Pieśń I (Przeciwne chmury słońce nam zakryły...) → ← Pieśń XXIV (Zegar, słyszę, wybija...)

Spis treści

Jan KochanowskiPieśni, Księgi pierwszePieśń XXV [1][2]

Użałuj sie [3], kto dobry, a potłucz zawiasy

I mnie samę wrzuć w ogień; bo prze te niewczasy [4]

Dobrze [5] już nie szaleję, ja, furta strapiona;

Jednak [6] mię ten bezmierny niepokój dokona [7].

Że to żadna Boża noc nigdy nie minęła,

Abych kiedy okrutnych razów nie podjęła [8]

Od tych sprosnych pijanic; nie mówię o słowa,

Łatwiejsza to, kiedyby [9] cała była głowa.

Co tu za mej pamięci powrozów stargano,

Wrzeciądzów [10] ukręcono, młotków [11] skołatano;

Teraz już głowicami [12] łotrostwo mię tłucze,

A ubogi gospodarz kryje pod sie klucze.

To nietajna, że cierpię nie za swoją winą,

Ale wszeteczna pani wszystkiego przyczyną,

Która nie wiem na jaki żywot sie udała [13],

Że i wstydu, i dobrej sławy zapomniała.

Ja, to Bóg wie, przestrzegam swojej powinności,

A taję, ile mogę, jej zbytków i złości.

Cóż po tym, kiedy ludzie na zęby ją wzięli [14]?

Ona wie, jesli fałszu czy prawdy sie jęli.

Ale jesli mię, smutną, ciężkie razy bolą,

Nie mniejszą mam przed owym nędznikiem niewolą,

Co tu noc pole nocy [15] płacze mi nad głową

Ani mi spać dopuści swą żałosną mową.

«Furto — powiada — sroższa niżli pani twoja,

Mnie to na złość trzymasz sie tak mocno podwoja [16];

Czemu mię w dom, smutnego, nie puścisz? Gdyż [17] mojej

Skrytej prośby nie umiesz odnieść paniej swojej!

Tak-że ja, biedny człowiek, w swym ciężkim frasunku

Nie mam uznać [18] na wieki żadnego ratunku?

I już mię nocleg potkać uczciwszy nie może,

A ten zimny próg muszę przyjmować za łoże?

Mych niewczasów litują nocy nieprzespane,

Litują pełne gwiazdy, wiatry niewytrwane [19];

Ty sama nie chcesz baczyć ludzkich doległości [20],

A swym tylko milczeniem wiecznie zbywasz gości.

Gdzieś to namniejsze słówko przez skałę przepadło [21],

A na zapamiętałym [22] uchu paniej siadło;

By kamień, by żelazo w sercu swym chowała,

Nie wierzę temu, żeby westchnąć raz nie miała.

Teraz na szczęsnej ręce u drugiego leży,

A moja prózna mowa przecz za wiatry bieży;

Ale ty, coś przyczyną tych wszystkich trudności,

Furto, mówię, niewdzięczna moich uczynności [23],

Tobiem ja złego słowa nie rzekł jako żywo,

Co drugi rad uczyni, gdy mu miejsce krzywo,

Żebyś mi tę niewdzięczność okazować miała

A mnie całą noc płakać pod niebem niechała [24].

Alem cię rychlej nowym rymem udarował

I twoje niskie progi wdzięcznie ucałował,

Com sie razów [25] obrócił u twego podwoja,

Obiatami [26] szukając u świętych pokoja».

To tego [27] i co lepiej oni [28] tam umieją,

Całą Bożą noc będzie, aż kury odpieją [29].

Takżeć mię, smutną, to złe paniej obyczaje,

To tego płacz frasuje, aż mię ledwie staje [30].

Przypisy

[1]

Ks. 1, Pieśń XXV — skarga furty skierowana do pięknej dziewczyny; klasyczny przykład gatunku zwanego paraklausithyron, którego realizacje pojawiały się już wyżej w Ks. 1, Pieśni XXI i Pieśni XXIII. Pieśń nawiązuje do elegii (I, 16) Propercjusza (do w. 25 stanowi naśladowanie, a dalej przekład). [przypis redakcyjny]

[2]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Pieśniach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[3]

użałować się (starop.) — ulitować się. [przypis redakcyjny]

[4]

niewczasy (starop.) — niewyspanie, przemęczenie, niewygody. [przypis redakcyjny]

[5]

dobrze (daw.) — omal. [przypis redakcyjny]

[6]

jednak — tu: w końcu. [przypis redakcyjny]

[7]

dokonać (starop.) — dobić, zabić (por. pokrewne: konać; dokonać żywota). [przypis redakcyjny]

[8]

Abych (…) okrutnych razów nie podjęła — żebym nie doznała (nie otrzymała) okrutnych ciosów. [przypis redakcyjny]

[9]

nie mówię o słowa, / Łatwiejsza to, kiedyby — nie chodzi już o to, co mówią, łatwiej by to było znieść, gdyby. [przypis redakcyjny]

[10]

wrzeciądz (daw.) — zamek; urządzenie do zamykania bramy w postaci żelaznej sztaby lub drąga obracającego się na sworzniu. [przypis redakcyjny]

[11]

młotek — chodzi tu o młotek wiszący na bramie i używany jako kołatka. [przypis redakcyjny]

[12]

głowica — rękojeść broni. [przypis redakcyjny]

[13]

na jaki żywot sie udała — jaki rodzaj życia wybrała. [przypis redakcyjny]

[14]

na zęby ją wzięli — zaczęli ją obmawiać (por. dzisiejsze „wziąć kogoś na języki”). [przypis redakcyjny]

[15]

noc pole nocy — noc podle nocy, czyli noc po nocy. [przypis redakcyjny]

[16]

podwoja (starop. forma D. lp) — bocznej futryny drzwi. [przypis redakcyjny]

[17]

gdyż — tu: skoro. [przypis redakcyjny]

[18]

uznać — doznać, doświadczyć. [przypis redakcyjny]

[19]

niewytrwany (starop.) — nie do wytrzymania. [przypis redakcyjny]

[20]

doległość (daw.) — cierpienie, dolegliwość. [przypis redakcyjny]

[21]

Gdzieś to (…) przepadło — oby przeniknęło. [przypis redakcyjny]

[22]

zapamiętały — uparty w złym. [przypis redakcyjny]

[23]

uczynność — tu: przysługi, podarki. [przypis redakcyjny]

[24]

niechać (starop.; tu forma 3 os. lp r.ż.: niechała) — zostawić. [przypis redakcyjny]

[25]

Com sie razów — ilem się razy. [przypis redakcyjny]

[26]

obiata (daw.) — ofiara. [przypis redakcyjny]

[27]

tego — w domyśle: tego śpiewania. [przypis redakcyjny]

[28]

oni — w domyśle: kochankowie śpiewający w nocy. [przypis redakcyjny]

[29]

odpieją — skończą piać. [przypis redakcyjny]

[30]

mię ledwie staje (starop.) — ledwie żyję. [przypis redakcyjny]

Jednorazowo Miesięcznie

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Inna kwota

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

Zamknij

Proszę czekać...

Czytaj w przypisie dolnym

Zaloguj się / Załóż konto

Słuchaj od tego miejsca

1,5% podatku - to nic nie kosztuje! Wpisz
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Lektury szkolne muszą być wolne! Darmowy i łatwy dostęp do każdej lektury — skoro jest obowiązkowa — powinien być zagwarantowany dzieciakom.

Robert Koszucki

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Zapisz się na newsletter, a nie przegapisz naszych publikacji. Zawsze możesz zrezygnować. Kliknij i podaj adres email

Nie bądź wuj ponury, wspieraj Wolne Lektury!

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.
Czy wiesz, że jeśli włączysz subskrypcję, to pomożesz uwolnić kolejną książkę?

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Chcesz pomóc bibliotece? Najlepszą metodą pomocy są niewielkie, ale stałe wpłaty. Kliknij i dorzuć się!

Twoje dziecko znalazło potrzebną książkę na Wolnych Lekturach? Teraz Ty możesz nam pomóc!
Wesprzyj nas! Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.