Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Szacowany czas do końca: -
Jan Kochanowski, Pieśni, Księgi pierwsze, Pieśń XXV (Użałuj sie, kto dobry, a potłucz zawiasy...)
Pieśń I (Przeciwne chmury słońce nam zakryły...) → ← Pieśń XXIV (Zegar, słyszę, wybija...)

Spis treści

      Jan KochanowskiPieśni, Księgi pierwszePieśń XXV[1][2]

      1
      Użałuj sie[3], kto dobry, a potłucz zawiasy
      I mnie samę wrzuć w ogień; bo prze te niewczasy[4]
      Dobrze[5] już nie szaleję, ja, furta strapiona;
      Jednak[6] mię ten bezmierny niepokój dokona[7].
      5
      Że to żadna Boża noc nigdy nie minęła,
      Abych kiedy okrutnych razów nie podjęła[8]
      Od tych sprosnych pijanic; nie mówię o słowa,
      Łatwiejsza to, kiedyby[9] cała była głowa.
      Co tu za mej pamięci powrozów stargano,
      10
      Wrzeciądzów[10] ukręcono, młotków[11] skołatano;
      Teraz już głowicami[12] łotrostwo mię tłucze,
      A ubogi gospodarz kryje pod sie klucze.
      To nietajna, że cierpię nie za swoją winą,
      Ale wszeteczna pani wszystkiego przyczyną,
      15
      Która nie wiem na jaki żywot sie udała[13],
      Że i wstydu, i dobrej sławy zapomniała.
      Ja, to Bóg wie, przestrzegam swojej powinności,
      A taję, ile mogę, jej zbytków i złości.
      Cóż po tym, kiedy ludzie na zęby ją wzięli[14]?
      20
      Ona wie, jesli fałszu czy prawdy sie jęli.
      Ale jesli mię, smutną, ciężkie razy bolą,
      Nie mniejszą mam przed owym nędznikiem niewolą,
      Co tu noc pole nocy[15] płacze mi nad głową
      Ani mi spać dopuści swą żałosną mową.
      25
      «Furto — powiada — sroższa niżli pani twoja,
      Mnie to na złość trzymasz sie tak mocno podwoja[16];
      Czemu mię w dom, smutnego, nie puścisz? Gdyż[17] mojej
      Skrytej prośby nie umiesz odnieść paniej swojej!
      Tak-że ja, biedny człowiek, w swym ciężkim frasunku
      30
      Nie mam uznać[18] na wieki żadnego ratunku?
      I już mię nocleg potkać uczciwszy nie może,
      A ten zimny próg muszę przyjmować za łoże?
      Mych niewczasów litują nocy nieprzespane,
      Litują pełne gwiazdy, wiatry niewytrwane[19];
      35
      Ty sama nie chcesz baczyć ludzkich doległości[20],
      A swym tylko milczeniem wiecznie zbywasz gości.
      Gdzieś to namniejsze słówko przez skałę przepadło[21],
      A na zapamiętałym[22] uchu paniej siadło;
      By kamień, by żelazo w sercu swym chowała,
      40
      Nie wierzę temu, żeby westchnąć raz nie miała.
      Teraz na szczęsnej ręce u drugiego leży,
      A moja prózna mowa przecz za wiatry bieży;
      Ale ty, coś przyczyną tych wszystkich trudności,
      Furto, mówię, niewdzięczna moich uczynności[23],
      45
      Tobiem ja złego słowa nie rzekł jako żywo,
      Co drugi rad uczyni, gdy mu miejsce krzywo,
      Żebyś mi tę niewdzięczność okazować miała
      A mnie całą noc płakać pod niebem niechała[24].
      Alem cię rychlej nowym rymem udarował
      50
      I twoje niskie progi wdzięcznie ucałował,
      Com sie razów[25] obrócił u twego podwoja,
      Obiatami[26] szukając u świętych pokoja».
      To tego[27] i co lepiej oni[28] tam umieją,
      Całą Bożą noc będzie, aż kury odpieją[29].
      55
      Takżeć mię, smutną, to złe paniej obyczaje,
      To tego płacz frasuje, aż mię ledwie staje[30].

      Przypisy

      [1]

      Ks. 1, Pieśń XXV — skarga furty skierowana do pięknej dziewczyny; klasyczny przykład gatunku zwanego paraklausithyron, którego realizacje pojawiały się już wyżej w Ks. 1, Pieśni XXI i Pieśni XXIII. Pieśń nawiązuje do elegii (I, 16) Propercjusza (do w. 25 stanowi naśladowanie, a dalej przekład). [przypis redakcyjny]

      [2]

      W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Pieśniach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

      [3]

      użałować się (starop.) — ulitować się. [przypis redakcyjny]

      [4]

      niewczasy (starop.) — niewyspanie, przemęczenie, niewygody. [przypis redakcyjny]

      [5]

      dobrze (daw.) — omal. [przypis redakcyjny]

      [6]

      jednak — tu: w końcu. [przypis redakcyjny]

      [7]

      dokonać (starop.) — dobić, zabić (por. pokrewne: konać; dokonać żywota). [przypis redakcyjny]

      [8]

      Abych (…) okrutnych razów nie podjęła — żebym nie doznała (nie otrzymała) okrutnych ciosów. [przypis redakcyjny]

      [9]

      nie mówię o słowa, / Łatwiejsza to, kiedyby — nie chodzi już o to, co mówią, łatwiej by to było znieść, gdyby. [przypis redakcyjny]

      [10]

      wrzeciądz (daw.) — zamek; urządzenie do zamykania bramy w postaci żelaznej sztaby lub drąga obracającego się na sworzniu. [przypis redakcyjny]

      [11]

      młotek — chodzi tu o młotek wiszący na bramie i używany jako kołatka. [przypis redakcyjny]

      [12]

      głowica — rękojeść broni. [przypis redakcyjny]

      [13]

      na jaki żywot sie udała — jaki rodzaj życia wybrała. [przypis redakcyjny]

      [14]

      na zęby ją wzięli — zaczęli ją obmawiać (por. dzisiejsze „wziąć kogoś na języki”). [przypis redakcyjny]

      [15]

      noc pole nocy — noc podle nocy, czyli noc po nocy. [przypis redakcyjny]

      [16]

      podwoja (starop. forma D. lp) — bocznej futryny drzwi. [przypis redakcyjny]

      [17]

      gdyż — tu: skoro. [przypis redakcyjny]

      [18]

      uznać — doznać, doświadczyć. [przypis redakcyjny]

      [19]

      niewytrwany (starop.) — nie do wytrzymania. [przypis redakcyjny]

      [20]

      doległość (daw.) — cierpienie, dolegliwość. [przypis redakcyjny]

      [21]

      Gdzieś to (…) przepadło — oby przeniknęło. [przypis redakcyjny]

      [22]

      zapamiętały — uparty w złym. [przypis redakcyjny]

      [23]

      uczynność — tu: przysługi, podarki. [przypis redakcyjny]

      [24]

      niechać (starop.; tu forma 3 os. lp r.ż.: niechała) — zostawić. [przypis redakcyjny]

      [25]

      Com sie razów — ilem się razy. [przypis redakcyjny]

      [26]

      obiata (daw.) — ofiara. [przypis redakcyjny]

      [27]

      tego — w domyśle: tego śpiewania. [przypis redakcyjny]

      [28]

      oni — w domyśle: kochankowie śpiewający w nocy. [przypis redakcyjny]

      [29]

      odpieją — skończą piać. [przypis redakcyjny]

      [30]

      mię ledwie staje (starop.) — ledwie żyję. [przypis redakcyjny]

      15 zł

      tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

      35 zł

      tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

      55 zł

      tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

      200 zł

      tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

      500 zł

      Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

      20 zł /mies.

      Dziękujemy, że jesteś z nami!

      35 zł /mies.

      W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

      55 zł /mies.

      W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

      100 zł /mies.

      W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

      Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard PayPal

      Dane do przelewu tradycyjnego:

      nazwa odbiorcy

      Fundacja Wolne Lektury

      adres odbiorcy

      ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

      numer konta

      75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

      tytuł przelewu

      Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

      wpłaty w EUR

      PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

      Wpłaty w USD

      PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

      SWIFT

      WBKPPLPP

      x
      Skopiuj link Skopiuj cytat
      Zakładka Istniejąca zakładka Notka
      Słuchaj od tego miejsca