumnach pisany,

Niech objeździć swą wolą śmie nieokróconą [29],

A jego sprawy przyszłe wieki więc wspomioną;

Ponieważ cnocie żywej [30] my źli, nie życzemy [31],

Aż gdy nam z oczu zniknie, toż [32] jej żałujemy.

Co po tych skargach próznych, jesli na występy

Przez spary — jako mówią — patrza urząd tępy [33]?

Po co statut i prawa chwalebne stawiamy,

Jesli sie obyczajów dobrych nie trzymamy?

Nie odstraszą zbytecznym [34] ogniem zarażone

Kupca kraje chciwego ani przesadzone [35]

Mrozem gwałtownym pola; żeglarze bywali [36]

Wszystek świat, jako wielki [37], kołem objechali.

Ubóstwo, hańba wielka, każe człowiekowi

Czynić i cierpieć wszystko; już on i wstydowi

Mir dawno wypowiedział [38], i cnocie, niedbały,

Poświęconej nie myśli dostępować skały [39].

Albo my do spólnego skarbu [40], gdzie życzliwa

Ludzka pochwała i głos pospolity [41] wzywa,

Albo w morze, przyczynę wszech nieszczęśliwości,

Perły, złoto i wielkiej kamienie drogości

Zarzućmy, jesli grzechów żałujem statecznie

I nieprawości swoich. Potrzeba kóniecznie

Złej napierwsze początki żądze [42] wykorzenić,

A dziełem pracowitszym pieszczotę [43] odmienić.

Nie umie syn szlachecki na koń wsieść i w łowy

Na dziki źwierz z oszczepem jachać [44] niegotowy,

Lepiej kufla świadomy [45] albo kart pisanych [46],

Każesz li dać, i kostek, prawem zakazanych.

Więc ojciec krzywo przysiągł, wydarł sąsiadowi,

Gotując niegodnemu spadek potomkowi:

I przybywa-ć mu [47] rzkomo [48], ale nie wiem czemu,

Zawżdy na czymści schodzi państwu niesporemu [49].

Przypisy

[1]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Pieśniach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[2]

intactis opulentior — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina III 24) noszącej tytuł Ad divites avaros (Do zachłannych bogaczy). Początek tej pieśni (incipit) stanowią słowa podane tu jako motto: „intactis opulentior”. [przypis redakcyjny]

[3]

byś — tu: choćbyś. [przypis redakcyjny]

[4]

gryfowie i mrówki — gryfy, mitologiczne ptaki posiadające duże skrzydła, orle dzioby i tułowia lwa; były strażnikami złota na pustyniach północnych Indii czy też w Arabii; tutaj wraz z mrówkami są przedstawione jako istoty strzegące skarbów i wydobywające złoto. [przypis redakcyjny]

[5]

kopają (starop.) — kopią, wydobywają. [przypis redakcyjny]

[6]

rozwodzić coś — budować na ogromnej przestrzeni. [przypis redakcyjny]

[7]

morza kamieńmi zabudował — jest to nawiązanie do metody budowania rzymskich willi; wprawdzie nie na morzu, ale na tamach czy kamiennych groblach wchodzących w morze. [przypis redakcyjny]

[8]

jesli (starop.) — skoro. [przypis redakcyjny]

[9]

dyjamentowe goździe — stalowe gwoździe. [przypis redakcyjny]

[10]

Mus — bogini konieczności (łac. Necessitas). [przypis redakcyjny]

[11]

pożyć (strop.) — zniszczyć, pokonać. [przypis redakcyjny]

[12]

natwardszego (…) sęku (starop.) — ogromnej trudności (określenie przysłowiowe). [przypis redakcyjny]

[13]

Ani (…) wyswobodzisz (…), Ani (…) wyrwiesz — ani nie wyswobodzisz, ani nie wyrwiesz; w staropolszczyźnie przeczenie było zawarte w spójniku „ani”. [przypis redakcyjny]

[14]

polnych Tatarów — koczowniczych Tatarów, którzy są tu odpowiednikami Scytów z pieśni Horacego. [przypis redakcyjny]

[15]

kolasa (tu forma N. lp: kolesie) — wóz chłopski, ciężarowy. [przypis redakcyjny]

[16]

Lepszego rządu Gete grubi używają — lepszy porządek jest u prymitywnych Getów, czyli u starożytnego ludu, koczującego nad Dunajem, uważanego za poprzednika Tatarów. [przypis redakcyjny]

[17]

niwa — tu: wydzielona część pola. [przypis redakcyjny]

[18]

nie mierzone — nie wymierzone na poszczególne działki, nie posiadające ustalonych granic. [przypis redakcyjny]

[19]

wolne zboża — dostępne dla wszystkich, stanowiące wspólną własność. [przypis redakcyjny]

[20]

niewinny (starop.; łac. innocens) — odznaczający się nieskazitelnymi obyczajami. [przypis redakcyjny]

[21]

nędzny* (starop.) — nieszczęśliwy. [przypis redakcyjny]

[22]

przestrzegać wczasu (starop.) — doglądać wygody. [przypis redakcyjny]

[23]

z każdej strony — tu: pod każdym względem. [przypis redakcyjny]

[24]

męża rządzi (starop.) — rządzi mężem. [przypis redakcyjny]

[25]

gładki (starop.) — piękny, urodziwy. [przypis redakcyjny]

[26]

miłosnik (starop.) — zalotnik, kochanek. [przypis redakcyjny]

[27]

okrócić (starop.) — ukrócić, poskromić. [przypis redakcyjny]

[28]

krwie (starop. D. lp rodz. ż.) — krwi. [przypis edytorski]

[29]

objeździć swą wolą (…) nieokróconą (starop.) — powściągnąć, opanować nieposkromioną samowolę. [przypis redakcyjny]

[30]

cnota żywa — prawdziwa cnota (inne możliwe rozumienie: cnota ludzi żywych). [przypis redakcyjny]

[31]

nie życzemy (starop.) — nie sprzyjamy. [przypis redakcyjny]

[32]

toż (starop.) — dopiero wtedy. [przypis redakcyjny]

[33]

Przez spary (…) patrza urząd tępy (starop.) — opieszały urząd patrzy pobłażliwie, „przez palce”. [przypis redakcyjny]

[34]

zbyteczny* (starop.) — nadmierny. [przypis redakcyjny]

[35]

przesadzony (starop.) — nadmiernie wypełniony. [przypis redakcyjny]

[36]

bywały (tu forma lm: bywali) — doświadczony; por. wyraz pokr.: bywalec. [przypis redakcyjny]

[37]

jako wielki — cały wielki. [przypis redakcyjny]

[38]

Mir (…) wypowiedział (starop.) — zerwał pokój. Obecnie „wypowiada się” wojnę; wówczas mówiono: wypowiadam pokój, opowiadam wojnę. [przypis redakcyjny]

[39]

dostępować skały (starop.) — zbliżać się do skały. [przypis redakcyjny]

[40]

spólny skarb (starop.) — wspólny skarb; chodzi tu o skarb państwowy utworzony z podatków. [przypis redakcyjny]

[41]

pospolity (starop.) — powszechny; por. wyraz pokrewny: rzeczpospolita. [przypis redakcyjny]

[42]

żądze (starop. D. lp) — żądzy. [przypis redakcyjny]

[43]

pieszczota* (starop.) — wygodnictwo, zniewieściałość. [przypis redakcyjny]

[44]

jachać (starop.) — jechać. [przypis redakcyjny]

[45]

kufla świadomy — znający się na kuflu, czyli na piciu alkoholu. [przypis redakcyjny]

[46]

karty pisane — malowane, służące do gry. [przypis redakcyjny]

[47]

przybywa-ć mu — przybywa ci mu, czyli: bogaci się. [przypis redakcyjny]

[48]

rzkomo (starop.) — rzekomo, pozornie. [przypis redakcyjny]

[49]

Zawżdy na czymści schodzi państwu niesporemu (starop.) — zawsze czegoś brakuje majątkowi, którego nie przybywa (inne rozumienie: zawsze czegoś brak, by zostać prawdziwym panem). [przypis redakcyjny]

Jednorazowo Miesięcznie

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Inna kwota

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

Zamknij

Proszę czekać...

Czytaj w przypisie dolnym

Zaloguj się / Załóż konto

Słuchaj od tego miejsca

Bez pomocy czytelników biblioteka przestanie się rozwijać. Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku!

KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Kto raz pokocha czytanie, już nigdy nie będzie całkiem sam. Książki ratują życie. W Wolnych Lekturach znajdziecie ich bez liku.

Paulina Młynarska

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Zapisz się na newsletter, a nie przegapisz naszych publikacji. Zawsze możesz zrezygnować. Kliknij i podaj adres email

Potrzebujemy Twojej pomocy! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą. Kliknij i zadeklaruj comiesięczne wsparcie >>>

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.
Czy wiesz, że jeśli włączysz subskrypcję, to pomożesz uwolnić kolejną książkę?

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Zrób sobie prezent i wesprzyj Wolne Lektury – zaowocują nowymi książkami! Kliknij i dorzuć się!

W 2020 roku z biblioteki Wolne Lektury skorzystało za darmo blisko 12 milionów użytkowników, jednak wspiera nas na stałe tylko mniej niż 1% czytelników. Zmień to! Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.