Przypisy

dać garła (starop.) — zginąć; dać się zabić (przez podcięcie gardła). [przypis edytorski]

dać obrok oku chciwemu (starop.) — karmić oko [wzrok] spragniony [widoku ukochanej]. [przypis edytorski]

dać sprawę (starop.) — zdać relację. [przypis edytorski]

dacieli miejsce (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy dacie miejsce. [przypis edytorski]

daleko (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]

daleko (starop.) — tu: o wiele. [przypis edytorski]

Dalibóg (starop.) — doprawdy, słowo daję. [przypis edytorski]

dań (starop.) — danina, lenno. [przypis edytorski]

darma (…) mowa (starop.) — daremna mowa. [przypis edytorski]

darmoleg (starop.) — próżniak. [przypis edytorski]

darmopych (starop.) — pyszałek. [przypis edytorski]

dasz gardło wnetże y pozbędziesz głowy (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; inaczej: wnet [tj. wkrótce] dasz gardło [pod miecz] i zostaniesz pozbawiony głowy. [przypis edytorski]

dawać sprawę (starop.) — zdawać sprawę; relacjonować. [przypis edytorski]

dawić (starop.) — tu: dławić, dusić. [przypis edytorski]

dawić (starop.) — tu: dławić. [przypis edytorski]

delia (starop.) — dawny wierzchni ubiór męski noszony przez szlachtę polską, rodzaj długiego płaszcza narzucanego na żupan, podbitego futrem i z futrzanym kołnierzem. [przypis edytorski]

delia (starop.) — rodzaj płaszcza. [przypis edytorski]

deszczka (starop.) — deseczka; tu: trumna. [przypis edytorski]

długo gniewliwy (starop.) — zapamiętały w gniewie. [przypis edytorski]

dla czego (starop.) — z powodu czego. [przypis edytorski]

dla której przyczyny (starop.) — dla jakiej przyczyny; z jakiej przyczyny. [przypis edytorski]

dla smrodu (starop.) — z powodu smrodu. [przypis edytorski]

dla (starop.) — z powodu. [przypis edytorski]

dla strachu (starop.) — z powodu strachu; obawiając się, bojąc się. [przypis edytorski]

dla tego (starop.) — po to, w tym celu; dziś: dlatego. [przypis edytorski]

Dla tej ociętnej i niestałej deki (starop.) — dla tego opornego i chwiejnego, wątłego sztyletu. [przypis edytorski]

do braku (starop.) — tu: do śmieci, do odpadów; por. starop. brakować: wybierać, przebierać. [przypis edytorski]

dobrzeli, niedobrzeli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: dobrze to czy niedobrze. [przypis edytorski]

dobrze nie wylazą (starop.) — omal nie wylezą. [przypis edytorski]

dobrze się nie wściekła (starop.) — o mało się nie wściekła. [przypis edytorski]

dobrze (starop.) — tu: znacznie. [przypis edytorski]

dobrze żyw (starop.) — ledwie żywy. [przypis edytorski]

dobyć (starop.) — zdobyć. [przypis edytorski]

dobyty (starop.) — zdobyty. [przypis edytorski]

dobywać (starop.) — zdobywać. [przypis edytorski]

dochodzić kogo (starop.) — doganiać kogo. [przypis edytorski]

do chrustu (starop.) — w krzaki. [przypis edytorski]

dojąd (starop.) — dokąd; póki. [przypis edytorski]

dojmować (starop.) — dokuczać, przeszywać; ból mu dojmował, por. dziś: dojmujący ból. [przypis edytorski]

dojmować (starop.) — dokuczać, przeszywać; por. dziś: dojmujący ból. [przypis edytorski]

dojrzyż (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: dojrzyjże, dojrzyj (tj. przypilnuj) koniecznie. [przypis edytorski]

dokończenie (starop.) — śmierć, zgon. [przypis edytorski]

dokonanie (starop.) — skonanie; zgon. [przypis edytorski]

dokonywać (starop.) — tu: konać; umierać. [przypis edytorski]

do któregobyś (…) bieżeć miała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką formy trybu przypuszczającego czasownika; inaczej: do którego miałabyś bieżeć (tj. iść, pójść). [przypis edytorski]

do kupy (starop.) — tu: razem. [przypis edytorski]

dołożyć (starop.) — wyłożyć, dowieść. [przypis edytorski]

doma (starop.) — w domu. [przypis edytorski]

domieściż (starop.) — doprowadzisz. [przypis edytorski]

dopadszy (starop.) — dziś popr.: dopadłszy. [przypis edytorski]

dopiero ku dniowi (starop.) — dopiero nad ranem. [przypis edytorski]

dopierom tam (…) zginęła (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: dopiero tam zginęłam. [przypis edytorski]

do prawdy (starop.) — dziś: doprawdy; naprawdę. [przypis edytorski]

do śmierci prowadzi obojej (starop.) — konstrukcja z formą daw. liczby podwójnej, dziś: prowadzi do obu [rodzajów] śmierci; tj. do śmierci cielesnej i duchowej. [przypis edytorski]

doświadczona to (starop.) — tzn. jest to doświadczone; jest to potwierdzone doświadczeniem. [przypis edytorski]

dosiąc (starop.) — dziś popr. forma: dosięgnąć. [przypis edytorski]

dostać (starop.) — tu: dobyć (miecza). [przypis edytorski]

dostało mi się (starop.) — udało mi się; przydarzyło mi się. [przypis edytorski]

dostawać czego (starop.) — wystarczać czego; mieć dosyć czego. [przypis edytorski]

dostawać się (starop.) — tu: dojrzewać. [przypis edytorski]

dostawa (starop.) — dostaje; zwycięstwa dostawa: uzyskuje zwycięstwo. [przypis edytorski]

dosuć (starop.) — dosypać, dolać. [przypis edytorski]

do tych czasów byliby trzymani (…) podobno (starop.) — dotychczas podobno są trzymani. [przypis edytorski]

do tych dób (starop.) — do tego czasu; dotychczas. [przypis edytorski]

dowcip (starop.) — inteligencja; intelekt; umysł. [przypis edytorski]

dowcip (starop.) — inteligencja, rozum, spryt. [przypis edytorski]

dowcip (starop.) — inteligencja, rozum, umysł. [przypis edytorski]

dowcip (starop.) — inteligencja, spryt. [przypis edytorski]

doźrzeć (starop.) — dojrzeć; tu: dopilnować. [przypis edytorski]

drążkowy (starop.) — kasztelan mniej znacznego grodu, na sejmie zasiadający na ławie, nie na krześle. [przypis edytorski]

drab (starop.) — żołnierz najemny. [przypis edytorski]

drudzy stanowie (starop.) — tu: inni panowie (dostojnicy). [przypis edytorski]

drudzy (starop.) — tu: inni. [przypis edytorski]

drugą bramą chciała (starop.) — w domyśle: dostać się do miasta. [przypis edytorski]

drugdy (starop.) — drudzy, inni. [przypis edytorski]

drugi (starop.) — tu: inny. [przypis edytorski]

drzewiej (starop.) — dawniej, niegdyś, wcześniej. [przypis edytorski]

drzewo (starop.) — tu: drzewce; kopia. [przypis edytorski]

drzewo (starop.) — tu: kopia; drzewce. [przypis edytorski]

dufać (starop.) — ufać, mieć zaufanie. [przypis edytorski]

dufać (starop.) — ufać. [przypis edytorski]

dufać w co (starop.) — ufać czemu, mieć zaufanie do czego, pokładać nadzieję w czym. [przypis edytorski]

dufność (starop.) — tu: zaufanie. [przypis edytorski]

dunąć (starop.) — uciec, zwiać. [przypis edytorski]

duszą kinie (starop.) — przeżyje chwilę ekstazy. [przypis edytorski]

duszno mu było (starop.) — był w trudnej sytuacji; był osaczony, zagnany w kozi róg. [przypis edytorski]

dużość (starop.) — dojrzałość; wiek męski. [przypis edytorski]

dwadzieścia k temu cztyrzy lata (starop.) — dwadzieścia i do tego cztery lata; dwadzieścia cztery lata. [przypis edytorski]

dwa razyćby nas potrzeba porazić (starop.) — konstrukcja z partykułą -ci (skróconą do -ć) i ruchomą końcówką trybu przypuszczającego; znaczenie: trzeba by [ci] nas dwa razy porazić [dwa razy pokonać]. [przypis edytorski]

dwie dziewczynie (starop.) — daw. forma liczby podwójnej; dziś: dwie dziewczyny. [przypis edytorski]

dziać komu (starop.) — nadawać imię; nazywać. [przypis edytorski]

działo (starop.) — dzieło; czyn, czynność. [przypis edytorski]

działo (starop.) — dzieło. [przypis edytorski]

dziano jemu (starop.) — nazywano go. [przypis edytorski]

dzień a. dzienia (starop.) — barć wyrobiona w żywym drzewie, ul leśny; także: dzienno, dzienie. [przypis edytorski]

dzierżyć się (starop.) — trzymać się. [przypis edytorski]

dziesięć temu wydołają (starop.) — dziś: dziesięciu temu podoła. [przypis edytorski]

dziewczy (starop.) — dziewczęcy. [przypis edytorski]

dziewica (starop.) — panna, dziewczyna, kobieta niezamężna. [przypis edytorski]

dziewierz (starop.) — szwagier. [przypis edytorski]